Heimskringla - 12.07.1933, Qupperneq 7

WINNIPEG, 12. JÚLÍ 1933
HEI MSKRINGLA
7. SlÐA.
FRAMTÍÐ ÍSLENZKRAR
ÍKIRKJU f VESTURHEIMI
Frh. frá * 5 bls.
að því, að í landinu verði sem
flestir mentaðir, víðsýnir trú-
ræknir menn.
Eg hygg að þetta dæmi skýri
þess meira um anda hinnar
■únítarlsku kirkju, því betur sem
bað er hugleitt. Og mér verður
lengi minnisstætt atvik, sem eg
vrar vottur að eitt sinn í úní-,'
tariskum prestahóp. Erindi
ba;fði verið flutt þess efnis, að
aauðsyn bæri til að samræma
boðskap kirkjunnar meira en
Taun væri á. Ræðumaður hafði
sýnilega íhaldssamar tilhneig-
Ingar og fanst prestarnir ekki
hafa nægilegt aðhald frá mið-
stjórn kirkjunnar. Erindið var
vel flutt og sannfærandi frá
bví sjónarmiði, er maðurinn tal-
aði. Umræður urðu á eftir og
sýndist sitt hverjum. I>á stóð
upp ungur prestur frá Miðríkj-
unum, bersýnilega mikið for-
ingjaefni. Með örfáum, afl-
mikium orðum sópaði hann
bugsun fyrirlesarans út í hin
ystu myrkur. Hann benti á,
að andi hreyfingarinnar skipaði
benni ávalt í fylkingarbrjóst og
fyrir því yrði hún aldrei mann-
mörg eða múg-hreyfing. En
l>essi andi yrði kæfður um leið
og gerð væri tilraun til þess
befta prédikun prestsins. Neit-
aði hann með öllu, að miðstjórn
Itirkjunnar ætti að hafa nokk-
uð vald yfir prestinum. Hversu
uýstárleg sem orð prestsins
væri, þá skyldi hann fá mál-
frelsi á meðan söfnuðurinn,
sem hann þjónaði, liti svo á, að
bann væri að flytja verðmætan
boðskap. Aðrir ættu þar engan
rétt til íhlutunar að eiga. Ræðu
maðurinn hafði ekki fyr lokið
máli sínu en lófatakið og sam-
fagnaðarópin kváðu við um sal-
Inn. Allir fundu að þessi mað-
ur hafði sagt það, sem eitt var
unt að segja á prestafundi Úní-
tara — frelsið eitt átti að vera
leiðarstjarna kirkjunnar. Eg
vil ekki dylja það, að mér fanst
mikið til um þetta atvik.
Af þessum dæmum báðum, er
eg hefi getið um, munuð þér
hrifamiklir menn, bæði í hóp
guðfræðinga og stjórnmála
manna, hafa látið í ljós þá
skoðun sína að breyta bæri
nafni kirkju landsmanna. T. d.
hefir núverandi forsætisráð-
herra landsins, Ásgeir Ásgeirs-
son, sem sjálfur er guÖfræð-
ingur, skrifað um það skil-
merkilegt mál, að nafn kirkj-
unnar ætti ekki að vera evan-
gelisk lútersk kirkja, heldur
kirkja íslendinga eða þjóðkirkja
íslands. Færir hann fyrir því
rök, að kirkjuflokkanöfnin séu
nú að verða til trafala eins og
meðal þjóðflokks vors, en eg
hygg að sumir þeirra hafi fund-
ið til þess, að þá skorti nokkuð
á að hafa það vald yfir íslenzku
máli, sem nauðsynlegt er til
þess að geta leyst ákjósanlega
af hendi svo virðulegt starf,
sem ræðuflutningur í kirkjum
á að vera. Og örðugleikamir
fara vitaskuld vaxandi hér eftir
að finna þá æskumenn, sem
nokkura verulega þekkingu á
íslenzku hafa. Nú hefir enn-
fremur verið á það bent hér að
framan, að alt miðar til þess
að hinn lúterski kirkjuflokkur
ógagns kristninni, en finst að i vor á meðal sé sífelt að fjar-
viðleitnin til þess að kristna lægast lúterska trúbræður sína
löndin ætti að rúmast í þjóð- í álfunni, sem hingað til hafa
legri kirkju hvers lands.
Öll þau atriði, sem eg hefi
annast uppfræðslu kenni-
mannaefnanna í guðfræði. Svo
minst hér í kvöld, verður að að hvað sem íslenzkunni við-
taka til greina, er menn gera kemur, þá er eðlilegt að hugsa
sér grein fyrir framtíð íslenzkr-; sér, að framvegis verði í aðrar
ar kirkju hér í landi, svo sem áttJr Htið um sjálft guðfræðis-
sýnt mun verða. i nnnnð.
’ 1 fyrirlestri þeim, sem haldinn ES fæ ekki undan Þeiri hugs-
var fyrir 44 árum og eg gat um un komist’ að allar Þessar
í upphafi máls míns, er á það nthngasemdir, sem eg hefi leit-
bent, að flestir muni líklega ast við að Sera hér f kvöld’
ganga út frá því, að hinn ís- bendi f sömu átt' Eðlil«gasti
lenzki mannflokkur, sem vestur veSurinn ^ báða kirkjuflokka
um haf hafi flutt eða muni vora her 1 landi er að sJá fram*
flytja, geti ekki haldið tungu ö.ð islenzkrar kirkju borgið með
sinhi og upphaflegu þjóðerni meiri °S nánari samvinnu við
um ókomnar aldir. Og mér ef kii-kjuna á íslandi. Og með
nær að halda, að flestir muni örfáum orðum skal að ^
þá hafa talið sennilegt, að mjög bent á höfuðatriði málsins.
lítið yrði eftir af íslenzkri Þjoðkirkjan á íslandi hefir
tungu eða meðvitund um ís- horið gæfu til þess að klofna
lenzkt þjóðerni að 44 árum ekki’ Þótt Þar séu ríkjandi mis-
liðnum. Svo að þessi breyting munandi viðhorf á trúmálum að
hefir vafalaust orðið mikið ýmsu leyfci- Ef vort kirkjufé-
hægfarari en upphaflega var laS leitaði um slíka samvinnu,
gert ráð fyrir. En vitaskuld fyn(ti það fyrir sér á íslandi
hefir hún verið að færast yfir um helming prestastéttarinnar,
smám saman. Og vér erum ein- sem í höfuðatriðum liti líkt á
mitt nú staddir á einkennileg- trúmál og vér gerum. Ef hið
um stað í þeirri þróun. í Win- lúterska kirkjufélag leitaði um
nipeg og sumum stærri bygðum slíka samvinnu, þá fyndi það
vorum er orðið óhjákvæmilegt, b'ka um helming prestastéttar-
að prestar noti enskt mál jafn- tnnar þar, sem liti ekki ósvip-
hliða-íslenzku. Hinsvegar er að á trúmál og það sjálft gerir.
þó hvergi komið svo enn, að Báðum kirkjufélögunum er nauð
nokkur söfnuður, sem áður hef- synlegt að fá mentaða presta til
ir notað íslenzku, vilji eða geti starfs. Fyrir bæði félögin væri
til þess hugsað að hætta við þá ákjósanlegast, að prestar þeirra
tungu við guðsþjónustur. Þar hefðu fengið háskólamentun
sem þróunin í enska átt er (tekið að minsta kosti B. A.
lengst komin, mundi kirkjusókn próf) hér í landi. Báðum félög-
minka um meira en helming, ef unum er nauðsynlegt að hafa
íslenzkan væri lögð á hilluna. presta, er væru vel að sér í
skilja, að mér finst það geta Og þar sem þessi breyting er íslenzkri tungu. Þeirrar fræðslu
orðið íslendingum til mikillar
hamingju, ef þeir gætu veru-
lega af þessum mönnum numið.
Og það liggur í eðli og upplagi
breyfingarinnar, að þeir geta
oss aldrei orðið hættulegir.
Ekkert er fjærri þeim en and-
leg drottnunargirni. Þeir hafa
þegar sýnt íslendingum hér í
Canada mikla vinsemd og
drengskap. en aldrei hefir það
komið fyrir, að þeir hafi viljað
skemst komin, nær blátt áfram yrði ekki betur aflað en með
ekki nokkurri átt að hugsa til því að stunda guðfræðisnámið á
að halda uppi kirkjulegu starfi fslandi .
á öðru máli en íslenzku. j í sambandi við nám kenni-
fræðisnáms á íslandi. Því er
þar til að svara, að þetta er ekki
ókleift ef samvinnan er jafnlip-
ur frá íslands hálfu eins og oss
ætti hún að vera ljúf. Og eg
trúi því ekki fyr en á reynir,
að samvinnan geti ekki tekist
sökum daufra undirtekta
manna þar heima. Til þess
liggja ýmsar ástæður, sem vita-
skuld yrði of langt mál að gera
að fullu grein fjrrir hér, en
drepa má á nokkur atriði.
Þess er þá fyrst að gæta, að
það er metnaðarmál hverrar
menningarlegrar stofnunar, eins
og kirkjunnar, að hlutast til um
að veita áhrifum sínum eins
langt eins og kostur er á. Fjórði
hluti, ef ekki meira, af börnum
íslenzkrar þjóðar, og þar með
börnum íslenzkrar kirkju, er nú
búsettur hér í álfu. Kirkja ís-
lands ætti engan rétt á að lifa,
ef hún léti sig engu skifta slíka
frændsemi, ef til frændseminn-
ar væri kallað. En auk þess
væri það meiri en meðal blinda
ef menn þar heima fengju ekki
komið auga á, að ein öruggasta
stoðin undir framtíðar sjálf-
stæði íslands, er vinátta og
hollusta nokkurra þúsunda
borgara í höfuðlöndum heims-
ins. Undanfarna síðustu ára-
tugina hefir útlendur fjár-
straumur leitað með vaxandi
hraða til Islands. Ef til vill,
og sennilega, eykst hann enn
mikið. Fyr en varir mega þeir
atburðir að höndum bera, að
útlend stórfélög leggi kapp á að
láta greipar sópa um verðmæti
landsins. Hver er þá vörn lands-
ins? Getur ekki þá hæglega
farið eins fyrir ættlandi voru
eins og sumum smáríkjunum í
Suður- og Miðameríku, að það
vprði hjáleiga útlendra fjár-
plógsmanna? Og fyrir hverja
sök hafa þessi ríki orðið það?
Fyrir þá sök aðallega, að þau
hafa ekki notið vináttu og virð-
ingar almenningsálitsins hjá
máttarmeiri þjóðum. Eina vörn
íslands er að það fái orð á sig
sem land fámennrar en göfugr-
ar þjóðar, sem heimsálitið neiti
að beitt sé ofríki óhlutvandra
manna. Og það er eitt af hlut-
verkum tslendinga í þessu landi
að skapa það álit eins vítt og
áhrifa þeirra ná til. Og áhrif-
in geta verið furðulega mikil,
4ai [ns ;pj öl Id i I
1
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bld*.
Skrlfstofusíml: 23674
Stundax sérstaklega lungnasjúk*
dóma.
Er aS flnna & skrlfstofu kl 10—11
f. h. og 2—6 •- h.
Belmllt: 46 Alloway Ave.
Talslmli S3158
G. S. THQRVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfræðingur
702 Confederation Life Bldf.
Talsími 97 024
DR A. BLONDAL
602 Medlcal Arts Bld*.
Talstml: 22 296
Stundar sérstakleia kvensjdkdóma
og barnasjúkdóma. — AB hltta:
kl. 10—12 « h. og 8—6 •. h.
Heimlll: 806 Vlctor St. Slml 28180
Dr. J. Stefansson
216 HEDICAL ARTS BLDG.
Hornl Kennedy og Graham
Standar elnaónao anirna- eyrna-
nef- ok kverka-sjdkdóaaa
Er aB hltta frá kl. 11—12 f. h.
og kl. 3—6 e. h.
Talsfmi! 21834
Helmlll: 638 McMIIIan Avs. 42691
Dr. A. B. INGIMUNDSON
Tannlœknlr
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Síml: 22 296 Heimilis: 46 054
ef viljinn er nægur. Eg er
sannfærður um, að gagnsemdar
áhrifin t. d. hér í Canada —
eftir að verða eitt af höfuðríkj-
veraldar — af starfsemi
um
Nú hefir annar kirkjuflokkur mannanna langar mig til að sem öll líkindi eru til að eigi
íslendinga hér í landi — vor benda á, að naumast verður
flokkur — eins og kunnugt er jögð of rík áherzla á nauðsyn
sótt presta sína um nokkuð þess, að til undirbúningsfræðsl-
skeið til íslands. Með því hef- unnar sé sem bezt vandað. Góð-
ir væntanlega verið sæmilega ur guðfræðisskóli er m/ikils-
séð fyrir íslenzka hlutanum á (verður, en enn meira er um hitt
starfinu, en miður fyrir hinum. j Vert. að menn leggi ekki út í
Og eg hygg að eg fari ekki guðfræðisnám fyr en þeir hafa
segja mönnum fyrir um boð-
skap þeirra eða kenningar. Það langt frá því rétta, er eg segi, laflað sér sæmilega haldgóðrar
að sú tilfinning fari vaxandi í almennrar mentunar. Guð-
söfnuðum vorum, að það sé | fræðin er sérgrein, en hið
miklum vandkvæðum bundið að,aimenna háskólánám á að vera
halda áfram þeirri aðferð héðan tn þess að efla þann almenna
af, svo að fullu haldi komi. Vér, broska og dómgreind, sem
sem komið höfum að heiman, prestinum er flestum öðrum
með sér, að ekki er unt aðjhöfum orðið allrar þeirrar vel- (hlutum nauðsynlegri. Það er á
spyrna á móti hinni íbúandi i vildar og ástúðar aðnjótandi anra manna vitorði, að svo
eitt er þeim áhugamál að auka
virðinguna og trúna á hið frjáls
lynda hugarfar í trúarefnum.
Og eins og eg hefi þegar bent á,
að saga hins lúterska kirkju-
félags á síðustu árum ber það
tilhneigingu þjóðflokks vors til
trúarlegs frjálslyndis, eins ber
það vott um það sama, hve
margir úr þjóðflokki vorum
hafa dregist til vináttu við
frjálslyndasta trúarflokk álf-
unnar — Únítarana.
Greinilegur vottur þess, að
hin sérstaki trúmálaferill Vest-
ur-íslendinga er ekki tilviljun
ein, er hin einkennilega hlið-
stæða saga kirkjunnar á ís-
landi. Á seinni áratugum hef-
ir einnig þar alt stefnt að hinu
sama marki. Prestastéttin hef-
ir vitaskuld ekki öll átt jafn-
hraða samleið, en öll hefir hún
þokast. Hinir eldri prestar —
eða. meir gamaldagshugsandi
prestar — eru vafálaust í ýms-
um efnum ósammála hinum
framsæknarí yngri mönnum, en
það er eftirtektarvert, að stæl-
ur hafa lagst niður sökum þess,
að allir eru smám saman að
læra að sætta sig við það, sem
verða vill. Og mjög eftirtektar-
vert atriði er ,að sumir á-
frá söfnuðunum, sem vér höf-1 befir skipast um félagslíf ís-
um frekast fengið á kosið, en lendinga hér í álfu fram til
hugur flestra hefir verið svo þessa dags, að það hefir að
bundinn við heimalandið, að
oss hefir fundist, að undan
þeim sköpum vorum yrði eigi
komist að hverfa þangað aftur.
Og það er engin furða, þótt
söfnuðunum finnist frekar ó-
trygt að eiga prestsþjónustu
undir slíkum tilfinningum, sem
í ýmsra augum eru fyrst og
fremst dutlungar einir. Þá er og
þess að gæta, að þeir, sem
koma að heiman, eru þess ekki
um all-langt skeið megnugir
eftir hingaðkomuna að beita
fyrir sig annarlegu máli, svo að
haldi komi. Af þessu er það
bersýnlegt, að framvegis verð-
ur að hverfa að öðrum ráðum
í vorum sérstaka félagsskap.
Um hinn lúterska félagsskap
er það að segja í þessu sam-
bandi, að þar hafa á seinni ár-
um nokkurir ungir menn ráð-
ist til guðfræðisnáms í því skyni
að taka að því loknu upp starf
langmestu leyti hvílt á herðum
prestanna. Prestunum er ætlað
að vera, og þeir eiga að vera,
almennir frömuðir menningar-
legs lífs hver í sinu bygðarlagi.
Til undirbúnings slíks h'fsstarfs
getur ekki verið of vel vandað.
Lægstu kröfur, sem gerðar
verða, eru þær, að presturinn
sé jafnsnjall í atmennum efn-
um öðrum mentamönnum
landsins. En um sémámið, guð-
fræðina sjálfa, er það að segja,
að ef það er stundað á íslandi,
þá hygg eg að það muni reynast
þar eins vandað eins og guð-
fræðingar annarsstaðar eiga
yfirleitt kost á, þar, sem ekki
er til þess varið allmikið meiri
tíma.
Fyrsta mótbára, sem mönn-
um kynni að hugkvmæast gegn
þessari hugsun, er sú, að þetta
sé ókleift — þaðsé of dýrt og
erfitt að senda menn til guð-
komin ár. Þar unnu fáir menn|
að, en þeir sköpuðu andrúms-
loft vinsemdar og virðingar hjá
höfuðmönnum beggja stærri
stjórnmálaflokkanna. Almenn-
ingur gerir sér ekki grein fyrir
þessu, en það er engu að síður
sannleikur, að Vestur íslending-
ar geta verið margfaldlega öfl-
ugri útverðir íslands, heldur en
her manns, sem stærri væri en
næmi tölu allra íslenzkra
manna, kvenna og barna á
hnettinum.
Þetta sem eg nú hefi lýst, er
að ljúkast upp fyrir ýmsum
mætum mönnum á íslandi, og
á eftir að ljúkast enn betur upp
síðar. Og með þeim skilningi
vaknar meðvitundin um það,
leið, sem
henta.
honum þætti sér
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
fSLENZKIR LÖOFRÆÐINOAB
á oðru gólfi
S25 Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa einnig skrifstofur aS
Lundar og Gimli og eru þar
aS hitta, fyrsta miðvikudag i
hverjum mánuðl.
Telephone: 21613
J. Christophersoiu
Islenzkur Löfffrœðingur
845 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitóba.
ura ítarlega grein fyrir hvernig
skynsamlegt væri að haga sam-
bandinu að öðru leyti milli
kirkjuflokkanna hér og ís-
lenzku kirkjunnar. (Greiðsla
fyrir námi heima væri aðallega
samkomulagsatriði við ríkis-
stjórnina og Háskólann). En
engin ástæða er til að ímynda
sér, að góður vilji fengi ekki
leyst þá gátu tiltölulega auð-
veldlega. Aðalörðugleikar um
kirkjusameiningu og kirkjusam-
bönd hafa jafnan verið orðalag
játningagreina. En þetta er óð-
um að breytast. íslenzka kirkj-.
an heima leggur svo litla á-
herzlu á hinar gömlu játningar,
að fæstir vita hverjar taldar eru
gilda á Islandi. Og meiri hluti
kennimannanna telur sig, án
þess að átalið sé, þær engu
skifta og þá í engu binda. Svo
að þetta atriði yrði naumast til
ásteytingar. Hinsvegar mundi
það á engan hátt heldur vera
kirkjunni heima til miska þótt
annar flokkurinn manna hér
, (þ. e. hinn lúterski flokkur)
Heimfararnefndarinnar í Ott- teWi fagtara bundinn af
awa. bæði fyrir heimforma | he]dur ep heima-
eftir, muni bera arangur um o- Hver færi þar þá
Það er um þessar brautir,
sem mér finst framtíð íslenzkr-
ar kirkju í Vesturheimi liggja.
Mér finst rökvísi atvikanna og
sögu vorrar hér í landi öll
benda í þessa sömu átt. Það
hefir oft verið á það bent, að
það hafi verið óhamingja fyrir
þjóðflokk vorn, hvílíkur ofsi
hefir stundum hlaupið í menn
hér út af ágreiningi kirkju-
flokkanna. Það tjón, sem þeg-
ar hefir áorðið, verður ekki með
öilu bætt ,en sá tími. ætti að
tr.ka -^ð nálægjast, er menn
tækju að líta á þessi efni öðr-
um augum. Og fyrsta sporið,
að ekkert skuli látið ógert til sem stíga ætti til farsælli fram-
þess að halda sambandinu viðjtíðar. er að rétta hendurnar
menn hér sem örug^ustu. Og sameiginlega til þeirrar stofnun-
ein áhrifamesta leiðin í þá átt, ar, sem að ýmsu leyti hefir
er að fá sæmilega stöðugt unga verið þjóð vorri svo dýrmæt um
efnismenn héðan til náms þar þvínær tíu aldir. Upp úr sam-
heima — menn, sem síðar hafa
sérstök skilyrði til þess að hafa
áhrif á almenning og halda vak-
andi meðvitundinni um andleg-
an og líkamlegan skyldleika.
Mín skoðun er sú, að það sá
tilbölulega auðvelt að fá svo
greidda götu þeirra á náms-
brautinni, að hún verði þeim að
mun greiðfærari fjárhagslega
en námsdvöl við æðri skóla
hér í álfu.
Hér er að sjálfsögðu ekki
tækifæri til þess að gera nokk-
eiginlegri samvinnu við hana
ætti að geta skapast hollara
andrúmsloft og ríkara af verð-
mætum fyrir fólk vort. Væri
inn á þessar brautir gengið.
fyndist mér fyrir mitt leyti eg
geta horft glaður til framtíðar
þeirrar stofnunar sem eg hefi
nú starfað við um rúman ára-
tug, stofnunar, sem eg á mikið
uppi að inna, stofnunar, sem
mikið verk á óleyst af hendi —
framtíðar íslenzkrar kirkju í
Vesturheimi.
A. S. BARDAL
selur Illcklstur og ann&st um ðtfar-
ir. Allur útbúnaVur s& b«stl.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarba og legstelna.
843 SHERBROOKB ST.
Phwnei 86 607 WINIVIPM
HEALTH RESTORED
Lækningar án lyfja
DR. S. G. SIMPSON. N.D.. D.O.. D.OL
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAH.
MARGARET DALMAN
TEACHER OP PIANO
804 BANNING ST.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
íslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Sirnl: 96 210. HeimUis: S3S28
Jacob F. Bjarnason
—TRAN SFER—
Bsnafe ssd Farnllnre Hotíis
762 VICTOR 8T.
SIMI 24.500
Ann&st allskonar flutnlnga fram
og aftur um bæinn.
J. T. THORSON, K. C.
lelenskar IðEfrnHlnrar
Skrtfstofa:
801 GREAT WEST PERMANENT
BUILDING
Slml: 92 766
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talelmlt 28 88»
DR. J. G. SNIDAL
TANNLÆKNIR
614 Sanerfet Bioek
Portage Ayeaoe WINNIPK6
BRYNJ THORLAKSSON
SðngatJAH
8tUllr Ptanoa ng Orgal
Slml S8S45. 594 Alverataaa M,