Heimskringla - 16.11.1932, Blaðsíða 3

WINNIPEG 16. NÓV. 1932.
HEIMSKRINGLA
3 BLABSIÐA
The Marlborouáh
Helzta Hotel Winnipeá-boréar
SJERSTAKUR MIÐDAGSVERÐUR FYRIR KONUR 40c
Framreiddur á miðsvölunum
BEZTI VERZL.UNASMANNA MIÐDAGSVERÐUR 1 BÆNUM 60c
ReyniO kaffistofuna. — Vér leggjum oss fram til aS standa fyrir
allskonar tækifærisveizlum.
F. J. HALL.ráSsmaSur.
Phone 22 035 Phone 25 231
HOTELC0R0NA
2« lioomi Wlth Rnlh
Hot and Cold Water in Every
Room. — $1.50 per day and up.
Monthly and Weekly Rates
on Request
Cor. Main & Notre Dame East
WINNIPEG, CANADA
I>að er í rauninni naumast
hægt að kalla þetta helli, heldur
er það skúti, sem hraunalda
hefir myndað. Það mun láta
nærri, að skútinn sé 8—10
metrar á lengd, en breiddin er
mest 3—4 metrar. Ekki er hæð-
in meiri en svo, að vart gefur
maður gengið þar uppréttur, en
vera má að hærra hafi verið
undir loft þegar Franz dvaldi
þar, og að grjót það, sem nú
er á gólfinu, hafi hrunið úr
hraunbungunni síðan.
Það mun láta nærri að skúta-
munninn viti móti norðvestri, en
þar hefir Franz gert myndarlega
fyrirhleðslu. Er hún nú að
nokkru hrunin, en á því sem
eftir stendur, má sjá, að Franz
hefir ekki kastað höndum til
verksins. Efast eg um að aðrir
hefði getað vandað hleðsluna
betur. Hæð hennar frá grunni
og upp á skútabrún mun vera
75—80 cm. og er flái á hleðsl-
unni. Þétt mun hún vafa verið
með mosa, og þannig frá geng-
ið að hún hefir verið til að
sjá eins og hraunið sjálft, og
fylgsnið því vandfundið.
Eg hygg að dyrnar á fylgsn-
inu hafi verið nyrzt, því að ekki
sér móta þar fyrir hleðslu. Að
sunnan er hleðslan hrunin, svo
að vel er þar gengt inn í fylgsn-
ið. Getur verið að Franz hafi
haft þar Ijóra á hleðslunni til
þess að hleypa út reyk, því að
hlóðirnar eru í þeim endanum.
Þær eru gerðar úr þremur blá-
grýtishellum, sem reistar eru á
rönd og styðja hver aðra, en að
framan hefir hann haft snildar-
lega vel lagaða bogamyndaða
grágrýtisflís. Er hún líkust í
laginu og skeifa, eða hálfur
hringur af eldavél. Hlóðirnar
standa þarna óhaggaðar enn í
dag, og umhverfis þær er mik-
ið af hrosshausum og leggjum.
Sést af því að Franz hefir rænt
hestum og haft þá sér til matar.
Um flet hans er það að segja
að það má kalla sjálfgert af
náttúrunnar höndum. Hefir
hann lítið þurft að laga það
að öðru leyti en því að reita sér
lyng og mosa til að liggja á. —
Fletið er í miðjum skútanum.
Er þar klettur allmikill, sem
nær alla leið upp undir skúta-
hvelfinguna og er vart hægt
að koma hendi milli hans og
loftsins. Á bak við þenna klett
er fletið og hefir verið hægt
að skríða inn í það frá báðum
hliðum. Er bælið svo rúmgott
þegar inn er komið, að nægi-
legt rúm má þar kalla fyrir
tvo. Er mikið af beinum þarna
inni og mosabyngur eða þúst.
Eg veit að lýsing þessi er ó-
fullkomin og að menn geta vart
gert sér hugmynd um hvernig
þessi útilegumannsbústaður hef
ir verið, nema af eigin sjón.
Lsb. Mbl.
HVERS VEGNA ÆTLAÐI
GANDHI AÐ SVELTA SIG
f HEL?
í sókn sr. Bjarna Jónssonar á
lælifelli (d. 1809) var bóndi
amall og þó efnaður ,er úthýsti
erðamönnum. Prestur vand-
etti um það við bónda, og gerði
ann ekki að. Eitt sinn, er
restur talaði þar um við karl-
tin, spyr prestur, hvort hann
tiundi vilja, að himnaríkisdyr-
im yrði ekki lokið upp fyrir
lonum sjálfum. Þá segir karl:
Það verður ekki í alt séð, séra
fajrni! eg loka samt.’’
Blanda.
Það þykir undarlegt mjög, að
Gandhi skyldi ætla að svelta
sig í hel vegna þess að Englend-
ingar bjuggust til að koma á
kosningajafnrétti í Indlandi, og
veita stéttleysingjum — Parí-
um — kosningarétt. Til þess að
skilja þetta, verða menn að vita
hvernig þjóðlíf Indverja er. Um
það ritar þýskur maður, C. Z.
Klötzel, á þessa leið:
Oft kemur það fyrir á ind-
verskum járnbrautar stöðvum,
að maður sér einkennilega sjón.
Meðfram járnbrautarlestinni
hleypur maður fram og aftur og
er sýnilega í geðshræringu. Á
grannri snúru, sem hann ber
um nakinn yfirbolinn, má sjá,
að þetta er Brahmani (prestur).
Hann lítur inn í hvern vagn,
en snýr jafnharðan frá með við-
bjóði, og verður að lokum eftir
þegar lestin leggur á stað. Var
hann að leita að einhverjum
á lestinni? Onei, en i hverjum
vagni, sem hann kom að, var
Paria (stéttleysingi). Og þar
sem enginn Brahmani má vera
undir sama þaki og Paria —
ekki einu sinni í járnbrautarlest
— þá varð honum einkis ann-
ars kostur en að bíða eftir
næstu iest.----------
Þungámiðjan í þjóðlífi Hindúa
er stéttaskiftingin, og hún er
æfagömul. Þegar ariski kyn-
stofninn braut Indland undir
sig og kúgaði frumbyggja þess,
Dravidana, til hlýðni, hófst
stéttaskiftingin í Indlandi. Fjór-
ar voru aðalstéttirnar í upp-
hafi: prestar, hermenn, kaup-
menn og iðnaðarmenn, bændur.
Voru þær líkt og fjórir þjóð-
flokkar í sama landi, og hafði
enginn samneyti við annan. Ef
einhverjum varð það á, að gift-
ast konu úr annari stétt, þá
höfðu bæði hjónin gert sig sek
um “stéttarsvik’’, og þeim var
útskúfað úr báðum stéttum.
Það var eigi aðeins æðri stétt-
in, sem fanst sér misboðið með
þessu, heldur einnig lægri stétt-
in. Eftir því sem aldirnar liðu,
fjölgaði stéttum í Indlandi og í
hinni opinberu indversku árbók
eru þar nú taldar 500 “viður-
kendar’’ stéttir. T. d. kveður
svo ramt að þessari stéttaskift-
ing, að götusóparar á aðalgöt-
unum í Bombay og Kalkutta
telja það ekki virðingu sinni
samboðið að matast með götu-
sópurum úr uthverfum borg-
anna.
En auðvirðilegust — og fjöl-
mennust — allra stéttanna er
Paria-stéttin, sem Englending-
ar nefna réttilega “outcast”
(úrhrak). Það er í rauninni
ekki stétt, heldur stéttleysingj-
ar. — Sennilega eru þetta af-
komendur dravídanna, frum-
byggja Indlands, sem Hindúar
hafa ekki viljað láta sameinast
sér, heldur gert að þrælum.
Smám saman hafa svo afkom-
endur þessara þræla tekið Hind-
úatrú, og trúarbragðalega telja
þeir sig Hindúa, en þrátt fyrir
það er staða þeirra í mannfé-
laginu óbreytt. Allar hinar
stéttirnar forðast þá eins og
pestina, og ef einhver snertir
Paria, verður hann “óhreinn”.
Ef skuggi af Paria fellur á
Brahmina, þá verður hann að
fasta og ganga undir meinlæti
til þess að hreinsa sig, áður en
hann má taka við prestsem-
bætti sínu aftur. Pariar mega
alis ekki koma í helgistaði né
goðahof. og ekki mega þeir
taka vatn úr sama brunni og
aðrir Hindúar. Þeir eru alger-
lega útskúfaðir og miklu rétt-
j lausari heldur en þrælar hjá
öðrum Asíuþjóðum.
Gandhi var eigi aðeins sá
fyrsti sem sá, hvílíku hróplegu
ranglæti Pariar höfðu verið
beittir um aldir, en hann sá líka
hve stórhættulegt það var fyrir
þjóðina að 60—70 miljónir
manna væri útskúfaðar, þegar
frelsisbaráttan færi að bera á-
rangur. Frá hans sjónarmiði
eru Pariar jafn réttháir og aðr-
ir Hindúar. Sjálfur er hann
Brahmani, og samt hafði hann
þá ótrúlegu dirfsku fyrir nokkr-
um árum að fara að umgang-
ast Paria sem jafningja sína, að
snerta þá, matast með þeim og
taka þá á heimili sitt.
En árangurinn af þessu hefir
enginn orðið, hvorki meðal
Hindúa né Paria. Hinir síðar-
nefndu hafa öldum saman skoð-
að sig sem sérstakan flokk, eða
sérstaka manntegund, og nú,
þegar Indland er að vakna,
veigra þeir sér við því að steypa
sér í ólgusjó Hindúismans. Að
vísu treysta þeir allir Gandhi,
en þeir hafa jafn mikla óbeit á
æðri stéttunum.
Nú höfðu Englendingar í
hyggju að lögleiða stjórnarskrá
og kosningalög í Indlandi. Eftir
þeim er mönnum skift í flokka:
í einum flokknum eru Hindúar,
í öðrum Múhamedsmenn, þriðja
Sikhar, fjórða Evrópumenn,
fimta Eurasíar (kynblendingar
hvítra manna og Indverja) og
sjötta — Pariar. Út af þessu
fyrirkomulagi ætlaði Gandhi að
svelta sig í hel til mótmæla
því að hann þóttist vita, að
Englendingar gerðu þetta ekki
til þess að láta Paríana fá rétt
til þátttöku í stjórnmálum, held-
ur til þess að hafa hér enn eina
stétt í landinu til þess að siga
upp á móti hinum.
Gandhi gekk eigi aðeins það
til að fá Englandinga til að
hætta við þessa fyrirætlun,
heldur var þetta tiltæki hans
jafnframt viðvörun til Hindú-
anna um það að láta ekki flek-
ast til þess að veita Parium alt
í einu jafnrétti við sig, þessum
stéttleysingjum, sem hafa verið
útskúfaðir og réttlausir um alda
raðir og hafa því ekki þann
þroska, að þeim sé ætlandi að
kunna að fara með þau mann-
réttindi, sem þeim eru ætluð
með lagafrumvarpi Breta.
Lesb. Mbl.
JÖKLAR OG ELDFJÖLL.
Rannsóknir “jöklaprestsins"
Bernard R. Hubbards.
ÞJÓÐHÁTÍÐARKVÆDI
BÓLU-HJÁLMARS
Þjóðhátíðarárið 1874 keptust
íslensku skáldin um það að
kveða bezta hátíðakvæðið. Þar
gekk Matthías Jochumsson með
sigur af hólmi, og þá varð til
þjóðsöngurinn: “Ó, guð vors
lands”. En hátíðarkvæði Bólu-
Hjálmars var stungið undir stól.
Þegar Matthías hafði lesið
það kvæði, varð honum að
orði:
“Hann skeiðríður kringum
okkur hina, þar sem við förum
fót fyrir fót.’’—Lesb. Mbl.
ALHEIMSMANNTAL
Á þessu ári hefir í fyrsta skifti
verið gefin út opinber skýrsla
um manntal í öllum heimi. Það
er þjóðabandalagið, sem hefir
gefið skýrsluna út og er mann-
talið á tímabilinu 1931—1932.
Sýnir það, að á jörðunni búa
2,012,800,000 menn og vantar
þó eflaust fjölda villumanna í
Afríku, á Suðurhafseyjum og
Suður-Ameríku. Eftir heimsálf-
um skiftist mannkynið þannig:
Asía
Evrópa
Ameríka
Afríka
Ástralía
1,103 miljónir.
506 ----
252 ----
142 -----
10 -------
En meðal þessara 2,000 milj-
óna manna er ekki einn einasti,
sem getur bent á það hvemig
mannkynið á að lifa bærilegu
lífi, segir þýskt blað.—Lesb. M.
Maður er nefndur Bernhard R.
Hubbard. Hann er Jesúíta-
prestur, en frá æsku hefir hann
í fengist við háfjallarannsóknir.
Hann er nú prófessor við há-
skólann í Santa Barbara og for-
stjóri jarðfræðisdeildar Santa-
Clara háskólans í Alaska. í
æsku dvaldi hann í Sviss og
hneigðist þá hugur hans mjög
til þess að ganga á hina illkleif-
ustu fjallatinda. Varð hann
brátt sá “Velbergklifrandi" að
hann jafnaðist á við bestu fjall-
göngumenn þar í landi. Kleif
hann einn síns liðs á marga há-
fjallagnýpu, sem enginn hafði
fótum troðið, og gekk yfir
skriðjökla, þar sem aðrir þorðu
ekki að fara. Af þessu hefir
hann fengið nafnið “jöklaprest-
ur’’.
1 sumar fór hann í flugvél á-
samt tvfeimur öðrum amerísk-
um fullhugum, Frank Dobart
flugmanni og Herb Larison véla
manni til þess að skoða eldgíg-
inn Aniakchak í Alaska. Er
það stærsti eldgígur í heimi.
Hann er umluktur 600 m. háum
hamraveggjum og er veggja-
brúnin 32 km. ummáls. í botni
þessa ferlega eldgígs er stórt
stöðuvatn, sem heitir Lake Sur-
prise (Furðuvatn). Þar eru
laugar og heitir goshverir. Og
þar er líka stór eldgígur, sem
altaf bullar í og gýs með köfl-
um.
Þeir félagar settust á vatnið
í gígnum og gengu svo á land.
Fóru þeir því næst yfir 5 km.
breitt hraun, sem komið hafði
upp úr eldgígnum í fyrra, og
náðu svo fram á brún eldgígsins
eða eldsprungunnar, því að
réttara er að kalla sprungu en
gíg þar sem eldsumbrotin eru.
Er sprungan l/z km. á lengd.
Loftið var þarna ákaflega heitt,
þrungið gasi og brennisteins-
gufu. En samt tókst þeim
þarna á 5 stundum að gera þær
rannsóknir, sem óefað munu
hafa mikla þýðingu fyrir heild-
arrannsóknir eldfjalla á jörð-
unni.
Nú var þó þyngsta þrautin
eftir — að komast upp úr gígn-
um aftur. Gat flugvélin hafið
sig svo hátt í þessu gasmettaða
lofti, að þeir kæmist yfir hina
háu hamraveggi? Undir því
var líf þeirra komið, því að ekki
varð komist upp úr gígnum á
neinn annan hátt. Þeim var
þetta öllum vel ljóst, en enginn
þeirra hefði orð á því, og þeir
gerðu að gamni sínu hver við
annan um leið og þeir stigu á
flugvélina aftur. Larison setti
skrúfuna á stað og Dobart lét
hreyfilinn taka til starfa. Flug-
vélin rann á stað og hófst til
flugs. En hún komst ekki hátt.
Hvernig sem flugmaðurinn
reyndi að skrúfa hana upp í
loftið, varð það árangurslaust.
Hann flaug alveg út að kletta-
veggnum og hélt að sér mundi
takast að hækka flugið þar,
lengst frá gufunum upp úr eld-
sprungunni. En það fór á sömu
leið, reyndist jafnvel erfiðara að
halda flugvéélinni þar í sömu
hæð og hún var komin. Þótt-
ust þeir félagar þá vita, að
kaldur loftstraumur sogaðist
þar niður í gíginn til að halda
jafnvægi á móti hinu heita lofti,
er steig upp af eldsprungunni.
Voru nú góð ráð dýr, því að
ekki var um annað að gera en
freista þess að fljúga yfir gjós-
andi eldsprunguna og komast
upp með heita loftinu þar. Þetta
var stórhættulegt og enginn
flugmaður hefir enn dirfst að
fljúga yfir gjósandi eldgíg. En
vogun vinnur og tapar — og að
þessu sinni vann hún. Um leið
og þeir komu yfir hitastrókinn,
sem lagði upp af eldsprungunni,
sveiflaðist flugvélin í háa loft,
eða svo hátt að þeir komust yfir
gígbrúnina, og þá voru þeir
sloppnir úr hættunni.
Það væri gaman að vita
CIGARETTEPAPERS
Aíar fínn . . . þunnur . . .
sterkur . . . svo þaS verður
að ánægju “að vefja upp
sínar sjálfur” . . . búinn upp
I tvi-sliðruðu bókar broti...
mesta og bezta kaupið fyrir
fimm cent.
120 blöð
fyrir 5c.
hvernig hinum djörfu flugmönn-
um hefir verið innan brjósts er
þeir uppgötvuðu það, að þeir
gátu alls ekki komist upp úr
gígnum nema með því að fljúga
yfir eldsprunguna. Á hverju
augnabliki máttu þeir búast við
því að eldslogar eða glóandi
steinar gysi upp úr sprungunni
og næði þeim. Eldgígir eru ekki
lamb að leika sér við. Skömmu
áður höfðu tveir vísindamenn.
sem voru að rannsaka eldgíg.
biðið hræðilegan dauðdaga. Það
voru þeir prófessor Wemer
Bochardt frá Hamburger In-
stitut og aðstoðarmaður hans.
Prófessorinn var aðeins þrítug-
ur að aldri. Þeir voru að rann-
saka eldgíg í fjallinu Merapi á
Sumatra. Stóðu þeir á gíg-
barminum. en alt í einu kom
gos og í sama bili hrundi gíg-
barmurinn, sem þeir stóðu á, og
hröpuðu þeir niður í eldhafið í
gígnum.
* * *
Þegar Pater Hubbard var
kominn heim úr þessum leið-
angri, tilkynti hann það, að nú
ætlaði hann sér að fara í rann-
sóknarför til Beringssunds, til
þess að athuga eldfjallaeyna
Bogosloff, sem ýmist sekkur í
sjó, eða hefst úr sjó aftur, með
svo sem tveggja ára millibili.
Hann lagði svo af stað frá False
Pass með mótorskipinu Pólar-
björn og hélt til Bogosloff.
Rannsóknir hans á þessari
merkilegu ey og eldsumbrotun-
um þar, eru ekki taldar standa
að baki rannsóknum í Aniak-
chak-eldgígnum.
* * *
Nokkrum mánuðum áður en
þetta var, lagði Pater Hubbard
á stað ásamt þremur stúdent-
um frá Santa Clara og var för-
inni heitið upp á tind eldfjallsins
Shishaldin (í Alaska). — Töldu
allir, að engum menskum manni
væri fært að komast upp á
fjallið, enda höfðu margir, sem
freistað höfðu þess áður, orðið
að gefast upp. Einn stúdentinn
gafst líka upp á leiðinni, en
Pater Hubbard og hinir tveir
S'túdentamir komust alla leið.
Voru þeir 21 klukkustund að
klífa upp á tindinn. Varð leið-
in æ örðugri eftir því sem ofar
dró. Það háði þeim og mikið,
að þeir fengu stórviðri á móti
sér. Og rúma klukkustund voru
þeir að komast seinustu 100
fetin.
Tindur Shishaldin er 2820 m.
yfir sjávarmál, og þar er gígur-
inn. Tveimur mánuðum áður
en þeir félagar fóru þessa glæ-
fraför, hafði fjallið gosið ákaft,
og enn gaus það talsverðu af
ösku, sem stormurinn feykti
eldheitri framan í þá, svo að
þeir ætluðu ekki að ná andan-
um. Öskubingurinn á fjallinu
lét undan og skrapp úr hverju
spori, svo að stundum runnu
þeir niður aftur, styttri eða
lengri spöl. Þetta tafði þá mik
ið, en ótrauðir héldu þeir á-
fram þangað til þeir komust
upp á fjallið.
Tæpum tveimur mánuðum
áður hafði Pater Hubbard geng-
ið á hinn háa jökul Mount Kat-
mai. Var það í fyrsta sinn að
tókst að ganga á hann að vetr-
arlagi. f þeirri för tókst Hub-
bard að sigrast á ótrúlegum
erfiðleikum. Þeir lögðu af stað
frá Kodiak og gengu á fjallið í
skafrenningi, sem snerist upp í
asahláku. Og er þeir ætluðu
að snúa heim aftur, var ekki
viðlit að komast sömu leið og
þeir fóru að neðan, því að smá-
• lækir í jöklinum voru nú orðnir
Þér sem notið
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrgðir: Henry Ave. East
Phone: 26 356
Skrifstofa:
5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
að beljandi elfum, sem engum
manni var fært yfir. Urðu þeir
þá að leita niðurgöngu annars
staðar, og gátu að lokum
klöngrast niður skriðjökla niður
að Shellikoff Straits.
Oft og mörgum sinnum hafa
borist fregnir um það, að Pater
Hubbard hafi farist f hinum
glæfralegu ferðum sínum. En
altaf hefir hann þó skilað sér
aftur. Og þá er vanaviðkvæð-
ið hjá honum: “Það er stór
munur á því að tefjast, eða að
kunna sér engin bjargráð”.
—Lesb. Mbl.
MOUNT EVEREST
Enn ein tilraun verður gerð
til að klifra upp á hæsta fjalls-
tind í heimi — Mount Everest,
sem gnæfir 29.141 fet ensk yfir
sjávarflöt. Þrettán menn a. m.
k. hafa beðið bana við tilraunir
til þess að klífa upp þennan
snævi þakta fjallstind í Hima-
layafjöllum. Fjallið er afar erf-
itt uppgöngu og óveðrasamt, en
á leiðinni um Tibet er stöðug
hætta frá þjóðflokkum, sem er
illa við ferðalög hvítra manna
um “hið helga land’’ sitt. Dalai
Lama, æðsti valdamaður Tibet,
hefir nú veitt leyfi til þess, að
Breska landfræðifélagið og The
Alpine Club sendi menn til þess
að klífa upp fjallið. Er búist við,
að þessi nýi leiðangur leggi af
stað snemma næsta sumar. —
Bretar gerðu tilraunir til þess
að ganga á Mount Everest 1921,
1922, 1924 og 1925. Árið 1922
höfðu leiðangursmenn með sér
oxygen-geyma og mun það vera
í fyrsta skifti, sem fjallgöngu-
menn hafa haft oxygen með-
ferðis. Tveir leiðangursmanna,
G. I. Finsh kapteinn og J. G.
Bruce klifu 27,300 fet upp fjallið
og hafði enginn maður komist
jafnhátt fyrr. t leiðangrinum
1924 voru flestir þierra, sem
höfðu verið í leiðangrinum ár-
ið 1922. Var Bruce hershöfðingi
(C. G. Bruce) leiðangursstjóri,
eins og 1922. í þessum leiðangri
komust þeir E. F. Norton her-
deildarforingi og dr. T. H. So-
merwell 28,200 ensk fet upp í
fjallið. — Árið 1924 fórust tveir
ungir breskir fjallgöngumenn
(úr The Alpine Club) á Mount
Everest, G. L. Mallory og A. C.
Irving. Fullvíst er talið, að þeir
hafi komist 28,000 fet. Mallory
liafði tekið þátt í leiðangrinum
1921. — Vísir.
Karl einn, sem gengið hafði
til skrifta með öðru fólki, hvarf
úr kirkjunni á undan iitdeilingu,
og er henni var lokið vantaði
karlinn. Meðhjálparinn gengur
út að leita hans og finnur hann
f eldhúsi á bænum, og er hann
þar við skófnapott. Meðhjálp-
arinn segir honum, hvar komið
sé í kirkjunni, og skipar að
hann komi strax með sér. Þá
segir karl: “Skárri eru það
skrattans lætin, ekki liggur líf
við, má eg ekki skafa pottinn
áður!’’
Blanda.