Heimskringla - 01.03.1933, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 1. MARZ 1933.
Hdmskringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum mitfvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537___________
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáSsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 1. MARZ 1933.
SÉRA J. B. Á HÁLKUNNI.
“Sæll er sá sem hræddur er, sé hann
ekki of hræddur”. Þessi orð hafa ef til
fleirum en oss komið í hug, við að lesa
grein séra J. B. í síðasta blaði Lögbergs
með fyrirsögninni: “Einkennileg blaða-
menska”. — Eftir áminninguna, sem
Heimskringla gaf séra J. B. fyrir ummæli
hans um sæmdina, sem Bretakonungur
veitti forsætisráðherra Canada, verður
hann auðsjáanlega skelkaður og setur nú
í þessari grein sinni saman svo væminn
lof-vaðal um forsætisráðherra og konung,
að lafhræddum manni einum væri ætl-
andi.. Þykist hann með þeim samsetningi
vera að sýna fram á, að hann hafi í raun
og veru með dónafyndni sinni, verið að
bera forsætisráðherra og konunginn lofi.
Ummæli Heimskringlu um að hann hafi
verið að gera þeim upp grályndi, sé til-
hæfulaus. í þessari síðustu grein sinni
lýsir hann hjartaþelinu, sem stjórnað hafi
penna sínum með þessum orðum:
“Það vill nú svo vel til um þessar mund-
ir, í neyðinni alræmdu, að Mr. Bennett
er að gefa höfðinglegar gjafir til fá-
tækra og allslausra í borginni Calgary,
þar sem hann á heima. Á hverjum mánuði
kemur sú upphæð, er Mr. Bennett fær í
kaup sem þingmaður og stjórnarformað-
ur (er mun vera talsvert á annað þús-
und á mánuði) í ávísun í vissa matvöru-
búð í Calgary, og trúnaðarmaður hans
þar skiftir þessu í vörum milli þeirra, sem
bágt eiga.
Má af því ráða að Bennett er ónízkur
maður. Á ekkert bágt með að sjá af
skildingum. Getur gefið höfðinglegar
gjafir þegar honum svo sýnist, eins og
eg sagði í grein minni.” (Lögb. 23. febr.
1933.)
Gömlum kennum vér nú goðanum að
geifla á saltinu, má um þetta segja. En
um konunginn fer séra J. B. þessum orð-
um í áminstri grein:
“Alment mun það vera álítið að kon-
ungur vor sé maður vel viti borinn, vel
mentaður og göfugur í hugsunum, sem
geri alt sem í hans valdi stendur til þess
að þegnum hans geti liðið sem bezt. —
Munu þegnar hins brezka ríkis bera hið
fylsta traust til hans, bæði að því er kem
ur til útbýtinga sæmda og til allra annara
athafna.
Með því að segja mig ósanninda mann
að þessu er Heimskringla, að mér skilst,
að fara með níð um konunginn. Liggur
og beint við að í þessu felist einnig níð
um Mr. Bennett.”----------
Séra J. B. áttar sig líklega síðar á því
að “stendr ritinn stafr”. í fyrstu grein
sinni um þetta mál, sem stendur í Lög-
bergi 16. jan. 1933, áréttar hann hin fávís-
legu háðsyrði Lögb. um viðurkenningu
konungs á forsætisráðherra Canada, með
því að veita honum sæti í Jóhannesar-
reglunni, með eftirfarandi orðum, og sem
vissulega við samanburð síðustu greinar
hans, bera vott um annaðhvort betrandi
hugarfar hjá séra J. B. eða barnalegan
þrælsótta:
“Upprunalega urðú menn að vera af
tignum ættum (leturbreytingar ritstj.)
til þess að fá inngöngu í þessa reglu. En
svo mun hafa verið losað á böndunum á
síðari tíð, að meiri háttar menn af ýms-
um stéttum fá þar nú inni. Reglan þarf
á miklu fé að halda við líknarstörf sin.
Og stjómarformaður Canada er stór-
auðugur maður og getur gefið höfðing-
legar gjafir þegar honum sýnist. Lítur
því svo út, að konungurinn hafi vitað
hvað hann var að gera, þegar hann gaf
Mr. Bennett pláss í þessari veglegu St.
Jóhannesarreglu.”
Hvað finst lesaranum nú til um hugar-
farið og andann í þessum ummælum
séra J. B., er þeir bera þau saman við
hið væmna lof í síðasta blaði Lög-
bergs. Það stingur dálítið í stúf við það.
Hvernig hann ætlast til að menn skilji
öðruvísi þessi fyrstu ummæli sín um vit
konungsins, er sem slægðarvit, til þess
að ná fé út úr forsætisráðherra Canada
til reglunnar í fjárþröng hennar, verður
erfitt fyrir séra J. B. að gera grein. Hann
steig með þeim ummælum sínum út á
hálan ís, eins og hann finnur nú, og þar
til að hann lýsir því yfir að þau ummæli
séu dauð og ómerk, verður hann að
sætta sig við, að vera kallaður “ósann-
indamaður”, að þeim. Og það má kalla
að hann sleppi vel með þá hirtingu eina.
Sjálfur veit hann og ósköp vel, að það
muni eitthvað varhugavert við það að
gefa í skyn, að konungur hafi sýnt slæg-
vizku með því að veita forsætisháðherra
Canada áminsta viðurkenningu. Því að
hann reynir í seinustu grein sinni að
kenna Heimskringlu um þau alvarlegu
ummæli, og minnir hana á, að það geti
verið erfitt fyrir hana að bera ábyrgð á
þeim!
Lesendur biaðanna geta auðvitað gert
sér hugmynd um, að það muni vera meira
en lítið hræðslufum og fát á séra J. B. í
sambandi vit þetta alt saman, en ef ske
kynni, að mesti óttinn væri farinn af hon-
um um það leyti og honum berst þessi
grein, og hann verði búinn að ná sér svo
að hann geti truflunarlítið skilið það sem
sagt er, viil Heimskringla minna hann á
það, að það var í Lögbergi 16. janúar
1933, sem ummæli þessi voru um hönd
höfð í sambandi við sæmdina, er konung-
ur veitti forsætisráðherra Canada, og að
höfundur þeirra var séra J. B. sjálfur. —
Hvort höfundurinn eða Lögberg ber þá
þungu ábyrgð á þeim, sem séra J. B.
segir að efni sé til, um það fæst Heims-
kringla ekkert.
Á þessa málsvörn séra J. B. í síðasta
blaði Lögbergs verður naumast öðru-
vísi litið en sem — nakinn — bamaskap.
Séra J. B. byrjar feíðustu grein sína
méð umvöndunartexta um blaðamensku.
En skamt er því starfi komið, þegar aðal-
verkefnið er orðið óhróðursvaðall á I
Heimskringlu, um það blaðið, sem menta- j
maður einn heima, komst ekki fyrir
löngu svo að orði um á prenti, að verið
hefði um nokkur ár bezta íslenzka viku-
blaðið, sem út væri gefið. Hvers vegna
að þessari umvöndun er því beint að
Heimskringlu einni blaða, verður ofur
ljóst. Hún er skoðanalega talað and-
stæðingablað séra J. B. Við Lögberg á
hann andlegt samfélag. Þess vegna getur
ekki blaðamensku umvöndunin náð til
þess.. Þar getur ekkert staðið til bóta!
Að lesendur þess séu sammála séra J. B.
um það, getur verið annað mál.
Sjálfur hefir nú séra J. B. verið að
skrifa blaðagreinar undanfarið. — Hafa
þær greinir verið með þeim, blæ, er til
fyrirmyndar blaðamensku megi teljast?
Þar kennir fyrst og fremst gálauss póli-
tísks ofstækis, eins og ummælin um
viðurkenningu konungs á forsætisráð-
herra Canada bera vott um, og séra J. B. '
stendur nú ósannindamaður að frammi
fyrir íslenzkum lesendum. Og ekki skort-
ir blekkingaviðleitnina, þar sem hann er
að reyna að þvo hendumar, af því að
hafa sagt óhróðurinn, þó læsir menn viti
betur. — Ósvífnina brestur heldur ekki,
þegar hann reynir að kenna Heimskr.
ummæli sín, er hann sjálfur veit, að
getur varðað nokkru að hafa haldið
fram. Og orðaval hans um andstæðinga
sína er slíkt, að blaðamenn yfirlieitt
mundu telja það brot á velsæmi í rit-
hætti. Enga snjalla setningu hefir hann
heldur sagt í deilugreinunum, sem vott
beri um ritmensku hæfileika. í greinum
þessum má segja að fram komi mjög
margt af því, sem óprýðir blaðamensk-
una, svo sem óskammfeilni, blekkingar,
ósannsögli og hatursandi, í umgerð lúa-
legs og lötilmótlegs orðavals. En fátt
eða ekkert, sem hafið gæti blaðamensk-
una. Þannig ritar þá þessi maður, sem
út á ritvöllinn gefur 1 skyn, að hann
sé kominn til þess að stuðla að og efla
heiðvirði og hreinleik í blaðamensku!
Séra J. B. kvartar undan því, að Heims-
kringla hafi ekki tekið til greina athuga-
semd sína um það, við hvern Jóhannes-
arreglan sé kend. Þetta eru ósannindi.
Heimskringla viðurkendi þá athugasemd
strax í fyrstu grein sinni, á sama hátt
og hún undireins viðurkennir hvað annað
sem réttara finst, í frásögu atburða er frá
er skýrt. Það er sjálfsögð regla hvers
heiðvirðs blaðs. En sé þetta atriði það,
sem öllu máli skiftir, eins og séra J. B.
gefur í skyn, hefði hann getað sparað
sér það ómak að rita tvær síðari grein-
arnar. En það, að þar við sat ekki, sann-
ar fullkomlega, að fyrir séra J. B. hefir
vakað að bera óhróðursvaðal á Heims-
kringlu með skrifum sínum, og ekkert
annað, eins og vér heéldum fram í síð-
ustu grein vorri. Þó að verkefnið hafi
ekki tekist betur en það, að hann stend-
ur nú sem ósannindamaður frammi
fyrir lesendum blaðanna, er honum sjálf-
um, en ekki Heimskringlu um að
kenna. Þegar hann sýnir þá blaðamensku
heiðvirði af sér, að kannast við þá alvar-
legu yfirsjón, er honum varð á í ummæl-
um sínum um viðurkenninguna, sem
konungurinn veitti Mr. Bennett, er ein-
hver von til að honum verði vægt, en fyr
ekki. Það situr mjög illa á presti eða hátt
standandi manni, ásamt blaðinu, er birti
þær óhróðurs getsakir, jafnvel þótt póli-
tík ætti að heita og fyrir heiðvirði henn-
ar hafi ekki farið hjá liberölum í seinni
tíð, að liggja undir því ámæli að hafa
farið óvirðingarorðum um tilgang kon-
ungs síns. En það gerír séra J.
B. hvað sem hann skrifar nú um
málið, svo lengi sem hin fyrri ummæli
eru ekki aftur tekin. Og það sýnir í raun
og veru enn einu sinni stráksskap, að
vera að reyna að réttlæta það með blekk-
ingum.
í síðustu grein sinni minnist séra J. B.
á gamlar skærur milli sín og Hkr. —
Um þær er núverandi ritstjóra ókunnugt,
og skoðar þær deilur þessari óviðkom-
andi, nema ef vera skyldi að því leyti,
að það staðfesti ummæli vor í síðasta
blaði, að frá vorri hálfu sæjum vér ekki
ástæðu fyrir óhróðursgreinum séra J. B.
nú um Heimskringlu.
Vegna þess að Þjóðræknisþingið hefir
staðið yfir og vér “drápum” talsvert af
tíma vorum þar, eins og menn segja, ætl-
um vér að láta þetta svar nægja að þessu
sinni. En ef þörf gerist síðar, munum
vér bæta upp fyrir það, sem gleymst
kann að hafa.
ÍSLAND SEM FLUCSTÖÐ MILLI
AMERÍKU OG EVRÓPU
Útdráttur úr erindi Guðm. dómara Gríms-
sonar, er hann flutti á Þjóðræknisþinginu
24. febrúar s. 1.
Herra forseti!
Háttvirtu tilheyrendur!
Um þetta leyti í fyrravetur var eg
staddur með konu minni í Reykjavík. —
Mjög kunnum við vel við okkur þar, það
er eitthvað það við íslenzkt þjóðerni, sem
grípur tilfinningarnar, hvenær sem ís-
lendingar mætast. Eg hefi fundið til þess
á ferðum mínum, þar sem eg hefi kynst
íslendingum. Eg fann til þess á íslandi og
eg hefi fundið til þess hér í Winnipeg.
Þess vegna er það, að eg er ekkert hrædd
ur um að einkenni íslenzks þjóðernis
tapist, eins lengi og samgöngur milli ís-
lendinga eru hugsanlegar.
Erindi mitt til íslands í fyrra vetur,
var að útvega The Trans-American
Airlines Corporation, félagi einu í Banda-
ríkjunum, leyfi til að hafa viðkomustaði
á fslandi á fyrirhuguðum flugferðum
milli Bandaríkjanna og Evrópu..
Vel var erindi þessu tekið. Var áhugi
mikill fyrir því að þetta kæmist í gang.
Hagurinn fyrir ísland að komast í al-
þjóðabraut veraldarinnar, var auðsær.
en vonin um að þetta mætti takast,
var hjá sumum vafin efasemd, sem þóttu
möguleikarnir litlir. Eins býst eg við að
sé hér. Þess vegna langar mig til að skýra
fyrir yður trú mína á þessu fyrirtæki. Og
fari svo að erindi mjtt í fyrra vetur upp
til íslands, verði til þess að koma á fljót-
ari og betri samgöngutækifærum, milli
Austur- og Vestur-íslendinga, — þá lang-
ar mig til að leggja það fram sem þann
skerf, sem eg hefi lagt til starfs Þjóð-
ræknisfélagsins.---------
Það er enn í manna minnum, er farn-
ar voru fyrstu flugferðimar. Fólk vildi
varla trúa þeim sögum, og því síður að
þær ferðir yrðu nokkurn tíma að almenn
um notum. En þær fóru smám saman í
vöxt. Vélarnar urðu traustari og hætt-
an minni. Bandaríkjamenn flugu í kring-
um hnöttinn. Póstflutningar hófust. —
Fenginn var mikill tímasparnaður með
þessari teguúd ferðalaga. Svo kom Char-
les Lindbergh til sögunnar og flaug yfir
Atlantshaf. Sýndi hann hvað varkár mað-
ur og hugaður í góðri flugvél, gat gert.
Þar næst flaug hann um endilöng Banda-
ríkin. Jukust nú flugferðir mik-
ið. Póstflutningur með flugvél-
um varð almennar notaður ekki
einungis um öll Bandaríkin
heldur einnig til Canada, Mexi-
co og Suður-Ameríku, þar til
að nú er svo komið að Banda-
ríkja stjórn greiðir árlega um
19 miljónir dollara til þessa
póstflutnings. Þá hefir farþega-
flutningur með flugvélum farið
mjög í vöxt. Eru nú algengar,
daglegar farþega flugferðir
farnar, víðsvegar um Evrópu
og Ameríku.
Dr. Alexander Jóhamnesson,
háskólakennari var með þeim
fyrstu á íslandi er tilraun gerði
með að koma á flugferðum þar.
Hann. hafði gengið á háskóla í
Þýzkalandi og kynt sér og orð-
ið mjög hrifinn af flugferða
tilraunum þar. Hann sá mögu-
leikana á íslandi. Þar eru sam-
göngur með skipum með strönd
um • fram, og fremur seinfarar.
Innanlands, hefir fólks- og
vöruflutningur aldrei verið
nægilegur til þess að koma
mætti á, eða staðinn yrði
straumur af járnbrautarlagn-
ingu. Þess meira var tækifærið
fyrir loftskipaferðir. Með þeim
mátti senda póst, og með þeim
gat fólkið farið kringum land
og inn á firðina daglega. Þegar
flugskipin voru or^in svo úr
garði gerð að örugg reynd-
ust til ferða í vanalegu veðri,
voru þau samgöngutæki fengin
er íslandi var mest þörf á. —
Þetta sá dr. Alexander. Leitaði
hann þá til þýzka flugfélagsins
Luft Hansa og fékk aðstoð þess.
Stofnaði hann félag á íslandi.
í það fyrirtæki lögðu ýmsir
fram sýnir menn, þótt arðs-
vonin væri lítil. Luft Hansa sendi
þrjár flugvélar til íslands. Ferð-
ir hófust. Engin veruleg slys
gerðust. Sem víkingarnir fornu
er lögðu óhræddir fram á sjó-
inn á opnum bátum, stigu nú
nútíðar íslendingar öruggir upp
í flugbátinn og svifu út í loft-
ið.
Þá voru það líka íslendingar,
sem fyrstir manna notuðu flug-
vélar við fiskiveiðar. En svo
hagar til, þegar flogið er yfir
sjó, sést langt ofan í hann.
Flugmennirnir gátu því séð,
hvar fiskitorfurnar héldu sig,
og með þráðlausu firðtali gefið
veiðiskipunum bendingu um
hvar bezt mundi vera að varpa
út nótinni.
En tími var ekki enn kominn
til þess að reglubundnar flug
ferðir gætu tekist. Varð ís-
lenzka flugfélagið því gjald-
þrota og leystist von bráðar upp
En þær breytingar hafa nú orð-
ið að jafnt má fljúga í myrkri
og þoku; mun því auðveldara
að koma á reglubundnum ferð
um á íslandi en áður, enda finst
mér sem þær hljóti að eiga þar
mikla framtíð.-------
Landi vor Vilhjálmur Stefáns-
son hélt því fyrstur manna
fram, að það væri jafnauðvelt
að fljúga um norðurvegu, sem
sunnar. Hann hélt því fram að
veðráttan væri því 'ekki til fyr
irstöðu, birta og skygni væri
nóg og í rauninni væri það
hættuminni leiðir. Vilhjálmur
Stefánsson er heimsfrægur fyr
ir norðurferðir. En mest gagn
hefir hann þó unnið þjóðfélag-
inu með ræðum og ritum, sem
sýnt hafa fram á að'hugmynd
ir manna um íshafið og norður
vegi, er ríkt hafa frá fornöld
Grikkja og fram á vora daga,
eru rangar. Með því hefir hann
unnið íslandi gagn eigi sízt, því
hugmyndir iíHinna um það hafa
einnig verið skakkar. Með því
hafa menn áttað sig á því, að
þar og í norðurhöfnum er hvergi
nærri eins kalt og haldið hefir
verið. Til stuðnings þeirri kenn-
ingu sinni, að auðvelt sé að
fljúga á norðurvegum. sýnir
Vilhjálmur fram á að þar verði
ekki kaldara en oft á sér stað
í Manitoba og Norður Dakota.
Það er heldur ekki kuldinn,
sem er mestur þröskuldur flug-
ferðanna. Vel hefir tekist að
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’a
nýma pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
I>ær eru til sölu í öllum lyfjafaúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frá
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
fljúga yfir Alaska, þó þar sé
stundum að ræða um 60 sti&
fyrir neðan zero á Fahrenheit.
Miklu erfiðara er að fljúga þar
sem mætast heitir og kaldir
loftstraumar og mynda þoku
og dimmviðri eða þar sem er
hætta á hvirfilbyljum, eins og
yfir Florida eða Cuba og á
Suður-Atlantshafi. Þá sýnir Vil-
hjálmur fram á að í rauninni
sé meira dagsljós og birta hlut-
fallslega á ári hverju í norður-
heimskautalöndunum, en á þvf
breiddarstigi sem vér búum. —
Kemur það til af því, að á vet-
urna er jafnan skær birta frá
tungli, stjörnum og norðurljós-
um, er spegla sig í hinu hreina
og ryklausa lofti þar norður
frá, og upp af snjónum skjall-
hvítum er þar breiðir sig yfir
alt. T. d. eigi sæist hér svart-
klæddur maður við tunglskin
eða stjörnuljós, nema í fárra
faðma fjarlægð, en þar í mörg-
hundruð faðma fjarlægð.
Einnig sýnir Vilhjálmur fram
á það, hversu mikið styttra og
hentugra það er, að fljúga á
milli heimsálfanna yfir norður-
hcimskautalöndin, en að farnar
séu hinar syðri leiðir. Stórþjóð-
irnar og stórborgirnar nú á
tímum eru allar á norðurhveli
arðar. Þegar vér horfum á þann
helming hnattarins — virðum
fyrir oss jarðkúluna — þá er
sjáanlegt að beinast og skemst
milli New York og Tokio, Tokia
og London, London og New
York, er loftleiðin yfir norður-
heimskautin. Sú leið hefir einnr
ig þann mikla kost til að berá
að hvergi þarf að fljúga lang-
ar leiðir yfir opin höf, og að
víðast hvar má lenda, ef þörf
geris(.
Ungur maður norskur, ætt-
aður úr Norður Dakota, Carl
Ben Eielson að nafni, var í flug-
her Bandaríkjanna meðan á
striðinu stóð. Eftir það fór
hann til Alaska sem skóla-
kennari. Þar félzt hann fljótt á
skoðanir Vilhjálms, að auðvelt
væri að fljúga á norðurvegum.
Hann fékk sér flugvél til að
leyna það. Alaska er örðugt
land. Þar eru stór fjöll, snjór
mikill og heiftar frost. Flugið
tókst ágætlega, slys urðu eng-
in. Nýir samgönguvegir voru
opnaðir. Þar eru nú farnar flug-
ferðir daglega.
Þá flugu þeir Amundsen og
Ellsworth nokkuð á leið til
norðurpólsins, gerðu lending-
ar og komu aftur. Næst flaug
Bird alla leið til póísins og til
baka. Þá flugu þau Wilkins og
Eielsen norður í íshafið, lentu
þrisvar á ísnum með öllu slysa-
laust. Loks flugu þeir yfir norð-
urheimskautið frá Alaska til
Spitzbergen. Urðu þeir að setj-
ast á eyju eina í stórhríð og
bíða þar í fimm daga áður en
óveðrinu slotaði svo þeir gætu
haldið áfram. Slysalaust kom-
ust þeir af, og voru þó eigi vel
útbúnir.
Árið 1931 flaug Cramer og
1931 og 1932 von Gronau, yfir
Grænland og höfðu tiltölulega
lítinn útbúnað, miðað við það
sem ætlast er til að notað verði
við milliálfuferðir. Verða at-
huganir um mörg ár á Alaska,
i