Heimskringla - 09.01.1935, Side 6

6. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 9. JANÚAR, 1935
I VÍKING
Eftir R. Sabatini
Sú burtvísun sagði til, að kirkjan vildi
ekki neitt skifta sér af þeim framar, því tók
hið veraldlega vald við haldi þeirra og hið
veraldlega vald átti eftir að refsa þeim fyrir
þær syndir, sem þeir höfðu drýgt á sjó. Að
vísu fundust þeir ekki sannir að neinni sök.
En dómstólamir þóttust vita fyrir víst, að sú
sýkna væri ekki nema eðlileg afleiðing af
því, að færið gafst ekki. Þar í mót, hugsuðu
dómstólamir, að ef þeir hefðu komist í færi,
þá hefði ekki staðið á syndinni. Sú dómvissa
studdist við það, að þegar Spánverjinn skaut
fyrir stefni Svölunnar, til marks um, að hún
skyldi snúa upp í vindinn, þá beið hún ekki,
heldur hleypti undan. Þannig var sönnuð hin
vonda samvizka skipstjórans, með órjúfandi
þanka og orða skorðum, á Kastilíu manna
móð.
Skipstjórinn Leigh varði sig með því, að
hann treysti Spánverjum illa og tryði því
staðfastlega, að allir Spaníólar væru sjóræn-
ingjar, sem hver og einn ætti að sneiða hjá,
ef ekki væri eins vel til bardaga búinn og
þeir. Dómaramir voru þröngsýnir og vildu
varla hlýða á, hvað þá fara eftir þeirri máls-
vörn.
Sir Oliver, af sinni hendi, hélt því kröftulega
fram, að hann hefði ekki tilheyrt skipshöfn
Svölunnar, að hann væri auðugur og vel
metinn maður í sínu landi, tekinn með laun-
sátri og fluttur um borð af hásetum og þeim
fémútu fúsa skipstjóra. Dómstóllinn hlýddi
vel máli hang.og gaf honum gott hljóð, spúrði
hann svo að nafni og stétt. Honum varð á,
að segja eins og var. Það varð Sir Oliver
að mikill kenningu; hann fékk það að vita,
hve nákvæmlega hinir spánsku héldu skýrslur
og geymdu. Skjöl voru lögð fram í réttinum,
svo nákvæm, að dómaramir röktu nær allan
feril hans á sjóferðum og við það kom margt
smávegis í ljós, sem hann hafði sama sem
gleymt, og vissulega horfði ekki til að mýkja
dóminn. Hafði hann ekki verið í Barbados
eyjum á þessum og þessum tíma og unnið
þar galeiðúna Maria de las Dolores? Hvað
annað var það en illvirki og hemaður? Hafði
hann ekki rænt og sökt byrðing spánskum,
fyrir fjórum árum, í Punchal flóa? Hafði hann
ekki verið í samfloti við þann sjóvíking og
ránsmann Hawkins, á þessum stað og hinum,
sem alt var skrifað í skýrslunum; þessar
spurningar létu þeir ganga langa lengi, þang-
að tU honum lá við að sjá eftir, að hann hafði
gert sér það ómak að skifta um trú, með öllu
sem því fylgdi, hjá svörtubræðrum. Honum
fór að lítast svo á, að hann hefði eytt þeim
tíma til einskis og sneitt hjá klerklegum eða
andlegum eldi til þess eins, að hanga í verald-
legu reipi, eins of blótfórn til refsigóða þess
smánaða Spánialands.
En til þess kom samt ekki. Galeiður í Mið-
jarðarsjó þurftu þá sem mest þrælá við, og því
áttu þeir félagar af Svölunni, líf sitt að launa,
þó vafasamt sé, hvort þeir hafi fagnað þeim
skiftum. Járnhringur var spentur um ökla
þeirra og tveir og tveir festir saman með
stuttri jámkeðju, reknir síðan í stórum hóp
yfir þvert Portugal til Spánar og suður tU
Cadiz.
Sir Oliver sá það síðast til skipstjórans,
er þeir voru leiddir út af hinu daunilla svart-
holi í Portugal, og settir í þá haltrandi hala-
rófu galeiðu þræla, er suður var rekin; eftir
það vissu þeir hver af öðrum í þeirri vesölu
þvögu en sáust aldrei.
Þegar til sjóborgarinnar Cadiz kom, var
Sir Oliver settur í gerði þaklaust, svo fúlt og
saurugt, að varla verður með orðum lýst, fult
saur, veikinda, kvala, sem forvitnir mega
sjálfir kynna sér í frásögnum Henrys lávarðar,
en miklu hraklegri og hryllilegri var sú æfi,
en hér verði lýst. Eftir mánaðar dvöl í gerði
því, varð hann fyrir því, ásamt fleirum, að
fyrirliði nokkur kaus hann til að róa á skipi
því, er ætlað var að flytja konungsdóttur til
Neapel (sem þá lá úndir Spánarkonung). —
Þetta átti hann því að þakka, að hann stóð af
sér sóttir og veikindi í þessum kvalastað og
hinu líka, að hann var ramlega vaxinn; fyrir-
íiðinn kleip og þreifaði á vöðvum hans, eins
t>g hann væri að velja sér áburðar dýr — en
svo gerði hann að vísu.
i
Á galeiðunni, þar sem kappi vor var
'settur til róðurs, voru fimtíu árar; sjö voru
jum hverja ár, þóptur ekki sléttar, heldur með
Jpöllum, svo að sá sat lægst, sem var næstur
|borði, en hæst sá er hélt um enda hlumsins,
log vissi að gangbrú, er lá eftir endilöngu
jskipi, milli skut og stafa þilja. Yzt, við gang-
inn, var Sir Oliver settur, festur við þóptuna
með hlekkjum, og þar sat hann í sex mánuði,
jallsnakinn. Milli hans og þóptunnar var ekk-
!ert nema þunt gæruskinn, yfrið óhreint. Sjö
manna þóptan var varla meir en tíu fet á
lengd en bilið milli þóptanna aðeins fjögur fet.
I þessu hálfrými, tíu feta löngu og fjögra feta
víðu, lifðu þeir, Sir Oliver og sessar hans sex,
sínu vesala lífi, vakandi og sofandi, — því að
þeir sváfu við árina, í hlekkjunum, þó ekki
gætu þeir lagst út af.
Brátt harðnaði Sir Oliver svo, að hann
þoldi þá óumræðilegu æfi, dauðs manns líf
galeiðu þrælsins. En aldrei gleymdi hann
sínum fytsta róðri, frá Cadiz til Neapel og
sagði svo, að aldrei hefði hann komið í eins
hræðilega þraút. Árin var þung, fimtán álna
löng, og henni máttu þeir damla í sex til tíu
klukkustundir, hvíldarlaust. Hann hafði ann-
an fótinn á gólfi, hinn á þóptunni fyrir fram-
an sig, ýtti fram hlumnum og uppávið, svo að
ekki kæmi á þá kófsveittu, stynjandi þræla,
sem framundan sátu, lyfti hlumnum, til að
dýfa í blaðinu, reis upp af þóptunni, til þess
að njóta þyngdarinnar við átakið, lét fallast
ofan í sætið, við glymjandi nið í hlekkjunum,
ýtti fram hlumnum á ný og svo koll af kolli,
unz hann misti vita sinna not, myrkur sé fyrir
augu hans, munnurinn varð skraufþur og
kokið og allur líkaminn í brennandi kvala-
spennu. Én er svo var komið, reið svipa
róðrarstjórans á bakið á honum, til þess a<5
örfa fjörið, hversu lítið sem það dofnaði, en
undan þeirri ól kom rák, sem stundum var
blóðug.
Þannig sat hann við árina bæði daga og
nætur, við óþolandi bruna súðrænnar sólar og
við hroll af svölum döggum nætur, er hann
reyndi að sofa á þóptunni, óhreinn og illa til
reika, hár og skegg í flóka af sífeldum svita,
' sem aldrei fékk þvott nema af skúrum, en
þær komu alt of sjaldan á þeim tíma árs; ó-
lyktin af hans vesælu félögum svo sterk, að
honum lá við köfnun, angraður líka af skríð-
andi og hoppandi óþrifa kvikindum og hver
veit hvað meiri andstygð, í því fljótandi vfti.
Honum var gefið maðkað skonrok að borða,
fekk þó aldrei kviðfylli, og þrá tólg við, vatn
var til drykkjar, moðvolgt og alt annað en
ferskt; þó bar það við, ef mjög lengi var róið
án hvíldar, að róðrarstjórar báðu um brauð-
bita, vætta í víni, og stungu uppi þrælana, til
þess að þeir gæfust ekki allir upp.
Skyrbjúgur kom upp á þeirri ferð og önn-
ur veikindi, meðal róðrar þræla, fyrir utan
sár, sem höfðust illa við, undan þóptunum;
þau fleiður fengu allir og urðu að þola, sem
bezt þeir gátu. Þeim var fleygt í sjóinn, sem
urðu veikir, þeir sem hnigu útaf í yfirliði, voru
dregnir upp á gang í miðju skipi og hýddir,
þangað til þeir röknuðu við; ef þeir röknuðu
ekki við, voru þeir hýddir, unz alblóðúgir voru
og svo kastað útbyrðis.
Það bar við nokkrum sinnum, að vindur
var á móti, lagði þá stækjuna af þrælunum
aftur á, svo að hún rauk um fagran skála á
skutþiljum, logagyltan, þar sem kóngsdóttir
hafðist við og hennar föruneyti; þá var stýri-
mönnum boðið, að snúa við skipinu, svo að
skúturinn horfði við vindi, en þrælarnir urðu
að andæfa í margar óralangar klukkustundir,
þar til veðurstaðan breyttist, svo að skipið
ræki ekki afleiðis.
Fyrstu vikuna, sem ferðin stóð, sálaðist
nálega þriðjungur róðraþræla, en í stafni var
hópur geymdur, til vara, og af þeim birgðum
var tekið, til að fylla skörðin. Til þessara of-
rauna dugðu ekki aðrír en þeir, sem hraustir
voru, og einn af þeim var Sir Oliver.
Sá dúgði líka, sem sat næstur honum á
þóptunni, maður serkneskur, mikill og sterkur
og svq þolinn og vel stiltur, að hann stundi
aldrei né kveinaði, en það varð þó flestum;
þó ungur væri, lét hann aldrei á sjá, að hann
yrði illa forlögum sínum og það þótti Sir
Oliver merkilegt. Fyrst um sinn töluðust þeir
ekki við, þóttust eiga víst, að hvor væri annars
óvinur, vegna mismúnandi trúarbragða, þó
fóstbræður væru þeir og félagar í ógæfunni.
En eitt kveldið gafst upp við árina roskinn
Gyðingur og féll í líknarfult ómegin, var dreg-
inn burt og barinn svipum að venju. Þá vildi
svo til, að Sir Oliver leit upp og sá hvar maður
stóð við handrið á skutþiljum, búinn forkunn-
lega í skarlatsrauðum kiæðum; sá var einn af
föruneyti kóngsdóttur, tiginn höfðingi í kirkj-
unni, horfði á aðfarírnar með hörðum svip og
vorkunarlausum og brá sér hvergi. Þá reiddist
Sir Oliver allri þessari ómenskú og meir en
skepnulegu grimd, svo og köldu miskunarleysi
þess höfðingja, er þóttist vera þjónn hins
milda og mannúðlega lausnara vors; hann
mælti, á spánversku í eyra Márans, sem
rembdist við árina, næstur honúm:
“Sannarlega er helvíti gert fyrir kristna
menn; víst er það þess vegna, að þeir reyna að
gera jörðina því líka.”
Aðrir útifrá heyrðu ekki hvað hann sagði,
af árabraki og hlekkja glamri og kveinstöfum
Gyðingsins, en Márinn heyrði og gerðist snar-
eygður, hann svaraði, stiltur og öruggur:
“Þeirra bíður ofn, kyntur sjöföldum funa,
ó, bróðir minn! Ertu þá ekki kristinn?”
.Hann talaði mállýsku, sem þá gekk um
sjáfarbygð Afríku, norðan til, og kölluð var
lingúa franca, einskonar franska, með arabisk-
um blendingi, en Sir Oliver skildi hvað hann
sagði, nærri ósjálfrátt, svaraði honum á
spánsku, því að þá tungu virtist Márinn
skilja, þó hann talaði hana ekki,
“Því afneita eg frá þessari stundu,” mælti
hann, í reiði sinni. “Ef annað eins er aðhafst
í nafni einhverrar trúar, þá hafna eg þeirri trú.
Líttu á þennan skarlats ávöxt helvítis, hjá
skutþilja riði. Sko, hvað pruðlega hann þefar
á smyrslabauk, til þess að hans heilögu nasir
finni síður stækjuna af eymd vorri og kvölum.
Hvað þekkir hann til guðs? Hann kann á guðs
trú álíka mikið og á góð vín, góðan mat og
ljúfar konúr. Hann prédikar sjálfs afneitun,
að sú leið liggi til himing og er til bölvunar
dæmdur af sínum eigin verkum.” Hann
knúði fram árar hluminn og blótaði hroðalega.
“Eg kristinn?” mælti hann, og hló við, í
fyrsta sinn frá því hann var hlekkjaður við
kvalabekkinn. “Eg hefi fengið nóg og meir en
nóg af kristnum og kristni þeirra.”
“í sannleika erum vér guðs og til hans
skulum vér aftur hverfa,” sagði sá serkneskL
Uppfrá þessu tókst vinátta milli Sir Oli-
vers og þessa Bianns, er hét Yúsuf-ben-Mokt-
ar. Sá var trúmaður mikill, þóttist finna, að
góði goðsins eina, hefði niður stigið til Sir
Olivers, hann væri við því búinn, að veita við-
töku spámannsins kenningu og tók til .að snúa
honum til réttrar trúar. En Sir Oliver lét sér
fátt um finnast hans fortölur. Hann var ný-
búinn að hafna einni trú og þótti sem gild
rök þyrftu fram að koma, áður en hann tæki
aðra; Yusuf taldi fram dýrðlegar dásemdir til
lofs og styrktar. En um þetta þagði hann,
heyrt þær sömu fram fluttar, kristinni trú til
lofg or styrktar. En um þetta þagði hann,
hlýddi vel á ræður hins serkneska og lærði af
honum mállýzkuna og það lotulanga kenn-
inga gjálfur og líkinga, sem tíðkast í austúr-
löndum.
Sir Oliver var manna sterkastur og þegar
frá leið og hann vandist þrældómnum, jukust
honum kraftar, svo að furðu sætti. Svo fór
jafnan þeim, sem settir voru við árina, að ann-
aðhvort var, að þeir þoldu tekki áreynsluna og
sálúðust, eða vöðvar og sinar hörðnuðu, til
jafns við hina miskunarlausu áreynslu. Að
misseri liðnu var Sir Oliver orðinn sem af jámi
gerður og stáli, svo þolinn, að hann fann ekki
til þreytu.
Þegar þessu hafði farið fram um misseris
tíma, gerðist það eitt kveld, er galeiðan var á
ferð frá Genoa og fór sem leið lá, fyrir norðan
eyna Minorca, að fjórar galeiður serkneskar
rendu undan nesi og réðust á hana. Þá varð
kall á hinni spönsku galeiðú, að hér væri
kominn Asad-ed-Din, en hann var frægastur
serkneskra víkinga, frá því hinn ítalski trúníð-
ingur, Ochioli, var á dögum (hann stýrði
snerknesku víkingaliði í orustunni við Le-
panto, mannsaldri fyr 'en hér er komið sög-
unni, var þá nefndur Ali Pasha og féll í þeirri
orustu). Þá voru barðar bumbur og lúðrar
þeyttir á þiljum, er Spánverjar fylktú liði og
bjuggust að verja líf sitt og frelsi. Þeir höfðu
hjálma og brynjur, atgeira og byssur, en stór-
skotum komu þeir ekki við, því að nokkurs
viðurbúnaðar þurfti; áður en honum var lokið,
skullu stafnljáir þeirrar snekkju, sem fyrst fór,
yfir borðstokka, hún rendi á kinnung og svo
aftur með og á árarnar; stefni hennar var járni
varið, árarnar hrukku í sundur, eins og sinu-
strá, og varð af öllu þessu skruðningur og
dynkir miklir, er skipin rákúst saman. Upp úr
öllu tóku þó vein þrælanna. Þegar árarnar
brotnuðu, slóust hlummarnir í fang þeirra, rot-
uðust sumir, á sumum rifnaði bringan, marg-
ir þeirra dóu þegar en fleiri meiddust, svo
hefði vafalaust farið fyrir Sir Oliver, ef ekki
hefðu ráð verið viðhöfð.
Yus'uf var vanur galeiðu hernaði og sá
þegar hvað gerast myndi, Hann keyrði upp
árar hluminn sem mest hann mátti og bað Sir
Oliver gera sem hann, féll á kné og grúfði sig
niðúr, svo að bakið bar ekki hærra en þópt-
una, og svo gerðu þeir báðir sem snarast; í
sama bili reið hlumurinn aftur og snart þá
ekki, en búkar þeirar ej^ sátu á þóptunni fyrir
framan .skullu á þá. Þegar Sir Oliver reis upp,
var bardaginn byrjaður. Spánverjar skutu af
byssum sínum, svo að borðstokkar voru í
móðú, í gegnum það kaf réðust Serkir til upp-
göngu; fremstur þeirra var roskinn maður, hár
vexti og holdskarpur, með sítt skegg, alhvítt;
hann var í brynhosum og í hringabrynju, á
skuplu hans, sem var snjóhvít, glitti skarður
máni af grænum gimsteinum, en uppúr henni
stóð hjálmbroddur úr stáli. Hann hló hart
og títt, bjúgu sverði, afar stóru en þeir féllu,
sem úrðu fyrir höggum hans. Hann ruddist
um fast, sem þar færi tugur manns, en á
báðar hendur honum þustu fram víkingar og
æptu sem hvellast: “Din! Din! Allah, Y‘Allah!”
Fyrir því áhlaupi svignaði fylking Spánverja.
Nú sá Sir Oliver, að Yusuf hamaðist að
hlekkjunum, að reyna að brjóta þá af sér, en
tókst seint. Þá beygði hann sig, tók um fjöt-
urinn báðum höndum, réttist upp sem tíðast,
tók á af öllum kröftum, svo að bitinn rifnaði,
sem fjöturinn var festur í, var þá Yusuf laus,
nema að þungir hlekkir héngu við þann jám-
hring, er festur var um ökla hans. Nú vildi
hann gera Sir Oliver sama greiða, en þó að
hann væri sterkur, þá gekk það ekki eins
greitt, annaðhvort var að hann hafði ekki
burði Sir Olivers, eða að gladdurinn var beter
festur, en þó tókst þeim að losa hann, þá tók
Sir Oliver festargaddinn, steig fæti á þóptuna
og rak gaddinn í þann keng öklabaugsins, sem
festin hékk á, og ré’tti hann upp, var þá festin
laus.
Nú sýndi sig, að hann hafði ekki kúgast
látið, né þolað þrautirnar þykkjulaust. Festin
var hálf önnur alin á lengd, og mjög þung, hið
skæðasta vopn, í sterkum höndum, hann
greip um annan endann, stökk upp á húfþiljur,
grenjaði “Din!” með ógurlegri raustu, réðist
aftan að fylkingú Spáanverja og barði hlekkj-
unum á báðar hendur; við þeim höggum hélt
hvorki hjálmur né brynja, heldur brotnuðu
hausar og limir fyrir þeim, hvar sem á komu.
Yúsuf sótti á eftir honum og tvíhenti árar-
hlumminn, tíu feta langan, en Spánverjar
hrukku undan.
Sir Oliver sagði svo síðar meir, að
hann myndi lítt eða ekki, hvað gerðist, fyr en
sú hríð var yfirstaðin. Hann mundi það fyrst,
er hann s áhina spönsku standa í hnapp, en
skuplaðir víkingar stóðu umhverfis að gæta
þeirra, aðrir víkingar höfðu brotið upp þiljur
og báru þaðan kistúr og gripi, enn aðrir fóm
með þóptum, höfðu meitla og barefli og leystu
þrælana, en margir þeirra voru Múhameðs
trúar.
Hinn hvítskeggjaði fyrirliði víkinga studd-
ist við sverð sitt .dökkur á brún og brá, snar-
eygður, með arnarnef, og virti fyrir sér mann
allsberan sem stóð frammi fyrir honum, mik-
inn seni tröll, blóði drifinn, með digra hlekkja-
festi í höndum. Yusuf stóð hjá og talaði til
fyrirmannsins mjög hratt. Hvítskeggur tók til
orða, og var auðséð á augum hans, að honum
var glatt í skapi:
“Hefir nokkur séð aðrar eins aðfarir! —
Sannarlega hefir spámaðurinn léð honum afl
til að slá svo forkunnlega hin vantrúuðu svín.”
Sir Oliver glotti grimmlega við.
“Eg vildi gjalda þeim svipuhöggin — með
rentum,” sagði hann.
Með þessu móti, sem nú var sagt, hitti
hann Asad-ed-Din, hinn ógurlega, yfirráðanda
landsins Alsír, og þessi voru hin fyrstu orð
sem fóru þeirra á milli.
Innan skamms var hann færður á snekkju
Asads og fluttur áleiðis til Barbarísins, hann
var laugaður og höfuð hans rakað, alt nema
ennistoppurinn, í hann var spámanninum ætl-
að að taka, þegar hann kipti honum, upp til
himins, að lokinni hérvist hans. Þeir þvoðu
honum vandlega, færðu honum mat og leituðu
honum hægður á alla vegu; loksins færðu þeir
hann í klæði, mjög víð, settú strók á höfuð
hans og leiddu á skutþiljur, en þar sátu þeir
Asad-el-Din og Yusuf, undir sólhlífar skör.
Þá fékk hann að vita, að Yusuf hafði ráðið
því, að hann var ekki þjáður, heldur meðtek-
inn sem sanntrúaður játandi guðsins eina.
Yusuf-ben-Moktar reyndist vera mikilla
manna, systúrsonur Asads og vildarkappi þess
er Allah setti æztan, sjálfs hins Háa Hliðs
(soldáns í Miklagarði); það þótti hörmulegt,
er kristnir hertóku hann og mikið happ og
fögnuður að ná honum aftur. En er hann
hafði fengið aftur frelsi sitt, þá gleymdi hann
ekki sessunaut sínum við árina, enda lék Asad
hin mesta forvitni á að fá nokkuð að frétta
um hann; enginn hlutur í þessum heimi þótti
hinúm gamla víking jafnast á við hraustan
bardaga mann, og aldrei sagðist hann séð
hafa eins dýrðlega sjón, eins og þegar sá rami
galeiðu þræll sundraði fylking vopnaðra
manna og drap margan mann með fjötri sín-
um. Yusuf tjáði honum, að sá maður væri
fullþroska aldin handa spámanninum, að góði
goðsins eina væri yfir honum og að hann
mætti teljast gildur og góður Muslim (Mú-
hameðs trúarmaður), að andanum til.
Nú er Sir Oliver, þveginn, ilmi sleginn,
klæddúr hvítri skikkju og skuplu, svo að
hann sýndist stærri en hann var, gekk fyrir
Asad-ed-Din, var honum gefið í skyn, að ef
hann vildi gerast trúr fylgjandi spámannsins,
og verja þeim kröftum og kjarki, sem goðið
eina hefði veitt honum, til að eila hina sönnu
trú og til að refsa óvinum Islam (Múhameðs
trúar), þá biðu hans mikil metorð, auður og
upphefð.