Heimskringla - 19.07.1933, Page 2

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. JÚLÍ 1933
2. SlÐA.
ALMENNA MENTUNIN snakk. Sínnuleysið í þessum
I SKÓLUNUM efnum er svo magnað, að nem-
------ öndum eru kanske fengnar
Það mun standa í reglugerð kenslubsékur, sem þeir hafa
gagnfræðisdeildarinnar hérna í enga þekkingu til þess að skilja,
mentaskélanum, að tilgangur geta alls ekkl skilið, hvernig
hennar sé sá, að veita nemend- sem' Þelr ^SSh sig til, frekar en
um “hæíilega afmarkaða al- semínaristi getur *ill8 Abels
menna mentun,” og verður ekki theorem. Eg hefi handleikið
annað sagt en að hún hafi náð ema slíka bók, sem kend er her
þeim tilgungi um hið fyrra at- 1 mentaskólanum, og aður hefi
riðið því að þar má heita, að eS minst á kenslubok þa i
öllu sé vel í hóf stilt. Og þó kemm, sem kend er í lækna-
hafa heyrst raddir um það, að deild háskólans, og máladeildar-
mentunin í gagnfræðaskólun- stúdentar hafa enga þekkingu
um, mun nú vera heldur um of 111 Þess að skilja. Eg er ekki
í sumum greinum. Mun það Þelrrar skoðunar, að æskilegt
vera í ráði, að draga nokkuð sð. að íslenzkir stúdentar seu
úr henni innan skamms. mentaðir á annan hátt en stud-
Hitt atriðið, að mentunin entar 1 öðrum löndum Evropu.
skuli vera “almenn”, er sam- En ef svo værl’ væri Þo sjalf-
eiginlegt fyrir báðar deildir, saSf að semla kenslnbmknr
ga gnfræðadeild og lærdómsdeild handa Þelm, hmknr sem værn
(þ. e. máladeild mentaskólans). við Þeirra hæfi, þar sem þeir
En eg er þeirrar skoðunar, að hafa ekki ÞekkinSn fil þess að
mentun sú, sem máladeildirnar sér Þ*r kenslubækur,
veita, geti með engu móti kall- sem notaðar ern 1 eylenhnm
ast “almenn”, ef leggja má skólnm- Þetta vmðist mer hSSJa
venjulega merkingu í það orð. 1 anSum nPPn Hltt’ að heimta
Til þess er hún alt of einhliða af skolanemondum, að þeir taki
og fibreytt og hefir altaf verið Próf 1 fræðum> sem Þeir með
það, þó að’keyrt hafi um þver- enSn móti §eta skilið’ er svo
bak nú hin síðari árin. Það háskaleS villa, að það ætti ekki
er reyndar alls ekki vandalaust að Þnrfa að eyða orðum að
að gera sér grein fyrir því, hvað slíkn’ Það er ekki 111 annars
eiginlega er átt við með þess- en Þess- að teygía nemendur
ari “æðri almennu mentun”, inn á Þa hræðilegu braut, að
sem máladeildin hérna á að huPa’ tala °S skrifa um maI'
birgja nemendurna af. Sam- efni’ sem Þeir hafa enSa Þekk-
kvæmt reglugerðinni heyrir þar inSn á °S enSan skilninS a’ e&
til að lesa Shakespeare á ensku, se& nn ekki meir'
já og fleiri þvílíkt. En aftur Hér er á'hverju ári búinn til
á móti telst það ekki til hinnar fjöldi “stúdenta”, sem eru lítt
“æðri almennu mentunar” að hæfir til framhaldsnáms í felst-
þekkja þyngdarlögmál Newtons um mannlegum fræðum, nema
í þeim fræðum, sem í mála- líklega í málum, eg geri ráð
deildinni eru kend, og þó var fyrir, að þeir séu að minsta
þetta eina ‘“lærdómsdeild” kosti allvel að sér í þýzku og
landsins, þegar reglugerðin var ensku, þrátt fyirr Shaespeare.
samin. En þeir lesa virkilega Aftur á móti hefi eg oft séð
eitt leikrit eftir Shakespeare á dæmi þess, að þessir sömu
ensku, og fer drjúgum aftur í stúdentar eru hörmulega að sér
málinu á því, sem von er til. í .íslenzku, já frómt frá að
Þetta minnir mig að ensku- segja, þeir eru stundum lítið
kennarinn í mentaskólanum meira en sendibréfsfærir, neiti
hafi sjálfur sagt mér, og vona því hver sem þykist geta. Eg
eg, að eg fari ekki rangt með vil þó með engu móti kasta
það. , rýrð á kennarana í þessari
Þessi einstöku dæmi sýna ef grein, eg ber mikla respect fyr-
til vill betur en margt annað, ir þeirra lærdómi, hér er sjálf-
hvernig hinni almennu mentun sagt um fyrirkomulagsatriði að
í máladeildunum okkar er varið. ræða, einhvern stórkostlegan
Þar eru lesnar smásögur og galla á tilhögun kenslunnar.
kvæði á sex tungumálum, smá- Ræð eg það meðal annars af
sögur og kvæði. Ekki mun þar því, að báðir mentaskólarnir
vera minst á forsendur og á- munu eiga sammerkt í þessu
lyktun, né á orsök og afleiðing, efni. Eg þekki að vísu ekki
og eg held aldrei á neina ver- eins vei til Akureyrarskólans,
aldlega hluti, nema — bókhald. en hroðalegasta dæmið, sem eg
Réttara sagt: Þegar minst er á veit um vankunnáttu stúdenta í
eitthvað annað en málin sjálf, íslenzku er þó prófstíll gerður
þá er það einhvernveginn eins af nemanda að norðan, sem tók
og það sé ekki tekið í alvöru, stúdentspróf hér í Reykjavík.
eins og það geri hvorki til né Þetta kann líka að vera að ein-
frá, hvort nemendur viti nokkuð hverju leyti undirbúningsleysi
um það eða ekkert, það er bara í barnaskólunum að kenna, en
það hefir víst altaf legið hér í
landi, síðan hin óheillavænlega
breyting var gerð á latínuskól-
anum eftir aldamótin. Annars
hefir íslenzku-kennarinn í
mentaskólanum sagt í mín eyru,
að sér þætti betra að kenna ís-
lenzku í stærðfræðideildinni en
í máldeildinni sjálfri, og skil eg
það ofboð vel. Húmanistar hafa
gott af að heyra þetta, eg vona,
að þeim svelgist ekki á, þó eg
gefi þeim svolítið inn. Bara
kingja!
Mér skilst það, að ef mála-
deildirpar eiga að halda áfram
að vera til, og vera eitthvað
annað en matreiðslulausir
kvennaskólar, verði ekki hjá því
komist, að þær taki aftur upp
mikla. kenslu í einhverjum aðal-
greinum, svo mikla, að stúd-
entar frá deildunum verði vel
að sér í þeim, verulega*miklu
betur en þorri þeirra manna,
sem hafa ekki gengið skólaveg-
inn. Slíkar greinar vantar deild-
irnar nú, latínan getur ekki
heitið það lengur, til þess er
hún of lítið kend, enskan get-
ur varla verið það heldur, eink-
: um vegna þess, að það er miklu
auðveldara að afla sér kunnáttu
í ensku á annan hátt. Það er
ergilgt fyrir vesalings stúdent-
inn að hafa verið við enskunám
í samfleytt sex ár og vera svo
j miklu verr að sér í henni held-
1 ur en kaupmannssonurinn, sem
j unnið hefir á skrifstofu í Eng-
'landi í tvö ár eða svo. Það er
hættulegt að gera íslenzku að
' aðalgrein skólans, einkum
vegna þess, að bærilega greind-
' ur maður getur altaf náð stúd-
entsprófi í íslenzku án þess að
legga verulega stund á námið.
Svo hefir það reynst og svo mun
það reynast. Þeir hafa reynd-
!ar nokkuð í fórum sínum, sem
þeir kalla “íslenzk fræði”, und-
arlegu nafni, eg hefi aldrei
heyrt getið um þýzk fræði eða
i'rönsk, það kann að vera af því,
jdð þau séu svo ómerkileg. En
j ísienzk fræði eiga ef til vill að
jverða. aðalgreinar skólanna,
: l.vorki meira né minna, það er
| gaman að vera íslendingur. Eg
jhefi altaf hugsað mér íslenzku
íræðin eitthvað í áttina , til
“Blöndu” eða Landa-Hrólfs-
sögu, og víst er um það, að þau
eru tilvalin handa seminaristum
til þess að brilléra á, til þess að
hampa framan í alþýðuna, svo
að hún geti séð, hvað þeir eru
lærðir. En íslenzka og íslenzk
fræði eiga nú samt ekki að
vera aðalfræði skólanna —
hafa aldrei veriö það, eru það
ekki og verða það vfonandi
aidrei.
Það er í rauninni fjarri því,
að máladeildirnar veiti nem-
öndum almenna mentun, hvað
ætti þá “almenn mentun” að
þýða? Máladeildarstúdentinn
stendur litlu betur að vígi held-
ur en hver og einn, sem um-
gengist hefir margt fólk, til þess
að gera sér grein fyrir því, sem
fram fer í kringum hann, sú
þekking, sem hann hefir öðlast
í skólanum, hjálpar honum að
minsta kosti verulega til þess.
Hann hefir bara lært að lesa
mál, en er eftir sem áður ólæs
á margar höfuðgreinar mann-
legrar þekkingar. Máladeildirn-
ar kenna dönsku, ensku >g
þýzku, það er hámark eldhús-
rómana á þessum málum. Eg
læt latínuna og frönskuna ofan
í milli, fæstir stúdentar kunna
neitt í þeim tungum, að heitið
geti. Þeir geta ekki lesið eld-
húsrómana á þeim málum, kom
ast aldrei svo langt. Það er líka
kunnugra en frá þurfi að segja,
að þorri íslenzkra mentamanna
lítur naumast í bækur á latínu
eða frönsku. Ja, og að því er til
frönskunnar kemur, býst eg við,
að máladeildarstúdentar geri
það síður en stærðfræðisdeild-
arstúdentar, sem geta lesið
fræðibækur. Þær eru nefnilega
oft léttari að því er til málsins
kemur. En til þess að geta
lesið þær sér til gagns, þarf oft-
ast undirstöðuþekkingu í öðr-
um greinum, en slíka þekkingu
hafa máladeildarstúdentar hér
á landi ekki til að bera, eins og
nú er komið.
Það er nú ekki kyn þó að ker-
aldið leki, því að það má heita
svo, að allir þeir, sem hafa ráð-
ið skólum og skólamálum hér
á landi, hafi haft húmaniska
mentun. Jú, takk, húmanist-
iska mentun, en um leið
húmanistiskt mentunarleysi á
sumar aðalgreinar skólanna, því
er nú verr. En það mentunar-
leysi er svo fráleitt, og óskap-
legt, að eg get því ekki með
orðum lýst. Eg tek því það ráð
að citera þýzkan höfund, sem
fer betur með þetta efni en eg
treysti mér til. Hann er sjálf-
ur húmanisti að því er séð verð-
ur af bók hans, og ann mjög
klassiskum fræðum. Hann seg-
ir svo: “Tatsachlich gibt es ja
viele sonst recht intelligente
Köpfe, die in mathematics voll-
kommen wie mit Blödheit
geschlagen sind .......... Denn
wáhrend der schlechte Lateiner
immer noch eine Ahnung vom
Latein bewahrt, der in Geschi-
chte mangelhaft Beschlagene
wenigstens weiss, wovon díe
Rede ist, schindet sich der Un-
geometrische durch zahllose
Mathematiksstunden wie durch
Únbegreiflichkeiten aus einer
anderen Welt, die ihm in einer
gánzlich unverstándlichen Spra-
che vorgetragen werden. Er
soll Fragen beantworten, deren
Sinn er nicht einmal ahnt, Auf-
j gaben lösen, in denen ihn ein
j jedes Wort und jede Ziffer wie
unheilschwangere Rátzel an-
starren”¥. Höfundurinn slær á
þetta hálfkátlegum blæ, en
gamanið fer af þegar þessir
sömu menn eiga að fara að
jstjórna mentamálum þjóðanna,
eða veita forstöðu skólum, þar
sem mathematisk fræði eru eða
eiga að vera meðal höfuðnáms-
greina. Þeir eiga ef til vill að
hafa á hendi verkstjórn, án þess
að geta gert sér nokkra grein
fyrir því, hvernig verkið, sem
þeir stjórna, sé unnið. Já, og
þeir hafa meira að segja sjaldan
nokkra hugmynd um, að þetta
jgeri neitt til, neineineinei, þeir
i telja sig áreiðanlega jafnfæra til
slíks, þó þeir séu gersamlega ó-
læsir á margt, sem í skólunum
er kent, og alveg ómóttæki-
legir fyrir fræðslu í þeim efnum.
Hvað gerir það? Þá fáum við
bara einhvern stúdent til að
kenna það, honum má vera trú-
andi til þess, hann hefir lært
það — eða kannske “kynt sér”
það. Svo er sá vandi leystur.
Jú, húmanistarnir hafa sam-
Sóttverjið
Fjósin
með
ROYAL
CROWN
FLAKED
LYE
/00% PURE
The Royal Crown Soaps Ltd.
Winnipeg
Þeir hafa miklu minni kunn-
áttu í latínu, og víst mjög litla
yfirleitt, þeir hafa engar stílæf-
ingar haft. Þeir.eru miklu verr
vizkuna í lagi, það er ekki hætta j að sér í íslenzku, hafa enga
á öðru. Það er hægðarleikur kunnáttu í grísku, enga í
fyrir hvern sæmilega mentaðan,' mathematik og enga í fýsik.
skólagenginn mann að gera sér Það er eiginlega öidungis Und-
nokkra hugmynd um það, runarvert; hverng tektet hefir
hvernig skólanemandi sé að sér að rýja skólann með þessari
t. d. í frönsku. Hann gæti, ef reglugerð) sem hann hefir búið
ekki vill betur til, tekið frakk- v-ð nþ um fjórðung aldar, eg
neska orðabók og frakkneskt
blað og stúderað það í
geri mér aldrei almennilega
Þria ljóst til hvers tíminn fer. Þegar
Fyrir þrennar
samstœSur af
Poker Hands
Fyrir eina
samstæðu af
Poker Hands
Fyrir fjórar
samstæður af
Poker Hands
Fyrir tíu
samstæður af
Poker Hands
Frítt fyrir
Poker Hands
TURRET
FINE CUT VINDLINGA TOBAKI
Þú getur eignast marga nýta gjöf
með því að hirða
POKER HANDS
Gjöf handa sjálfum þér, heimilinu
eða fjölskyldunni
Biddu vini þína að hirða Poker Hands fyrir þig.
Hér eru aðeins fáar nefndar af hinum mörgpi góðu
og nytsömu gjöfum, sem þú getur fengið fyrir Poker
Hands, sem í hverjum pakka eru af Turret Fine Cut
vindlinga tóbaki. Munið þetta og biðjið um Turret
Fine Cut.
*
20 centa pakkinn af Turret Fine Cut, hefir hlotið
miklar vinsældir hjá þeim, sem sjálfir búa til vindlinga
sína. írr honum fást 50 ilmsætir og bragðgóðir
vindlingar, fyrir aðeins 20 cents.
SAFNIÐ POKER HANDS
Fyrir fimm
samstæður af
Poker Hands
Fyrir fimm
samstæður af
Poker Hands
Fyrir eina
samstæðu af
Poker Hands
Fyrir tvær
samstæður af
Poker Hands
klukkutíma, kallað svo á strák gg var - skóla var latína kend
og séð hvað hann gæti, og feng- j 4g stundir á viku, nú 19, gríska
ið þannig af eigin reynslu dá- 25 stundir, nú alls ekki, geo-
litla, ef til vill ófullkomna vit- metria og aigebra 16 stundir,
neskju um kunnáttu hans. En nh aðeins n og það ekki nema
hvernig fer húmanistinn pai ex- - gagnfræðadeiid) Svo að það er
cellence að því, að afla sér af steingieymt f efri bekkjunum,
eigin reynslu nokkurrar, þó að já meira að segja voru þá
ekki sé nema ófullkominnar “kristinfræði” kend í 9 tíma,
vitneskju um kunnáttu skóla- gn nú , 3^ og þð að það væri að
nemenda í mathematisku grein- vigu gagnsiaust og heimskt, tók
únum? Hann getur það alls það þ. sinn tíma Þarna eru
ekki, þó að hann ætti að leysa komnir 60 tímar á víku f aðeins
með því líf sitt, gæti hann það 4 greinum> sem kastað hefir
ekki\ ES gæti eins vel bonð verig . g]æ Hyag komið haf.
kaþólsku kirkjuna á bakinu upp . gtaðinn yeit gg ekki> gg hefl
á Skólavörðuhæð og steypt aldre. nent að g. að þy.( 0g yeit
henni ofan yfir ameriköns u har&) að það hefir ekki komið
dúkkuna, svo að hún sæist ekki, &ð neinu gagnij nema hyað
og hefir mér aldrei verið hrosað enskukensian hefir verið aukin.
fyrir ponderomótóriska krafta. En g. aukning er dýru verði
Það er mikið hvað húmanist- keypt Um þýzku 0r það að
arnir geta gengið upprettir, Þeir segja> að hún er einnig kennd
halda seminaristarnir geta minna n. en áður> 14 tíma þá>
gengið uppréttir, þeir halda gn f2 p. býst eg ekki við>
seminaristiskar hrokaræöur &ð stúdentar frá Reykjavíkur.
um bókmentir og listir og vesal- gkúla séu verr að gér . þýzku
ings listamennirnir lofa þeim nú en &ð þyf að nú er kenglan
það 1 sinm saru fatækt, þeir tala , ...........
, ,, ,, .....„ 1 þeirn grem areiðanlega 1 bezta
og sknfa um alla hluti 1 jorðu .
,, ,„. . . . , V. . , lagi, en við hofðum svo að segja
og a, hver hefir ekki heyrt þa . . ... , , ,
, . „ , f sinn kennarann 1 hverjum bekk,
skeggræða um forngnska . . „.,
„ ...... |við hofðum þá vist fjora alls,
mennmgu og forngrisk visindi, I ... . „ . _
„ . * ® • „ „. „ 7. . „ ’ og ekki mun eg hafa lært neitt
þo að þeir hafi ekki tegund af . ., . . , . , .
„ . . nema hja tveimur þeirra, þeim
skilmng, a þv; h.að forngnsk Þorvaldl Thoroddsen og Hall-
viS'nd, eru ne hvaða WðmgU|dóri Friðrlks E hefl þarna
þau hafa haft fyrir nutimann,
f . , J „ 1 talið upp 62 tima á viku, sem
þeir raka saman vismdunum , , . , „ „ ,
„ „ , . „ , tekmr hafa verið að mestu fra
svo að bærilegur vismdamaður
hefir undan tveimur prentverk-
um. Mín náttúrlega auðmýkt
flýr, þegar eg hugsa til þess, en
nú ekki mei’ra um það.
Það væri synd að segja, að
mathematisku fræðin hafi eig-
inlega átt upp á pallborðið í
gamla latínuskólanum. Aðalá-
herzlan var þar lögð á gömlu
málin, latínu og grísku, og svo á
söguna, hamingjan hjálpi oss
vel. En hvað um það, alt var
þetta hátíð hjá því sem nú er í
máladeildum skólanna. Gömlu
málin voru afbragðs skólagrein-
ar, einkum latína, þau voru
kend af lærðum mönnum og
heimtuðu stöðuga vinnu, lat-
neskuk stílæfingarnar voru á-
reiðanlega flestum nemöndum
skólans til mikils þroska. Nú er
þetta að mestu leyti um garð
gangið, það er víst ekki hægt
að benda á neina grein, sem
málastúedntar séu betur að sér
í nú en áður var, nema ensku.
* Alexander Moszkowski:
Einsein. Berlín 1921. Bls. 73.
aðalgreinum gamla skólans.
Þetta er ekkert smáræði, þar
sem kenslutímarnfr eru ekki
nema rétt liðug 200 alls. Og þó
er enn ótalið það sem mest mun
ar um, og það er undirbúnings-
árið eða undirbúningsárin und-
ir skóla, ef til vill bezti lær-
dómstíminn, undirbúningnum
var blátt áfram kippt burtu. Eg
get ekki annað sagt en að mikil
hefir verið blindni þeirra
manna, sem þesum ósköpum
réðu. Og svo kemur svikamyll-
an, skólinn er alt í einu orðinn
svo léttur”, að allir geta geng-
ið skólaveginn, bærinn stækk-
ar, skólinn offyllist, standardinn
lækkar, kenslan gengur verr o.
s. frv. Ýmsir kunna nú að
halda því fram, að það sé ekki
nema gott, að unga fólkið hafi
meiri frístundir en áður var, en
það er alls ekki því að heilsa,
við vorum að jafnaði búnir með
skólavinnuna kl. 2 á daginn, en
nú er henni ekki lokið fyr en kl.
nærri 3, og þó var hún lengri
hjá okkur, 5 tfmar þá, en
tími nú, á hverjum degi. Og