Heimskringla - 07.12.1932, Síða 7

WINNIPEG 7. DES. 1932
HEIMSKRINGLA
7. StÐA
GAMALL FJARSJÓÐUR
FUNDINN.
Peningafalsarar á 10. öld.
Fagran sólskinsdag í sumar,
^>að var 18. júlí, var maður að
plægja akur, Anton Morten-
sen í Over-Randslev, í Hads-
héraði. Alt í einu rakst plógs-
hnífurinn í eitthvað hart, og
"þegar betur var aðgætt, kom
f ljós að þarna var stórt leir-
ker. Efri hluti þess hafði brotn-
að þegar plógurinn rakst í það,
en neðri hlutinn var heill, og
þegar hann var grafinn upp,
(hann var ekki nema svo sem
17 til 18 cm. undir grassverði,
kom í ljós að hann var fullur
af silfurmyntum. í>eim var öll-
um safnað saman af mestu kost
gæfni og nákvæmlega rannsak-
að þar um kring, hvort ekki
væru fleiri peningar í moldinni.
— Þegar farið var að telja þen-
Ingana, kom í ljós að þeir voru
238 alls.
Þegar slíkir silfurpeningar
koma úr jörð, eftir að hafa leg-
ið þar niðurgrafnir í 1000 ár —
en svo lengi hafa peningar þess-
ir legið í jörðu, eru þeir ekki
mjög ásjálegir heldur kolsvartir
og letrið á þeim ólæsilegt. En
þegar þeir komast undir hend-
ur manna á safninu, þá breyta
þeir svip, og sumir verða alveg
eins og nýslegnir.
Þegar farið var að athuga
fjársjóðinn betur, kom í ljós,
að þarna voru 234 arablskir
(kúfiskir) peningar, tveir pers-
neskir, frá ríkisstjórnarráum
Sassanide ættarinnar og tveir
evrópískir. Mestur hluti arab-
Isku peninganna eru frá tíma-
bilinu um 909 eftir Krists fæð-
ingu, en nokkrir eru eldri. Með-
al þessara peninga eru ekki all-
fáir, sem mótaðir hafa verið á
dögum æfintýra-kalífans Har-
un-al-Raschid. Hann sat að
völdum um 786—809. Senni-
legt er að fjársjóðurinn hafi
ekki verið fólginn í jörðu fyr en
um miðja 10. öld.
Um þetta leyti áttu Norður-
lönd mikla verzlun við Austur-
lönd, og fór hún yfir Rúss-
land og Eystrasalt. Það eru til
áreiðanlegar sagnir um það, að
arabiskir kaupmenn komu alla
leið til Heiðabæjar, en þar var
þá miðstöð grávöruverzlunar-
Innar, en grávara var aðal út-
flutningsvara frá Norðurlönd-
um. Arabiskur rithöfundur, Ibn
Fadlan, lýsir nákvæmlega menn
ingu Norðurlanda og siðum þar,
aðallega eftir því sem hann hef
ir kynst þessu meðal sænsku
víkinganna, sem stofnuðu ríki
hjá Novgorod. Hann lýsir þar
meðal annars útför höfðingja
nokkurs, þar sem hann var við-
staddur, og er lýsing hans mjög
samhljóða því, er norrænar
sagnir segja um útfarir á því
tímabili. Efitrtektarvert er það
að arabiski rithöfundurinn út-
málar átakanlega, hvflíkur sóða
skapur hafi átt sér stað meðal
norrænu barbaranna.
Gjaldeyririnn í viðskiftum
norrænna manna og Asíubúa,
hvort heldur þau viðskifti fóru
fram í Rússlandi eða á nor-
rænni grund, voru austurlenzk-
ar silfurmyntir, sjaldan gull og
kopar aldrei. Silfurpeningarnir
voru ekki teknir sem gjaldmið-
ill, eftir því sem þeir giltu í
heimalandinu, því að norrænir
menn báru ekkert skypnbragð
á það, heldur voru þeir vegnir.
Og ef ekki var hægt að fá á-
kveðinn þunga úr heilum mynt-
um, þá voru menn ekki að vfla
það fyrir sér að höggva þær í
sundur.
Þessir arabisku peningar, er
voru gjaldmiðill á Norðurlönd-
um, komu frá löndum, þar sem
menning var á háu stigi, enda
þótt að þar væri stjómarfars-
leg afturför. Silfurpeningamir
bera vott um vinnubrögð á háu
stigi. Aletranirnar eru smekk-
lega gerðar og vel raðað niður.
Og hvert tímabfl hefir sinn
sérstaka svip á þeim. Þótt mynd
imar séu orðnar mjög slitnar,
má þó ákveða aldur þeirra, ef
aðeins einhversstaðar sést móta
fyrir því, sem á þeim hefir stað
ið.
Á arabiskum peningum frá
miðöldum er vanalega getið um
ártalið og hvar þeir séu mót-
aðir. Ártalið er ekki með tölu-
stöfum, heldur með bókstöfum
og er þess vegna oft auðveld-
ara að komast fram úr því. Oft
er líka getið nafnsins á þeim
kalífa, sem ríkti þegar myntin
var slegin. Á þenna hátt geta
myntirnar gefið góðar upplýs-
ingar um tímatal í fornsögunni,
það er að segja, ef þær em ó-
falsaðar.
En því er ekki altaf að héilsa.
1 sjóðfundinum hjá Randlev er
tiltölulega mikið af eftirlíking-
um. Á þeim myntum verður
ekki ráðið fram úr því, hvað
áletranimar eiga að þýða, það
er oft eitthvert krot út í blá-
inn, en á að vera arabiskir staf-
ir. Sumar myntirnar em eins
mótaðar báðu megin. Þessar
myntir eru senntlega gerðar af
kaupmönnum, sem áttu við-
skifti við Norðurlönd, þar sem
menn kunnu ekki að lesa letrið
og gátu því ekki uppgötvað, að
myntimar voru falsaðar. Hvorki
í Bagdad né í Samarkand
hefðu þessar myntir verið gjald
gengar. í fjársjóðnum fanst ein
merkileg mynt. öðrumegin var
mót hennar öldungis rétt í alla
staði, og eftir því að dæma
hefði hún átt að vera slegin
á dögum "abbasidiska” kalíf-
ans Mutadid, sem sat að völd-
um 892—902, að voru tíma-
tali. En hinumegin á myntinni
voru meiningarlausar og sund-
urlausar eftirlíkingar á arabisk-
um táknstöfum. Á þessu sést,
að sá sem hefir gert þessa
mynt, hefir á einhvern komist
rétt mót á annari hlið myntar-
innar, en svo bjargað sér eins
og hann bezt gat með hina
hliðina.
Það eru mestar líkur til þess
að þessar fölsuðu myntir, sem
ætlaðar voru Norðurlandabúum
hafi verið slegnar í einhverri
borg á verzlunarleiðinni að aust
an. Manni kemur helzt Astrak-
an til hugar. Verzlunarleiðirnar
láu á þeim dögum eftir fljótun-
um, annaðhvort eftir Volga til
landanna hinumegin við Kas-
píahafið eða þá eftir Duna og
Dnjeper til Litlu-Asíu og Byz-
ants. Það voru engar smáræðis
fúlgur, sem bárust til Norður-
landa eftir þessum leiðum. 1
Svíþjóð hafa menn fundið um
100 þúsund arabiskra peninga.
Flestir þeirra hafa fundist á
Gotlandi, enda var þar mesta
viðskiftastöðin í Eystrasalti. —
Þ'aUan lágu viðskiftaleiðarnar
um Borgundarhólm, Falstur og
Heiðabæ.
Um 1015 lézt Vladimir kon-
ungur helgi í Rússlandi, sem
þrátt fyrir heilagleikann var hið
mesta ruddamenni. Þá hófst
ægileg borgarastyrjöld í land-
inu milli sona hans, og þá tept-
ist viðskiftaleiðin til austurs, og
verzlunin varð að beinast í aðr-
ar áttir en til Norðurlanda. Og
þessi viðskiftaleið hefir aldrei
opnast aftur. Þetta sézt meðal
annars á því, að yngstu ara-
bisku peningarnir, sem fundist
hafa á' Norðurlöndum, eru frá
10. öld, og að þeir eru flestir
frá hinum austlægu Múhameðs-
manna löndum.
Sifurpeningarnir, sem fund-
ust hjá Randlev, eru tvenskon-
ar: “abbasidiskir" kalífapening-
ar eða “samanidiskir”. Saman-
ida konungsættin stofnaði á 10.
öld uppgangsríki, (þótt ekki
ætti það sér langan aldur) fyrir
austan Kaspíahaf, umhverfis
borgimar, Buchara, Samarkand
og Taschent. Flestar hinar ara-
bisku myntir, er fundist hafa
á Norðurlöndum, eru þaðan.
Það virðist svo sem að mikil
auðlegð hafi verið í þessu ríki,
að minsta kosti fyrstu árín. —
Konungarnir héldu vemdarhendi
yfir skáldskap og vísindum, og
urðu frægarí fyrir það heldur
en stjórasemi sína.
Vegna þess hvað arabiskir
peningar hafa fundist víða á
Norðurlöndum, er auðséð að
viðskiftin við Austurlönd á þeim
tímum — 10. öld — hafa verið
miklu meiri heldur en menn
hafa gert sér í hugarlund til
þessa. Af því getur maður aftur
dregið þá ályktun, að réttarör-
yggi hafi veríð meira á þeim
tímum, heldur en flestir hafa
ætlað. Auðvitað voru þá til
ræningjar, bæði á sjó og landi,
og þó sérstaklega sjóvíkingar,
en ef það hefði verið reglan, en
ekki undantekningar, að frið-
samir kaupmenn lenti í ræn-
ingjahöndum, þá hefðu verzl-
unarferðir milli Asíu og Norð-
urlandi fljótlega lagst niður, og
þá hefði enginn verið til þess
að flytja hið mikla arabiska
silfur til Norðurlanda. Mikið af
bví arabiska fé, sem fundist hef
ir, má telja að verið hafi fjár-
sjóðir kaupmanna, sem þeir
hafa geymt á ýmsum stöðum,
þar sem leiðir þeirra lágu um.
Það sést meðal annars á því, að
fé þetta er oftast nær grafið
grunt í jörð, því að oft hafa
kaupmenn þurft að vera fljótir
að grípa til þess. Það er auðvit-
að aðeins þar sem eingöngu
finnast myntir, að maður getur
kallað slíkt sjóði kaupmanna.
En þar sem eru ýmsir verð-
mætir grípi rásamt peningum,
svo sem eins og í fundinum hjá
Terslev, þá horfir öðruvísi við,
og þá er líklegt, að um sé að
ræða fjársjóðu, er menn hafa
falið í jörð á ófriðartímum, eða
fólgið af öðrum ástæðum.
Lesb. Mbl.
ENDURMINNINGAR
Eftlr Fr. GuBmundtson.
Frh.
Allan þann tíma, sem eg var
í nágrenni við séra Vigfús, var
bróðursonur hans, Björn Páls-
son gullsmiður, ráðsmaður á
staðnum. Hann var einn sá
fjölhæfasti og duglegasti mað-
ur, sem eg hefi þekt. Hins veg-
ar var það Ingunn Björnsdóttir
Skúlasonar, og systurdóttir sr.
Vigfúsar, sem stjómaði búinu
innan húss. Var þá vel fyrir séð
á báðum endum, því að hún
var dugleg og stjórnsöm mynd-
arkona. Rausnarlega var á hald-
ið og vel til allra veitt.
Þannig hafði þá stórfeld breyt
ing orðið á Sauðnesstað í tíð
séra Vigfúsar. Byggingar veg-
legri og varanlegri, og staður-
inn kominn upp á sjónarhæðina,
sem hann áður faldist undir. —
Þessa framkvæmdarsemi kunnu
sveitarmenn vel að virða og
þakka, því öllum þótti vænt um
Sauðanes og það leyndi sér ekki
að menn voru orðnir hreyknir
af staðnum. En seinna lærðu
Langnesingar að sjá það, að
föstu búskaparregluna og heim-
ilisfegurðina hafði vantað á
staðinn, þangað til að frú Hólm-
fríður kona séra Amljótar tók
þar við stjórn.
Eg hefi hvað eftir annað hitt
menn, sem hafa fyrir ímynd-
aðar sakir, verið svo uppstopp-
aðir af andúð gegn séra Ara-
ljóti, að þeir hafa ekki getað
látið frú Hólmfríði konu hans
njóta sannmælis. Og þeir muna
ekkert merkilegt að hafa heyrt
af henni, annað en að hún
hefði verið stolt. Og þá vilja
menn hafa það eins og sjálf-
sagt, að hún hafi verið einföld.
Því er nú ver, að eg þekti ekki
frú Hólmfríði eins vel og þeir,
sem voru heimilismenn henn-
ar og það máske fleiri ár. En
mér finst það heldur ekki á-
stæðulaust, að menn héldu að
hún væri stolt. Mér fanst það
líka fyrst framan af, en það
eyddist altaf því meir, sem eg
sá hana oftar, unz það var orð-
ið tilhlýðilegt. Þeirri konu, sem
verður mörgum að stjórna til
fullkominnar niðurstöðu, enga
óhlýðni að þola og engum hálf-
verkum að una. Eg man vel
eftir því, þegar eg sá séra Jón
Bjarnason fyrst í Winnipeg, að
mér fanst hann stoltlegur, og
eg var svo djarfur að eg hafði
orð á þessu við einhvern. Ja,
eg fékk það svo borgað, að eg
bjóst ekki við að láta þá skoð-
un mína aftur í ljós. En svo ári
seinna, þá hitti eg Friðjón Frið-
riksson frænda minn. Við höfð-
um ekki sést í ein þrjátíu ár,
og þurftum því margt að skrafa
saman.
“Hvernig lízt þér á séra Jón
Bjarnason?” spurði hann.
“Og ljómandi vel,” svaraði
eg.
“Já, það er gott,’ segir hann.
“Það sýnist sumum hann stolt-
legur svona í fyrstu, en það
hverfur fljótt.
Þá fékk eg áræði til að kann
ast við að mér hefði sýnst prest
urinn stoltlegur.
En er það nú ekki oft svo,
að hár, einbeittur og ákveðinn
svipur, leiði til að ímynda sér
að innifyrir búi stolt?. Við
nánari viðkynningu geta menn
þó komist að annarí niðurstöðu.
Það heyrði eg að hún hefðl
átt að segja vinnukonum sín-
um, að hún vildi að þær köll-
uðu sig frú. Um það veit eg
ekki neitt, en frú Hólmfríður
var hún ávalt kölluð á heimil-
inu. Eg heyrði menn tala um
það að frú Hólmfríður hefði
engan rétt á frúartitlinum, því
maður hennar séra Amljótur,
hefði aldrei verið prófastur. —
Aldrei skygndist eg eftir réttar-
kalli manna að titlum og nafn-
bótum. Rakst aldrei á nein lög
fyrír slíkum sæmdum. Man hins
vegar vísuna eftir Steingrím
Thorsteinsson:
Orður og titlar úrelt þing,
eins og dæmin sanna,
notast oft sem uppfylling
í eyður verðleikanna.
Hlægilegur skrípaleikur er
það, er sama þjóðin keppist við
að koma konum lítt mentaðra
kaupmannabarna, kennara og
bókhaldara, inn á frúargrund-
völlinn, en fellir sig ekki við
það að konur presta geti heitið
frúr, þó menn þeirra hafi aldrei
orðið prófastar. Mundi hins veg-
ar nokkrum óvilhöllum manni
detta það í hug, að séra Arn-
ljótur hefði ekki getað verið
prófastur. Eða þurfti nokkra
sérsaka hæfileika til þess?. —
Liggur það ekki í augum uppi,
að séra Amljótur var ávalt
meira og minna bundinn við
þau störf, sem kröfðust meiri
skilnings en prófastembættið.
Séra Davíð Guðmundsson á
Reistará var talsvert eldri mað-
ur en séra Amljótur og mun
hafa veríð orðinn prófastur, er
séra Arnljótur kom að Bægisá.
Það gat ekki verið nein kný-
andi ástæða til þess að taka af
honum, þeim heiðvirða presta-
öldungi, prófastsembættið, til
þess að fá öðrum það, svo
sem séra Amljóti, þó hann væri
því vel vaxinn.
Þegar séra Arnljótur kom að
Sauðanesi, hafði verið skipað-
ur prófastur Norður-Þingeyjar-
sýslu, séra Halldór Bjömsson á
Presthólum. Ótal aðrar ástæður
gátu lotið hér að, sem mér er
ókunnugt um.
Það sem eg á minni æfileið
hefi kynst beztu búmönnum og
verkstjórum, þeim sem notið
mestrar virðingar og hylli hjúa
sinna og verkafólks, þá hafa
þeir allir gert sér far um, eða
verið af náttúrunnar hendi
gæddir þeim elginleika, að auð-
sýna öllum undirgefnum nær-
gætni, orðheldni og reglufestu,
en forðast að láta verkafólkið
gera sér of dælt við sig. Mér
er ekki ókunnugt um það, að
hjúin á Sauðanesi virtu frú
Hólmfríði mikils, þó hún ekki
væri leiksystir þeirra. Vel
greindur verkamaður, sem vann
í Sauðanesi fleiri ár, sagði við
mig:
Frú Hólmfríður kann betur
en nokkur önnur kona, sem eg
Dr. M. B. Halldorson
401 B.)r4 Bl<(.
Skrlfatofuslml: JS674
Stuodar adrstakleBD lunnujtk-
dómt.
Br tt flnna á skrlfttofu kl 10—11
f. h. o( 2—< e. h.
Helmlll: 40 Alloway Avt.
Talafmli S318S
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
LögfrcetSingur
702 Confederation Life Bkl*.
Talsimi 97 024
DR A. BLONDAL (03 lf.dlcnl Art* Bldg. Tnlitml: 22 284 Stuadnr aér.tnklecn kv.n.Júkddmn «8 bnrnnnjúkdðmn. — Afl hlttn: kl. 10—1« « k. oa 2—6 n. b. H.tmtlt: 804 Vlctor 8t. 8lmt 28 180 W. J. LINDAL, K.C. BJÖRN STEFANSSON ISLENZKIR LOGFRÆÐINOAS á oðru gólfi 825 Main Street Talslmi: 97 621 Hafe einnig skrifstofur ett Lundar og Gimli og eru þer ett hitta, fyrsta miSvtkudeg I hverjum m&nuSi.
Dr. J. Stefansson 31 f HKDICAL ART8 BLDO. H.rnl K.nn.dy o( Ornbnm Btnndnr .!■(••(* ni(Ua- cyrnn Telephone: 21 613
J. Christopherson.
aef- og krerka-aJOkddaaa lsltnskur Lögfrcrtfingur
Br n« hlttn frá kl. 11—18 t. h. os kl. I—S a. h. 845 SOMERSET BLK.
Talafaat t 21884 Rolmlll: 488 McMUlan 4801 Winnipeg, Menitoke.
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medlcal Arta Bldf.
Phone 21 8S4 Offlce ttnaar 2-4
Heimlll; 104 Home St.
Phone 72 409
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannlaeknlr
602 MEDICAL ARTS BLDO.
Sími: 22 296 Heimilis; 46 054
SimiB pantanlr yðar
Roberts Drug Stores
Limited
Abygglleffir lyfsalar
Fyrsta flokks afgreiSsIa.
Niu búðir — Sargent and
Sherbrooke búð—Simi 27 057
hefi þekt, að láta menn ganga
ánægða að verkinu.”
“Hvernig fer hún að því?”
spurði eg.
“Ó, því get eg ekki lýst,” seg-
ir hann. “Það er eins og hún
skamti fólkinu metnað og á-
huga með matnum og fram-
komu sinni.”
Mér þótti þetta svar gott, því
mér vaf kunnugt um, að frú
Hólmfríður hélt enga fyrir-
lestra yfir heimilisfólkinu.
Eg ætla nú að skjóta hér
inn í ofurlítilli sögu, sem skýrir
sig sjálf, og bregður ljósi yfir
það, hve stolt frú Hólmfríður
var. — Það eru rétt 40 ár síð-
an þessi glaða og mér ógleym-
anlega stund leið hjá. Það var
þá lagt niður að hlaupa með
bömin í belgjum á kirkjustað-
inn til þess að láta skýra þau.
Það hafði verið þur og góð
tíð, og allir vegir í sveitinni
þurrir og góðir yfirferðar. Eg
þurfti að láta skíra bam. —
Veðríð var bjart og fagurt —
reglulegur september sólskins-
dagur, en eins og eðlilegt var
um þá árstíð, var fremur and-
kalt orðið, nema um hádaginn.
Eg skrifaði séra Araljóti fáar
línur, og bað hann að koma
með konu sína og dætur, svo
hægt væri að syngja skíríngar-
sálmana, mér til sannrar á-
nægju. Maðurinn, sem eg sendi
með bréfsnepilinn, kom aftur
fljótlega með prestinn, konu
hans og þrjár yngstu dætur
hans. Mig minnir sú yngsta
þeirra, Sigríður, vera þá 12 ára
gömul; Halldóra lítið eldri, eða
um fermingu, og Jóhanna inn-
an við tvítugt. Allar voru þær
hver annari fallegri og lífs-
glaðari. Eg var konungur í
mínu ríki og þóttist góður að
hafa handsamað þenna virðu-
lega hóp. Eg man að mér var
vandi á höndum með gamla
manninn, að ekki bærí ótilhlýði
lega mikið á yfirburðum hans
í mínum húsum. Eg var kom-
Frh. í 8. bk
A. S. BARDAL
••lur llkktstur o( usait um tttir-
Ir. Allur AtbúnaVur •& b*atL
Bnnframur a«lur bnnn (IbkMH
mlnnlavnrbn o( l«(at*lnn.
848 8HBRBROOKS 8T.
PkMti MAOT WlllKIPM
HEALTH RESTORED
Lakningar &n lyfja
DR. 8. O. BINPSON, N.D., D.O., D.O.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Someraet Blk.
WINNIPEG —MAN.
MARGARET DALMAN
TEACHBR Or PIABO
W4 BAI4NING 8T.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
fslenzkur Tannlaknir.
212 Curry Bldg., Wlnnlpeg
Gegnt pósthúsinu.
Siml: 96 210. HelmlUa: 83826
Jacob F. Bjamason
—TRANSFER—
Bn((.(t »4 rnrnltnr. Mnwtmm
782 VICTOR 8T.
8IMI 24AOO
Annaat ellakoner flutnlnge tna
og eftur um bmlnn.
í
J. T. THORSON, K. C.
tnlenckur li(lrK8li(n
Skrlfitofn: 411 PARI8 BLDO.
Simi: 96 933
____________________________I
1
DR K. J. AUSTMANN
Wynyard —Sask.
Tnl.fmli 18 888
DR J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
•14 SonerMt Block
Portiff Arcooe WHVNIPM
BRYNJ THORLAKSSON
SttngatjM
StlUlr Plenoa og Orftl
Stml 88 845. 594 Alventoae M.