Heimskringla - 09.01.1935, Side 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. JANÚAR, 1935
“Á FERÐ OG FLUGI’
Eftir S. Björnsson
Framh.
Nú símaði eg frænda mínum
Willard, og segist nú vera kom-
in. “Já. Eg var að leita að þér
til kl. 12 í gærkvöldi.”
Hann segir það muni taka sig
um 30 m. að koma niður á járn-
brautarstöðina, og vill vita hvar
eg yrði og hvemig hann geti
þekt mig. Eg segist skuli vera
í miðri byggingunni og hann
geti þekt mig af hvíta hárinu.
Nú gekk eg að framenda stöð-
varinnar og settist niður við
vegginn á hægri endatröppuna.
Þar sat maður skamt frá, tók-
umst við tali. Sagðist hann
vera að bíða eftir syni sínum;
hann væri bóndi og ætti land 5
mílur frá bænum alveg skuld-
laust. Eg sagði hann væri vel-
staddur, að eiga skuldalaust
land nálægt svona stórbæjum
og St. Paul og Minneapolis
væru. Nú spyr hann mig hverr-
ar þjóðar eg sé. Eg segist vera
íslendingur. Stekkur hann þá á
fætur og kemur til mín, grípur
í hönd mér og segist vera mjög
glaður að kynnast mér, eg sé
sá fyrsti ísl., sem hann hafi séð
en segist oft hafa heyrt þeirra
getið. Það eru margir Isl. í
þessum tveim bæjum segi eg,
og eg er að bíða eftir frænda
mínum, sem býr hér. Eg fór
nú að fræða hann um ísland og
íslendinga, um fund Leifs á
Ameríku, um hátíðina 1930 og
margt fleira því viðvíkjandi. Eg
gleymdi alveg tímanum af á-
kafanum fyrir, að fræða hann
um landið og landann, svo þegar
eg leit á úrið var liðin kl.tími
frá því að eg símaði frænda
mínum. Eg stökk nú á fætur og
hljóp inn í fordyri stöðvarinnar.
Þar mæti eg háum, grannvöxn-
um manni með gleraugum. —
“Getur það mögulega hent sig,
að þú sért hr. Bjömson.”
Þetta var þá frændi minn og
var nú búinn að leita að mér í
hálfan tíma. Nú keyrði hann
mig heim til sín og kynti mig
konu sinni, ungri konu af sæn-
skum ættum. Þau bjuggu á
þriðja lofti í fjölhýsi nálægt
Mississippi ánni og höfðu gifst
haustið áður. Eg fékk strax yl-
hug til þessara ungu hjóna, og
hann óx því betur sem eg kynt-
ist þeim. Um kvöldið kom Þór-
dís systir Willards frá Minníóta
á leið til skóla, (Junior High),
þar sem hún er kennari.
Nú símaði Hjálmar Bjöms-
son, sonur Gunnars Bjömsson-
ar, frænda mínum og bauð
okkur öllum að koma yfir á
heimili föður síns. Þeir Willard
og Hjálmar ólust upp saman í
Minneota og voru skólabræður.
Svo keyrðum við þangað og
gerði frændi minn mig nú
kunnugan þeim feðgum og
hinni indælu konu Hjálmars,
sem hann hafði eigi alls fyrír
löngu sótt alla leið vestur til Ed-
monton í Canada. Eg hafði oft
heyrt getið um þennan Gynnar
Björnsson, ritstj. Minneota Mas-
cot, en aldrei séð hann fyr en
nú. Mér geðjaðist strax vel að
þessum manni. Hann var eink-
ar skemtinn og víðlesinn. Við
röbbuðum nú saman unz kl. 2
um nóttina, mestmegnis um
skáldskap og þá helst um
kýmnisvísur eftir'K. N. og fl.
Á sunnudagsmorgunin, þegar
eg opnaði augun, kom frændi
minn með lítið borð að rúminu,
var þar á kaffi og allra handa
kaffibrauð, og pakki af vindl-
ingum. Eg hafði orð á því, að
þetta væri nú þjónustusemi í
stórum stíl.
Tvær frænkur átti eg í Minn-
eapolis dætur Guðmundar Pét-
urssonar föðurbróður míns, er
önnur gift tsl. A. Bjamarson,
en hin manni af þýzkum ættum
að nafni Klubertanz. Nú tók
Willard mig til þeirra beggja
um daginn. Drukkum við kaffi
hjá Mrs. Kluhertanz. Eiga þau
hjónin tvíloftað hús, en engin
böm. Hjá Mrs. Bjamarson
hafði eg miðdagsverð og mætti
þar Guðm. Stefánssyni bróður
Bjargar. Við spiluðum Bridge
um eftirmiðdaginn og drukkum
kaffi og átum ísrjóma. Hr.
Bjarnarson er listasmiður, og
eiga þau hjónin mjög myndar-
legt hús. Eiga þau tvo drengi
12 og 14 ára að aldri, og leist
mér vel á báða þessa frændur
mína.
Nú_ sótti Willard mig og tók
'mig heim með sér. Þegar þar
kom, var þar húsfyllir af fólki.
Kyntist eg nú þrem frænkum
mínum, systrum Willards. Var
ein þeirra á heimleið með
manni sínum Cedric Hogelund,
sem býr í Chicago. Doris, syst-
ir Mrs. Hogelund var í för með
þeim þangað. María á leið til
Ocean Falls, þar sem hún kenn-
ir á skóla. Nú hafði eg kynst
4 frænkum mínum þama um
kvöldið, þótt sú viðkynning væri
helst of stutt. Nú voru aðeins
tvær eftir af þessum 6 John-

fits
Wi
nes
(jfyrighfs
HERMIT PORTVIN
OG
HERMIT SHERRY
eru’ hin fínustu drúgu vín, og
varin með íbiöndun af hrelnu
drúgu brennivíni
í 26 og 40 únzu flöskum
(föright's
C0NC0RD
OG
CATAWBA
hafa verið uppáhald á Canadisk-
um heimilum í meir
en fimtíu ár
í 26 og 40 únzu flöskum
og 1 gallónu glerbrúsum
B20
JCj.
8
rigÍL
m L I M I T E O
Canaoa-s Largest Winery
FSTABLISHFO 1874
NIAGARA FALLS ONTARIO
sons dætrum, sem eg sá ekki.
Ragnhildur í Boston, Mass., og
Elain, sem var farin á kennara-
skóla í Moorehead, Minn. áður
en eg kom til Bjargar og Jóns.
Sá eg grein í Mascot með fyrir-
sögn: “The Last of the John-
sons”", sem skýrði frá því að nú
væri sú síðasta af Johnsons
fjölskyldunni búin að ljúka há-
skóla námi á Minneota háskóla,
og væri farin á kennaraskóla.
Eg held það sé mjög fátítt, að
heil fjölskylda gengur menta-
vegln, en það hafa öll Johnsons
bömin gert. J. Willard, Ragn-
hildur og Joan (Mrs. Hogelund)
hafa útskrifast af ríkisháskól-
anum, en hinar þrjár af kenn-
araskóla. Eg var svo heppin, að
mæta þama um kvöldið hjónum
frá Minneota að nafni Eiríks-
son, voru þau að flytja dóttur
sína á hjúkrunarkvenna skóla í
fít. Paul, og ætluðu heim næsta
dag, verkamannadaginn. Bauð
Mr. Eiríksson mér keyrslu með
sér til Minneota. Þáði eg það
með þökkum, þareð það sparaði
mér kostnað og þar að auki
frelsaði mig frá, að þurfa að
verða heila nótt á lestinni frá
St. Paul til Marshall, Minn. Við
lögðum af stað kl. 8 á mánu-
dagskvöldið og komuin til
Minneota kl. hálf eitt um nótt-
ina. Keyrði Mr. Eiríkson mig
til Bjargar og Jóns. Húsið var
ólæst og gengum við inn, og
kallaði hann á Jón og sagðist
hafa gest fyrir hann. Kom Jón
ofan af lofti, og vísaði mér þeg-
ar til herbergis. Eg fór seint á
fætur næsta morgun því eg var
töluvert þjakaður eftir ferða-
lagið og missvefn. Fór eg rak-
leiðis fram í eldhús að heilsa
frænku minni Börgu. Mér leist
strax vel á þessa frænku mína
og fann, að eg myndi una mér
vel hjá henni þann litla tíma,
sem eg gæti dvalið hjá henni,
enda reyndist það svo, því sælli
daga og betra fæði hefi eg
aldrei átt. Nú fór eg að litast
um úti, og fanst mér útsýnið
fallegt þama, að svo miklu
leyti sem það getur verið á
þessum endalausu sléttum.
Ræktaður skógur var að aust-
an og norðan við húsið. Stór
gripa hlaða, hænsahús og önn-
ur útihús. Vindmilla gnæfði
við himin, sem dælir vatnið í
stóran vatnsgeymi fyrir hús og
gripi. Eru þessar vindmyllur á
hverju bændabýli í Minnesota.
Sex rúma hús, hvítmálað á
steinsteypugrunni og kjallari
undir. Þau hjónin áttu land
áður margar mílur frá bænum
Minneota, seldu það, en keyptu
þetta til þess að geta verið ná-
lægt háskóla þegar börnin næðu
skólaaldri. Sagði Jón mér, að
þá hefði hann haft 40 þús. da)i
í peningum. Þá var land virt
á $100—125 ekran, nú mætti
hrósa happi ef hægt væri að
selja fyrir $25—50. Nú í ár
var almennur uppskerubrestur á
öllu þessu svæði, sem ísl.
óyggja í Minnesota og ekki
einu sinni nóg fóður fyrir naut-
pening og hesta. Bændur búnir
að tapa eignarétti á löndum
sínum, eif eru nú leiguliðar veð-
hafa. Og sagði Jón mér, að
það væri arðvænlegra nú, að
renta en eiga, vegna hárra
skatta og afborgana af lánsfé.
Auðvitað eru undantekningar,
margir eiga enn lönd sín skuld-
lítið eða skuldlaus.
Strax fyrsta kvöldið, sem eg
var hjá frænku minni, komu
tvær konur að heimsækja mig
og bjóða mér heim til sín. Voru
þær systur og voru giftar tveim
bræðrum, sem bjuggu í bænum.
Kristín gift Otta Anderson, og
Rúna gift Óla Anderson. Þær
hafði eg ekki séð um 30 ár.
Saust eftir aldamotin. Komu
þau hjónin Mr. og Mrs. Albert
Jónsson til Seattle frá Minneota
með 6 dætur og einn pilt. Var
Albert eitthvað í ætt við konu
mína Kristrúnu ólafsdóttur sál.
Var þessi fjölskylda nú hjá okk-
ur í 5 rúma húsi, í heilan mán-
uð, meðan þeim var bygt hús á
næstu götu. Okkur hjónunum
þótti næst um eins vænt um
þessar stúlkur og okkar eigin
böm. Þær voru svo fallegar og
aðlaðandi. Ein þeirra giftist í
Seattle og býr nú í Argyle. Öll
hin fjölskyldan hvarf aftur til
Minneota. Nú eru gömlu hjón-
in og drengurinn dáin, en þess-
ar tvær bjuggu nú þarna í
bænum og sú þriðja, Petrín er
gift sænskum manni að nafni
Swenson, og býr í Ivanhoe,
Minn. Nú var eg í stórveizlu
hjá Andersons, sitt hvort kvöld-
ið, og var mér tekið eins og
týnda syninum forðum. Seinna
keyrði Otto okkur einn sunnu-
dag í bíl sínum til Ivanhoe til
Petrínar. Eiga þau hjónin mjög
laglegt hús þar. Hefir Mr.
Swenson verið héraðsyfirskoð-
unarmaður í 14 ár. Þessar þrjár
systur eiga nú uppkomin, mynd-
arleg böm, en em sjálfar að sjá,
í blóma lífsins.
Nú fór eg oft með Jóni inn í
bæinn og kynti hann mig for-
eldrum sínum Amgrími Jóns-
syni og Jóhönnu Jónsdóttur
systur Runólfs í sjónholti á ísl.
Er hún nú 94 ára, óhærð og
brúkar ekki gleraugu nema við
lestur. Sá eg hana sauma á
saumavél og gera önnur hús-
verk. Eg kom oft til gömlu
hjónanna, telfdi skák við Am-
grím, drakk kaffi og reykti
vindla, sem æfinlega yoru á
boðstólum er eg kom þar. —
Spurði gamla konan mig einu
sinni hvort eg héldi, að hún
myndi ná 100 ára aldri, og
sagðist eg ekki vera í neinum
vafa um það.
Ekki þótti mér Minneota
skemtilegur bær, og aldrei
myndi eg hafa unað þar lang-
vistum, en fólkið sem eg kyntist
þar bætti upp alla galla á feg-
urðarleysi bæjarins. Gestrisnara
og göfuglyndara fólki hefi eg
aldrei mætt en þarna og yfir-
leitt á landsbygðinni í Minne-
sota, þar, sem eg kom. Til
kirkju fór eg þrisvar með
frænku minni og Jóni, að hlusta
á frænda minn G. Guttormsson,
sem hefir þjónað þessum söfn-
uði og tveim öðrum úti á lands-
bygðinni í 13 ár. Eg skynjaði
fljótt, að hér var góð samúð og
samvinna milli prests og safn-
aðar, og eru það veigamestu
skilyrðin til arðberandi, kristi-
legrar starfsemL En aldrei,
síðan eg komst til vits og ára,
hefir mér geðjast að lútersku
kirkju siðunum. Mér finst ekk-
ert hátíðlegt né inspírandi við
það, að presturinn snúi baki að
söfnuðinum meðan hann er að
ávarpa drotinn eða lesa texta úr
ritningunni, né heldur að hann
sé klæddur í kolsvarta úlpu,
sem í mínum augum táknar
dauða eða púka, en ekki fagn-
aðar erindið, sem þeir þykjast
vera að flytja. Ekki veit eg nú
hvort prestar á fsl. halda þess-
um siðum, en eg veit að Vestur-
ísl. prestamir halda dauða haldi
í allar gamlar kirkjukreddur, og
á eg hér auðvitað við íhalds-
kirkju presta. Eg man þegar
séra Jón Bjamason kom fyrst
til Wpg. spurði hann okkur
safn. ráðsmenn hvort hann ætti
að klæðast hempu, og kváðum
við nei við. Aldrei var hann í
hempu meðan hann messaði á
Framfara fél. húsinu gamla, en
hvaða siði hann hefir tekið
upp eftir að hann fór að pré-
dika í kirkju, veit eg ekki.
Nú kyntist eg fjölda fólks á
þessum kirkjuferðum mínum.
Mr. og Mrs. Bjarni Jones, Mrs.
Sealand og föður hennar Mr.
Gilbertson, Mr. og Mrs. William-
son, Mr. og Mrs. R. Rúnólfsson
og Mrs. Vestdal, er hún systir
þeirra Snjóholts bræðra Run-
ólfssona og vildi hún fræðast
um bróður sinn F. R. Johnson,
sem býr í Seattle. Nú þáði eg
heimboð hjá öllum þessum um-
getnu persónum og skemti mér
vel. Er Mrs. Lalond gift inn-
lendum manni, lyfsala og eig-
anda lyfjabúðar í bænum. Er
faðir hennar nú seztur í helgan
stein hjá dóttur sinni eftir að
hafa veitt forstöðu trjáviðar-
verzlun fyrir félög um 40—50
ár, þar í bænum. Fylti gamli
maðurinn vasa mína af vindl-
um þegar eg kvaddi hann um
kvöldið. Þegar eg heimsótti
Mrs. Vestdal kom það á daginn,
að hún mundi eftir mér og Þor-
steini Stefánssyni, frænda mín-
um, þegar við vorum tvær vikur
á Eiðum í Eiðaþinghá árið 1872.
Var Þorsteinn að kenna okkur
Jónatan yngra ensku. Mundi eg
ekki eftir neinu frá þeim tíma,
ekki einu sinni skólabróður
mínum, né hversvegna eg fékk
að vera þama á Eiðum tvær
vikur hjá vandalausu fólki end-
urgjaldslaust. Runólfur Run-
ólfsson gaf mér uppskrifað
kvæði um Fljótsdalshérað er
hann orti fyrir mörgum árum
og lét prenta í blöðum heima og
í Lögberg.
Sendi eg Hkr nú þetta kvæði
til birtingar, ef henni sýnist svo,
til þess, að þeir sem eins og eg,
hafa gleymt ömefnum og út-
sýni þessarar fögru sveitar, geti
kynst þeim á ný. Eg hefi æfin-
lega verið sólgin í, að lesa alt
sem eg hefi getað náð í um
Fljótsdal og Fljótsdalshérað. Eg
las nýlega ferðasögu ritstjóra
Eimreiðarinnar í Hallormstaða-
skóg. Mér þótti fyrir, að hann
fór ekki upp í Fljótsdalinn að
Valþjófsstað, svo að hann hefði
getað lýst fjallinu, sem rís upp
fast bak við bæinn, hann hefði
getað lýst því miklu' betur en
eg, Og er eg viss um, að hann
hefði orðið hrifin af því ein-
kennilega fjalli. Þar vöknuðu
fyrst tilfinningar mínar fyrir
hinni dýrðlegu náttúrufegurð
landsins.
Framh.
V f S A N
KETIL VELGJA KONURNAR
o. s. frv.
Herra Margeir Jónsson á Ög-
mundarstöðum í Skagafirði,
hefir í Blöndu V. 2. hefti bls.
181 ritað grein til “gamans”
sem dæmi þess hversu vísur
geta þrætt miklar “villugötur”
og “völundarkróka”, svo sem
vísan:
Ketil velgja konumar
kaffið svelgja forhertar.
Ófirðhelgar alstaðar,
af því félga skuldimar.
í sem fæstum orðum er efni
greinar hans þetta:
Hann telur sig vart 10 ára
verið hafa er hann lærði vísuna,
og beyrði flesta eigna hana Jóni
Ámasyni frá Víðumýri, og seg-
ist hafa látið þess getið í grein
er hann reit um alþýðuvísur í
Óðni 1-2 tölubl. 12 árg. en látið
í ljósi jafnframt vafa um að
hún væri rétt feðruð. Svo
kveðst hann fá 5. bl. Óðins
sama árs undir árslokin 1916.
í því blaði er þá grein eftir
Bjöm Bjarnason í Grafarholti,
þar sem þessi vísa kemur fyrir
til umtals; kveðst hann fyrir 40
árum hafa kynst manni í ver-
stöð vestan úr Hnappadal, sem
Guðmundur hét Gottskálksson,
og lært af honum vísuna “Ketil
velgja konumar, o. s. frv.” og
skyldist að höfundur hennar
væri vestan úr Snæfellnessýslu.
Jafnframt ségist hann hafa lært
vísuna:
Karlar reiða í kútum vín
kjaptar freyða eins og svín;
bruðla og eyða efnum sín,
af því leiðir skuldapín.
Átti þessi vísa að vera sem
svar frá konu gegn kaffivís-
unni.
Þegar hér var komið málum,
segist Margeir hafa komist í tal
við réttorðan og minnugan
mann, Pálma bónda Jónsson frá
Ytri Löngumýri, er kvaðst vita
um höfund vísunnar: “Ketil
velgja konurnar, o. s. frv.”, seg-
ist þá Margeir bregða við og
rita frásögn Pálma í Lausavísna
bálki Nýrra kvöldvaka, XI ár.
bls. 143-144 en hún var sú, að
þegar Pálmi var um tvítugs ald-
ur á Sólheimum á Ásum, þá hafi
Hans Natansson búið í Hvammi
í Langadal, en um það leyti hafi
kaffi eyðsla farið mjög í vöxt
og Hans þá gert vísuna “Kaffi
velgja, o. s. frv.”, að ætlun
Pálma. Vísan hafi flogið út
um sveitina, og kona nokkur
svarað henni með þessari:
Hans í Hvammi hefur vamma
tungu
einatt þrammar armgleiður
út í skamma torfærur.
Með þeessari skýrlu Pálma
segist Margeir þótst hafa höndl-
að þann rétta höfund og ekki
viljað stinga skýrslunni undir
stól.
En svo kemur 11 hefti Óðins
•eftir áramótin 1917. Þar er þá
“Athugasemd” frá manni í
Ameríku, E. S. Guðmundssyni.
Kveðst hann vita uppruna kaffi-
vísunnar, hún sé ort fyrir 50 ár-
um af tveimur konum vestur á
iSandi undir Jökli; konurnar
hétu Úrsaley Gísladóttir ættuð
úr Miðdölum í Dalasýslu og
Sigurdrif Guðbrandsdóttir ættuð
úr Laxárdal í sömu sýslu. Sig-
urdrif muni hafa um tvítugt
flutst vestur á land og var þá
Úrsaley þar fyrir, báðar hafi
þær verið hagmæltar og kaffi-
hneigðar og kynst fljótt. Maður
Úrsaleyjar hafi svo komið að
þeim, er þær eitt sinn sátu yfir
katlinum á hlóðun.um, og hafi
haldið yfir konu sinni “langa
ræðu og snjalla” um kaffieyðsl-
una, er steypti þeim í skulda-
súpu. Þá hafi Úrsaley mælt er
hann var farinn:
Ketil velgja konurnar
kaffið svelgja forhertar.
Þá bætti Sigurdif við tafarlaust:
Ófirð helgar alstaðar,
af því félga skuldimar.
Ekki hafi þær þorað að segja
hver gerði vísuna, en gátu þó
komið henni á gang, var hún
svo eignuð ýmsum, og líklega
borist landshomanna milli. —
Hann segir Sigurdrífu verið
hafa mestu myndarkonu og
sagt sér þessi tildrög vísunnar.
Hafi andast þá fyrir ári þ. e.
1915 í Tacoma í Wash. ríki, þá
næstum 74 ára gömul.
Með því Margeir þykir þessi
frasaga all nákvæm og hann
ekki getað fengið frekari upp-
lýsingar, álítur hann við nánari
athugun, þarna séu hin sönnu
tildrög vísunnar fengin, og það
sé rétt sem E. S. Guðmundsson
taki fram að Norðlendingar fóru
til sjóróðra vestur undir Jökul
og vísan því auðveldlega getað
borist norður með vermönnum,
og leynd kvennanna um höf-
undana hafi svo freistað óprútt
inna gárunga að eigna sér hana.
Þetta er þá aðal atriðið í
grein Margeirs en auðvitað
mjög stytt.
Vísa þessi var ein af mörgum
lausavísum sem komu út í “Al-
þýðuvísnasafni Lögbergs á ár-
unum 1911, 1912 og 1913 og
jafnvel seinna, og var þar gerð
talsverð tilraun til að útvega
henni faðerni; en af því eg af
grein Margeirs verð þess ekki
var að honum séu þær tilraunir
kunnar, ætla eg að rifja þær
upp honum til gamans.
D. Valdimarsson, Wild Oak,
skrifar í Lögberg ,22. ág. 1912.
iSagt er að Guðmundur Ketils-
son (bróðir Natans) hafi kveðið
vísuna: Ketil velgja konurnar,
°. Svo kvað einhver
kona þessa vísu:
Vínið svelgja vitgrannir,
vanans helgi fjötraðir,
dygðum velgja dáðlausir,
drjúgum félga skaðsemdir.
Einhver Halldór Halldórsson
segir í Lögb. 12. sept. 1912:
Heyrt hefi eg að bóndi kæmi að
er kerling hans sat að kaffi-
drykkju með nágranna konum
sínum, og mælti þá fram vísu
þessa:‘ Ketil velgja konurnar, o.
s. frv. Þá svaraði hún: