Heimskringla


Heimskringla - 06.12.1933, Qupperneq 4

Heimskringla - 06.12.1933, Qupperneq 4
4. SÍÐA. HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 6. DES. 1933 Heímskringla (StofnuO 1S86) Kemur út á hverjum miðvikudegi. Eigendur: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg Talsími: 86 537 ____________ VerB blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst tyrlríram. Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. __ Ráðsmaður TH. PETURSSON 853 Sargent Ave., Winnipeg Manager THE VIKING PRESS LTD. 853 Sargent Ave., V/innipeg Ritstjóri STEFÁN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA 853 Sargent Ave., Winnipeg. "Heimskringla” is published by and printed by The Viking Press Ltd. 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. Teiephone: 86 537 I WINNIPEG, 6. DES. 1933 IVAN BUNIN Þeir munu vera teljandi hér vestra, jafnvel á meðal bókamanna, sem kann- ast við nafn Ivan Bunin, en hann hlaut Nobels-verðlaunin í ár fyrir bókmenta- starf sitt. Hafa ýmsir, af þessum á- stæðum eflaust, fremur en nokkru öðru, gagnrýnt gerðir Nobels-nefndarinnar fyr- ir að veita honum verðlaunin. En það, að rit eru ekki metin eða lesin af fjöldan- um eða út um alla veröld, er ekki ávalt óskeikull dómur um gildi þeirra. Að nefnd- in hafi fundið eitthvað verulegt í þeim, er naumast að efa. Rússi þessi hefir skrifað fjölda af sög- um, bæði löngum og stuttum. Láta þeir mikið af þeim er þeim hafa kynst. Þeir sem nokkur deili vita á höfundinum hér vestra þekkja hann líklegast einna helzt af sögu þeirri er hann reit og nefndi: “Herramaðurinn frá San Francisco”, og sem er þrungin naprasta háði. Þeir eru og til er skipa Bunin á bekk með Chek- hov og Turgeniev, sem söguskáldi. Ljóð- skáld er hann einnig talin gott óg hefir hlotið Puskhin-verðlaunin í Rússlandi áður, sem talin eru ein sú mesta bók- mentaviðurkenning, sem þar er veitt. Hjá þjóð sinni er hann því vel þektur. Það gæti því verið, að á Nobels-nefndinni sannaðist, að guð þekti sína, og að Ivan Bunin sé vel að verðlaununum kominn, þó rit hans séu ekki eins útbreidd og sumra annara stórra höfunda. Kemur þar ef til vill einnig til greina, að hann kvað alls ekki skrifa bækur sínar með það fyrir augum, að þær seljist sem bezt. Hann leggur aðal-áherzluna á, að myndirnar séu sannar og fagrar, er hann bregður upp í þeim. En svo er enn á annað að líta. Ivan Bunin á heima í París. Hann komst í ósátt við stjórnarvöld Rússlands og var rekin úr landi. Rit hans hafa því ekki verið lesin þar í seinni fíð að ráði. Með því að hann skrifar ekki nema á rúss- nesku, leiddi af því að útbreiðsla þeirra varð miklu minni en ella. Ef til vill verð- ur nú þessi nýja viðurkenning til þess að jafna hinar pólitízku sakir, sem í sjálfu sér geta varla hafa verið miklar, því Ivan Bunin kvað alþýðusinni vera, en rita hispurslaust, um lesti manna og segja til syndanna ,þó á prúðmannlega vísu sé gert. Er hann í því ekki talinn ólíkur frakkneska skáldsagna-höfundinum Flau- bert og er jafnvel nefndur af sumum Flaubert Rússlands. Ekki er oss kunnugt um hvað eða hvort nokkuð hefir verið þýtt af sögum hans á íslenzku. “KRISTRÚN í HAMRAVÍK” Þetta er nafn á nýútkominni skáld- sögu eftir Guðmund Gíslason Hagalín og hefir útgefandinn, Þorsteinn M. Jónsson á Akureyri sent Heimskringlu bókina. Kunn- um vér honum þakkir fyrir. Síðan árið 1921 mun mega segja að til jafnaðar hafi skáldsaga komið út á hverju ári eftir Guðm. G. Hagalín. Hér er því ekki um viðvaning að ræða, enda ber þessi síðasta saga það með sér. Leikni höfundarins að finna hugsunum persón- anna viðeigandi orð, hefir náð því há- marki, að engu er líkara, en að hann í- klæðist algerlega ham þeirra og leiði þær fram svo heilsteyptar og eðlilegar, að les- andinn gleymir öllu öðru en þeim. Vér höfum orðið þessarar mýktar í meðferð efnis og orða fyr varir í sögum höfund- arins og hikum ekkert við að segja, að af þeim sem nú rita skáldsögur á íslenzku, láti fáum sem honum sú list, að leiða persónurnar lifandi fram á leikvöllinn. Og þessi geðfeldni frásagnarinnar verður oft- ast þeim mun meíri, þar sem höfundur virðist algerlega láta meðskapaða eigin- leika persónanna ráða efni sögunnar, en er ekki að stríða við að smeygja þar inn neinum sérskoðunum. Með þeirri stefnu, sem höfundur hefir tekið sér í sagnarit- un sinni, ætlum vér, að frá hans hendi mætti fremur en flestra annara vonast eftir snildar skáldverki, eftir því sem hann tekur sér þyngri verkefni og per- sónur með fjölhæfara sálarlífi fyrir hend- ur að lýsa. Hinu einfalda og sterka sálar- lífi hefir hann gert svo skóna, að aðrir gera tæplega betur. í fáum línum er þráður hinnar nýju sögu þessi: Kristrún, sem orðin er ekkja, býr með syni sínum, Fal, á afskektri jörð norður á Hornströndum. Börn hennar voru dáin eða frá henni farin öll nema þessi eini sonur. Á heimili þeirra kemur stúlka, er Aníta heitir. Flúði hún þangað, eftir von- svik í ástamálum, barnsmissi og ótta við yfirvöldin. Er stúlkan hin gerfilegasta og myndarlegasta. Og vegna þess hve tápmikil hún reyndist og góð, tekur Kristrún hana að sér og gengur henni í móður stað. Giftist hún svo syni hennar og lýkur fyrir parti sögunnar með því. Seinni partur sögunnar segir frá heim- komu sonar Kristrúnar, Ólafi, er foreldra. sína yfirgaf af því að hann undi ekki líf- inu heima; leiddist á þeim Hornströndum. Hafði móðir hans ekki af honum heyrt og hélt hann dauðann vera. Hann hafði til útlanda flækst en ekki auðnu hlotið og kom nú heim sem hinn glataði sonur í raun og veru, þó hann vildi ekki láta það svo heita, því hann var þangað kom- inn, til að boða ættfólki sínu sáluhjálp- lega trú, sem missioneri frá Noregi. En móðir hans vill heldur lítið með það hafa og minnir Ólaf son sinn á að hann hafi “stungið sér um borð f einn lýsisbrákaðan hvalfangara, óforvarandi sínum foreldr- um, en sé nú með kennimanns sútarsvip aftur kominn heim. Ekki spyrji hann um föður sinn, sem látist hafi, svo dauð sé ræktarsemin úr sinni hans.” Til þess að gefa lesendanum ofurlítið sýnishorn af samtali feðginanna, skulu hér birtar þrjár eða fjórar málsgreinar úr sögunni um það. (ölafur segir): Hjá frændþjóð okkar, Norð- mönnum, er drifin starfsemi fyrir guðsríki af mönnum, sem tala hans eigið orð á því máli og með því tungutaki, sem almúginn sjálfur brúk- ar, mönnum sem þekkja ekki eða skeyta um útúrkróka prestanna, en prédika orðið af ein- feldni hjartans, eins og andinn inngefur þeim og í þeirri heilögu skrift er skráð. Þeir hafa hvorki kjól né kall og hirða ekki um há laun fyrir lítið strit. Þeir fara með sinn poka á baki, eða sinn vaðsekk í hendi, gangandi sveit úr sveit, fara heim á hvem bæ og prédika Krist og hann krossfestan, fara I hafnarborgimar vítt um heim, Sódóma og Gómorra þessara siðustu og verstu tíma, og vitna um blóð lambsins ,sem uppg’af sína önd fyrir mannanna fordjörfun og forarganlegan lifnað. . . Og laun þeirra em tíðast engin önnur en þau, sem trúbræður þeirra í herranum góðfúslega að þeim rétta. (Kristrún): Nú, ámóta og þessir umrennings- guðsmenn, sem famir eru að strekkja hér norður um, selja sína pésa og prédika um helvíti og kvalirnar. A, aldeilis! Maður mundi kannast við þá. Þeir hafa víst nokkrir vísað henni móður þinni í þau yztu myrkur, þá hún hefir ekki viljað þeirra orð heyra sem hinn eina sannleika og ekki verið ólm í að láta sinn seinasta pening fyrir þeirra pésa og fræði. (j), jamm og jæja. (ölafur): Þeir fara eftir því, sem herrann segir: Sá sem ekki er með mér, hann er á móti mér. Kristrún: Nú þykir henni Kristrúnu gömlu þú taka upp í þig, Láfi litli. Veit hún það, að ekki er alt fyrir guðs munn, sem ein breysk og brot- leg klerkkind af stólnum talar, en hitt telur hún þá lika vist og satt, að ekki muni þínir kumpán- ar frekar hafa allan sannleikann höndlað, hverjir ausa eldi og brennisteini í menneskjunnar kaun og kalsár, að því er sýnist óvitandi um ritning anna líknarsmyrsli miklu fremur en hver lág og lotin homkerling hér norður á þessum veraldar- hala, sem þig hefir fætt til þíns seytjánda ald- ursárs. Einhverstaðar mundi skrifað vera i mín- um bamalærdómi, að margir séu kallaðir, en fáir útvaldir — og helzt hefir henni Kristrúnu gömlu sýnzt, að þessir umrenningsguðsmenn notuðu þá stóru bók sem eina markaskrá — og að þeir eftir henni drægju í tvo dilkana, vítis og sælustaðarins, lítandi á eymamörk, sem þeir sjálfir hafa sett á mannkindina með ryðguðum kuta sinna eigin hleypidóma, en hvorki takandi á baki né brjósti, athugandi það, hvort skepnan mundi þeim hæsta í sannleika þóknanleg, hvað okkar góði guðsmaður meistari Jón gerði á sinni tíð, þegar hann útdeildi einum og sér- hverjum eins og hann var verðugur fyrir. . . Og það vil eg þér segja, ölafur Betúelsson, af mér fæddur og uppalinn við þann kost, sem eg og binn faðir, Betúel sæli Hallsson, máttum þér beztan veita, að fyrr en eg sé i einhverju, hver er þinn manndómur og þínar sönnu artir, mun eg enga pligt bera fyrir þinum kennidómi eða neitt upp á þig arta sem einn herrans útsend- ara. . . En annað mál er það, að velkomin skal þér vera af mér og þínum bróður og hans þén- anlegri kvinnu, hver nú hafa forráð þessa heimilis, öll aðhlynning og fortæring, sem þú þarfnast, meðan þér þóknast hér að dvelja. Þú munt vera þurfandi fyrir þurrt og vott eftir fjallferðina. og skal eg nú skekkjast fram og láta húsmóðurina á þessu heimili vita um þína hingaðkomu. Og hún Kristrún gamla stóð nú á fætur og lagði frá sér prjónana. Þessu líkir að skemtun til, eru margir kaflar bókarinnar. En af ólafi er það að segja, að hann er á heimilinu, hættir við trúboðið, en fer í þess stað að spana Fal og Anítu til að yfirgefa þetta kot. telur það mega leggjast í eyði, og flytja til einhvers bæjarins, Talar hann og óvirðulega í eyru þeirra um móður sína. Hlerar gamla konan þetta samtal einu sinni. Gerir hún sér þá gott fyrir og hálfærir Ólaf með gerningum, svo henn telur sér happadrýgst að fara burí af heimilinu, en Falur, kona hans og móðir búa þar til dauðadags. Kristrún er kvenskörungur. Þó hún búi á afskektu setri og fjarri straumum menningarinnar, getur hún bent þeim sem vaðalinn þann hafa reynt hvað beri að gera. Sé þetta íslenzka Nesjamenskan, sem nú er talað svo mikiö um, ætlum vér hana ekki eins óalandi og óferjandi og úr er gert. Með sögu sem “Krístrún í Hamravík”, er með góðri samvizku hægt að mæla. Þeir sem eignast vildu hana, snúi sér til M. Péturssonar, 313 Horace Ave., Nor- wood, Man. UM HEGNINGARLÖG OG HEGNING GLÆPAMANNA Það varð til tíðinda næst síðasta sunnu- dag að séra Philip Pétursson prestur Úní- tara safnaðarins hér í Winnipeg tók til umræðu hegningarlög þessa lands og fann þeim margt til foráttu. Talaði hann um hið “blinda og mannúðarlausa viðhorf sem lögin hefðu gagnvart glæpamönnum, sem erft væri frá miðöldunum” og sem hann sagði að ekkert gerði til að bæta þá. Sagði blaðið “Tribune” frá þessu næsta dag og lá nærri að það stæði á öndinni yfir þessari fífldirfsku hins unga prests að færast annað eins í fang, sérstaklega vegna þess að hann nefndi í því sambandi Adamson dómara, sem heldur því fram að réttarfar og hegningarlög Canada séu hin mesta fyrirmynd fyrir allan heim. “Adamson dómari”, sagði séra Philip “virðist trúa því að hægt sé að mæla hverjum glæpamanni hæfilegan skamt af réttvísi eftir því hver- glæpur hans er. Þessu trúi eg ekki en hitt veit eg og trúi að það fyrirkomulag er við nú höfum er ranglátt bæði gagnvart misgerðamannin- um og mannfélaginu.” “Almenn skynsemi hefir kent mönnum að einangra hvern þann mann sem sjúkur er af smitandi sjúkdómi þangað til honum er fyllilega batnað svo engin sýkist af nærveru hans. En þegar það hefir verið sannað að maður hafi framið glæp er hann dæmdur til tugthúsveru svo eða svo langan tíma eftir því hver glæpurinn er, en að þeim tíma liðnum er honum svo slept lausum án nokkurar sönnunar fyrir því að hann á nokkurn hátt sé læknaður af glæpamenzku sinni.” Alt þetta er mála sannast. Það er á hvers manns vörum að betrunarhúsin séu ekki lengur betrunarhús, heldur versnun- arhús þar sem menn sem eitthvað hefír orðið á beinlínis læra betri og betri að- ferðir við að fremja glæpi og að dýrka þá sem að einhverju leyti skara farm úr í klækjum. Eg varð einu sinni svo fræg- ur að eiga eitthvert erindi inn á skrifstofu gamla fylkisfangelsisins hérna í bænum og var þar þá inni heldur lagiegur ungl- ingur sem var fangi; og á meðan eg stóð við var komið með annan ungan fanga sem eg vissi ekki hver var en sem eg tók eftir að bar sig mjög mannalega eins og hann áliti sig engan meðal fúskara og það hefir fanginn sem fyrir var líka á- litið því aldrei hefi eg séð aðra eins að- dáun skína út úr andliti nokkurs manns sem hans, og skildist mér þá ein hlið sálar glæpamannsins sem eg ekki hafði áður glögga hugmynd um. Við þessa “mentun” sem fangar öðlast hver af öðrum bætist það að þeir sjá að- eins sína elgin hlið málsins og fyllast ergi við alla lögreglu og mannfélagið í heild sinni. Koma svo úr fangelsunum, eins og séra Philip tekur fram fullir heiftar til hvorutveggja. Telur hann það orsökina að dómurinn er uppkviðin tii að hegna fanganum, ná sér niðri á honum, í stað- in fyrir að afstýra því að hann fremji fleiri glaépi. “Getur verið mér missýnist,” sagði séra Philip ennfremur, “en eg get ekki að því gert að mér finst hegningarlög þessa lands, svo íburðarmikil og kostnaðarsöm sem þau eru, vera glæpsamlega ranglát og að miklu leyti afkomendur blindrar mannvonzku fortíðarinnar, þeirrar misk- unnarlausu hegningar hugmyndar sem lýst er í gamla Testamentinu og sem bein- línis heimtaði auga fyrir auga og tönn fyrir tönn, án nokkurs tillits til undir- stöðu afbrotsins.” “Ef það eitt er áform laganna, að hegna mönnum fyrir mis- gerðir, eru þau ágæt og ná til- gangi sínum ,en ef til þess er ætlast að þau bæti glæpamann- in, finst mér aðferðin bæði ónýt og röng í alla staði.” Eg er nú ekki séra Philip né öðrum prestum samdóma í því að hegningarlögin séu yfir höf- uð miskunarlaus gagnvart glæpamanninum, því það er þannig með hann farið nú á dögum að ef ekki eru hýðingar , fyrirskipaðar er hegningin væg í alla staði; svo væg að margir menn hafa það til siðs þegar haustar, að fremja þá eitthvert afbrot svo þeim verði stungið | inn yfir veturinn. Lifa þar svo j eins og blóm í eggi þar til aftur | vorar og hlýnar. Það er svo I sem ekki' margt að slíku fyrir- komulagi fyrir manndómslausa mannræfla sem annaðhvort hafa enga hugmynd um rétt og rangt ,eða nema þá svo bjag- aða að ekki tekur nokkru tali. En mannfélagið borgar brúsann ekki einu sinni fyrir að fæða, klæða og halda heitum fangan- um, heldur líka fyrir alt pírum- párið við að ná honum, sanna á hann sökina og dæma hann. Þegar svo honum er slept eftir sinn afskamtaða hegningartíma þá er nú ekki haft mikið fyrir að áminna hann, að maður ekki nefni meira, því síður að reynt sé að fá nokkra fullnægandi sönnun fyrir því að hann byrji ekki undir eins sama glæpaferil- inn á ný, því sízt er séð um að hann geti haft ofan af fyrir sér á heiðarlegan hátt. Þeim er aðeins slept og það látið arka á auðnu hvað af þeim verður, oft neyðast þeir þá beinlínis til að stela eða ræna til að hafa eitt- hvað að eta og eru svo í fangelsi fyrir það í lengri eða skemri tíma. Heyrt hefi eg sagt frá manni um fimtugs aldur sem eytt hafði hálfri æfinni í fang- elsum og þegar hann var spurð- ur hvernig á þessum ósköpum stæði gat hann enga útskýringu á því gefið, það hefði bara at- vikast svona. I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’* nýrna pillur verið hin viðurkenndu meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúkdómum. og hinum mörgu kvilla er stafa frá veikluðum nýrum. — Þær eru til sölu í öllum Ivfjabúð um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrht $2.50. Panta má þær beint frA Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor- onto, Ont., og senda andvirðið þang- að. aðeins höfuðið betrar fáa eða enga. Meðan ilskan og hatrið er ekki upprætt og meðan þjóð- félagið gerir ekkert til að þeirn verði mögulegt að hafa ofan af fyrir sér eftir að þeira hafa verið látnir lausir. Annað er líka hægt að framkvæma til : að afstýra illverkum, það að þegar fullreynt er að glæpa- maður annaðhvort vill ekki eða jgetur ekki bætt ráð sitt sé því j afstýrt að hann auki kyn sitt ú jsama hátt eins og nú er sum- j staðar gert við vitfirringa mundi það hafa góð áhrif á marga því fáir vilja eiga þá hegningar aðferð yfir höfði sér. | Ekkert nema gott mundi af i þessu leiða, því hinn siðferðis- ■legi grundvöllur þessa heims er j þannig lagður að óhöpp og af- j brot manna fylgja oft afkom- jendunum í nokkra liði þangað i til ættleggurinn annaðhvort deyr út eða bjargast við að blandast betra blóði en gæð! I og mannkostir þróast og blómg- j ast mann fram af manni, ótal liðu. Á þessum grundvelli bygg- ist siðférðisleg framþróun mannkynsins. M. B. H. BRÉF TIL HKR. í þessu tilliti kemur heimska hegningarlaganna átakanlegast fram, það að halda forhertum glæpamanni svo eða svo lengi í hegningarhúsi og sleppa honum svo alveg umyrðalaust er lítið eða ekkert betra en að ala mannýgt naut um tíma í kví og sleppa því svo lausu út í barnahóp einhvern daginn. — Hvort tveggja er hér um bil jafn heimskulegt. Margir vesalings fáráðlingar sem lengi eru búnir að vera í varðhaldi vita ekkert hvað þeir eiga við sig að gera þegar þeim er slept og er engin þægð í frelsinu. Þeir eru ósjálfbjarga og þarf því að sjá um þá á einhvern hátt og eins þá sem ekki kunna eða vilja hafa ofan af fyrir sér á annan hátt en með glæpum. Sjálfsagt er hægt að gera það þannig að ekki þurfi þann eilífa eltingarleik við þá sem nú á sér stað, enda eru nú sum ríki Banadaríkjanna al- veg hætt að sleppa lausum mönnum sem fjórum sinnum hafa komist undir manna hend- ur fyrir glæpi, sér líka hver heilvita maður að slíkt er á- rangurslaust og borgar sig ekki. Frá upphafi vega hefir það verið hin mesta ráðgáta hvernig það væri mögulegt að fá mis- gerðamenn til að bæta ráð sitt. Hafa aðferðirnar verið afar mis- munandi eins og nærri má geta alt frá því að hengja menn fyrir smáskuld fyrir hundrað árum síðan til þeirrar sem nú er við- höfð en engin hefir orðið til mikils gagns. Þó má það segja um þá fyr töldu að ekki stela menn oftar þegar búið er að hengja þá, en þó mundu víst fáir vilja byrja á því aftur, en hitt er í það minsta mögulegt: að gera alvarlegri tilraun til að betra þá meðan þeir eru í haldi. Það er ekki nóg að kenna þeim að lesa og skrifa, það að menta Hr. ritstj. Hkr.: Eg býst við að það sé ekki skynsamt að beita dómgreind á sitt eigið verk — enda skal það látið ógert. En hvernig sem því er varið þá er mér hálf sárt um þessar vísur að þær aflagist í prentun — eða séu nokkrar hornrekur. Mér finst þær bregða upp dá- litlu ljósi yfir úrslita hlutverk okkar hér, og einnig það að ná samsvarandi hlutfalli í landnámi hér og ísl. gerðu til forna í sínu landnámi. En mér finst ægilegt að hugsa til þess að eftir alla bar- áttuna hér er þó þyngsta grett- istakið eftir ef við eigum að hugsa til að ná því hlutf-alli, Svo stórt er það. En án þess verðum við bara almennir menn. En landsnámsmenn íslenzkir voru sérstakir menn. Það er sá mikli munur. Eftir ýmsu útfiti að dæma, eru Isl. hér búnir að gera sitt besta, og þessi kynslóð, sem nú lifir sýnist ekki ætla að ná þeirri eldri ef afstaða er rétt reiknuð, svo að útlitið er ekki glæsilegt. “En lengi skal mann- inn reyna”. Lengi skal íslenzka ætt reyna. Og vonin hleypur alt af undir bagga og í hennar skjóli bíðum við átekta að næstu kapítula skiftum landa í þessari álfu. Þinn með vinsemd, J. S. frá Kaldbak STÖKUR tekið undir við Frónsræðu dr. Sig. Júl. J. á víð og dreif Kólgan fyr á keipum sauð, komu menn til þinga. Nú er vöku vogun dauð Vestur-Islendinga. Haldið er að hræðslan múl hafi á flestum sálum

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.