Heimskringla - 01.11.1933, Side 1

D. D. Wood & Sons Ltd.
Verzla með ryklaus kol og
kók. “Þelr hafa lagt til
hitann á heimilunum í
Winnipeg síðan ’82’’
Símar 87 308—87 309
D. D. Wood & Sons Ltd.
Einka útsölumenn í Winni-
peg á hinum frægu “Wild-
fire” kolum er ábyrgst eru
hin beztu.
Símar 87 308—87 309
XLVIII. ÁRGANGUR.
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 1. NÓV. 1933
NÚMER 5.
FRÉTTIR
ISLENZKU KENSLA
Þjóðræknisfélagið hefir. á-
kveðið, sem að undanförnu, að
efna til íslenzku kenslu fyrir
börn hér í bænuhi á þessum
vetri. Er svo til ætlast að
kenslan skuli byrja laugardag-
inn í næstu viku, 8. þ. m. Verð-
ur hún með dálitlum öðrum
hætti en verið hefir, og að von-
ast er til, þannig, að hún geti
komið til almennari og jafnari
nota, en á undanförnum vetr-
um.
Ákveðið er að kenslunni skuli
haga sem mest í samræmi við
hina almennu skóla. Hefir
stjórnarnefndin í því skyni.
trygt s^kólanum húsnæði og
fengið til æfða kennara. Er
svo ráð fyrir gert að kenslan
fari eingöngu fram fyrir hádegi
á laugardögum og standi yfir
frá kl. \ tíu til \ tólf. Tekið
verður á móti börnum á öllum
aldri, frá 5 ára og upp að tví-
tugu. Skólinn verður flokkaður
í deildir eftir aldri og þroska
barnanna og sérstakur kennari
fyrif hveiri deild. Kenslu verðair
hagað á sama hátt og nú tíðk-
ast í hinum ýmsu bekkjum al-
þýðu og miðskólans og alger-
lega miðuð við hæfi nemend-
anna. Æfður verður lestur.
stíll, framsögn, söngur og frum-
atriði íslenzkrar réttritunar.
Próf. J. G. Jóhannsson, kenn-
ari við Daniel Mclntyre mið-
skólann, hefir góðfúslega lofað
nefndinni aðstoð sinni við að
koma skipulagi á skólann og að
einhverju leyti veita fyrirtækinu
forstöðu. Ennfremur hefir séra
Rúnólfur Martfeinsson heitið
nefndinni sinni aðstoð g sama
hátt, og má ganga út frá því
sem vísu að þessir tveir menn
sem báðir eru valinkunnir skóla
menn muni koma því skipulagi
á flokkun og kenslu sem að
haldi muni koma.
Kenslan fer fram í Jóns
Bjarnasonar skóla á Home St.
Húsnæðið er hið prýðilegasta,
fimm ágætar kenslustofur, svo
að bekkjaskipun getur orðið hin
hagkvæmasta. Kenslan Verður
ókeypis og er vonast til að for-
eldrar hagnýti sér hana sem
bezt þeir geta fyrir börn sín. Er
leitt til þess að vita ef um sama
leyti sem mentaheimurinn hér-
lendi fer að veita íslenzkri
tungu og bókmentum sem mest
athygli, þá léti íslenzkt fólk sig
litlu eða engu skifta hvort niðj-
ar þeirra geymdu menjar og
minningar um tungu sína og
þjóðemi eða gerði enga tilraun
til að tryggja framtíð hvoru-
tveggja.
Skólinn byrjar laugardaginn
8. þ. m. kl. \ tíu að morgni.
Skýrt verður frá frekari ráð-
stöfun skólanum viðkomandi í
næsta blaði.
Stjórnarnefnd
Þjóðræknisfélagsins.
ers á hljómlistinni eða ást til tion Mark”. Skipstjórar voru
Er Hitler trúlofaður?
Engin spurning kitlar almenn-
ing á Þýzkalandi meira en sú,
hvort leiðtogi þeirra, Hitler búi
gifting í huga. Alt til þessa
dags hefir fólk haldið hann
ijvenhatara. En glöggskygn
augu eru nú farin að rengja
þetta. Er ástæðan fyrir því sú,
að Hitler kvað nú á söngsam-
komum oft sjást með konu sér
við lilið. Er konan frú Wagner,
ekkja eftir Siegfried Wagner,
sonar Richard Wagner tónlista-
mannsins, fræga. Frú Wagner er
mikill pianospilari. Og Hitler
er sagður unna mjög hljómlist.,
vera reglulega sönghneigður. En
hvort seip það er nú af ást Hitl-
Mrs. Wagner, er það víst, að
hann tekur hana með sér á
hinar stærri hljómleikasam-
ur í Berlín. Og heima hjá
Hitler leikur hún oft á píanóið
fyrir hann eftir samkomumar.
Þó fáum komi það í hug á
Þýzkalandi, er Mrs. Wagner
ekki þýzk. Hún er af enskum
ættum og nafn hennar, áður
en hún giftist, var Klindworth.
Faðir hennar var nafnkunnur
hljómlistamaður í London. Og
hann var míkill vinur Richard
Wargners. Þannig kyntust böra
þeirra. Siegfried Wagner var
og sönglagasmiður, sem faðir
hans.
En Mrs. Wagner og Hitler
eiga fleira sameiginlegt en söng
hneigðina. Hún fylgdi stefnu
brúnstakkanna eins snemma
og árið 1923, er Hitler var
varpað í fangelsi. Og hún hef-
ir átt mikinn þátt í því, að
gera Hitler kunnugan heldra
fólki |>ýzkalands, sem hún átti
sjálf saman við að sælda, þar.á
meðal einhverjum af keisara-
fólkinu. * * *
Powlett vinnur málið
móti Alberta háskóla
Eins og frá hefir áður yerið
skýrt í Hkr., fór C. H. A. Pow-
lett í mál við Alberta háskóla
út af því að sonur hans Ar-
mand, 21 > árs að aldri, hefði
ær orðið á geðsmunum við inn-
göngu hans í skólann árið 1932
Krafðist Powlett $200,000 í
bætur af háskólanum út af
þessu. Hefir nú hæsti réttur í
Albertafylki kveðið upp dóm í
málinu. Er dómurinn á þá leið,
að háskólanum beri að greiða
Powlett $56,860. Að skrípa-
leikurinn við inngönguna hafi
verið orsök til geðbiljunar
drengsins, er álit dómaranna,
Armond Powlett er á geð-
veikrahæli í Guelph í Ontario-
fylki.
* * *
Hópgifting í Róm
Hvorki fleiri né færri en 700
hjónaefni voru gefin saman í
Róm í einu s. 1. mánudag. Hefir
Mussolíni verið því mjög fylgj-
andi, að hjónaböndum fjölgaði
og hefir jafnvel að lögum gert,
að veita nokkurt fé til nýgiftra
hjóna. Var og í þetta skifti
hverjum veittir 500 lírar (h. u.
b. $40) úr ríkissjóði. Ávísunina
afhentj ríkisritari við gifting-
una. Giftingin fór fram í St.
Mary of the Angels-kirkju. Elrki-
biskupinn af Palica úthelti bless
un sinni yfir hjóna-hópinn.
* * *
Bátarnir á Winnipegvatni
komnir fram
Tveir bátar frá Selkirk, sem
margir óttuðust að hefðu farfet
á Winnipegvatni eru komnir
til baka heilu og höldnu.
Frá Selkirk lögðu þeir af stað
18. október með vistir fyrir
vetra,rfiskimenn norður til Eagle
Island. En eftir tveggja daga
ferðalag, hreptu þeir storma og
illviöri. Voru þeir þá staddir
úti fyrir Gull Bay. Myrkur Var
er veðrið brást á og inn á
höfn varð ekki komist. Börðust
bátarmr þarna við ofvriðri í 12
klukkustundir. Úr því kopiust
þeir alla, leið til Eagle Islandv
En veður var illfært enn um
vikutíma og slotaði ekki fyr en
undir síðustu helgi.
Um 26 manns var á bátunum.
Voru margir af þeim .íslending-
ar. / Þó bátsmenn væru illa
haldnir tímann sem þeir lágu
úti fyrir Gull Bay, er vatniö
þvoði yfir bátana, varð ekki
neitt manntjón og bátarnir voru
nokkurn veginn óskaddaðir.
Voru fet þykkar ískleprur á
þeim eftir ofviðris-nóttina. Bát-
arnir hátu “Lu-Berc” og “Ques-
bræðurnir Bill Purvis og Roy
Purvis frá Selkirk.
* * *
Ford og NRA
Bifreiðasmiðurinn mikli Henry
Ford hefir, enn sem komið er,
ekki skrifað undir vinnuskil-
mála viðreisnar-ráðs Bandaríkj-
anna. Var haldið að hann
mundi ekki þurfa þess þar sem
hann greiðir vinnufólki sínu
hærra kaup en ákveðið er í
texta stjórnarinnar og hefir ekki
lengri vinnu-viku. En nú kemur
annað til sögunnar. Stjómin
hefir ákveðið að kaupa flutn-
ings og ferðatæki, bæði bíla og
flugbáta, í stórum stíl eða svo
að nemur 25 miljón dölum. Og
að verði látið fara,eins vel og
unt er. Fæði, föt, tóbak og
sitt af hverju öðru smávegis er
menn vanhagar um, er þeim s«ð
fyrir.
iðjuhöldana hefir hún nú beðið Stór loftskip í smíðu
Starf þetta er eitt hið stór-
kostlegasta, sem ráðist hefir | Höfuð tekjur Norðmaiina
verið í til að afla mönnum at- j Það hefir almeht verið álitið
vinnu. Um 50,000 ekrur af skóg-!að Norðpjenn hefðu sínar aðal
arlandi er þarna að vinna og! tekiur af sjávarútveginum en
svo að gera kví, sem vatnið 'su tíð er liðin segja hagskýrslur
hækkar um 11 fet og sem að!fra 0sl°- Aðal tekjugreinarnar
því búnu verður beizlað og not-jeru: Verksmiðju iðnaður 800
að í þessum bæ og fylki. Það t milíón krónur; Landbúnaður
sem búist er við að gera þarna, | 600 milíón krónur, verðlunar-
er nokkra ára starf. Þegar flotinn 200 miljón krónur og
búið er að byggja öll þau hús j svjávarútvegurinn tæpar 10°
er með þurfa, verður þetta sem j nilljón krónur.
smábær áð líta. ; * * *
* * * \ Rafyrkján járnbrauta á ítalíu
Á fótstall myndarinnar eru I en 2 tunnur í sérhvert reknet
greipt orðin: “Byens Grund-lyfir nótt, af feitri og fallegri
lægger.” Mun nú eiga að breyta
þessu og setja þar einhver önn-
ur viðeigandi orð.
* * *
um verð á þessu. Hefir Ford
sem aðrir boðist til að selja
stjórninni flutningstækin. En
þegar kemur til kasta fram-
kvæmda ráðstjórnarinnar, kem-
ur sá kvittur upp, að stjómin
geti ekki tekið tilboð Fords íil
greina, nema hann skrifi undir
vinnuskilmála stjórnarinnar. —
Hvort Ford þrjóskast nú enn-
þá, er eftir að vita.
; * * *
Órói í Gyðingalandi
Eins og kunnugt er, hafa
Gyðingar verið að flytja til Pal-
estínu í hundraða tali á þessu
ári, einkum síðan þeir voru
reknir burt úr Þýzkalandi. En
nú er svo komið að í Palestínu
eða Gyðingalandi logar alt í
ófriði út af þessu. Múhameðs-
trúarmenn í borginni Jaffa, sem
fer hafnborg á vestur ströndinni
og ekki nema rúmar 50 mílur
frá Jerúsalem, gerðu uppþot s.
1. föstudag út af komu hóps a
Gyðingum með skipi til borgar-
innar, sem 'auðvitað hugðu á
að setjast að í landinu. Eru
Arabar svo æstir' út af inn-
er nú svo langt komið að bú-
síld. Treysta Austfirðingar því
að nú sé hafið nýtt síldartíma-
bil við Austurland, áþekt og
áratugina fyrir aldamót. Eiga
þeir von á því, að firðirair fyll-
ist áf síld með vetrarbryjun.
Seyðisf jörður, Mjóifjörður og
Norðfjörður voru fullir af síld f
allan fyrravetur. Er þetta að
meirihluta svonefnd millisíld,
en markaður fyrir hana tak-
markaður til söltunar. Er því
af miklum áhuga unnið að
því, að upp komist síldarverk-
smiðja á Seyðisfiði.
* * *
Úr BorgarfirSi
í þessu héraði varð heyskap-
urinn alment með bezta móti.
Þó var óvanalega fátt fólk við
heyvinnu og tíð mjög til tafar,
votviðrasöm. Én grasvöxtur
Stærsta loftskipið sem smíð- (ist er við að fimm árum liðn-
að hefir verið til þessa, er DO-X; um, verði henni lokið. Orku-
loftskip Dorniers félagsins á , stöðvarnar allar eru upp í fjöll-
Þýzkalandi. Það var 131 fet á; um á» Norður-ítalíu, og rafaflið góöur og vélanotkun fer óðum
lengd og breiddin með vængjum Jeitt þaðan. Síðastliðið ár spar- í vöxt. Hiuir stóru nýju tún-
talin var 152 fet. Það ber urn aði ítalskg ríkið um 700,000 aukar síðustu ára gefa ágæta
70 manns. í því eru 12 vélar, tonn af kolum á þeim brautum uppskeru. Fengust sumstaðar
er til samans hafa 7,500 hest- sem þá var búið að rafyrkja, en ■ í sumar 30 hestar af dagsláttu
öfl. ' gert er ráð fyrir að sá spamað- nf vænu bandi. Eg hafði tal ný-
Samt fiéfir nú þetta félag í ur margfaldist á komandi árum. !ega af einum bóndanum (frá
smíðum loftíkip sem er alt að * * * Varmalæk), þar sem var búið
því helmingi stærra. Lengd þess Hvað kostaði stríðið j að hirða af túninu í sumar 900
er 160 fet og breiddin með, Svo hefir reiknaSt til að ver- hesta af töðu,- Á þeim bæ bjó
vængjum 288 fet. Orka vél- aldar ófriðhrinn mikli hafi kost um langt skeið víðkunnur dugn-
anna verður um 10,000 hestöfl
og það ber 170 manns.
tíu sinnum stærra. Lengdin
verður 335 fet, en breiddin með
vængjum 600 fet. Vélaorka þess
er 100,000 hestöfl. Það ber
p 1500 manns og 450 tonn af
vörum og eldsneyti auk þess.
Slíkt loftskips-bákn hefir aldrei
fyr verið reynt að smíða.
Þýzka skipið nýja er gert
flutningi Gyðinga, að Bretar ráð fyrir>að flugi milli Berlín og
hafa fult í fangi með, að halda
á friði. í Jerúsalem voru götur
stráðar nöglum í gær, svo um-
ferð teptist. Er sagt, að Arab-
ar hafi gert það til þess að En frá London til New York er
Bretar þytu ekki eins ' á milli I ætlast til að kQmast með því á
með lögreglu eða herlið sitt. En
það verður eins og þama stend-
ur á, að vera alls staðar við
hendina. í Jaffa varð að bæla ferða sinna verði komist í því
æsingarnar niður með skot-
vopnum. Meiddist hópur manna
en fáir dóu.
í gær var skip frá Danmörku
á leiðinni til Gyðingalands með
900 Gyðinga aðallega frá Pól-
landi. Kom skipið inn á höfn í
Egyptalandi, en Gyðingunum
var þar stranglega bönnuð land-
ganga. Hvernig við þeim hópi
verður tekið í Gyðingalandi af
Aröbum geta menn gert sér
hugmynd um.
* * *
Vinnulaunaþrætu lokið
Fyrir nokkru tilkyntu jám-
brautafélög Canada, að laun
þjóna sinna yrðu lækkuð um
10 af hundraði á þessu hausti.
Reis upp hörð rimma út af
þessu og jámbrautaþjónar hót-
uðu verkfalli. Var þá nefnd
skipuð í málið af hálfu beggja
aðila. Hefir nú sú sætt á þessu
orðið, að vinnulaunalækkunin
var færð niður um helming og
nemur því 5 af hundraði, en
ekki 10 ,eins og félögin fóru
fram á í fyrstu.
* * *
Lac Seul vinnan byrjuð
Um 1100 manns eru nú þegar
komnir til Lac Seul og byrjaðir
að vinna. Bætast fleiri við dag-
lega og um 3,000 manns er gert
ráð fyrir að þar verði í vetur.
Þó kaup sé sama semiekkert
eða aðeins 20 cent á dag, hafa
menn ekki sett það fyrir sig og
kosið það heldur en að lifa hér
að $340,000,000,000. Af þessu aðarbóndi. Sléttaði hann og
greiddu Bandaríkin $51,000,- bætti túnið, svo af því fengust
En nú hafa Bretar loftskip í ; 000,000. Svo telst til, að vera um eða y,fir 300 hestar í meðal-
smíðum, sem er svo stórt, að muni um 240,000,000 heimili á ári, og var það mikil framför
þetta þýzka verður sem dvergur jörðinni, verður \þá kostnaður- frá þrí sem áður var. Synir
hjá risea borið saman við það.|inn um $1,000 á hvert bygt ból hans, sem búa'þar með móður
Brezka skipið verður alt að þvf í veröldinni. Dálagleg upphæð sinni, ræstu fram fyrir 5 árum
og prýðilega varið, eigi sízt þeg- forblauta mýri og hafa gert
ar á það er litið að gagnið af undanfarin ár úr henni tún með
þessu hefir að mestu runnið inn aðstoð hinna nýju verkfæra og
útlends áburðar. Og þetta er
árangurinn. Áður voru á þessum
bæ reitingssamar og lélegar út-
engjar sem nú er aðeins slegið
úrvalið úr. ' Heyfengurinn er
bæði óh'kt betri og meiri nú, en
þó nær því helmingi færra fólk
við heyvinnuna en áður. Þó
að þessi eini bær sé a#eins
nefndur sem dæmi, þá stefnir í
þessa sömu átt mjög víða hér
um Borgarfjörð. Og svo koma
“vitringar” úr andstæðingaher-
búðum Framsóknarfl. og marg-
tyggja upp, að framfarir síðustu
ára í sveitunum séu litlar eða
jáfnvel til bölvunar. Vatna-
vextir gerðu mörgum stórskaða.
Töpuðu nokkrir bændur 200—
400 hestum af heyi í flóðið. Og
skaðinn á mannvirkjum varð
stórkostlegur. Þykir kunnugum
mönnum einkennilega lág upp-
hæð á tjóninu, sem höfð var
eftir vegamálastjóra í útvarpinu
um daginn. Við Borgfirðingar
New York á 17 klukkustundum.
Það verður um 187 mílur á ein-
um tíma. Hvað brezka báknið
fer hratt yfir er ekki getið um.
eitthvað minna en degi. 1 þvf
eru heldur ekki neinir svefn-
klefar. Er svo til ætlast, að
við dagsljós.
Að öðru leyti verða öll sömu
uþphugsanleg þægindi á því og
eru á línuskipum á hafinu.
DO-X kom til Bandaríkjanna
árið 1931. Fór það frá Þýzka-
landi suðurleiöina yfir Atlants-
haf og kom fyrst til Brazilíu.
Þaðan kom það svo noyður til
Bandaríkjanna, til Miami og
New York. Ferðhraði þess var
aldrei yfir 100 mílur á klukku-
stund. En ferðalag svo stói*s
skips þá þótti undrun sæta. Það
var fyrsta stóra loftskipið sem
ekkert hankaðist á. Austur um
haf' fór það samt ekki sama
haustið, heldur var það kyrt á
Long Island allan veturinn. Lék
mönnum svo mikil forvtini á að
sjá það, að selja varð fyrir
eitthvað lítið, að ganga inn í
það og skoða það. DO-X var þá
ekki líkt neinu loftskipi öðru.
Hvað mun þá um brezka drek-
ann verða sagt?
* * *
Myndastytta Kristjáns 4,
er staðið hefir á aðaltorginu
í Oslo (Kristjaníu á nú að tak-
ast upp og færast yfir'á smærra
hliðartorg þar í bænum, segja
síðustu fréttir frá Noregi. Líta
Norðmenn svo á sem það sé
sögulega rangt að eigna Kristj-
áni konungi fjórða þann heiður
að hann sé stofnandi T)æjarins,
og hafi bærinn verið til, löngu
fyrir hans daga, með núverandi
nafni ,þó hann léti reisa hann
til hergagnaverksmiðjanna.
* * *
Nýtísku skjaldmeyjar
Bændur í New York ríki tóku
sig nýlega saman og ætluðu að
hefta alla mjólkurflutninga til
borgarinnar og um borgina.
Gengu mjólkursalar þar í lið
með þeim. En þá komu fram
sjálfboðaliðir, sem fluttu mjólk
um borgina og urðu þeir fyrir
miklum skráveifum af hálfu
verkfallsmanna. Meðal þeima
voru tvær systur. Verkfalls-
menn réðust á þær og óhýttu
mjólkurflutningabíl þeirra. En
þær fengu sér þá annan bíl og
byssur til þess að verja sig.
FRA ÍSLANDI
Frá Seyðisfirði v
hafa borist þessar fréttir. Þorsk-
afli var góður í vor, en tregur í
sumar. Tólf aðkomuhátar af
Suðurlandi lentu í fiskit'regðu,
en afkffnia þeiira vonum betri höfum fengið mikið af vegum
vqgna hagstæðrar veðráttil. Sjó- Qg brúm undanfarið og erum.
mennirnir gátu í hjáverkum; þakklátir fyrir það. En of víða
fullverkað aflann með tiltölu- eru minnismerki um bemsku eða
lega lítillli fyrirhöfn.' Ágangur
botnvörpunga á landhelgina
aldrei annar eins um mörg ár.
Elstu menn muna ekki jafn-
hagstætt tíðarfar síðan^ árið
1880. Grasvöxtur og garðá-
vöxtur með ágætum. Náðu
sjaldgæfar garðjurtir fullkomn-
um þroska, einnigJiygg, hafrar
og baunir í tilraunareit. Jörð,
sem sáð var í grasfræi 9. júní í
fyrsta sinn, var tvíslegin á sumr
inu og skilaði töðufeng eins og
mörg gamalgróin tún. Bflvegur
hefir verið lagður upp á Fjarð-
arheiði, og vantaði herzlumun
að háheiðin væri fullrudd á
norðurbrún, verður því marki
náð í haust í hagstæðri tíð.
Vænta Seyðfirðingar, að hvoru-
tveggja eigi sér stað á næsta
sumir, að Fjarðarheiðarvegur-
inn verði fullgerður og bíl-
vegakerfi Austurlands tengst
á styrk. Um mennina er sagt upp úrNrústum eftir brunann.
Norðurlandsvegunum.
Síld
virðist mikil úti fyrir Aust-
fjörðum. Fengu vélbátar meir
mistök verkfræðinganna. Kosta
þau almenning tugi og hundmð
þúsunda króna. Allir kannast
við Ferjukotssýkið, þar sem
bygður var fyrst torfgarður,
(vegur) með tveim örlitlum
smávindaugum, er Norðurá átti
að gera svo vel að fara í gégn-
um ,en þáði ekki strax í fyrsta
flóðinu. Á því eina glappaskoti
hefir ríkissjóði blætt um all-
marga tugf þúsunda króna. —
Og nú síðast skolar jakalaust
vatnsflóð um hásumar nokkr-
um steinsteypubrúm af, og það
löngu áður en fullvaxið var í
ánnm. Þótti kunnugum leik-
mönnum altaf brýmar bygðar
of lágar og stuttar og ótryggi-
ega búið um stöplana. En fæstir
verkfræðinganna eru að taka til
lit til, hvað sveitamennirnir, sem
umhverfis vatnsölfin búa leggja
til málanna. Mættu þeir þó
gjarnan hlera eftir því og hafa
það til hliðsjónar. Myndi þá
oft betur fara. — Tíminn.