Heimskringla - 26.10.1932, Side 5

WINNIPEG 26. OKT. 1932,
HEIMSKRINGLA
6 BLAÐSÍÐA
hana ætlaði eg þó að leiða al-
veg hjá mér.
Einn daginn sem eg var þar
nyrðra, var eg staddur að Hnaus
um. Þótti mér þar æði margt
af Winnipeg gestum. Það var
fyrsta daginn, sem leyft var að
skjóta endur og akurhænur. Var
mér sagt að klukkan þrjú þann
morgun hefði dómari frá Win-
nipeg og fjölskylda hans verið
komin út á mörkina í gernd við
Hnausa, til þess að elta endurn-
ar og akurhænurnar. Og í eina
þrjá daga mætti maður hópum
af veiðimönnum á vegunum,
spertum og spíkaralegum, í
þröngum hermannasokkum og
klæddum Galizíumanna treyj-
um, með byssu um öxl og víga-
legum eins og þeir ætluðu að
herja á Japan. Það er auðvit-
að búbætir að því að ná sér í
einn rjúpurass í soðið, en lítið
finst mér til um hugrekkið, er
því er samfara. Og minni sport-
menska er í því fólgin, en ætl-
að er. Eiginlega held eg að á-
huginn fyrir þessari veiði-
mensku, sé einna mest tendr-
aður af monti, lélegu tízku-
monti.
Heilan langaföstulestur gæti
eg skrifað um hitt og þetta, er
fyrir augu og eyru bar, þó hér
verði staðar að nema. Og margt
skemtilegt bar á góma í hópi (
með gömlum kunningjum í Nýja
íslandi.
Ferðin varð mér skemtitúr.
S. E.
DÁNARMINNING
Hinn 18. sept. s. 1. andaðist á
almennasjúkrahúsinu í San
Diego, Mrs. Ruth Laxdal, kona
jóns Laxdal að 736 East 24th St.
Nationaly City, Calif. Hún var
fædd 11. júlí 1873 í Holtastaða-
koti í Laugadal í Húnavatns-
sýslu á íslandi. Foreldrar henn-
ar voru þau hjónin Jónas ísleifs-
son og Sigríður Þorsteinsdóttir,
bjuggu þau í Köldukinn í Langa
dal. Aðrar dætur þeirra hjóna
voru þær Kristín og Guðný, er
nú býr á Sauðarkrók.
Þegar á öðru ári fór Ruth í
fóstur til Unfrú Sigríðar Árna-
dóttur á Gunnsteinsstöðum í
Langadal, var Sigríður þessi
systir Hannesar Árnasonar í
Reykjavík. 14 ára fluttist Ruth
með fóstru sinni til Reykjavíkur
og ólst þar upp eftir það. Nokk-
urn tíma dvaldist hún í Dan-
mörku, en þaðan fluttist hún
til Canada árið 1906. Sama árið
giftist hún eftirlifandi manni
sínum Mr. Jóni Laxdal. Þau
hjónin bjuggu í Mozart, Sask.,
Canada þangað til árið 1920, að
þau fluttust til Califomíu og
settust að í National City og
hafa búið þar síðan. Þetta
síðast liðna ár kendi Ruth sál.
vanheilsu mikillar og aðgerðist
svo að hún varð að ganga und-
ir uppskurð á almennasjúkra-
húsinu í San Diego og dó þar
fáum dögum síðar, hinn 18.
sept. eins og áður var ritað.
Samkvæmt ósk hennar var
lík hennar brent, en sunnudag-
inn 25. sept., var haldin minn-
ingar' athöfn eftir hana að heim-
ili þeirra hjóna. Auk þess er
þetta ritar talaði þar Mr. Snorri
Kritsjánsson frá National City,
en einsöngva sungu þau Mr. M.
Kristjánsson og Mrs. Stella
Kristjánsson, en viðstaddir voru
allir Islendingar í National City
og San Diego.
Auk eftirlifandi eiginmanns
lætur Ruth sál. Laxdal eftir sig
þrjár dætur, eru þær allar upp-
komnar. Elst er Soffía, gift
Leo Laxdal að Garðar N. D.
Þau hjónin Mr. og Mrs. L. Lax-
dal eiga eina dóttur að nafni
Norma Elvyra, er litla stúlkan
árs gömul og var augasteinn
ömmu sinnar sál. og alin upp
hjá henni. Næst var María og
Anna, sem eru tvíburar. María
er hjúkrunarkona við almenna-
sjúkrahúsið og stundaði móður-
sína dag og nótt af hinni mestu
alúð meðan hún lá þar. Anna
sem numið hefir skrifstofustörf,
er heima hjá föður sínum. Þau
Laxdals hjónin eru mjög vinsæl
á meðal landa hér í Suður
Californíu. Fyrst og fremst
voru þau bæði mjög gestrisin,
svo að öllum sem þektu þau
var unun að heimsækja þau og
kynna þau þeim löndum, sem
komu frá öðrum stöðum, en auk
þess hefir Mr. J. Laxdal veitt
forstöðu íslendingafélaginu hér
svo að árum skiftir og var kona
hans honum samhent í því, var
hún þjóðrækin mjög og ágætur
íslendingur, sem unni íslenskri
tungu og íslenskri þjóð. Er okk-
ur íslendingum hérna hin mesta
eftirsjá að henni, en mestur
harmur er þó kveðinn að heim-
ili hennar, þar sem aðal starf
hennar var, sem ástríkar eigin-
konu og móður. Heimili sínu
vann hún meðan dagur naust.
Sóma þess vildi hún í öllu.
Að ytra útliti var Ruth sál.
fríð kona og hin snyrtilegasta í
allri framkomu. Hún var greind
og kunni að haga orðum sín-
um, gestrisin og álúðleg.
Eftirlifandi maður hennar
«
kveður hana með þessum orð-
um:
Æ, vertu sæl og vafin guðs í
örmum
þars veiki ei lengur amar eða
sár,
þökk fryir árin þreið í sælu og
hörmum,
þökk fyrir hreinu brosin þín og
tár.
Reykjavíkur blöðin eru beðin
að birta þessa dánarminningu.
E. J. M.
SÍÐASTA FURÐUVERK
TÆKNINNAR.
Nýjasta furðuverk á sviði
tækninnar er, að hægt er að
taka myndir af fjarlægum stöð-
um. — Tekist hefir að taka
myndir af borgum og landsla^'
í 50—60 mílna eða um 400
kílómetra fjaríægð. Ef til dæmis
flogið væri hér í Reykjavík upp
í 5—6000 metra hæð, þá væri
hæglega hægt að taka myndir
af ísafirði eða Akureyri. Og
það sem meira er. Myndir
þessar er hægt að taka í myrkri.
Því myndataka þessi byggist á
hinum svonefndu “innri rauðu”
geislum, sem liggja utan við
hinn sýnilega ljósstiga, og hafa
mjög langa bylgjulengd, í mót-
setningu við hina ósýnilegu út-
fjólubláu geisla, sem eru hin-
um megin við hið sýnilega
spektrum og hafa stutta bylgju-
lengd.
Hægt er að framleiða mynda-
plötur, sem eru móttækilegar
fyrir þesum “innri rauðu”-geisl-
um, er fara gegnum þoku og
myrkur. — Er því hægt að taka
myndir á plötu þessa, hvernig
sem veður er og hvað dimt sem
er. Frá strönd Cumberlands
hafa t. d. vertð teknar skýrar
myndir af eynni Mön, og eins
hefir borgin Calais í Frakklandi
verið mynduð frá Dover á Eng-
landi. Þegar Piccard sveif yfir
ölpunum, hefði hann getað tek-
ið mynd af Kaupmannahöfn
með þessum nýju tækjum.
Ennþá geta menn ekki gert
sér fyllilega grein fyrir hve þessi
nýja uppgötvun getur komið að
rnargvíslegum notum í fram-
tíðinni.—Mbl.
TfUNDA ALÞJÓÐAÞING
SÁLFRÆÐINGA.
í Kaupmannahöfn 22.—27. ág.
* Eftir
próf. Ágúst H. Bjarnason
(Tekið upp úr Mbl.)
Þing þessi eru háð 3. hvert
ár. Hið síðasta var háð í Ame-
ríku og var þá ákveðið, að hið
næsta skyldi háð í Kaupmanna
höfn, í virðingarskyni við Har-
ald Höffding, og hann þá gerð-
ur að heiðursforseta þess. En
eins og kunnugt er lifði hann
það ekki. Hann dó 2. júlí f. á.
í stað þess var nú konungi
landsins boðin heiðursforseta-
tignin og þáði hann hana. Var
þingið sett í hátíðasal háskól-
ans mánudaginn 22. ágúst, kl.
9 að morgni, að viðstöddu fjöl-
menni. Bauð kenslumálaráð-
herra þingfulltrúa velkomna á
frönsku, og sagðist mundi hafa
hneigst að heimspeki, ef hann
hefði ekki farið að gefa sie
við stjórnmálum. En hinn eig-
inlegi forseti þingsins, próf.
Rubin, mælti á enska tungu og
komst svo að orði, er hann
sneri sér til konungs, að senni-
lega væri hann “mesti mann-
þekkjari Dana”. Konungur tók
þessu sem gamni og brosti við.
Síðan var tekið til starfa.
Mættir voru sálfræðingar og
sálsýkisfræðingar úr öllum álf-
um heims, eða frá 30 þjóðlönd-
um alls, 300—400 talsins; en
þeir, sem fjarst bjuggu, komu
alla leið frá Argentínu og Jap-
an, og hafði eg tal af báðum.
Annars voru fleiri og færri full-
trúar frá hverju landi, flestir þó
frá Bandaríkjunum, Englandi,
Frakklandi og Þýzkalandi. Af
hálfu okkar íslendinga voru 2
mættir, námsbræðurnir gömlu
og nemendur Höffdings, við
Guðm. Finnbogason og eg. Átti
eg að heita fultlrúi háskólans
og vísindafélagsins hér. Við
fylgdumst oftast nær að félae-
arnir, þoldum sætt og súrt
hvor með öðrum, eftir því hvað
í boði var. En nóg var á boð-
stólum, því fluttir voru alls um
170 fyrirlestrar á 5 dögum, og
gátum við auðvitað ekki notið
nema lítils hluta þess, þótt við
hefðum okkur alla við. Mikið
af því var gott, en sumt hið
mesta ómeti.
Fyrirlestrunum var venjuleg-
ast þannig fyrir komið, að fyrst
frá 9—12 á daginn, fluttu 2—3
forkólfar ýmissa stefna innan
sálfræðinnar alt að klukkustund
ar fyrirlestri í hátíðasalnum.
Síðan, eftir dögurð, var fyrir-
lestrunum skift niður í 5 deild-
ir í jafnmörgum áheyrendasöl-
um, en í hverri deild fluttir 10
—11 hálftíma fyrirlestrar á dag
samtímis í öllum deildum, svo
að maður varð að s6:unda úr
einum áheyrendasalnum í ann-
an allan daginn' til þess að
verða þess aðnjótandi, sem mað
ur helzt vildi hlusta á.
En þar bar margt á góma og
verður ekki upp talið. Þar var
rætt um stefnur og aðferðir sál-
fræðinga, dýrasálarfræði og
manna, sálarlíf barna og full-
orðinna, sjúkra og heilbrigðra,
einstaklinga og þjóða, auk ein-
stakra þátta og fyrirbrigða sál-
arlífsins, svo sem dáleiðslu og
sálargrenslunar, hátternis og rit
handar; verður ekki skýrt frá
þvf í stuttu máli, svo í nokkru
lagi sé.
Boðið var á leikhúsið og aðra
skemtistaði; farið á söfn, sýn-
ingar og ýmiskonar stofnanir.
En það, sem flestum mun hafa
fundist mest til um, var heim-
sóknin á heiðurssetrinu Carls-
berg, sem ætlað er á hverjum
tíma frægasta vísindamanni
Dana. Fyrstur danskra manna
liafði Höffding hlotið þann heið
urssess, og hafði eg komið
þangað einum þrisvar sinnum
meðan hann lifði. Saknaði eg
nú vinar í stað, þar sem annar
maður, Niels Bohr, heimsfrægur
eðlisfræðingur, var seztur í
hans sess. —
Fimtudagurinn var helgaður
minningu Höffdings. Fyr um
daginn flutti eg fyrirlestur á
þýzku um sálarfræði Höffdings
og um þróun sálarlífsins út frá
hans sjónarmiði. Varð eg þar
að gera einn fyrirlestur úr
tveimur, en það tókst. Síðar
um daginn, eða undir 4, var
allri hersingunni ekið út á Carls
berg. Var þar tekið á móti
manni í glersalnum, hinum
svonefnda Pompeii; hvílir sá
salur á grískum súlum með
glerþaki og svölum uppi yfir.
Ávarpaði Niels Bohr þar gest-
ina, veikri röddu en hlýlegri,
með tíðum svipbrigðum. Sagði
hann að faðir sinn hefði verið
aldavinur Höff dings; hef ði
hann því þekt hann frá bam-
æsku, en þó einkum eftir að
hann varð stúdent og úr því.
Hefði hann oft heimsótt Höffd-
ing síðustu árin, og þeir þá títt
setið á tali um hina nýju heims
mynd,. sem nú væri að rísa
upp af afstæðiskenningu Ein-
steins, Kvanta-kenningu Plan-
eks og frumeindakenningr
þeirra Rutherfords, hans og
annara. Hefði hugur Höffdings
verið opinn og öndverður fyrir
öllum þessum nýungum fram
til síðustu stundar.
Staðfestu þessi orð það, sem
eg hafði sagt um Höffding ný-
látinn í “Berlingi” í fyrra:
“Hann var hvorki dulsinni n*5
spámaður, heldur frjálshuga
maður og hreinskilinn, er hafði
augun opin fyrir öllum mögu-
leikum lífsins og tilverunnar.
Hann gat ekki að sér gp>H- •»*■
brosa góðlátlega, bæði að þeim.
er börðu fótastokkana alla æfi
fyrir einhverri sérstakri kenn-
ingu, og eins að hinum, er hnig-
ið höfðu í væran blund ein-
hverskonar trúar. Sjálfur var
hann vökumaður alt til sfðustn
stundaf og horfði á morgunsár
hins komandi dags. Og það var
þessi skátaþjónusta, þessi vörð-
ur um hinn heilaga eld frjálsra
rannsókna í musteri vísindanna
sem hann brýndi fyrir oss hin-
um yngri nemendum sínum. —
Síðan er nú liðinn mannsaldur,
og hver hefir haldið sína leið í
lífinu, en ennþá varðveitum vér
minninguna um þenna hrein-
skilna, ástúðlega kennara, er
veitti oss fyrstu vígsluna í þjón-
ustu vísindanna’’. (Berl. Tid.,
4. júlí f. á.)
Að ræðu Bohrs lokinni var
boðið te. Dreifðust menn síðan
um hinn mikla og fagra aldin-
garð, og að síðustu var tekin
mynd af öllum söfnuðinum. Má
þar líta margt stórmenni, en
mest ber þó á Bohr í miðri
þyrpingunni, og höfuðlærifeðr-
um stórþjóðanna, eins og t. d.
Henri Piéron frá Paris, Clapar-
éde frá Genéve, W. Kohler frá
Berlín, W. Stern frá Hamborg
og þeim Spearman og C. S
Meyers frá London. Sakna eg
úr þeim hóp tveggja frægra
manna, er sótt hafa mörg hin
undanfarandi þing, þeirra Pierre
Janets og McDougalls, er eg te’
fremsta núlifandi sálarfræð-
inga. Povlov hinn rússneski var
heldur ekki á mynd þessari, þó
hann sæti þingið.
Föstudaginn vorum við í boði
borgarinnar á hinu fræga ráð-
húsi Kaupmannahafnar, ókum
þaðan út á Erimitagen og það-
an til náttverðar í Skodsborg.
Ókum við félagarnir heim i
vagni með Borgbjerg ráðherra
og lá nærri að kommúnistar
gerðu aðsúg að vagninum á
Austurbrú.
Síðasta daginn, laugardag,
sat allur þingheimur, ásamt
boðsgestum kvöldverð í sölum
Nimbs við Tivoli, og síðasta
hálftímann sat eg með Sveini
Björnssyni og frú, hinum vel
látna sendiherra vorum, á svöl-
unum út að Tivoli.
Fóru flestir nú að tínast heim
fullsaddir eftir vikuna af þv!
andlega og líkamlega góðgæti,
sem á borð hafði verið borið.
í ráði er að halda 11. alþjóða-
þing sálfræðinga í Madrid á
Spáni árið 1935. Höfum við fé-
lagarnir Guðmundur og eg,.
sammælst til þess móts, ef ekk-
ert hamlar og báðir erum ofan
jarðar.
Á meðan á mótinu stóð, var
kensluhlé í háskólanum, og
blakti fáni við hún alla daga.
SIGFÚS GUÐMUNDSSON
— Æfiminning —
Sigfús Guðmundsson (Good-
man) fæddist að Rangárlóni,
Jökuldalshrepp, Norður-Múla-
sýslu, 25. mars, 1859. Voru for-
eldrar hans Guðmundur Kol-
beinsson, og kona hans Þor-
gerður, dóttir Bjarna hrepp-
stjóra, að Stafafelli, Fellna-
hrepp. Hafði hún áður átt
Pétur Guðmundsson. Hálfsyst-
kini Sigfúsar frá fjora hjóna-
bandi móður hans voru mörg,
þar á meðal Bjarni Pétursson,
er dó í Blaine, 13. desember,
1930 (sjá æfiminningu í Hkr.
3. júní, 1931). Alsystkini Sig-
fúsar voru Lilja Sigríður, kona
Sigurðar Eiríkssonar, er dó í
Hensel, N. Dak. (að heimili
Bjarna Péturssonar) skömmu
eftir að þau fluttu vestur um
haf. Þá tvíburarnir Jónína og
Ágústa Ingibjörg, er aldrei komu
vestur um haf. Var Sigfús
yngstur allra sinna systkina.
Hann kom til Vesturheims árið
1878, og settist fyrst að hjá
Bjarna bróður sínum og móður
sinni, sem á undan voru kom-
inn. Var hann síðan ýmsum
stöðum um íslendingabygðina í
N. Dak., t. d. lengi að Garðar,
bæði hjá Eiríki Bergmann og
séra Friðriki Bergmann. Bjarna
bróður sínum varð hann sam-
ferða vestur á Kyrrahafsströnd,
og var hann til heimilis í Blaine
lengst af eftir það.
Sigfús var stór og gerfilegur
maður að vallarsýn, svo sem
hann átti kyn til. Óupplýstur
var hann, en eðlisgreindur all-
vel, að kunnugra sögn, og eru
sum hnittisvör hans í minnum
•
höfð. En torsóttur reyndiist
honum vegur gæfunnar, í venju
legum skilningi þess orðs. Yfir
höfuð virðist vera töluverður
Grettis-keimur að skapferli hans
og afdrifum, og ásannast þá
um báða, að annað er gæfa en
gerfileikur. Þau hafa verið svo
mörg ríkulegu mannsefnin, sem
aðstæður lífsins bönnviðu að
unnið væri úr. Og þegar athug-
aður er æfiferill íslenzkra
manna — örlyndra, skapstórra,
kappgjarnra, ófyrirleitinna —
}á er maður ósjáldan mintur á
vunglyndislegu vísuna hans
Þorsteins:
“Meinleg örlög margan hrjá
mann, og ræna dögum.
Sá er löngum endir á
íslendinga sögum.
Margt var efalaust vel um
Sigfús. Enda var hann af
mörgu góðu og gegnu fólki
kominn. Ræðinn gat hann ver-
ið, og skemtilegur í umgengni,
að sögn,—einkum framan af
æfinni, áður en óreglan og
stakkaföll örlaganna náðu tök-
um á geðslagi hans. Um langt
skeið mun vínhneigð hans hafa
verið mjög úr hófi fram, og
hundið honum bagga ýmiskon-
ar lánleysis. Af ástaryndi mun
hann lítið hafa haft að segja
um dagana. Þó kvæntist hann
á yngri árum, þá til dvalar 1’
fslendingabygðinni í Minnesota,
eitt ár, eða svo. En sambúðin
stóð skamma stund aðeins.
Nafn konu hans er frændum
hans hér um slóðir ókunnugt.
Þótt óbærilegur ljóður væri á
háttum og geðslagi Sigfúsar, þá
hafði hann í ýmsu tililti góðan
mann að geyma. Hann var ráð
vandur að eðlisfari, og í viss-
um skilningi metnaðarsamur, t.
d. um það, að vera ekki upp á
aðra kominn. Sjálfur var hann
hjálpsamur, er hann megnaði
nokkurs, og lagði sig þá í fram-
króka um myndarskap. Oft er
sá, er þetta ritar mintur á góð-
an greiða, en Sigfús gerði hon-
um eitt sinn ótilkvaddur, —
greiða, sem hann hefði látið ó-
gerðan, ef góðgirni og hugul-
semi hefðu verið fjarri innræti
hans. Víst er um það að, fjölda
manns var vel til hans, bæði
fyr og síðar, — eigi aðeins
vegna þess, að menn vissu að í
gjósti örlaganna þurfti hann
skjóls og styrks, heldur og
vegna þess að þeir fundu
1 sál hans eitthvað já-
kvatt og viðfeldið, og jafnvel
viðkvæmt, — vissa heilbrigði
og mannskap — þótt ekki nyti
betta sín í dagfari hans, að
öllum jafnaði. En velunnurum
sínum var hann bæði þakklátur
og tryggur.
Framan af æfinni var hann
gæddur miklum líkamsburðum.
Fyrir allmörgum árum síðan
meiddist hann mjög í baki, og
bar aldrei sitt barr eftir það.
Eftir ýmiskonar skipbrot á eyði-
skerjum tómlátrar æfi, andað-
ist hann föstudaginn, 30. janúar,
1931, þá á 72 aldursári. Var út-
för hans veglega gerð, þá næst-
komandi 3. febrúar, frá íslenzku
Fríkirkjunni í Blaine, að við-
stöddum fjölda manns.
Friðrik A. Friðriksson.
HÁSKÓLAMÁLIÐ.
Frh. frá 1. bls.
kvaðst hafa fyrir rúmrar hálfr-
ar miljón dala halla á reikning-
ingunum. En þegar það hefði
ekki tekist og hann komst að
jví, að hún var ekki önnur en
Machray and Sharpe félagið,
hefði hann ekki séð annað
vænna en að tilkynna menta-
málaráðherra hvernig komið
væri.
Mr. Drummond heldur því
fram, að reikningar háskólans
hafi verið í góðu ásigkomulagi
í júní 1924. En eftir það hefði
aldrei verið hægt að yfirskoða
)á til hlítar vegna þess, að
bækumar hjá Mr. Machray
ar miljón dala halal á reikning-
hefðu aldrei verið færðar til
fullnustu fyr en ári eða meira
síðar.
Var Mr. Drummond þá spurð-
ur að, hvers vegna hann hefði
ekki skýrt stjórninni frá því
fyr.
Kvaðst hann hafa ítarlegt
svar við þeirri spumingu f
skýrslu, er hann ætlaði, þegar
tækifæri gæfist, að lesa upp
við yfirheyrsluna. Lauk yfir-
heyrslu. hans með þessu s.l.
mánudag, en heldur áfram
næsta dag.
í þessari viku er búist við að
ráðherrarnir, Mr. Bracken. 1',~
Major og Mr. Hoey verði yfir-
heyrðir.
Við vísitazíu Finns biskups
að Helgafelli voru, ásamt fleiri
ungmennum, systur þrjár. Þær
áttu heima á Þingvöllum. Bisk-
upinn spurði þær, og þótti hon-
um þær mjög fáfróðar í þekk-
ingu kristindómsins, og áminti
þær og aðvaraði að taka sér
fram, með mörgum orðum og
fögrum, og benti þeim til þess,
þvílíkur sálarvoði það væri, sem
þær með fáfræðinni kynnu að
steypa sér í. Þegar úti var,
fundust systurnar. Sagði þá
ein: “Það er undarlegur maður,
biskupinn þessi.” “Það er nú
ekki mikið,” kvað önnur, “hann
gerir ráð fyrir öllu því, sem
verst má fara.’’ Furðar ykkur
á því?” mælti hin þriðja “hann
er innansleiktur af öllu góðu.’’
* * *
Kvennsnipt nokkur flakkaði
með dreng sinn stálpaðan. Á
bæ einum í skemmu sér hún,
að þráöarendi lafði út undan
kistuloki. Hún tekur í endann
og finnur, að laus er fyrir. Fær
hún þá drengnum endann og
skipar honum að vinda hann, en
sat sjálf á meðan í skemmudyr-
unum. Drengurinn gerði, sem
hún bauð honum, og vatt svo
lengi, sem hnoðað entist, sem í
kistunni valt. Hér vann hún
tvennt í einu: Náði hnoðanu og
kenndi barn sínu að stela.
Blanda
/