Heimskringla - 17.01.1934, Síða 5

WINNIPEG, 17. JANÚAR, 1933.
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA.
að sumu leyti meiri fulltrúi
veruleikastefnunnar”, en J. Th.
s. s. Gísla Konráðsson, að hann
“skrifaði upp sögur og druslur”.
Hann hefir sjálfur notað ýmis-
legt af samskonar efni og Gísli,
sá iðni og mæti fróðleiksmaður,
en hann hefir aldrei skrifað upp
druslur. Hann skapaði heil-
steypt, sjálfstæð verk. Scott
hefir verið nánasta fyrirmynd
hans í söguritum og þó fremu'r
andi og tilgangur sagnanna en
hitt, að rakin verði bein áhrif
frá honum. Fleiri erlenda höf-
unda mun J. Th. einnig hafa
þekt, en þau samtímarit Evrópu
bókmentanna, sem honum eru
skyldu'st s. s. bændasögur Auer-
backs mun hann ekki hafa þekt.
Sumir íslenzkir skáldsagna-
höfundar hafa séð eins vel eða
betur en J. Th. og kunnað eins
vel að fara með atburðaröð, en
fáir eða engir hafa heyrt betur
en hann, kunnað betri skil og
betri tök á mismunandi stílteg-
undum mismunandi manna, og
sést þetta glögglega í Manni og
konu. Þar er spillifandi og
skrítilegt vestfirskt alþýðumál,
tekið beint af vörum fólksins,
þar er snúinn og hátíðlega
skringilegur kancellistíll, þar er
fágað og fagurt bókmál tvinnað
saman úr gömlum sögustíl og
Sveinbjarnar
Egilssonar. Það besta í Manni
og konu eru víðast lýsingar á
ytri háttum og fasi og svo ekki
síst samtölin. Þess vegna er
líklegt, að Maður og kona falli
betur í leik en flestar aðrar ís-
lenzkar sögur, af því að hún er
sjálf í eðli sínu mjög leikræn.
Það er því skemtileg og athyglis
verð nýbreytni að þessi þjóðlega
og þjóðkæra saga skuli vera
sett á leiksvið. — Mbl.
FRÁ ÍSLANDI
kerlingu. Að lokum varð það
ofan á, að kalla bókina Mann
og konu og sá titill var á hand-
riti því, sem Bókmentafélagið
fékk til útgáfu. Með þessu nafni
er síðari sagan að vissu leyti
sett í samband við þá fyrri, Pilt
og stúlku, og fer vel á því. Mað-
ur og kona hefir verið prentuð
þrívegis, í Kaupmannahöfn
1876, á Bessastöðum 1905 og í
Reykjavík 1923.
Jón Thoroddsen segir að um-
svif og veraldarsýsl hafi hindrað
sig í því að skrifa sögur, en
hann virðist mjög snemma hafa
fengið þá hugmynd að skrifa ís-
lenzka skáldsögu', eða “þjóð-
sögu” eins og hann kemst að
orði. En önnur störf kölluðu að
og drápu huganum á dreif.
Þegar J. Th. var orðinn sýslu-
maður þykist hann hafa fáar
andlegar skemtistundir, “svo
kalla eg þær stundir, sem mað-
ur má lesa og hnýsast í það,
sem mann langar til og
hugsa um það, sem maður er
mest fyrir að hugsa um”. Hann
á hér sjálfsagt við skáldskap
sinn og skáldsögu'r fyrst og
fremst. Það er reyndar efasamt
hvort sögur hans hafa tapað
nokkru á þessum umsvifum og
veraldarsýsli. Að sumu leyti
hafa þær grætt á því, þessar
sem komust af, þótt vegna em-
bættisanna hafi hann afkastað Hómerskviðustíl
minnu en hann vildi. Áhrifin
af umsýslu J. Th. og þeirri
þekkingu sem hann öðlaðist í
embætti sínu á fólki og þjóð-
arhag og sveitarbrag sjást víða
í Manni og konu, og umhverfi
hans hefir einmitt orðið mesta
og besta söguefni hans.
Gildi “Manns og konu” er
jöfnum höndu'm fólgið í frá-
sagnarlist J. Th. og í því efni
sem hann hefir valið sér í því
að sagan er þjóðsaga í þeirri
merkingu, sem J. Th. lagði í
orðið, saga gripin úr veruleika
daglegs lífs, skrifuð um fólkið
og fyrir fólkið. Hún hefir þvf
að ýmsu leyti menningarsögu-
legt gildi og málssögulegt, þó
að alt sé auðvitað lagað í hendi
höfundarins eftir kröfum listar
hans og ekki verði altaf sagt að
lýsingar hans séu sanngjarnar.
Á það hefir verið bent (af frú
Theodóru Thoroddsen) að J.
Th. hafi haft ákveðnar fyrir-
myndir að sumum mannlýsing-
umsínum. Hjálmar tuddi er
sniðinn eftir vestfirsku'm karli,
sem Hjálmar hét Þorsteinsson
og var kallaður goggur og orti
J. Th. einnig um hann gaman-
kvæði (Goggsraunir), sem eng-
an veginn er þó eins gott og
mannlýsingin í sögunni. Hjálm-
ar þessi goggur var flækingur
og böðull og var það eitt með
öðru skrítnu í fari hans, að
hann gat aldrei sofnað nema
hann hefði konupils í rúmi sínu.
Séra Sigvaldi og Bjarni á Leiti
munu einnig vera gerðir eftir
lifandi persónum, og sumum
sögu'm þeim, sem J. Th. lætur
Bjarna á Leiti segja, svipar til
þeirra, sem hafðar eru eftir
fyrirmynd hans. “Það eru
stærri skúturnar í útlandinu en
þær, sem danskurinn sendir
hingað til hennar Flateyjar, pilt-
ar”, er haft eftir honum, og
sagði hann því til sönnunar, að
eitt Indíafar hefði haft 15 möst-
ur og 15 siglur hverju upp af
annari og á hverri rá voru 15
körfur og bjó heil fjölskylda í
hverri. 1 þeirri efstu fæddist
einu sinni drengur og þegar
hann var 15 ára lagði hann af
stað niður og var orðinn þrítug-
ur þegar hann kom ofan á þil-
far. t
Þótt það sé fróðlegt að rekja
saman lífið sjálft og lýsingar J.
Th. á því, þá er það ekki ein-
hlítt. “Maður og kona” er sjálf-
stæður heimur út af fyrir sig.
Hún er ekki samin til þess eins
að vera sveitalýsing fyrst og
fremst, hún er samin til þess að
vera list og skemtun. J. Th.
komst einu sinni svo að orði um
þann mann næstan sér, sem
mest ger;ði að því að skrifa
Gamlárs-kvöld
Frh. frá 1. bls.
Viðtal við atvinnubótanefndina.
Kjartan Ólafsson bæjarfull-
trúi verður fyrir svörum
— Hvernig er atvinnubótun-
um háttað nú? Hve margir
hafa vinnu hjá bænum?
— Hjá bæjarsjóði eru 350
manns í vinnu og 50 hjá höfn-
inni. Alls eru 650 manns, sem
vinna hjá bænum, með þeim
sem eru í fastri vinnu, fyrir
utan þá, sem hafa fast mán-
aðarkaup. 75 af þessum mönn-
um hafa þó aðeins vinnu í eina
viku fyrir jólin. Vinna þeir suð-
ur í Fossvogi við að fylla þar
upp skurði í nýja kirkjugarðin-
u'm, við vegalagningu og við að
taka upp grjót fyrir höfnina.
Kaupið í atvinnubótavinnunni
er það sama og í annari al-
gengri vinnu. — Atvinnulausir
menn í bænum eru alt að 1000,
eins og stendur.
Viðtal við Hjálpræðisherinn
— Hvernig er ástandið? —
Hvernig er húsnæði fátækling-
anna? Hjálpið þið mörgum?
Kemur mikið í jólapottana?
— Ástandið er afar ilt. Ör-
birgðin er hræðileg hér í
Reykjavík, er svarið. Það er
fjöldi fólks hér, sem ekkert hef-
ir að heitið geti ,til þess að
lifa af. Verst er ástandið hjá
ekkjum, sem hafa mörg börn,
ogeinstæðings gamalmennnum.
Bústaðir þessa fólks eru óskap-
legir. Annaðhvort býr það í
rökum kjöllurum, þar sem sjald-
an eða aldrei nýtur sólar, og
forin af götunum húðar glugg-
ana, eða þá að það býr uppi á
hanabjálkalofti þar sem ómögu-
legt er að hita upp svo viðun-
andi sé. Söfnunin hefir geng-
ið heldur illa í hau'st. Það lítur
þó fremur vel út með jólapott-
ana. Bænum skiftum við niður
í hverfi á milli starfsmanna
okkar og kynnum okkur á-
standið hjá hverri einustu fjöl-
skyldu áður en henni er hjálpað,
og látum við þá ganga fyrir,
Við tunglsljós í kvöld reikar hugur minn heim
til háfjalla landsins í austri.
— Þó erindið alt verði í flaustri.--------
En þráin á vængi, sem brjóst gefur byr,
þar brenna enn gamlársins eldar sem fyr,
og logarnir mætast í minningum þeim
og því ferðast hugur minn heim,
ium heiðblámans geim.
Frá þrítugri útlegð flýr andi minn frjáls,
til íslenzkra jökla og dala,
því þar vill hann aldur sinn ala,
en líkaminn fótheftur liggur í kör,
og langskip án siglu er fúið í vör;
— eg gef það til gamlárs-dags báls!
— En sál mín er síung og frjáls,
í söng vill taka til máls.
í hyllingum, enn sé eg brennunnar bál,
og brakið í eyrun mér dunar,
þar login í lyngkesti funar
og eimyrjan glóhvít frá glæðum í kring,
og gamlir og ungir þar daftsandi í hring,
við tunglsljós um hánótt á hól fram við ál,
eða á holtás við bæinn þar tendrað var bál,
— og sungið mitt sífagra mál.
Og huldufólk átti þar bygð sína og bæ
í björgum og hólum og ásum;
í þjóðsogum þetta við lásum;
hvert gamlárskvöld sögurnar sögðu frá því,
að sæist oft ljós þeirra híbýlum í.
Þeir fluttu þá nótt sína búslóð og bæ,
með blysum ,og dansi frá jöklum að sæ;
— að.hjátrúnni stundum eg hlæ!----------
Á morgun skal alt verða u'mskapað nýtt,
að allsherjar stjórnvizku lögum,
með andlegum upprisu dögum;
alt gamalt og úrelt skal gengið á bug,
en guðstrú og réttlæti fylli vorn hug;
í nótt klukkan tólf fæðist nýárið nýtt,
og nú skal hvert hús vera sópað og prýtt
og óskir og handtak vort hlýtt.
Nú eru brennu'r og barnstrú úr móð,
og bulliö um tröllin og álfa;
— hver þjóð á að þekkja sig sjálfa,
hvert nýár að byggja sér nývegi og brýr,
eftir nútímans þekking, þá sulturinn flýr,
og leggja í sölurnar líf sitt og blóð,
í listum og framsókn að eiga í sjóð.
—■' Þess óska eg íslenzkri þjóð! —
Þórður Kr. Kristjánsson
-31-12-33.
EITURLYF
Eiturlyfjanotkun er mjög al-
menn víða í Austurlöndum og
miklu af eiturlyfjum er árlega
smyglað þaðan til Evrópulanda
og Ameríku, þrátt fyrir það, að
yfirvöldin í löndum hvítra
manna gera víðast alt, sem í
þeirra valdi stendur, til þess að
koma í veg fyrir smygl á eitur-
lyfjum. Eiturlyfjaframleiðslan
hefir verið mikið rædd í Genf.
Skýrslum hefir verið safnað um
framleiðslu og notkun þessara
iyfja, og ljóst er öllum, að ekki
muni vinnast verulega á í bar-
áttunni gegn þeim, nema unt
verði að takmarka framleiðsl-
una verulega frá því sem verið
hefir og er. En mark þeirra, sem
fremst standa í þeirri baráttu,
er það, að eigi verði framleitt
meira af slíkum lyfjum en þarf
til lækninga. Menn halda því
fram og með réttu, að ráðið til
þess að ná þessu marki, sé að
koma á alþjóða samkomulagi
hafa í gegnum hendur yfirvald-
anna, og eftirlit með alþjóða-
verzlun með lyf þessi á þjóða-
bandalagið að hafa. Þessum úr-
slitum var fagnað mjög af þeim,
sem unnið höfðu að útrýmingu
eiturlyfjanautnarinnar, en það
er komið í Ijós, að það er afar
langt frá því, að viðunandi
lausn sé fengin með alþjóða-
samþykt þeirri, sem gerð var,
því að fullnægjandi eftirlit með
eiturlyfjaframleiðslunni hefii
ekki verið komið á í AustuT
löndum, og það er miklum vafa
undirorpið, að það sé hægt í
náinni framtíð, og kemur þar
m. a. til greina, að ríkisstjórnir
sumra landa vilja í rauninni
halda þessari framleiðslu við, og
er illa við samþykt þá, sem gerð
var, og hafa ekki séð um, að
hún væri haldin. Til dæmis að
taka, hefir komið nýr vandi til
sögunnar vegna Mansjúkóríkis-
ins, sem Japanar stofnuðu í
Mansjúríu. Yfirvöldin í Man-
sjúkó áttu engan hlut að gerð
alþjóðasamxyktarinnar og telja
En
um takmörkun framleiðslunnar.
Og slíkt alþjóðasamkomulag var sig ekki bundin við hana
gert, að tilhlutan þjóðabanda-! í Mansjúríu er afar mikil ópí-
lagsins, árið 1931, og hefir það um-framleiðsla og ópíumneysl-
fengið fullnaðarsamþykt hlut-
aðeigandi þjóða og er gengið í
gildi. — Alþjóðasamþyktin
grundvallast á því, að leyfð
framleiðsla miðist við þörf á
eitu'rlyfjum til lækninga. Engin
eiturlyfjaverksmiðja í heiminum
má framleiða meira en sam-
kvæmt pöntunum, sem gengið
an er mikil; þar í landi er og
einkasala á þessu eiturlyfi. Eit-
urlyfjaneytendur þar í landi er
og einkasala á þessu eiturlyfi.
Eiturlyfjaneytendur þar í lendi
eru taldir skifta miljónum. í
Japan eru fáir eða engir eitur-
lyfjaneytendur, en samkv. upp-
Frh. á 8. bls.
Viðtal við Árna Sigurðsson
fríkirkjuprest
heppilegri aðferð, sérstaklega
skemtilegra fyrir fólkið, sem
Ástandið sagði séra Ámi að nýtur hjálparinnar. Því fólki,
væri miður gott, en þó vafa- ’ sem engan styrk hefir frá bæn-
laust betra en í fyrra. Annars um, er fyrst og fremst hjálpað.
lá illa á honum út af því, að j
Nýja Dagblaðið hefði fu'ndið að Mæðrastyrksnefndin. Viðtal við
rekstri mötuneytis safnaðanna.
fröken Laufeyju Valdimarsd
— Við stöndum altaf í stöð-
Viðtal við Bjarna Jónsson j ugu sambandi við konuraar,
dómkirkjuprest sem þurfa hjálpar við. Þær
Spurningu blaðsins um á- k°ma hingað þegar þær vantar
standið í bænum svarar séra atvinuu og þegar veikindi ber
Biarni: Það er mjög svipað og a<,í höndum, s\o að við vitum
í fyrra. Atvinnuleysið er þó manna bezt um- hverjir Þurfa
ekki eins mikið, en hér eru hJálPar við' Við höfum 250
fjölda margir einstæðingar og konur á spjaldskrá, sem við
gamalmenni ,sem engan eiga þurfum að hjálpa. Allar eða
að og hjá þeim er ástandið mjög fJestar Þær konur, eiga altaf
ilt. Eftir því sem meir fjölg- örðugt, hjá þeim er stöðug
ar í bænum verða erfiðleikarnir kreppa, segir fröken Laufey.
meiri og hjá fleirum. En það Mæðrastyrksnefndin er nu að
vill til, að hér eru margir, sem viuna a« löggjöf um mæðra-
rétta hjálparhönd, alla tíma
ársins og þó sérstaklega þegar
einhver slys vilja til, eins og t.
d. togaraslysin. Hér í Reykja-
vík er tiltölulega miklu meira
gefið en í samskonar erlendum
bæjum. Maður, sem þar gefur
2 krónur, mu'ndi hér gefa 10—
20 krónur.
styrk. — Nýja Dagbl.
SEGÐU MÉR
Klýfur sjón þín sortan, frændi,
Sérðu vona-fjöll?
Nærri liggja Neyðar-strendur,-
Naustin freðin öll!
Hér eru margar Farmanns lán er frá mér vikið,
stofnanir, sem hjálpa, t. d. Flest er orðið breytt.
Mæðrastyrksnefndin, Thovald- Það, að hálsa Himinglæfur
sensfélagið og Vetrarhjálpin, og Hefir kröftum eytt.
fjöldmargir einstaklingar, sem
bæði gera það beint sjálfir og ^iklu betri byr eg sigldi
afhenda prestunum gjafir til út- B(jörtum morgni á,
býtingar. Morgni lífs míns, þegar þróttur
|Þunga lék við rá.
Vetrarhjálpin Lækjartorgil. Við-,®lðan hefir hamglömm fylgt
tal við Gísla Sigurbjörnsson ; mér,
Hrakið mig af leið.
Veistu hvað þeim voða olli,
— Við fáum upplýsingar um
1 þær fjölskyldur, sem helzt er
þörf á að hjálpa, bæði frá ein-
staklingum og fátækrafulltrúa.
JHöfum þegar 130 fjölskyldur á
spjaldskrá. Svo þekkjum við til
margra frá því í fyrra, er mötu-
Voru goðin reið?
Fleyið vil eg leggja í lægið,
Lúinn senn eg hníg.
Vittu, þreytu veldur sárri
Volkið fyrir gíg.
j neytið var starfrækt. Við erum Nýrra reiga.reykir rammir
sem verst er ástatt hjá og eng-
manna- og sveitalýsingar og var an styrk hafa frá bænum.
byrjaðir að úthluta mjólk, höf
1 um þegar úthlutað 1000 lítriuln.
Kolum er einnig úthlutað, mun-
um við geta hjálpað 100—150
heimilum eitthvað um kol. Á-
standið er slæmt og eymdin
mikil. Sérstaklega vantar okkur
föt. Þau mega vera notuð. Það
tná venjulegast nota þau meira,
eða sauma eitthvað uppúr þeim.
Nú sehdum viðmat á heimil-
in, en starfrækju’m ekki mötu-
neyti, og teljum við það miklu
Rökkri blandast hér.
Gjósi enginn Glóðafeykir
Glapsýnt verðu'r mér.
Feðraarfinn enn eg geymi,
íslenzkt tungumál,
Norræns anda afli þrúngið,
Auðlegð hverri sál.
Kvíði eg því að kynsmenn allir
Kasti slíku á glæ
— Segðu mér hvort Sigurhæðir
Sjást frá þínum bæ?
Kristian Johnson
Tnnköllunarmenn Heimskringlu
f CANADA:
Árnes...................................F. Finnbogason
Amaranth...............................J. B. Halldórsson
Antler.....................................Magnús Tait
Árborg...................................G. O. Einarsson
Baldur..................../...........Sigtr. Sigvaldason
Beckville..........................................Björn Þórðarson
Belmont................................ G. J. Oleson
Bredenbury...............................H. O. Loptsson
Brown................................Thorst. J. Gíslason
Calgary............................ Grímur S. Grímsson
Churchbridge......................................Magnús Hinriksson
Cypress River..............................Páll Anderson
Dafoe.....................................S. S. Anderson
Elfros.............................J. H. Goodmundsson
Eriksdale.......-.......................Ólafur Hallsson
Foam Lake..................................John Janusson
Gimli......................................K. Kjernested
Geysir...................................Tím. Böðvarsson
Glenboro....................................G. J. Oleson
Hayland.................................Sig. B. Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................ Gestur S. Vídal
Hove..............................................Andrés Skagfeld
Húsavík.............................................John Kernested
Innisfail.............................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar.............t..................S. S. Anderson
Keewatin...........................................Sigm. Björnsson
Kristnes...................................Rósm. Áraason
Langruth...................................B. Eyjólfsson
Leslie...................................Th. Guðmundsson
Lundar......................................Sig. Jónsson
Markerville...........................Hannes J. Húnfjörð
Mozart.....................................Jens Elíasson
Oak Point................................Andrés Skagfeld
Oakview...............................Sigurður Sigfússon
Otto...............................................Björn Hördal
Piney.....................................S. S. Anderson
Poplar Park..............................Sig. Sigurðsson
Red Deer...*..........................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík...........................................Árni Pálsson
Riverton..............................Björn Hjörleifsson
Selkirk..................................G. M. Jóhansson
Steep Rock..........................................Fred Snædal
Stony Hill.........................................Björn Hördal
Swan River..............................Halldór Egilsson
Tantallon.................................Guðm. Ólafsson
Thornhill...'........................Thorst. J. Gíslason
Víðir................................. Aug. Einarsson
Vancouver...............................Mrs. Anna Harvey
Winnpegosis................................
Winnipeg Beach...........................John Kernested
Wynyard...................................S. S. Anderson
f BANDARfKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry.................................E. J. Breiðfjörð
Belingham, Wash.........................John W. Johnson
Blaine, Wash.........................................K. Goodman
Cavalier..............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg.........................................Hannes Björnsson
Garðar.................................S. M. Breiðfjörð
Grafton............................ Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel.................................J. K. Einarsson
Ivanhoe.............................Miss C. V. Dalmann
Milton..................................F. G. Vatnsdal
Minneota............................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Hannes Björnsson
Point Roberts...................................Ingvar Goodman
Seattle, Wash..........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. Einarsson
Upham............:......................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba