Heimskringla - 12.07.1933, Side 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 12. JÚU 1933
RÍKIÐ Á FJALLTINDUM ÞREM mig, en eg bjóst við að óreyndu.
------ Það er stór bygging með ágæt-
Eftir Ragnar Lundborg
um herbergjum, fögrum borð-
sal og veitingasölum, er snúa
út að litlu torgi, sem sýnilega
er pólitískur miðdepill landsins.
Fyrir nokkrum árum var al-
þjóðafundur haldinn í Stokk-
hólmi. Gestunum til virðingar , Gestgjafinn er maður vel fram-
voru fánar allra, þjóðanna, er aður> er talar leikandi fronsku’
þar áttu fulltrúa, dregnir á Þýsku °g ensku' Þar fekk eg
stöng á Norðurbrú. Þar var fáni miðdegisverð. sem vel hefði
með bláum og hvítum feldi, en
skjaldarmerki i miðjunni tákn-
andi þrjá fjallatinda.
— Hvaða fáni er þetta?,
spurði einn kunningi minn.
— Það er fáni San Marino,
sagði eg.
— San Marino — hvað er
það? spurði hann aftur.
Það var mentamaður, sem
spurði. Sennilega hefir hann
einhvern tíma eitthvað lesið um
San Marino. En það var nú
gleymt.
Samtal þetta flaug mér í hug,
er eg einn dag í Italíuferð
minni, kom til Remini. Eg
þurfti að koma þar á bókasafn.
Er es hafði lokið erindi mínu,
reikaði eg um bæinn, fór út að
sigurboga Ágústar, og gekk
fram hjá leikhúsinu. Fyrir
framan leikhúsið er páfalík-
neski. Undarleg tilhögun! Rétt
hjá leikhúsinu rak eg augun í
merki San Marino á skilti, sem
hékk á óásjálegu húsi í hlið-
argötu einni. Þaðan fer al-
menningsvagn á hverjum degi
til San Marino.
Þá greip mig löngun til þess
að heimsækja þetta litla fjalla-
ríki. Jámbraut liggur milli San
Marino og Remini. Eg kaus
heldur almennin^sbflinn, sem
fer hægara yfir, svo að eg gæti
skoðað landið betur.
San Marion er 61 ferkílómetri
sómt hverju fyrsta flokks gisti-
húsi, og vín s)l íranfleiðslu
landsins sjálfs með matnum.
Nú ætla eg að víkja máli
mínu að því, hvernig San Mar-
ino fékk nafn sitt.
Einu sinni var — svona byrja
sögurnar í öllum löndum, góður
og guðhræddur, en fá-
tækur maður Marinus að nafni.
Hann var maður kristinn. Hann
var steinhöggvari. Hann átti
heima í Dalmatíu. Hann var
sanntrúarmaður og landi Dio-
cletianusar keisara. Vegna
þess að kristnir menn voru of-
sóttir, flúði hann ættjörð sína.
Hann fór vestur um Adriahaf.
Ef til vill var það þess vegna,
sem hann fekk nafnið Marinus
“sjófari”. Sumir segja það.
Hann fór til Remini og fékk þar
vinnu við hafnarvirkjun.
Meðal samverkamnna hans
var trúbróðir hans, Leo. Þeir
urðu félagar. Báðir voru þeir
duglegir verkamenn, en auk
þess framúrskarandi vel siðað-
ir. Ein sagan segir, að Leo
hafi verið kristinn prestur. Má
vera að hann hafi verið hvort-
tveggja í senn. Um þetta eru
ekki svo nákvæmar sagnir,
enda ekki við að búast því að
þetta var á síðustu tugum 4.
aldar.
Þegar þessi saga gerðist, var
kristinn safnaðarstjóri í Rem-
að stærð, og íbúar 14,000. |ini. Hann tók að sér þessa tvo
Lengd landsins norður og suður|íélaga. Fyrir hans áhrif urðu
er 13 kílómetrar, en það er 8 Þeir meira og meira ákafir í trú
sinni. Marinus ákvað að draga
sig út úr skarkala heimsins, og
setjast að í Monte Titano. Hann
var kunugur þar, því að hann
hafði oft sótt þangað grjót í
Vegurinn i öyggingar.
Á hægri, Einn góðan veðurdag fór
hönd sjást Appenninafjöll í blá- hann svo þangað, og tók sér
kílómetrar á breidd. Þessar
tölur nægja lesendanum til þess
að hann geti gert sér nokkra
hugmynd um smáríki þetta.
Frá Remini til landamær-
anna, er ein míla.
liggur um láglendi.
Til Jóns Einarsson
er hann varð sjötugur 18. febr. 1932
Ljúft mér væri langan braginn
leika á tónastrengi nú
þegar útent efsta daginn
ára sjötugs hefir þú.
Stirð er tunga, stuttum orðum
stamar fram með hásri raust;
hugsun ei svo ör sem forðum,
efnið tvístrast reglulaust.
Man eg löngum lékum saman,
líf og fjör í brjóstum hló;
Þá að fordild gerðum gaman,
glottum þar sem flónskan bjó.
Unnum sögusögnum fróðum,
sem að geymdi dáðríkt margt;
dáðum söng og list í ljóðum,
lífið kusum alt af bjart.
Man eg tveir við tegldum saman
timbrið fyrir náungann;
höfðum þá af glensi gaman
greitt ef áfram starfið rann.
Yfirburði ávalt höndin
átti þín í tökum snör,
tilbreytinga eins var öndin
orðfimari að skapa fjör.
Nú mér auðnast fátt til frama—
fjörið lagt á undanhald;
þó skal víl ei lyndi lama —
lengst af hæða ellivald.
Aldrei verð eg vant við látinn,
vistaskiftum tek með ró;
því fer eg að búa út bátinn.
Bráðum sigli á huldan sjó.
Nú er milli vina víkin
vaxtar-breið og töfum háð,
þó skal aldrei ellisýkin
okkar slíta sambands þráð.
Meðan eigrum æfiveginn
endast fornar minningar.
Kannske hittumst hinumegin.
Hinumegin! já, en hvar?
Þótt að einatt ei;tin svipa
örlaganna falli óvægt;
mæli eg um og skýlaust skipa
Skuld, að fara að þér hægt.
Óska, Jangrar æfi þinnar
auðnan skíni úr hverri átt;
frjómagn andans fjölhæfninnar
fljúgi á manndóms vængjum hátt.
S. J. M.
móðu, en á vinstri hönd sést
út á Adríahaf í sjóndeildar-
hringnum, ef skygni er gott.
Svo beygir vegurinn til fjalls,
og að stundu liðinni fer mað-
ur yfir steinbrú. Áin sem brú-
fyrst aðsetur í helli einum. Á
þeim tíma var hættulegt að
hafa verustað í Monte Titano,
því þar leituðu villdýr sér að
bráð.
Sjómenn, sem lentu í sjávar-
uð er, heitir Ausa. A miðri|háska, tilbáðu Neptún, og
bri'mni er þrístrendur stein- færðu honum fórnir. En fjallið
stöpull með áletruninni “Libert-
as” (frelsi).
Nú var eg kominn úr ríki
Miissolini og í lyðveldið San
Marino. Ekkert umstang var
við landamærin, hvorki vega-
bréfa né tollskoðun. Tollsam-
band er milli San Marino og
hins stóra nágrannaríkis. Þó
Monte Titano var þeirra leiðar-
vísir oft og einatt, því að það
sást svo langt úr hafi. Og
þegar sjómennirnir, er bjargast
höfðu, gengu á fjallið, hittu þeir
hinn kristna einsetumann, og
hann sneri þeim til kristinnar
trúar. Og nafn Marinusar var
á vörum sjómanna um öll nær-
var fljótlega hægt að sjá, að liggjandi höf. Pílagrímsferðir
maður er kominn í annað land.
Almenningsbíllinn staðnæmdist
í Serravalle, og þar var her-
mannasveit lítil. Einkennis-
búningur þeirra er svipaður ein-
kennisbúningi ítölsku hermann-
anna, en borðalykkja bláhvít.
Vegurinn liggur nú um frjó-
samt land, með stórmyndar-
iegum bændabýlum og, herra-
görðum hér og þar. Aðallinn
á mikið af jarðeignum San
Marino . Margir smábændur
eru þó í landinu. Og leigulið-
ar aðalsmanna hafa góða leigu
skilmála, og eru ánægðir með
hlutskifti sitt.
Nú verður vegurinn brattari.
Og síðan kemur maður upp á
hásléttu. Þar er Borgo Mag-
giore, einskonar úthverfi höfuð-
borgarinnar, en höfuðborgin
heitir La Citta. íbúar hennar
eru 2000. — Borgin stendur í
hlíðahjöllum Monte Titano, er
umlukt aldagömlum varnarmúr
um, en yfir borgina gnæfa þrír
fjallatindar. Á einum tindinum
stendur kastalinn La Rocca, er
eitt sinn var fangelsi — oft
fangalaust.
Stærsta gistihús La Citta
heitir Albergo dei Titano. Þang-
að fór eg. Þar fór betur um
til hans urðu svo margar, að
greið slóð myndaðist, undan
fótum hinna guðhræddu, upp
eftir vegleysum fjallsins.
Loks barst fregnin um Mar-
inus til eyrna tiginborinnar
rómverskrar konu, sem átti
heima þar í grend; en Monte
Titano var í landareign henn-
ar. Hún átti tvo syni, sem
voru í h'fverði keisarans. —
Eitt sinn, þegar þeir heimsóttu
móður sína, heyrðu þeir getið
um Marinus. Þeir gengu síðan
á fjallið, til þess að refsa þess-
um afvegaleidda afbrotamanni,
sem vogaði sér í þeirra um-
dæmi, að brjóta boð keisarans
og prédika boðskap hins kross-
festa. Þeir höfðu búist við að
finna uppreisnarmann, sem
með ofstopa æsti hugi manna.
En í staðinn fundu þeir þarna
alþýðiegan mann, klæddan
verkamannafötum, er prédikaði
á máli alþýðunnar fyrír hópi
kyrlátra manna, er hlustuðu
með athygli á orð hans.
Þeir hættu við alt reiðital og
hurfu heim.
Nokkru síðar veiktust báðir.
í þeirri von að hægt yrði að
bjarga lífi þeirra, gerðl móðir
þeirra boð fyrir Marinus, svo
hann gæti beðið sinn guð um
að þeir fengi aftur heiisuna. Er
hann kom til hallar þeirra,
lágu báðir fyrir dauðanum. Ver-
ið var að undirbúa fórn til
Apollo, er einnig var guð lækn-
isdóma. Hinn guðhræddi mað-
ur féll á kné og bað lengi og
innilega, að þeir bræður mættu
fá heilsu. Og hann varð bæn-
hærður. Áður en Marinus yfir-
gaf þá, höfðu hinir tveir róm-
versku riddarar, móðir þeirra
og fimtíu af heimafólki þeirra
tekið kristna trú. Marinus fekk
nú Monte Titano að gjöf. Á
tindi fjallsins var reist kross-
mark, 'er bar að eins áletrun-
ina: ‘Libertas’!
Skömmu síðar varð Kon-
stantin einvaldsherra yfir Róma
veldi. — Hann gaf kristnum
mönnum trúarbragðafrelsi.
Marinus gerði mörg krafta-
gamla ríki, er staðið hafði á
eigin fótum síðan á dögum
Rómaveldis. Hann gaf til kynna
að menn mættu ávalt treysta
því, að hann bæri vinarhug í
brjósti til San Marino.
Eftir nokkurn tíma kom
sending frá Mussolini til stjórn-
arinnar í San Marino. Var það
málvrk af honum, ér frægur
listamaður hafði gert. Á mynd-
inni bar Mussolini ekki annað
heiðursmerki en stórkross hinn-
ar San Marinsku orðu, er hann
hafði fengið eftir heimsóknina.
Þótti San Marinobúum mikið
varið í hugulsemi þessa. Mynd-
in hangir í höll yfirráðsins.
Þar var mér sýnd hún. Og þar
heyrði eg þessa sögu.
Ráðhúsið er tíguleg bygging í
gotneskum stíl. Farið er eftir
glæsilegum stiga upp á fyrstu
hæð. Granit-ljón vakir yfir inn-
menn tóku marga ítala til fanga
voru allmargir meðal þeirra frá
San Marino, og sögðu þeir frá
hvaðan þeir væru — þeir væru
ekki ítalskir. — Skýrsla um
þetta var send til Vínarbrogar.
Og austurríska stjórnin lét ekki
á sér standa að segja San Mar-
ino formlega stríð á hendur.
Það var ekki laust við að San-
Marino-búar yrðu upp með sér
af þessu. Eða svo virtist mér
sögumaður minn líta á það mál.
San Marino er ekki í tölu
þeirra landa, sem aðhyllast af-
vopnun. — Herskylda er frá
16—55 ára aldurs. f hernum
eru 38 liðsforingjar og 950 ó-
breyttir liðsmenn. Auk þess
riddaralið og lífvörður ráðsins,
60 manns. Herinn er ætlaður
til þess að stemma stigu fyrir
innanlandsóeirðum, og vera til
taks, ef óeirðir henda í næstu
héruðum ítalíu. Maður verður
var við hermenn í San Marino.
öllu fólkinu í, en kölski hélt eft-
ir hurðarhringnum og segir sag-
an að hann hafi fleygt honum
ofan í Heklugjá. Síðan þetta
skeði, hafa víst ekki kölski né
kirkjan sést í Hruna. Öðru
máli er þó að gegna með hring-
inn fræga. Svo sem fróðir menn
vita varð atburður þessi réttu
I ári síðar ea Lúther hóf siðabót-
ina á Þýzkalandi (1517). ög-
mundur Pálsson var þá biskup
í gistihusinu veitti eg nokkrum i . 01 T,
. . ... . ® ___ i Skalholti en Jon Arason á
h.ðsforingjum eftirtekt, snyrti- ] jj5jum
menni hin mestu, í óbrotnum
smekklegum einkennisbúningi. ! f'eið nu og beið um lanSan
Einn af þeim hafði tekið þátt tíma’ að ekki sPurðiat ti] hrings-
í ófriðnum, og bar mörg heið-;ins’ þar tn komið var fram yfir
ursmerki frá afrekum sínum niiðía átjándu öld eða 1755 er
þar | hin miklu eldgos komu úr Kötlu
_______ i í Mýrdalsjökli. Var það þá
Eg reikaði um í bænum, og
sá margt merkilegt. Gamalt og
nýtt er þar í innilegu sambandi.
Er maður hefir gengið gegnum
hverfi, með gömlum, lágum ... „
skemtilegum húsum, kemur mU,ni þá verða ogurleg umbrot
maður alt í einu að nýtísku lýð- 1 lðrum larðar þar f grend‘ Bað
hann gæta vandlega staðar
eina nótt að prestinn er þá var f
Hruna dreymir að til sín komi
hvítklædd vera og segi sér að
innan skamms muni undar
lega hluti að höndum bera,
skólabyggingu. Skamt þaðan
er mentaskóli landsins, sem að
þess er hið forna og helga
Tiokkri. er heimavletarskóli. Er Dr0ttlnSí,usu hatðl áðnr sta5ið.
byggingin (rá 17. öld, en hefir °* muniil hann »á ,lnna l>ann
veriö breytt til skólanotkunar. ema dyrsr,p er dottinn he,3i
Þessi kenslustofnun er talin svo yar3veltt ,reisaS "r sa,ans
klom. Þegar syndum spilt og
gjálíft fólkið hafði gengið fram
, ... yfir öll guðs vernduð takmörk,
Með emlægum soknuði hvarf mundi hann lánsmaður verða
og gæfan fylgja ef honum
auðnqðist að bera þann dýrgrip
er nú væri þrunginn bæna-
krafti guðsbarna beðnum í
Vaknaði
... , . ,, þá prestur og fanst sem hann
ílla heima við hið gamaldags, nQ,ry,*,. „ ,* , „
° , P, heyrði ominn af siðustu orð-
góð, að margir ítalskir foreldr-
ar senda þangað börn sín.
Með einlægum söknuði 1
eg frá San Marino, og hinu ljúf-
lynda, vingjarnlega fólki þar.
Það síðasta sem eg sá í “La
Citta”, var stór bíll með há-
yaðasömu skemtiferðafólki er hinni glötuðu kirkju
kom fra Remini. Það fólk átti
mikilfenglega umhverfi, í lýð-
veldi hins heilaga Marinusar.
Lesb. Mbl.
HRINGURINN FRÁ HRUNA
verk. Hann hafði vald yfir ganginum, á fyrstu tröppunni.
dýrum merkurinnar. Úr öll- Á fyrstu hæð eru tveir salir,
um áttum komu pílagrímar til annar fyrir æðsta dómtsólinn. í
Monte Titano. Þar voru bygð ráðssalnum er opin eldstó úr
klaustur, hvert af öðru. Öll hvítum marmara, og eru í mar-
voru þau undir stjórn Marinus- maranum mótun skjaldarmerkja
Þetta var upphafið að lýð- j hinna fimm sveitarhéraða, sem
ar.
veldinu San Marino. Uppruni
þess stafar ekki frá yfirgangi
eða misrétti. Ef til vill er það
þessvegna sem það hefir feng-
ið að standa og halda frelsi sínu
og sjálfstæði gegnum aldirnar.
Keisaradæmi hafa molnað í
rustir, en ríki Marinusar stend-
ur réttum fótum. Hann komst
eftir dauða sinn í helgra manna
tölu, og hefir að sögn hinna
rétttrúuðu, gert mörg krafta-
verk, eftir dauða sinn, hjálpað
mörgum, er verið hafa nauðu-
lega og í hættu staddir.
Napoleon dáðist mjög að
San Marino og var um alla sína
veldisdaga vinur og vemdari
þessa lýðveldis.
Einn góðan veðurdag fyrir
nokkrum árum, kom bíll akandi
til La Citta. í honum var ein-
valdsherra ltala, Mussolini. Eng-
inn vissi fyrir um þessa heim-
sókn “II Duce”. Var honum
tekið sem virðulegast. En und-
ir niðri varð almenningur
hræddur um, að nú væri úti
um frelsi ríkisins. En svo var
eigi. Mussolini vildi aðeins sýna
umhyggju sína fyrir hinu æfa-
í ríkinu eru. Yfir fjórum dyr-
um salarins standa þessi fallegu
einkunnarorð, með stórum stöf-
um: “In votis dirimendis sequa-
nimitas” Við ólíkar skoðanir
umburðarlyndi. .— Á torginu
fyrir framan höllina er mikill
brúnn stöpull, og er á honum
líkneski frelsisgyðjunnar, úr
hvítum marmara.
Bústaður stjónarherrans er ó-
ásjálegur að ytra útliti, en tígu-
légur að innanhúss búnaði.
Vitaskuld kom eg í dómkirkj-
una, sem bygð er í karinthisk-
um stfl. Þar er Kristsmynd og
postula-myndir af hinum heil-
aga Marinusi. Helgiskrín hans
er og í kirkjunni. Á stórhátíð-
u mer skrín hans borið í skrúð-
göngu um borgina. Þar tók eg
og sérstaklega eftir minnis-
merki, yfir “föður ættjarðarinn-
ar”, stjórnmálamanninn Anton-
io Onofsi.
Við kirkjudyrnar er marmara-
plata með áletruðum nöfnum
þeirra San Marinobua, er féllu
í heimsstyrjöldinni. Allmargir
höfðu gengið í ítalska herþjón-
ustu. Eitt sinn, er Austurríkis-
unum og sjá á eftir hinni hvít-
, klæddu veru út úr herbergisdyr-
unum.
Skömmu síðar skullu yfir eld-
______ | gosin og öskufallið mikla, mátti
heyra dunurnar og dynkina og
Eitt af örðugustu viðfangs- finna u^brot jarðarinnar. Mint-
„.num-eem við þekkjum til á ist þá presfur draumsins og
þessari planetu er að segja sögu draumverunnar, hver svo sem
af hringi, og þó um ómerkilegri hún vera mætti Varð honum þá
dýrgrip sé að ræða, heldur en reikað þangað er hin fQrna
hringinn úr kirkjuhurðinni í kirkja hafði gtaðjð Finnur hann
Hruna, sem kölski sjálfur varð þar hring einn mikjnn Qg forn_
til að fleyja í burt eða týna. legan sýndj hann sóknar_
Það vita nú orðið nokkrir fræði- mönnum hringinn> og varð eigi
menn, að allir hringir eiga eitt- langt til unz sannað var að þar
hvað sameiginlegt við eilífðina, væri hurðarhringurinn úr hinni
sem sé að þar er hvorki upp- lornu og horfnu Hruna kirkju>
ai né endir. þvf gripurinn hafði verið hin
Eftir því sem annálar herma, mesta gersemi. Ekki þótti þó
mun það hafa fyrir borið árið einleikið að hringurinn skildi
1518, að fólk tók sér þá til berast með öskufallinu frá
skemtunar að dansa í kirkjunni Kötlu á þann blett einmftt er
í Hruna. En er nokkuð var af- hin forna kirkja hafði áður
liðið lágnætti og dansgleðin var staðið. Töldu menn víst að
í algleymingi, þá heyrir fólkið annað hvert ætti kölski þar
sér til mikillar undrunar fótatak einhvern þátt í eða að öðrum
úti fyrir, og þungt til jarðar stig kosti að einhver töfrahelgi og
i«. Er í sömu svifum þrifið ó- kyngi kraftur fylgdi hringnum
þvrmilega í hurðarhringinn, sjálfum.
því vani var það á þeim döguml Hefir það og heldur þótt rétt_
á íslandi að hafa hring í ollum ast því hringur sá er hér um
meiri háttar hurðum, líkt og nu j ræðir> kvað til vera enn þann
t:ðkast að hafa hring í nefinu: (lag f áag. Hefi eg það sfðast
á bolunum hér vestan hafs á^til hans spurt, að flutst hafi
tuttugustu öldinni. En af dans hann hér Vestur um haf, árið
fólkinu er það að segja, að allir
vildu sem fyrst komast út úr
kirkjunni, en þess var enginn
1879. Fullyrða þær fréttir sam-
tímis að lán og hamingja hafi
jafnan fylgt þessum merkilega
kostur. En fyrir utan | dýrgrip eða eigendum Jians.
Var því sem sé trúað, og er víst
trúað enn að öll helgidýrð hinn-
ar sokknu kirkju, hafi lagst til
hringsins og fylgi æ síðan.
Munu þeir hafa verið mun fleiri
sem trúðu því að helgi kirkju
hafi verið því valdandi að Hekla
gamla varð að skila honum
aftur á sinn stað nákvæmlega
á blettinn, hvar aít hafði sokk-
ið nema hringurinn helgi.
En hvar er hringurinn nú?
M. J.
kirkjudyrnar var með dimmri
röddu kveðin vísa þessi er land-
fleyg var síðan æðimikið fram
á 19. öldina.
Held eg mér í hurðarhríng
hver sem það vill lasta.
Nú hafa kappar kveðið á þing
kemur til minna kasta.
Skeði þó það sem bæði þjóð-
sagan og leikritið herma frá, að
í sama bili sökk kirkjan með