Heimskringla - 14.11.1934, Qupperneq 1

XLIX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 14. NÓV. 1934
NÚMER 7.
Urslitafregnir af kosningunum í Bandaríkjunum
Eins og minst var á í síðasta
blaði, gat engin efi verið á því,
að demókratar innu stórkost-
legan sigur í Bandaríkja-kosn-
ingunum, sem fóru fram 6. nóv.
Bera og úrslitafregnirnar það
með sér.
f öldungadeild þingsins eru
úrslitin þau, að demókratar
hlutu 25 sæti í kosningunum.
Talá demókrata, annara en
þeirra sem um kosningu sóttu,
er 43. Alls eru því um 68 þing-
menn, sem demókrataflokkinum
heyra til í öldungadeildinni.
Republikar hlutu 6 sæti í
kosningunum. Fyrir voru 18.
Alls eru þeir því nú 24 í öld-
lungadeildinni.
Bænda- og verkamannaflokk-
urinn hlaut 1 sæti; áður var
enginn úr þeim flokki í Öld-
ungadeildinni.
Progressívar hultu og 1 sæti;
áður ekkert.
Um tvö þingsæti er ennþá ó-
ljóst. Alls er tala þingmanna
96.
f fulltrúadeild þingsins urðu
úrslitin þau að demókratar hafa
þar nú 309 þingsæti (5 sæti eru
auð er þingmenn þess flokks
skipuðu). Republikar hafa 114
þingmenn (og auð þingsæti 2).
Bænda og verkamannafl. 5. —
Progressívar 7; um 14 þing-
sæti er óvíst er þetta er ritað.
Alls er tala þingmanna 435.
Af 28 ríkisstjórum er kosnir
voru, lilutu demókratar 20. Sig-
ur þeirra þar eins ákveðinn og
á þingi.
Fjöldi merkra republika,
reglulegra jarla flokksins, féllu í
kosningunum, svo sem Simeon
D. Fess í Ohio, Senator David
A. Reed í Pennsylvania, Sen.
Frederick C. Walcott í Con-
necticut, Senator Arthur Robin-
son í Indiana og ótal fleiri.
Senator Robert M. Lafollette
og hans nýja progressíva eða
samvinnuflokki reiddi vel af í
þessum kosningum.
Fimm konur voru kosnar á
þing (neðri deildar) af 31 er
sóttu.
Floyd B. Olson vann glæsi-
legan sigur í Minnesota. Sem
ríkisstjóri segir hann, að auð-
séð sé, að íbúar Minnesotaríkis
aðhyllist þjóðeignastefnu sína.
Upton Sinclair viröist í illu
skapi út af ósigri sínum og
taldi atkvæðaþjófnað auðsæan
í kosningunum.
Fjórir ísl. dómarar
endurkosnir í Dakota
I kosningunum í Bandaríkj-
unum sem fóru fram 6. nóv.,
voru fjórir íslenzkir dómarar
endurkosnir í Dakota. Eru þeir
þessir: Helgi Jóhannsson, Pem-
bina County; J. M. Snowfield,
Cavalier County; Oscar Benson,
Bottineau County, og Nels G.
Johnson, MoHenry County. —
Allir hafa menn þessir bezta orð
á sér og tveir, Mr. Snowfíeld og
Mr. Benson voru kosnir gagn-
sóknarlaust.
Þetta er í sjötta sinni að Mr.
Snowfield er kosinn og Mr. Jó-
hannsson í fjórða sinni. Mr..
Johnson og Mr. Benson sóttu
nú í fyrsta sinn um endurkosn-
ingu. Þeir eru allir kosnir til
tveggja ára.
Eftirtektavert má það heita,
að í Cavalier County, þar sem
nálega engir íslendingar eru,
hafa dómarar verið íslenzkir í
s. 1. 26 ár. P. G. Johnson var
þar 2 ár dómari, G. Grímsson
14 ár, og Snowfield hefir nú
verið þar dómari í 10 ár og
verður næstu tvö árin.
Barsmíði á Frakklandi
á vopnahlés-hátíðinni
París, 12. nóv. — Á meðan
friðarins og vopnahlésins var
biinst í Frakklandi í gær, brut-
ust út óeirðir víðsvegar um
landið. Nokkrir menn meidd-
ust.
Mestar voru róstumar í Lille.
Þar höfðu sósíalistar og kom-
niúnistar skrúðgöngu. Nation-
alistar, sem á horfðu, gerðu
gabb að skrúðgöngunni og lenti
þar í áflogum og barsmíðum.
Fyrir framan minnismerki
fallinna hermanna í Narbonne,
urðu einnig ryskingar mill þess-
ara flokka.
1 Parísar-borg fór vopna-
hlés-minningar athöfnin fram
undir “Sígurboganum (Arch of
Triumph), minnismerki fallinn-
a hermanna, og stóðu þeir þar
báðir forseti Albert Lebrun og
forsætisráðherra Pierre Etienne
Flandin í skjaldborg af her-
H81. Uppþot voru þar engin,
en upp úr bænahaldinu, heyrð-
ist stöku sinnum hrópað “Lifi
Doumergue”.
En annar staðar varð herlið-
ið víða að bæla niður róstur og
sýningar göngur sem háðar
voru í hefndarskyni viö Edou-
ard Herriot, er við forsætisráð-
herra stöðu tók af Doumergue
nýlega, er í sessinum entist
ekki nema tæpa viku. Tók þá
Pierre-Etienne Flandin, núver-
andi forsætisráðherra við.
Hvernig honum reiðir af, þykir
vanséð. Og fyrsta daginn sem
hann var við völd, var hann
mintur á það verkefni sitt, að
koma hefndum fram á bröskur-
unum, sem nýlega komst upp
um .aðsvikið hefðu þjóðina um
30 miljónir dollara. Það var í
hveitisölu braski sem það var
gert og eru þau peningasvik
lögð á borð við Stavisky-svik-
in alræmdu. Er hermt að 350
bændur og kaupmenn hafi tap-
að aleigu sinni mikið til í þeirri
svikamillu.
Við hafngerð í Rouen, sem
stjórnin hefir með höndum, er
einnig talað um fjársvik, en
hvað kveður að því, er ekki
kunnugt um. Það mál er þó
verið að rannsaka.
Nationalistar eru mjög reiðir
út af því að Doumergue var
hrakinn frá völdum og það
kenna þeir Herriot öllum öðrum
fremur.
Nýji forsætisráðherran minti
þjóðina að hátíðar-haldinu
loknu á fregnina frá Þýzka-
landi um, að loftskipasmíðin
væri þar komin á þann rekspöl
að Þjóðverjar gætu framleitt
900 skip á mánuði. Hefir þetta
kveikt eld í brjóstum Frakka.
Og á það hefir forsætisráðherra
eflaust mint með það í huga,
að reka með því út hinn illa
innbyi’ðis óeiningaranda og
sameina þjóöina.
Gandhi afneitar öllum mótþróa
Gandhi hefir tilkynt, að hann
muni láta af forystu Sambands
Þjóðemissinna í Indlandi, að
loknu þingi þess í þessum mán-
uði. Það, sem hefir ákveðið
hann í þessu, segir Gandhi, er
að Sambandið beitir mótþróa-
aðferðum, sem hann er ekki
samþykkur, og sem brjóta í
bága við hans dýpstu sannfær-
ingar.
Sultar-kaup búðarþjóna
í “Chain Stores”
Ottawa, 13. nóv. — Rann-
sókn viðskiftareksturs landsins
heldur áfram eins og áður. Síð-
ast liðinn mánudag var byrjað
að íhuga rekstur svonefndra
“Chain Stores”. Fred P. Hig-
gins, yfirskoðunarmaður reikn-
inga margra þessara búða, var
fyrst kallaður fyrir nefndina. —
Skýrði han frá, að ein af þess-
um samsteypubúðum, og þær
voru 500 eign eins og sama
félagsins, hefði goldið verzlun-
arstjóra sínum $4 á dag og
varð hann að ábygjast alt sem
færi forgörðum af vörubirgðum
búðarinnar. Laun þjóna voru
þau, að 15 karlmönnum, er
margir voru f jölskyldufeður, var
greitt vikukaup er nam $7.34 til
jafnaðar, og 120 kvenmönnum
um $6.78 á viku hverjum.
Önnur slík stofnun (Chain
Store), greiddi 194 búðarþjón-
um við matvöru afhendingu
frá $4.50 til $25 fyrir 61 klukku-
tima vinnu á viku eða til jafnað-
ar $10.69. Um 110 kvenmönn-
um greiddi þessi sama búð fyrir
48 klst. vinnu á viku frá $7 til
$15. eða til jafnaðar $10.85.
Kreppuna sagði Higgins að
búðir þessar liefðu staðið vel af
sér. Þær hefðu greitt hærri
vexti síðari árin en áður. Benti
hann á tölur því til sönnunar.
Árið 1929, hefði (net) sala búð-
anna numið 64 miljónum doll-
ara og hefði eigendum verið
greiddir $823,690 í vexti. Árið
1933 nam umsetningin 62 milj-
ónum dollara en hluthafa vextir
námu þá $1,243,597.
Á sama tíma og verð bænda-
vöru fellur um helming og verð
iðnaðarvöru alt að því um eins
mikið, eru tekjur þessara
“Chain Stores” að aukast um
einn þriðja.
Drengir sem í búðum þessum
vinna við að flytja vöruna heim
til kaupenda ,vinna 66 klst. á
viku og er greitt í laun $1.50
fyrir' vikin í nokkrum þessara
i búða.
Hér vestra mun þetta ekki
þekkjast, en alt um það er það
nú svona eystra.
Sir Donald Mann
stofnandi C.N.R. dáinn
i ------
j Toronto, 12. nóv. — S. 1.
laugardag lézt í borginni Tor-
onto einn af frumherjum Vest-
urlandsins, Sir Donald Mann.
Hann var 81 árs að aldri.
Ef blöðum er flett í æfisögu
þessa mans, verður þess vart,
að á aðfangadagskvöld jóla,
árið 1877, var hann sveittur við
að höggva 16 feta langan járn-
brautabinding, sem í fyrstu
járnbrautarbrúna fór, sem lögð
var yfir Rauðána og inn í borg-
ina Winnipeg. Hann hafði tek-
ist það ákvæðisverk á hendur
fyrir C.P.R. félagið.
En hann hafði ekki hugsað
sér að vinna alla æfi fyrir CPR.
Árið 1884 mynduðu þeir félag
með sér, William MacKenzie
og hann í Kicking Horse Pass,
að leggja sjálfir jámbrautir um
landið. Árið 1889 luku þeir við
Long Lake brautina, milli Re-
gina og Prince Albert. Þar næst
lögðu þeir brautina frá Calgary
til E.dmonton. Þá héldu þeir
inn í námahéruð British Colum-
bia og eftir það eða árið 1895
byrjuuð þeir á Gladstone-braut-
inni norðvestur, er teygðist æ úr
lengra og lengra vestur unz hún
náði til Yellowhead Pass árið
1908. Þetta var kjarni CNR
járnbrautakerfisins síðar, er
landsstjórnin tók yfir 1918 og
rekur sem þjóðbrautakerfi.
Eftir að fólksinnflutningur
dvínaði varð erfitt að reka starf
þessa víðáttumikla brautakerfis
með hagnaði. En heldur en að
láta það fara í niðurníðslu, tók
stjórnin það í sínar hendur.
Faðir Sir Donalds kom til
Canada frá Skotlandi árið 1843
og settist að í þorpinu Acton.
er síðar varð bær. Og þar fædd-
ist Sir Donald.
Með því feikilega starfi sem
hann hafði með höndum bæði
með því að stofna C.N.R. jám-
brautarkerfið og ýms önnur fyr-
irtæki, svo sem sögunar millur
og þess háttar, má Sir Donald
telja einn af brautryðjanedum
Vesturlandsins.
Vinna í verksmiðjum
eins mikil og 1926
Ottawa, 8. nóv. — Skýrslur,
sem gefnar eru út af sam-
bandsstjórninni í Ottawa, sýna,
að 1. nóvember í ár voru eins
margir vinnandi í verksmiðjum
Canada og árið 1926.
Iðnaðarstofnanimar s e m
stjórnin hefir skýrslur frá em
8,864 talsins. Tala verkamanna
þeirra er 933,486. En sú tala er
heldur hærri en árið 1926.
Lægst varð tala verkamanna
í verksmiðjum 1932. Þá var
hún ekki nema rúmlega tveir
þriðju, eða ekki 70 af hundraði,
borið saman við það sem nú er
eða árið 1926.
í Ontario jókst talan mest eða
um 5,317 síðan í ágúst. En hún
hefir einnig aukist í Sléttufylkj-
unum. íágúst sýndu skýrslur
þar frá 1,309 stofunum, að tala
starfsmanna þeirra var 16,888,
en nú er hún 120,211.
Of einhliða háskóla-
lærdómur, of lítil mentun
Sir Michael Sadler, sem ný-
lega lét af störfum sem meistari
í University College í Oxford,
sagði nokkrar harðorðar og eft-
irtektarverðar setningar í ræðu,
sem hann flutti um mentamál
í London nýlega.
Hann sagði, að Oxford, sem
hefði gert svo mikið fyrir trú-
arbrögðin, nútímavísindin og
þekkinguna á sígildum bók-
mentum, kærði sig þó kollótta
um mentun. Hann sagði, að
mentamálakerfi veraldarinnar
væru alls staðar að springa og
bresta, eins og göturnar í Mes-
sina, þegar þar væri jarðskjálfti.
Ennfremur sagði hann, að of
mikill og einhliða háskólalær-
dómur væri orsök þess, hve
stúdentar flyktust nú hvarvetna
undir merki alls konar öfga-
stefna. England hefði ef til vill
sloppið betur en flest önnur
lönd vegna þess, hve íþróttalíf
skólanna teygði menn til heilsu-
samlegra frátafa frá hinu eigin-
lega háskólanámi.
Verkfalli bænda í Alta.
lýkur með uppþoti
Mundare, Alta., 8. nóv. — Tíu
menn voru handteknir og fluttir
í fangelsi í Fort Saskatchewan
í Alberta í dag af lögreglunni.
Á því stóð þannig, að bændur í
ofanskráðu héraði þóttust þess
fullvissir, að félögin, sem korn
þeirra keyptu, væru að svíkja
þá á flokkun kornsins til þess
að greiða minna fyrir vöruna
en ella. Hófu bændur verkfall
út af þessu og hættu að flytja
korn til markaðar. En eins og
gengur með flest samtök, voru
ekki allir bændur á því, að
hætta að selja hveiti,. Tóku
verkfallsbændur sig þá til og
bönnuðu þeim umferð um veg-
inn, hvolfdu vögnum þeirra um
með korninu, sem flæddi út um
alt. Þessir hart leiknu bændur
kölluðu þá á lögregluna sér til
aðstoðar og varð hörð rimma
milli verkfallsmanna og hennar.
Verkfallsmenn höfðu barefli í
höndum og beittu þeim óspart
meðan kostur var. Voru þeir
loks yfirunnir og handteknir og
bíða nú dóms og laga-úrskurð-
ar fyrir óspektirnar. En rann-
sókn var hafin á framkomu
kornkaupmanna og er árangur-
inn af því sá, að betri flokkun
liefir fengist á kornvörunni. —
Hvort þeir verði sektaðir fyrir
það fjárbrall sitt, er ókunnugt
enn.
HERSKYLDA KVENNA .
í PÓLLANDI
Nýlega gaf forseti Póllands út
þau lagafyrirmæli að hver ein-
asti þegn landsins, hvort heldur
að er karl eða kona, skuli háður
herþjónustu fá 17 til 60 ára
aldurs. Með því að herskylda
þannig konur, hefir Pólland
gengið skrefi lengra en ítalía, er
fyrir skömmu þrengdi svo her-
skyldukvöðina, að hún nær til
8 ára drengja. Þetta er dágott
sýnishorn af hernaðaranda Ev-
rópuþjóðanna. Annað lagaboð
var og nýlega gefið út í Varsjá,
er þess krefst, að hver einasti
borgari afhendi stjórninni eignir
sínar, smáar sem stórar, ef
þjóðin á í stríði og stjórnin þarf
á þeim að halda.
Chicago sýningunni
lýkur með brauki
Sýningunni í Chicago af fram
förum síðustu 100 ára og sem
margir úr Winnipeg sóttu lauk
s. 1. miðvikudag. Hafði hún þá
staðið yfir í tvö sumur. Um
þrjátíu og átta miljónir manna
sóttu hana og voru úr nálega
öllum löndum heims. Var síð-
asta kvöldið nokkurs konar
“strákakvöld”, og eftir að sýn-
ingunni var sagt lokið kl. 12 á
miðnætti, tóku gestirnir, sem
voru um 300,000 stjómina í
sínar hendur. Um morguninn
var alt brotið og barmlað í sýn-
ingargarðinum og miklu af
munum kastað út í Michigan-
vatn.
Bílstjórar í París og
London læra Esperanto
í London á Englandi er nú
mikil hreyfing meðal bílstjóra í
þá átt að læra erlend tungumál,
þ. á. m. esperanto, en bílstjórar
í París em mikið farnir að
nota þaö mál.
Brúin yfir Litlabelti verður
tilbúin 15. maí í vor
Danski fjármálaráðh. lagði
nýlega fyrir fjárhagsnefnd
þingsins skýrslu um smíði
Litlabeltisbrúarinnar og ýmsar
ráðstafanir í því sambandi. —
Sagt er, að allir flokkar hafi
fallist á tillögur verkfræðing-
anna, sem verkinu stjóma, um
ráðstafanir til þess að flýta því,
og er gert ráð fyrir því, að
hægt verði að byrja að nota
brúna 15. maí næsta ár.
Mótor er nýsmíðaður í Hart-
ford, Conn., sem er 875 pund á
þynd, með 800 hestöflum. Lesa
má í blöðum, að enginn finnist
jafnsterkar, eftir stærð, í víðri
veröld.
HEIMBOÐ
Til Japan var boðið í haust
fimtán mikilsháttar blaðamönn-
um, ásamt konum þeirra; það
fólk safnaðist til San Francisco
frá ýmsum stöðum í Uncle
Sam’s víðlenda ríki og lagði til
hafs á japönsku stórskipi 4.
september. Á skipinu voru
hjón af ætt keisarans í Japan
og höfðu gestina í boði sínu,
öðru hvoru, í þá fimtán daga,
sem sjóferðin stóð; í Honolulu
beið þeirra fulltrúi hins japan-
ska blaðamanna félags, er til
heimboðsins hafði stofnað, með
því undarlega nafni Mock Joya,
útsendur frá Tokio til að vera
þeirra leiðtogi. Þegar kom í
námunda við Yokohama, mætti
þeim far með japönskum frétta-
riturum, hinir röskustu í frétta-
leit; þeir spurðu gestina spjör-
unum úr, hripuðu fréttirnar,
bundu seðlana á dúfur, er þeir
höfðu með sér, en þær flugu
beint yfir sjóinn 20 mílna leið,
inn um gluggann hjá ritstjór-
unum; blöðin, með myndum
gestanna og viðtali, voru kom-
in út, áður en þeir stigu á
land. Til Tokio, sem telur 5
miljón sálir, voru þeir fluttir f
skrautlegum vögnum og fengin
gisting í Imperial Hotel; þar
tóku fulltrúar blaðamanna á
móti þeim og sýndu þeim leið-
toga, er þeim skyldu fylgja og
vera til aðstoðar í alla staði í
þær fimm vikur, sem hófið
stóð. “Þá var nú tekist í
hendur, þá var nú skifst á nafn-
seðlum, og þvílíkt bugt og
hneigingar”, segir Mr. Millard í
Los Angeles Times.
Eftir þetta hófust veizlurnar,
hjá barónum, greifum, prinsum,
landstjómar mönnum hinum
æðstu, með ræðuhöldum, minn-
um og bansai-hrópum, þangað
til jafnvel hin hörðu höfuðbein
fornra fréttavíkinga tóku að
linast. “Þess á milli fórum við
ferðir í reiðum, fánum vöfð-
um, til sýnistaða. Við drukkum
te svo mikið, að nægja myndi
til að fleyta ferjubát. Við vor-
um flutt til leikhúsa, í sukiyaka
samkvæmi, geisha gleðimót, til
hörga og heilagra staða, boðið
til funda og enn fleiri sam-
kvæma, til skrafs og ráðagerða
við landstjórnar menn og kaup-
skapar, boðið í litla skatt og
stóra skatt sjá ýmsu stórmenni,
sýnd keisara höllin, virki og víg-
girðingar, sett á eimlest og flutt
til hinna miklu hörga í Nikko
og Ise og seinna til Toba.
“Aldrei gleymi eg Ibænum
Toba, þar sem perlur eru sóttar
í ostrur, en ostrurnar í sjó
og hvítklæddar meyjar stinga
sér niður til botns eftir
skildingum og bregst aldrei sú
bogalist. í þeim sal, þar„sem
perlurnar eru valdar eftir gæð-
um, var aðkomu konum gefin
sín perlan hverri og í mikilli
ostru veizlu eftir á, fundu þeir
af gestunum, sem hepnir voru,
enn meir af þessum dýrindum.
“Gamagori er gott að minnast.
í þeirri borg voru viðtökurnar
með því móti, að ungar stúlkur
og piltar stóðu meðfram leið-
inni, veifuðu japönskum fánum
og amerískum og hrópuðu ‘ban-
zai’ hástöfum; þetta líkaði gest-
unum afarvel. Sömu viðtökur,
ásamt stórveizlum, fengu þeir
í Shimonoseki, þaðan sáu þeir á
Japans haf, sigldu yfir það til
meginlands Asíu og lentu í Kor-
eu, skoðuðu konunga hallir
fornar , Soeul og margt annað,
sátu veizlur með ræðuhöldum,
heilsuðu með handabandi þeirri
konungbornu persónu, sem er
nefnd nafninu Yi, og víst er
Frh. á 5. bls.