Heimskringla - 25.10.1933, Qupperneq 5

HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA.
WINNIPEG, 25. OKTÓBER 1933
heldur sér frá báðum þessum
markmiðum; hann hefir fundið
meðalveginn, sem opnar aug-
un og sálarsjón, sem liggur til
rósemi ,þekkingar, upplýsingar,
sælu (nirvana). Það er þessi
heilagi, áttfaldi vegur, sem heit-
ir: rétt skoðun, réttar tilfinn-
ingar, rétt orð, rétt verk, rétt
breytni, réttur lífs-háttur, rétt
viðleitni ,réttar endurminningar
og rétt ígrundun. Þetta er með-
alvegurinn, sem hinn fullkomni
maður hefir fundið .... Þetta
þér munkar, er hinn heilagi
sannleikur um þjáninguna: að
fæðast er þjáning, að eldast er
Þjáning, sjúkdómur er þjáning,
að vera samvistum með þeim,
sem maður ann ekki ,er þj’án-
ing ,og að vera fráskilinn þeim,
sem maður ann, er þjáning; að
öðlast ekki það, sem maður
girnist, er þjáning; í stuttu máli,
hin fimmfalda binding við jarð-
neska hluti er þjáning........
íætta, þér munkar, er hinn heil-
agi sannleikur um uppruna
þjáninganna: — Það er þráin
eftir að vera til, sem leiðir ti!
endurfæðingar eftir endurfæð-
ingu, ásamt tilhneigingu og
girnd, sem h^r og þar finnur
svölun, þrá ieftir tÍIVeru og
valdi.......Þetta, þér munk-
ar, er hinn heilagi sannleikur
um lausnina frá þjáningunni: að
hætta að þrá nokkurn hlut með
því að uppræta girndimar ger-
samlega, losa sig við þær, vera
án þeirra ..... Og þetta er
hinn heilagi sannleikur um það,
hvernig vér eigum að losna við
girndirnar: það er- hinn heilagi,
áttfaldi vegur — rétt skoðun,
réttar tilfinningar o. s. frv. Síð-
an eg lærði að þekkja þennan
fjórfalda sannleika, hefi eg náð
hinum hæsta búddhadómi.
Lausn anda míns get eg ekki
glatað. Héðan í frá mun eg
ekki endurfæðast.”
Þetta lætur nokkuð ókunnug-
lega og undarlega í eyrum, en
samt er það mjög einfalt. Kjarni
Buddhatrúarinnar er kenningin
um lausn frá hinu illa; hún er
endurlausnarinnar trú í ennþá
fyllri skilningi en kristindómur-
inn er það, og endurlausn henn-
#ar er alt annars eðlis en sú end-
Urlausn sem kristindómurinn
kennir. Samkv. Búddhatrúnni
er lífið í insta eðli sínu böl og
þjáning, og lausnin liggur í því
að hætta að girnast, hætta að
elska lífið og þau ímynduðu
gæði, sem það hefir að bjóða.
Búddha ætlaðist ekki til að
menn gætu gert það alt í einu:
meira að segja, ekki í þessu lífi.
En eins og maðurinn sáir, svo
mun hann uppskera. Á eftir
þessu lífi kemur annað líf og á
eftir því aftur annað líf, og
þessu heldur áfram, unz maður-
inn er hæfur fyrir nirvana —
sæluástandið, þar sem öll þrá,
öll blekking, allur ófullkomleiki
hverfur. Nirvana er markmiðið,
sem allir eiga að stefna að. Og
allir geta náð því, sumir fljótt.,
aðrir seint. Hversu fljótt hver
og einn nær því, fer algerlega
eftir því, hvemig hann lifir bæði
í þessu lífi og á hverju öðru
tilverustigi, sem hann á eftir að
lifa á, þangað til hann kemst í
nirvana. Þetta er hið órjúfan-
lega karmalögmál, sem svo mik-
ið er talað um í Búddhatrúnni.
Karma, eða örlög hvers manns
í þessu lífi, eins og mætti nefna
það, hefir mótast af breytninni
á öðru tilverustigi, og lífið, sem
hann lifir hér, mótar nýtt kar-
ma, sem verður hlutskifti hans
á næsta tilverustigi. En með
því að þroskast eignast maður-
inn stöðugt betra og betra kar-
ma, og frelsast þannig að lok-
um, þ. e. a. s. verður alsæll,
kemst í nirvana. Þetta er höf-
uðatriði Búddhatrúarinnar, það
sérkennilega í henni, það sem
aðskilur hana frá öðrum trúar-
brögðum. Og, þótt undarlegt
megi virðast ,er það þetta, sem
hefir aflað henni fylgjenda í
miljónatali, frá Indlandi og aust-
ur í Japan.
/
Það hefir verið sagt um
Búddhatrúna, að hún sé trúar-
brögð án guðstrúar. Að vissu
leyti, er það rétt. Hún flytur
enga kenningu um Guð eða
guði. En hún neitar heldur
ekki tilveru þeirra guða, sem
menn trúðu á á Indlandi fyrir
daga Búddha. Hin almennu
trarbrögð Indlands voru fjöl-
gyðistrú á alllágu stigi. En við
hlið þeirra hafði þróast heim-
speki,- sem fékst við að út-
skýra eðli tilverunnar sem heild-
arog uppruna alls. Þessar heim-
spekilegu útskýringar voru að
mestu leyti utan og ofan við
raunverulegt líf og náðu engum
tökum á hinum alþýðlega hugs-
unarhætti. Afarflókið og
strangt helgisiðahald ásamt ó-
fyrirleitnu prestavaldi hafði lagt
fjötra á svo að segja alt and-
legt líf þjóðarinnar. Búddha
boðaði nýja lífsskoðun. Hann
var umbótamaðurinn á sviði
trúarbragðanna, siðbótarfrömuð
ur, sem lagði alt kapp á að
losa sálir manna úr viðjum
helgisiða og fánýts heilaspuna.
Kenning hans var millivegur,
hvorki trúarbrögð í venjulegum
skilningi né heimspekilegt hUg-
arflug.
Búddhatrin er fyrst og
fremst kenning um manninn og
um lausn hans frá hinu illa —
eða öllu heldur þroska hans frá
ófullkomleik til fullkomnunar.
Skýringar hennar á sálarlífinu
eru ákaflega skarpskygnislegar,
en samt neitar hún að nokkur
sál sé til í þeirri merkingu, sem
var viðtekin í indverskum trú-
arbrögðum. Þegar maðurinn
deyr, er einstaklings tilveru
hans lokið. En verk hans, eða
afleiðingar þeirra, karma, halda
áfram á næsta tilverustigi, og
utan um þau myndast ný ein-
staklings tilvera. Til þess að
ÍQsna við þessa endurtekningu
lífsins á nýjum og nýjum til-
verustigum, á hver maður að
lifa svo, að hann nái fullkomn-
uninni sem fyrst, eða komist í
nirvana. En hvað er nirvana?
Þeirri spumingu er ekki unt að
svara. Það er endir alls þess,
sem vér mundum nefna líf eða
tilveru, en samt er það hin ai-
gerða fullkomnun og sæla.
Siðkenningar Búddhatriiar-
innar höfðu djúp og varanleg á-
hrif á hugsunarhátt manna, þar
sem hún breiddist út. Þeir,
sem aðhyltustu hana, lifðu,* ó-
brotnu lífi, voru fullkomlega
hreinskilnir og fyrirlitu jafnt
vanahelgaðar siðvenjur sem
mannlega lesti. “^lugsið ekki,”
stendur á einum stað, “að játn-
ingarnar, helgisiðir, fórnfæring-
ar og bænir séu nokkur hluti
þess góða. Ekkert er gott
nema það, að vinna engum mein
og breyta vel við alla, bæði
menn og-dýr.” Engin laun eru
í vændum fyrir góðverk og
engin hegning fyrir það, sem ilt;
en góðverkin miða til lausnar,
það illa aftur á móti tefur fyrir
lausninni.
Um tíma náði Búddhatrúin
afarmikilli útbreiðslu á Indlandi,
en mótspyrnan gegn henni varð
þar mjög áköf. Brahmatrúar-
prestarnir risu upp á móti
henni, og með timanum varð
henni útrýmt þaðan. Samt
skildi hún þar eftir mikil áhrif.
En í öðrum löndum Austur-
Asíu hefir henni vegnað betur;
á Austur-Indlandi, í Siam, Kfna,
Tíbet og Japan og víðar telur
hún áhangendur í miljónatali. í
öllum þessum löndum er hún
mjög breytt frá því, sem hún
upprunalega var. Á eynni Cey-
lon hefir liún tekið minstum
breytingum og þar hafa hin á-
reiðanlegustu fornrit hennar,
Palí-bækurnar, varðveizt. Als-
staðar þar sem Búddhatrúin
hefir breiðst út, nema á Ind-
landi, hefir hún runnið meira
eða minna saman við þau trúar-
brögð, sem fyrir voru. Þannig
t. d. í Japan er f jöldi /ólks, sem
aðhyllist bæði Búddhatrú og
Shinto-trú. í þessu er ekkert
ósamræmi. Shinto-trúin er
gamall átrúnaður, Búddhatrúin
er lífsskoðun, vegur til frels-
unar og sælu. En vegna þessa
samvinnu við önnur trúarbrögð
hefir Búddhatrúin orðið fyrir á-
hrifum frá þeim. Búddha sjálf-
ur hefir verið gerður að guði og
ótal myndir af honum hafa
verið settar í musteri Búddha-
trúarmanna. Undarleg tilviljun
er það, að maðurinn, sem sjálf-
ur, stofnaði trúarbrögð, án þess
að kenna guðstrú, skuli hafa
verið tekinn í guðtölu. Myud
hans í Kanvakúra í Japan er
hið veglegasta guðalíknesk^
sem er til. Fyrir því hneigja
þúsundir manna höfuð sín í
lotningu, lúta guðinum og
manninum. Og hvað er sú til-
beiðsla annað en viðurkenning
þess sannleika, að þar sem
mannleg viðleitni til að frelsast
frá því illa er á háu stigf, nálg-
ast maðurinn mest hið guð-
dómlega?
"STÆRÐ ALHEIMSINS”
Heimskringla var svo væn
rétt nýlega, að geta um út-
komið vísindalegt rit. Þar kváðu
tveir nafnbóta menn vísindanna
taka sér fyrir hendur, að reikna
út stærð alheimsins, Gera má
ráð fyrir gð vísindin hafi lagt
einhverja skynsamlega aðferð
til grundvallar fyrir þeim út-
reikningi. Annað væri fálm til
að kasta skugga á vísindin og
gera sjálfa sig hlægilega.
Nú vill svo til, að munurinn á
stærð alheimsiiis, samkvæmt
útreikningi þessara manna er
svo mikill, að hann einn gæti
verið heillvóútreiknanlegur al-
heimur. Þá stærð alheimsins,
sem annar nefnir, má margfalda
með 15,000 svo hún jafnist við
stærð hins.
Vitskuld er hinn minni vís-
indalegi askur hvað stærð
snertir, óskiljanlegur öllu mann-
legu viti, en þó má stækka
hann fimtán þúsund sinnum
svo hann verði jafn stór hin-
um! Vísindalegt!?
Margt vitlaust hefir maður nú
heyrt um dagana, en fátt fjar-
stæðara heilbrigðri skynsemi en
þetta. Það væri ekkert þó fólk 1
brjálað, léki sér að svona vit-
leysum, en að skýla fáfræði
sinni og heimsku með virðing-
ar nöfnum ,sem fólk heldur að
meini eitthvað, það er siðferðis-.
legur glæpur.
Það fer æfinlega illa þegar
menn ganga á marga háskóla,
fá á sig metorða og virðingar
merkja lús, en verða svo ekkert.
annað en naut. Nú á tímum er
orðið: vísindi, notað mjög ó-
gætilega um allskonar lauslegar
ágizkanir og þvaður, sem ekkert
raunverulegt hefir við að styðj-
ast og engar sannanir. Undir
nafni vísindanna fara menn nú
með staðlaust fleipur og bull.
Öðru máli er að gegna þegar
ekkert satt og rétt þarf að
leggja til grundvallar fyrir stað-
hæfingum sínum, eins og Pétur
gerir að sögn frúarinnar:
Frú A: “Dæmalaust segir
hann Pétur að himnaríki sé
stórt og fallegt”. i
Frú B: “Hann Pétur! Hefir
hann nokkurn tíma verið þar?”
Frú A: “Já hvað heldur þú
blessuð mín. Eg er viss um að
hann kemur þar aldrei. Hann
bara hefir þetta úr ritningunni
eins og prestar gera”.
Á mjög svipaðri undirstöðu
virðast snmir byggja í nafni vís-
indanna. Það er þó með Pétur
greyið, að ekki sýnist hann
telja stærð og fegurð himna-
ríkis víítindalegan útreikning,
og er það nú góðra gjalda vert,
Jóhannes Frímann
* * *
Aths.
Grein þessi sem höf. gerir að
umtalsefni var tekin úr ame-
prísku riti og hafði verið dregin
saman úr skýrslu nýútkominni
frá rannsóknarstofnuninni al-
kunnu “The Smithsonian In-
stitute.” Skýrsla þessi er gefin
út á nokkurra ára fresti og á að
sýna hvert rannsóknum og til-
gátum er komið viðvíkjandi hin-
um efnislega heimi, í það og það
skiftið. Sem greinin ber með
sér eru engar fullyrðingar gerð-
ar um stærð alheimsins, heldur
er hins getið að eftir hlutfalls-
kenningunni (Theory of Relativ-
ity) ef sú tilgáta reyndist senni-
leg að alheimurinn ætti sér tak-
mörk sem alt annað, þá væri
hin ágizkaða stærð lians þessi
sem frá var skýrt. Ekki var nú
yfirlæti vísindanna meira en
þetta, og má svo virðast sem
þeim sá vandlifað ef þau eru
ekki frjáls að öðrum eins smá-
munum og þessum. Auðvitað
liggur það í augum uppi, að
verðir sannleikans, hvorki mega
né geta látið smámunina fram
hjá sér fara átölulaust. Það er
afsakanlegt þó þeir gæti þá eigi
hófs, gæti ekki að öllu leyti
prða sinna, en stjaki óþyrmilega
við fáráðlingunum, þessum
“margra háskóla” vísindamönn-
um, sem eru að seilast* inn í
verkahring þeirra og fræða fólk-
ið” “undir nafni vísindanna”
en “fara með staðlaust
fleipur og bull.” Engir finna
betur til hversu ósæmilegt slíkt
athæfi er en þeir, sem komist
hafa til þekkingar á sannleikan-
um. Hin óþolinmóðu orð eru
sprottin af fyrirlitningunni fyrir
fávísinni en virðingunni og lotn-
ingúhni fyrir hinni háu köllun
sannleikansvarðanna og hinu ó-
eigingjarna markmiði þeirra.
Gæta verður virðingar stéttar-
innar. Vér getum til dæmis
hugsað oss hvað Sölvi Helga-
son hefði sagt um aðra eins
grein og þessa í síðustu Hkr.
hefði hún borið honum fyrir
sjónir.
Nýja Sagan
Sagan sem nú hefst í blaði
voru er víða kunn þar sem ensk
tunga er lesin; þó nú séu meir
en áttatíu ár síðan hún var birt
á prenti í fyrsta sinn, þá er svo
sagt, að enn sé hún gefin út
jafnt og þétt í ensku mælandi
löndum og lesin af ungum jafnt
sem gömlum. Hún þótti vera
mikil nýjung á sin^ii tíð, og því
' ar ekki undarlegt, að hún væri
bá mikið keypt og lesin, en að
svo er enn, virðist bera vott um
að hún hafi kosti umfram aðrar,
sem hafðar eru til dægra stytt-
ingar aðeins eða stundar gam-
ans. Að lesendum blaðsins verði
saga þessi til sem mestrar á-
nægju hafa útgefendur fengið
alkunnan menta og hæfileika
mann til að færa hana í sem
fallegastan íslenzkan búning.
Sama er að segja um þýðing
ljóðanna, sem hér eru kveðin af
þeim sem hefir snjalla, raust og
mjúka, umfram aðra vor á
meðal. /
Fleira er matur en flesk, segja
menn, og fyr má vera saga en
full sé af glóðvolgu ástabralli og
þesskonar vélum og hrekkja-
brögðum; þó slíkt finnist ekki
til mikilla mun í þessari frægu
sögu, þá er þess að vænta að
lesendur vorir hafi skemtun af
henni og hvíld, ef ekki kitlandi
æsing, á þeim vetrarkvöldum,
sem nú nálgast; líka bera að
virða viðleitni vorá að veita
þeim það sem vér teljum vera af
hinu skárra tagi.
Þýðandi sögunnar er kand.
phil. Kristján Sigurðsson, fyr-
verandi ristjóri “Lögbergs”.
BRÉF TIL HKR.
Frh. frá 1 bls.
sem allra styst. Þegar þeir
biðja um brauð er þeim boðin
vinna en það þykir þeim þunnur
frambæringur svo þeir hypja sig
fljótlega í burt.
Éitt car-load hefir veriö
sent héðan af garðávöxtum til
nauðlíðandi.fólks í þurka pláss-
unum. Gekk það mjög greiðlega
að safna í það, því garðávaxta
uppskera var ágæt svo flestir
hafa meira en þeir með þurfa.
Frekar lítið hefir verið sent
héðan af nautgripum á mark-
aðinn því prísar eru svo lágir.
Þó munu um 250 gripir hafa
verið fluttir héðan það sem af
er árinu -þar að auki svín og
nokkur hross. Rjómabúið hefir
haft allmikið að gera á sumrinu
og hveiti millan malar nú nótt
og dag. Eitt eður tvo ný hús
hafa verið bygð og töluverðar
endurbætur á þeim gömlu.
Verzlunum hefir ekki fjölgað
svo teljandi sé. Einn kaupmað-
ur má segja að færi á hausinn
en nú er annar komin í hans
stað.
Frh. á 8. bls.
GULLBRÚÐKAUP
var þeim haldið hr. Klemens
Jónassyni í Selkirk og Ingi
björgu Jónsdóttur á föstudaginn
var. Stóðu fyrir því vinir þeirra
og ættingjar í Selkirk. Sam-
sætið var haldið í Samkomuhúsi
Selkirk safnaðar og hófst um
kl. 8.30 e. h. Séra Runólfur
Marteinsson var samkomustjóri
og kallaði hann fram ýmsa af
gestunum er sögðu nokkur árn-
aðar orð til hinna öldnu heiðu-'s
hjóna Milli ræðanna var skemt
með söng og hlóðfæraslætti.
Veitingar voru hinar rausnar-
legustu og var setið að borðum
fram undir miðnætti. Við sam-
komulok ávarpaði gullbrúðgum-
inn gestina með snjallri ræðu.
Er hann ræðumaður góður og
hefir jafnan þótt, málsnjall og
orðhagur. Fjögur börn þeirra
hjóna voru þarna stödd og átján
barnabörn. Er það myndarlegur
og mannvænlegur hópur. Gull-
brúöhjónunum var afhentur dá-
lítill sjóður í gulli, frá gestun-
um, til minningar um kveldið.
Þau hjón Klemens og Ingbjörg
eru bæði Húnvetningar að ætt.
Ingibjörg er dóttir Jóns bónda á
Litlu Giljá í þingi en Klemens
er dóttursonur þeirra hjóna
Klemensar og Ingibjargar í Ból-
staðarhlíð og var alinn upp af
þeim.
Árið 1886 fluttu þau Klemens
Jónasson og kona hans vestur
hingað og hafa mestan þann
tíma búið í Selkirk. “Hkr.”
árnar þeim til' hamingja með
gullbrúðkaupsdaginn og óskar
þeim allra heilla í framtíðinni.
ínköllunarmenn Heimskrin^lrn
f CANADA:
árnes................................. F. Finnbogason
Amaranth ............................ J. B. Halldórsson
Antler...................................Magnús Tait
Árborg T...............................G. O. Einarsson
Baldur...............................Sigtr. Sigvaldason
Beekville ............................ Björn Þórðarson
Belmont .................................. 6. J. Oleson
Bredenbury...............................H. O. Loþtsson
Brown.............................. Thorst. J. Gíslason
Calgary............................. Grímur S. Grímsson
Churchbridge..........................Magnús Hinriksson
Cypress River......................................Páll Anderson
Dafoe, Sask., .......................... S. S. Anderson
Elfros.............................J. H. Goodmundsson
Eriksdale .............................. Ólafur Hallsson
Foam Lake................................John Janusson
Gimli................................... K. Kjernested
Geysir..................................Tím. Böðvarsson
Glenboro .. •...........................G. J. Oleson
Hayland .............................. Sig. B. Helgason
Hecla .......................... .. Jóhann K. Johnson
Hnausa • • • • • • m > •: • • • • .. . Gestur S. - Vídal
Hove..................................Andrés Skagfeld
Húsavík................................John Kernested
Innisfail ......................... Hannes J. Húnfjörð
Kandahar .............................. S. S. Anderson
Keewatin............................ Sigm. Björnsson
Kristnes.......*.......................Rósm. Árnason
Langruth, Man...:........................ B. Eyjólfsson
Leslie...............................................Th. Guðmundsson
Lundar ................................. Sig. Jónsson
Markerville ........................ Hannes J. Húnfjörð
Mozart, Sask............................. Jens Elíasson
Oak Point.............................Andrés Skagfeld
Oakview ............................ Sigurður Sigfússon
Otto, Man.......................-.........Björn Hördal
Piney..................................S. S. Anderson
Poplar Park............................Sig. Sigurðssoa
Red Deer ........................... Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík ................................. Árni Pálsson
Riverton .......................... Björn Hjörleifsson
Selkirk............... . -............ G. M. Jóhansson
Steep Rock ............................... Fred Snædal
Stony Hill, Man........................... Björn Hördal
Swan River......................... Halldór EgilssoD
Tantallon..................^..........Guðm. ólafsson
Thornhill...........................Tborst. J. Gíslason
Víðir..................................Aug. Einarsson
Vancouver, B. C ................-....Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis..............—...........
Winnipeg Beach.........................John Kernested
l^ynyard...............................S. S. Anderson
T BANDARfKJUNUM:
Akra ................................. Jón K. Einarsson
Bantry....................1.......... E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash....................... John W. Johnson
Blaine, Wash......................................... K. Goodman
Cavalier ............................ Jón K. Einarsson
.Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg..............................Hannes Björnssoa
Garðar................................S. M. Breiðfjörð
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Hallson .. ............................Jón K. Einarsson
Ivanhoe .. .........................Miss C. V. Dalmann
Milton..................................F. G. Vatnsdal
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Hannes Björnssom
Point Roberts...................................Ingvar Goodman
Seattle, Wasli........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold ............................... Jón K. Einarsson
Upham.................................. E. J. Breiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg, Manitoba