Heimskringla - 03.04.1935, Side 1

I
XLIX. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 3. APRÍL, 1935
NÚMER 27.
Hepburn segir upp samningum
við orkufélög í Quebec
Toronto, 2. apríl. — Forsæt-
isráðherra Ontariofylkis, Mr.
Hepburn, lagði frumvarp fyrir
fylkisþingið s. 1. mánudag, er
að því lýtur að Ontario-IIydra
kerfið segi upp samningum sín-
um við nokkur onkufélög í
Quebec, er það kaupir orku af.
Ontario-fylkið þarf ekki á ork-
unni að halda, en verður að
greiða fyrir hana eins fyrir það.
Félögin sem hér um ræðir,
eru Gatineau Power Co., er sel-
ur Ontario-Hydro 260,000 hest-
öfl, Beauharnois 250,000 h.ö.,
Ottawa Valley 96,000 h.ö. og
McLaren-Quebec 125,000 h.ö.—
Eina félagið af þessum, sem
orka verður framvegis keypt
hjá, er Gatineau félagið, hvað
nú sem til þess kemur.
Hvað miklu orkan nemur í
peningum árlega, getur ekki
um. En fjármálaráðherra kvað
fyrir hana hafa verið greiddar
rúmar 22 miljónir dollara síðan
samningarnir voru gerðir.
Hjá því fer ekki, að í sjálfu
sér er nokkur búhnykkur að
þessu, en hitt virðast þó margir
og það jafnvel flokksmenn Hep-
burns hræddir við, að þetta
strik hafi áhrif á lánstraust
fylkisstjórnarinnar og einnig ef
til vill landsins í heild sinni. Um
leið og borgarstjórinn í Van-
couver fyrir nokkru skrafaði
aðeins um að virða skuldir
ið hóp Nazista frá Þýzkalandi
höndum í Memel fyrir land-
ráðabrugg. Fjórir Nazistar voru
dæmdir til lífláts, en 87 hneptir
í fangelsi.
Varð þýzka stjórnin æf út af
þessu og leitaði ásjár hjá Bret-
um, Frökkum og ítölum um að
Nazistunum yrði ekki mein
gert. Hitler, sem nýlega hafði
látið hálshöggva tvær pólskar
konur fyrir landráð, gat ekki
séð neitt réttlæti í aftöku Naz-
istanna.
Memel heyrði áður til Þýzka-
landi, en var af þjóðbandalag-
inu eftir stríðið veitt sjálfstjórn.
Árið 1923 fór Lithuanía að
borgarinnar að vettugi, hafði
það starx töluverð áhrif annar hafa sig þar upp á skaftið og
staðar í Canada, þar sem verið
var að taka lán. Hér kvað að
minsta kosti Bracken það hafa
spilt fyrir lántöku þessa fylkis,
er fram fór um þær mundir.
Þetta samningsrof Ontario-fylk-
is, eins voldugasta og auðug-
asta fylkis landsins, getur því
dregið dilk á eftir sér, enda þótt
slíkum samningum við orkufé-
lög verði ekki bót mælt.
NÝR ÍSLENZKUR SÖNGVARI
í ritinu ‘Musical Leader’, sem
gefið er út í Chicago, birtist
fregn um það nýlega, að ungur
íslendingur, Guðmundur Guð-
laugsson að nafni, hefði sungið
í borginni á söngsamkomu með
öðrum og vakið talsverða eftir-
tekt viðurkends söngfólks, svo
sem Miss Mary Garden og fleiri.
Guðmundur hefir stundað söng-
nám í 3 ár hjá Guðmundi
Kristjánssyni, kom til Vestur-
heims fyrir átta árum og er
breiðfirskur að ætt. Segir Miss
Garden um rödd hans, að hún
sé há og einkar hrein og hikar
ekkert við að halda fram að þar
sé óvanalega gott efni í mik-
inn tenórsöngvara. Hún hvetur
ekki aðeins Guðmund til að
halda áfram við nám, heldur
befir hún heitið honum aðstoð
sinni og annara söngvina, að
efna til söngsamkomu, þegar
söngvarinn hafi undir það verið
búinn.
FREGNSAFN
Borgarstjórafundurinn
f Montreal
Um 100 borgarstjórar víðs-
vegar að úr Canada, áttu fund
með sér nýlega í Montreal. Efni
þess fundar^ var, að borgirnar
neituðu með*öllu að taka nokk-
urn þátt í atvinnuleysiskostn-
aðinum, en kröfðust þess af-
dráttarl'aust að sambandsstjórn-
in tæki við honum. Houde,
borgarstjóri í Montreal og Mc-
Geer borgarstjóri í Vancouver
voru mennirnir, sem harðvítug-
ast beittu sér fyrir þetta mál.
Hinn fyrnefndi var fundarstjóri
og þegar tillaga hafði verið
gerð um að sambandsstjórnin
tæki að sér þennan kos'tnað og
greiddi þess utan skuldir bæj-
anna og lánaði þar ofan í
kaupið fé, ef bæirnir þyrftu á
að halda, krg/ðist hann að
menn við atkvæöagreiðsluna
réttu upp báðar hendur til þess
að sýna sem djarfast að hugur
,fylgdi máli. Og á móti svona
hagfeldnum tillögum gátu
borgarstjórarnir ekki verið,
sem annars munu þó hafa litið
á þær, sem hálfgerðan skrípa-
leik.
Að þessu loknu, var svo á-
kveðið að fara á fund sam-
bandsstjórnar og færa þetta í
tal við hana. Er þar skemst
frá að segja, að sambands-
stjórnin samþykti ekki neitt af
þessum tillögum. Kvað það
meira að segja ekki í sínu valdi,
að semja um neitt af þessu við
aðra en fylkisstjómimar. Og
með því dó hávaði þeirra Houde
og McGeer út og hefir síðan
ekki svo mikið verið gert sem
minnast á hann í blaðafrét't,
eins lítið og er þó um eftir-
tektarverðar fréttir.
* * *
Skattur á viðskiftum hækkar
í fregnum af fylkisþingi
Manitoba í gær, er þess getið,
að krafa Queens borgarstjóra
um hækkun á viðskiftaskatti í
Winnipeg, hafi að nokkru verið
veitt. Skattinn er leyft að
hækka frá 5 til 15% að nýju.
Hvað mikið það eykur tekjur
bæjarins veit enginnvþó skatt-
urinn sé nú samþyktur, en ef
reikningur Queens um að með
því að hækka hann eins og
hann fór fram á frá 5 til 40%,
yki það tekjur um $788,000,
mun láta nærri að þessi skatt-
aukning nemi frá $100,000 til
$150,000. Fórust Queen eftir
að þessu var til vegar snúið orð
á þá leið að bærinn kæmist
varla hjá, að hækka fasteigna-
skattinn, sem hugmyndin hefði
þó verið að lækka með sliatt-
breytingunni.
* * *
Nýr landstjóri í Canada
John Buchan heitir sá^sem
tilnefndur hefir verið, sem
næsti landstjóri í Canada, sam-
kvæmt því er Sir George Per-
ley, bráðabirgða stjórnarfor-
maður skýrði frá á Ottawa-
þinginu nýlega.
Mr. Buchan er skozkur að
ætt, er lögfræðingur og var
1901 til 1903 einkaritari Milner
lávarðar, sem þá var high com-
missioner fyrir Suður-Afríku.
— Hann var og í stríðinu
mikla og hafði tvö síðustu
árin umsjón með fréttaritun
um það undir stjóm Lloyd
George. En í Canada mun
hann kunnastur fyrir ritstörf
sín. Hann hefir skrifað sögu
stríðsins mikla og æfisögur
merkra manna?, svo sem Sir
Walters Raleigh, Lord Minto og
Oliver Cromwell. Hann hefir
einnig skrifað nokkrar skáld-
sögur.
Síðan 1927 hefir hann verið
þingfulltrúi háskólanna á Skot-
landi.
Við embætti sínu tekur hann
á komandi hausti, er Bessbor-
ough lávarður fer frá.
* * *
Landráðabrugg Nazista
í Memel
Fyrir' nokkru bárust fréttir
um það að Lithuania hefði tek-
Sambandsstjórnin og
atvinnuleysiskostnaður
í frétt frá Ottawa í gær, er
svo frá sagt, að sambands-
stjómin muni frá 1. apríl þessa
árs greiða helming alls at-
vinnuleysis-kostnaðar, auk þess,
sem hún sér algerlega fyrir ó-
giftum atvinnulausum mönn-
um. Stjómin hefir gert ráð
fyrir að semja við hvert fylki
út af fyrir sig um þetta.
* * *
Skeyti frá Varsjá á Póllandi
til blaðá á Englandi, s. 1. laug-
ardag, getur þqss, að í bardaga
hafi slegið milli bænda og yfir-
valdanna í Soviet Turkestan,
nærri landamærum Afghanist-
an og um 2,000 menn hafi
særst og fallið af hvorutveggja
liði. Bændur þverskölluðust við
yfirvöld Rússlands er þar voru
að heimta skerf stjómarinnar
af kornframleiðslu þeirra. Voru
flugvélar frá stjórninni þá send-
ar á vettvang með sprengjum.
Bændur þama sem flestir eru
Múhameðsmenn flýðu margir
suður fyrir landmærin. 14 lög-
reglumenn, sem einnig voru
múhameðsmenn og sem deigir
voru við innheimtuna af lönd-
um sínum, voru af lífi teknir.
, * * *
Elzti og fyrsti landnámsmaðurinn dáinn
C.F.
hefir með leyfi þjóðbandalags-
ins verið verndari Memel.
Á síðari tímum hafa Þjóð-
verjar unnið ósleitilega að því,
að æsa Memel-búa gegn Lithu-
aníu og sameinast aftur Þýzka-
landi.
Og baráttu þessara þjóða
virðist ekki lokið um þessa
bráð. S. 1. mánudag kom frétt
frá Póllandi um að Þjóðverjar
væru með nokkurt herlið á
landamærum Memel.
Sama daginn kemur frétt frá
Kaunas í Lithuaníu, að 4,000
stúdentar hefðu gengið í fylk-
ingu um götur og úthrópað
þjóðverja. Ætluðu þeir til bú-
staðar fulltrúans þýzka, en lög-
reglan gat komið í veg fyrir i sem þingmannsefni
það með því, að sprauta vatni Centre, Winnipeg, á
yfir fylkinguna og tvístra
henni.
Bretar og Frakkar hafa skor-
ist í leikinn og beðið Lithuaníu
um að gera grein fyrir gerðum
sínum. Kvað svarið vera á
leiðinni.
* * *
Tekjuhalli Ontario-fylkis
%
Á komandi ári frá 1. marz
1935 til 1. marz 1936, gerir fylk-
isstjórnin í Ontario ráð fyrir
tekjuhalla á f járlögunum er lögð
voru fyrir þingið í byrjun vik-
unnar, er nemur $14,606,346.87.
Tekjur stjórnarinnar eru metn-
ar rúmar 73 miljónir dollara en
útgjöldin 88 miljónir.
J. S. Woodsworth tilnefndur
J. S. Woodsworth, foringi C.
flokksins var tilnefndur,
í North
fundi í
Labor Hall á Agnes stræti í
gærkvöldi. Bæjarráðsmennirn-
ir J. Simpkin og Victor B. And-
erson lögðu til að Woodsworth
væri kosinn af fundinum sem
fulltrúi óháðra vekamanna og
C.C.F. flokksins og fóru nokkr-
um hlýjum orðum um foringj-
ann. Mrs. J. S. Woodsworth
þakkaði fyrir hönd manns síns,
er var fjarverandi.
* * *
GuSmundur Guðmundsson
6. maí helgidagur
Á sambandsþinginu var því
lýst yfir í byrjun þessarar viku,
að 6. maí ýrði helgidagur í
Canada, en þá byrja hátíða-
höldin á Englandi, sem fara
fram í tilefni af 25 ára ríkis-
Eden fer til Rússlands 1 stjórn Bretakonungs. í Canada
Anthony Eden ríkisfulltrúi verða einnig hátíðahöld og í út-
frá Bretlandi, er nú staddur í
Rússlandi. Var ferðinni heitið
á fund Stalins, alræðismanns,
til skrafs og ráðagerða um
samvinnu milli Rússlands og
Bretlands um að reyna að
stuðla að friði milli Evópu-þjóð-
anna. Brezka fulltrúanum var
tekið með kostum og kynjum í
Rússlandi og bre>zka flaggið
blakti víða við hún. Um til-
gang eða árangur ferðarinnar
að öðru leyti er óljóst. I rúss-
neskum blöðum var í sambandi
við komu Edens minst á hætt-
una sem af Hitler stafaði, og
að hann bíði með óþreyju eftir
að Japanir færu af stað, að
svala sér um leið Rússum.
* * *
Drekkur skál Breta-konungs
Maxim Litvinoff, utanríkis-
málaráðherra Rússa, sem ræðu
hélt í veizlunni, sem Anthony
Eden var haldin er hann kom
til Rússlands nýlega í stjórn-
mála-erindum, tók upp glas
sitt að lokinni ræðunni og
sagði: “Eg drekk skál hans
hátignar klonungsins (Breta-
konungs) ”.
* * *
Vopnasmiðir glæpamenn
í ræðu sem Pius páfi i Róm
hélt 1. apríl á kardinálaráðs-
fundi, fór hann hörðum orðum
um stríð og líkti vopnasmiðum
og stjórnmálamönnum, sem á
stríð hygðu, við ósvífnustu
glæpamenn.
varpið tala þá landstjóri, for
sætisráðherra og leiðtogi
stjórnar-andstæðinga o. s. frv.
í bréfi er “Hkr” bargt í viku-
lokin, frá Washington Harbor,
Wis., er þess getið að Guð-
mundur Guðmundsson hinn
fomi formaður og sjóhetja af
Eyrarbakka og einn þeirra
fjögra íslendinga er vestur
fluttust 1870 hafi andast að
heimili sínu þar í bæ, þann 23.
febrúar. Með honum er geng-
inn til grafar vazkur og velmet-
inn sæmdarmaður.
Guðmundur var með hinum
sérkennlegustu mönnum. Hann
var hraustmenni mikið og
heilsusterkur, að heita mátti,
alla sína löngu æfi, skáldmælt-
ur vel, hnyttinn og gamansam-
ur í svari, stálminnugur og
kjarnorður í máli. Hann var ó-
kvíðinn á hverju sem gekk,
enda fann hann jafnan þróttinn
hjá gjálfum sér, til að etja við
erfiðleikana. Hann var víking-
ur í lund og skoðun, batt ekki
bagga sinn neinum kreddu-
böndum . Lét hann þess getið
með launbitri fyndni hversu
hann leit á ýmsar kenningar
hinna fornu trúarbragðakerfa.
Kom þetta aðallega í ljós í
bréfum hans til kunningja
hans.
Guðmundur var fæddur á
Litla Hrauni á Eyrarbakka 8.
júlí 1840, var því tæpra 95 ára
er hann lézt. Fimm
fyrir andlátið sendi hann
“Hkr.” bréf, er birt var hér í
blaðinu 13 marz, og getur þess
þar að “það sé að fara yfrum á
FJÆR OG NÆR
honum Brún”. Kveðst hann þá
fyrsta sinn vera orðinn svo las-
burða að hann geti eigi lesið
eða komist ofan í stól hjálpar-
laust.
Foreldrar Guðmundar voru
hjónin Guðmundur Þorleifsson
og Málmfríður Kolbeinsdóttir,
systir Þorleifs á Háeyri. Fim-
tán ára gamall, réðst Guð-
mundur til sjós og 19 ára gam-
all tekur hann við formensku á
skipi er h§.nn átti hlut í sjálfur.
Er hann svo formaður í 11 ár
eða þangað til hann flutti til
Ameríku 1870 eins og fyr segir.
Fóru þeir félagar frá Eyrar-
bakka 18. maí og komu til Mil-
waukee við byrjun júlí. Eftir
að hingað kom stundaði hann
fiskiveiðar á Stórvötnunum um
langt skeið og þess á milli
skógarhögg og landbúnað. —
Fluttist hann snemma til Wash-
ington eyjar og bjó, þar sem
áður var nefnt Detroit Harbor
en heitir nú Washington Har-
bor. Er það all álitlegt þorp
norð austan á eynni. Lítil eða
enginn fastabygð var á eynni,
er íslendingar settust þar að
og mega því þau verk sem þar
hafa verið unnin heita þeirra
handaverk.
Árið 1875 kvæntist Guð-
mundur eftirlifandi ekkju sinni
Guðrúnu Ingvarsdóttur frá
Mundakoti í Árnessýslu. Voru
þau heitbundin áður en Guð-
mundur fór vestur, en hún kom
nokkrum árum á eftir honum,
er Guðmundur afréði að setjast
hér að fyrir fult og alt. Fimm
börn eignuðust þau er til ald-
urs komust og búa þau á eynni.
Þeir sem Guðmundi kyntust
munu lengi minnast hans. —
Honum svipaði meir til hinnar
fornu aldar á margan hátt, en
hinna síðari tíma. Hispurs-
laus, ríkur í lund, röskur á sjó
og landi, hjálpsamur og hjarta-
góður trúði á mátt og megin
jafnframt réttlátri ráðstofun
forsjónarinnar.
Áhyggjulaus kvaðst hann héð-
an fara — gat þess í bréfi fyrir
ári síðan — og láta þar nótt
dögum sem nemur.
Og nú er dagur er liðinn
bjóða vinir hans honum góða
nótt!
R. P.
i Jarðarför séra Jóhanns P.
I Sólmundssonar fór fram frá
Sambandskirkjunni á Gimli eins
Sveinn Thorvaldson, M.B.E., og tilkynt var í síðasta blaði,
kom til bæjarins í morgun. —|fimtudaginn 28. marz. Var fjöl-
Hann kom í erindum Sameinaða
kirkjufélagsins, en hann er for-
seti þess.
* * *
Mánudaginn var 1. þ. m. and-
aðist að heimili sínu í Ashem,
Man., husfreyja Anna Clements
kona Þorkels kaupmanns Cle-
ments í Ashem, eftir langa
sjúkdómslegu. Anna sál. var
um sextugt, fædd á Hnausum
á Vatnsdal í Húnavatnssýslu,
dóttir þeirra hjóna Björns Jó-
sefssonar Skaptason og Mar-
grétar Stefánsdóttur. — Anna
fluttist ung til þessa lands með
foreldmm sínum og systkinum
árið 1886 og ólzt upp hjá þeim
í Winnipeg og Nýja íslandi. —
Tvo bræður á Anna heit. á lífi:
Ca'pt. Joseph B. Skaptason
stjórnareftirlitsmann fiskiveiða
í Manitoba og Hallsteinn S.
Skaptason verzlunarstjóra í
Ashern. Ennfremur fóstursyst-
ir, er foreldrar hennar ólu upp,
Ásu Johnson gift Jóni Jónssyni
við Garðar. Jarðarför Önnu
sál. fer fram á föstudaginn
kemur kl. 2.30 e. h. frá útfarar-
stofu A. S. Bardals.
menni þar samankomið. Ræður
fluttu Dr. Bjöm B. Jónsson
prestur Fysta Lútherska safn-
aðar í Winnipeg og séra Rögnv.
Pétursson er stýrði útfarar at-
höfninni. Líkmenn voru Sveinn
kaupm. Thovaldson frá River-
ton, Valdimar Eiríksson, Frank-
lin Olson frá Gimli og Hjálmar
A. Bergmann lögfræðingur, J.
Walter Jóhannsson, Hjálmar
Gíslason frá Winnipeg. Jarðsett
var í grafreit Gimli bæjar. —
Áður en kistan var látin síga
niður í gröfina breiddi útfarar-
stjóri Arinbjöm S. Bardal ís-
lenzka fánann yfir kistuna, að
ósk og fyrirmælum hins látna.
en Tryggvi Kristjánsson lék á
lúður lagið “Góða nótt”, meðan bænum fyrir helgina. Hann
Á föstudagskveldið var, kom
hr. Ámi Eggertsson heim aftur
úr vesturferð sinni til Edmon-
ton. Með honum kom dóttrr
hans Mrs. Thelma Marlatt. —
Fluttu þau með sér hingað lík
manns hennar Arthur Nelson
Marlatts, er andaðist þar vestra
26. f. m. Fór útförin fram frá
Fyrstu Lúthesku kirkju laugar-
daginn 30. f. m. að viðstöddu
afar miklu fjölmenni. Var frá-
fall hans hið sorglegasta og
sviplegasta. — Veiktist hann
snögglega fyrir rúmri viku síð-
an úr inflúenza og andaðist að
fáum dögum liðnum. Hann var
maður á bezta aldri og hinn
efnilegasti og hvarvetna vellát-
inn meðal allra er honum höfðu
kynst.
* * *
Jón Sigurðsson, póstmeistari
frá Víðir, Man., var staddur í
kistan seig niður, og áður en
mokað var ofan í gröfina.
* * *
Séra Eyjólfur Melan frá Riv-
erton, Man., kom til bæjarins í
morgun. Hann kom til að sitja
kirkjufélagsnefndarfund.
* * #
Messa í Sambandskirkjunni í
Árborg, sunnudaginn 7. apríl kl.
2. e. h.
mun hafa komið til þess að
vita hvað dóttur sinni liði (Mrs.
D. Guðmundsson) er á Al-
mennasjúkrahúsinu hefir legið
um alllangt skeið.
* * *
Guðríður Sveinsson, 555
Sherburn St., Winnipeg, lézt s.
1. laugardag. Hún var um sext-
ugt, ættuð úr Höfðahverfi við
Eyjafjörð.