Heimskringla - 03.04.1935, Qupperneq 4

4. SOA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 3. APRÍL, 1935
ffcitnskrtttgla
(StofnuB 1S86)
Kemur út á hverjum mUSvikudegi.
Eigendur:
THE VXKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 viðakifba bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THB VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
RiUtjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjóran*:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimstadngla" is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepihone: 86 537
WINNIPEG, 3. APRÍL, 1935
HVEITISALAN
Hveitisölumálið hefir verið eitt mesta
og alvarlegasta áhyggjuefni þessarar
þjóðar um mörg ár. Hveitibirgðimar í
kornhlöðunum hafa hækkað jafnt og þétt
og að grynna á þeim eða að reyna að
selja eitthvað af þeim, hefir reynst eins
og að bjóða hundi heila köku. Frá árinu
1924 hafa þær aukist um 10 miljónir
mæla á hverju ári, unz þær voru árið
1933 orðnar 211 miljónir. Síðast liðið
ár (1934) höfðu þær að vísu ögn mínkað,
en námu samt 194 miljónum. Er það
eina skiftið á annan tug ára sem þær
hafa ekki aukist, þó lítið högg kunni að
sjá á vatni.
Þegar þannig virðist nú fokið í öll
skjól með hveitisöluna, mun hæði þykja
athyglisvert og hressandi, það er eins
reyndur maður og fjölfróður um þessi mál
og John I. McFarland er, hélt fram í ræðu
er hann flutti 14. febrúar í Moose Jaw, á
félagsfundi skólaráðsmanna Saskatchew-
an fylkis. Skal hér bfent á þau atriði úr
ræðunni, er áhræra horfurnar með sölu
á hveiti á þessu ári.
Á tímabilinu frá 1. ágúst 1934 til 1. á-
gúst 1935, segir McFarland, að hagfræð-
ingurinn heimskunni, Broomhall, meti,
að á heimsmarkaðinum muni alls seljast
552 til 576 miljónir mæla. í lok desem-
ber 1934 (eða 29 þess mánaðar) höfðu
219 miljón mælar verið seldir. Þá er enn
þörf fyrir 333 miljónir mæla, ef miðað
er við lægri tölu Broomhalls. Hvaðan
kemur nú það hveiti? Rússland og Mið-
Evrópuríkin hafa það ekki. Bandaríkin
sem um langt skeið hafa flutt út hveiti,
telur Broomhall nú ekki hafa neitt af-
lögu. Sannleikurinn er, að þau munu nú
þurfa að kaupa hveiti frá öðrum löndum
er nemur 25 miljón mælum. Frakkland
gerir ráð fyrir að geta selt 15 miljónir
mæla, en hveiti þaðan er lélegt og þykir
ekkert keppikefli. Einu löndin sem að
sölu þessari sitja, eru því Argentína, Can-
ada og Ástralía.
Og þá er spumingin hvað kemur í
hlut hvers?
í Argentínu var hveitiforðinn í lok des-
ember 1934 talinn 225 til 240 miljón
mælar. Það svarar til ársuppskeru þeirra.
Og á uppskem eiga þeir nú eins og kunn-
ugt er ekki von aftur fyr en í nóvember
og desember mánuði á þessu ári. Neyzla
í landinu nemur 95 miljón mælum. Verða
þá eftir til útflutnings alls 130 til 145
miljón mælar, það er að segja á öllu ár-
inu upp til desembermánaðar loka. En
nú er það venja að hafa aldrei minna en
50 til 60 miljón mæla, sem öryggisforða
frá 1. ágúst til ársloka eða næsta upp-
skeru tíma. Eftir öllu að dæma, verður
þá hlutur Argentínu sem næst 100 miljón
mælum til útflutnings frá ársbyrjun til 1.
ágúst 1935.
Þá er Ástralía. Hveitifórði hennar nam
110 miljón mælum um árslok. Af því
má hún flytja út úr landi um 40 miljón
mæla fram að 1. ágúst 1935.
Hveiti-útflutningurinn frá þessum
tveimur löndum nemur þá á þessum tíma
140 miljón mælum. En til vonar og góðs
vara, segjisi McFarland ætla að meta
hann 150 miljónir. Og að viðlögðum 15
miljón mælum frá Frakklandi, verður
upphæðin þá alls 165 miljónir. Á heims-
markaðinum sögðum vér sölu fyrir 333
miljónir mæla. Að frádregnum útflutn-
ingi þessara áminstu landa, verða þá
samt sölumöguleikar þar fyrir 168 miljón
mæla. Og það telur McFarland að vierði
hlutur Canada frá ársbyrjun til loka upp-
skeruársins 1. ágúst 1935.
En hvernig horfir þá við með hveiti-
birgðirnar í Canada í lok þessa uppskeru
árs? Á árinu 1934 t;elur sambands-
stjórnin uppskeruna hafa numið 275 mil-
jón mælum. Það getur ekki heitið að
uppskera ríkulega á vanalega stiku mælt,
en þó halda kornfélög einstakra manna,
að uppskeran hafi verið 20 miljón
mælum nainni en þetta.
En til að hafa vaðið fyrir neðan sig,
notar McFarland hærri töluna. Við hana
hætist svo afgangurinn frá fyrra ári 194
miljón mælar, svo alls nemur forðinn 469
miljón mælum á árinu. Neyzla í landinu
verður 120 miljón mælar. Og 29 des-
ember hafði 100 miljón mælar verið flutlt-
ir út úr landinu. Er forðinn þá ekki orð-
inn nema 249 miljón mælar. Þegar frá
því eru nú dregnar 168 miljón mælar,
sem metið er að Canada selji frá 29. des.
1934 til 1. ágúst 1935, þá verða hveiti-
birgðirnar ekki nema 81 miljón mæla í
lok þessa uppskeru árs í Canada.
%
Til frekari sannana máli sínu, bendir
McFarland á, að Broomhall hafi haldið
fram, að Canada yrði að selja 240 miljón
mæla af hveiti til þess að uppfylla þörf-
ina eða eftirspurnina á heimsmarkaðin-
um. McFarland gerir að vísu ráð fyrir
að hveitisalan nemi 268 miljónum, en þá
ber þess að gæta, að Broomhall tekur
ekki Bandaríkja hveitikaupin með í
reikninginn. Munar þá aðeins þremur
miljón mælum á útreikningnum, sem
ekki getur neitt talist.
Mr. McFarland segist hafa fært sér í
nyt allar þær upplýsingar og skýrslur
eftir sérfróða menn, sem hann viti að völ
sé á, til þess að kynna sér þetta mál sem
raunverulegast. Og hann kveðst nærri
ávalt hafa farið eftir þeim tölum, ef ekki
bar saman, sem málstað sínum eða nið-
urstöðu um hveitibirgðir Canada í lok
uppskeru ársins voru óhagstæðar, til þess
að vera viss um að staðhæfa ekki annað
en það, sem satt mundi reynast. Og
blaðið Free Press, sem heldur fram að
hveitibirgðirnar verði 200 miljón mælar
í uppskeruárslok, segist hann þora að
fullyrða að ljúgi meiru en helmingi, þ. e.
meiru en 100% um það mál.
Á hverjum mæli hveitis sem seldur
hefir verið, telur McFarland bóndann
hafa hagnast um 20c. Stefnu sambands-
stjórnarinnar í hveitisölumálinu hafi
stöðugt verið hallmælt fyrir það, að halda
hVeitinu í ákveðnu x%rði. Eitthvað meira
af hveiti tekur hann ekki fyrir, að hægt
hefði verið að selja, með því að keppa við
Argentínu um verðið. En það hefði að-
eins orðið til þess, að Argentína hiefði
fært sitt hveiti niður um önnur 15 til
20c hvem mælir og hvert verðið hefði
orðið með því geti hver sagt sér sjálfur.
Ef Canada hefði tekið þá stefnu, htefði
bóndinn ekki fengið meira og ekki
annað eins fyrir alt sitt hveiti en honum
hlotnast fyrir það, sem hann selur
á þessu uppskeruári. Hann hefði með
öðrum orðum gefið birgðimar, sem hann
á enn eftir óseldar. Það er allur sá bú-
hnykkur, sem með því hefði unnist. —
Markaður fyrir þessa árs uppskeru hefði
steypt stömpum með því.
Þegar eg tókst á hendur framkvæmdir
á eftirliti með hveitisölu fyrir hönd sam-
bandsstjórnarinnar, gerði eg það af sann-
færingu um að það væri eina skynsam-
lega leiðin, sem farandi væri í hveitisölu-
málinu eins og á stóð, segir McFarland.
Þó liberalar og komsölufélög einstakra
manna hafi talið þá söluaðferð óhæfa,
hefir það ekki sannfært mig um það, að
hún hafi gert framleiðandanum, bóndan-
um, ógagn. Blaðið Free Press, réðist
með hnúum og hnefum á mig persónu-
lega þegar stjórnin setti ákvæðisverð á
hveiti og leit svo á að “No. 1 Northem”
væri alla tíma virði 75c mælirinn. Blaðið
skoðaði sjálfsagt að keppa við Argentínu á
heimsmarkaðinum. Samt hélt sama blað
fram árið 1929, er óseljanlegar hveiti-
birgðir um allan heim námu 970 miljón
mælum 1. ágúst og höfðu aukist það ár
milli 300 og 400 miljón mæla, að Canada
ætti ekki að láta sér detta í hug að reyna
að keppa við Argentínu með því að setja
verðið niður og þó var hveitiverðið hér
þá $1.59. Að ósamkvæmninni við sjálft
sig undanskilinni, virðist sem blaðið tali
af nauða lítilli þekkingu, þegar það legg-
ur etthvað til málsins um hveitisölu
landsins.
Á þessu yfirstandandi uppskeru ári tel-
ur McaFrland, að horfumar hafi því stór-
um batnað með hveitisöluna. Að óttast
verðbreytingu á því, þarf ekki og mínkun
birgðanna spáir jafnvel góðu framvegis
um verðið, þó auðvitað verði ekkert full-
yrt um það, þar sem það veltur á upp-
skera yfirleitt.
Vegna þess hvað Evrópulöndin hafa
aukið framleiðslu sína, sagði McFarland,
er tilgangslaust með öllu að gera sér
vonir um sölu á hveiti þar sem áður, eða
að byggja á því sem var áður, en þessi
lönd juku hana. Ástæður þeirra til að
auka hveiti og komframleiðslu, geta ver-
ið margar og mikilsvlerðar. Um það höf-
um við ekkert að segja. Að svo miklu
leyti sem þær fullnægja ekki þörfinni
heima fyrir, kaupa þær hveiti frá öðrum
löndum, en ekkert fram yfir það.
Á síðasta áratugnum hefir hveiti fram-
leiðsla Evrópuþjóðanna aukist um 200 til
400 miljón mæla eftir því hvernig upp-
skeruár er. Á fundinum sem haldinn var
í Róm um hveitisöluna, segir McFarland,
átti eg tal við ýmsa um það, hvort það
í raun og veru borgaði sig fyrir Evrópu
að leggja stund á hveitirækt, því útlitið
væri það, að hægt væri að selja hveiti frá
Vesturheimi ódýrara og betra, en fram-
leiðslan kostaði þar. Mussolíni var sá
eini er spurningunni reyndi að svara. Og
svarið var ákveðið og gott og gilt við
htenni í hans augum. Hann sagði: “En
eigum við víst í næsta stríði að geta náð
í hveiti til að fullnægja okkar þörf hand-
an yfir höf?” Lexíu þessa býst eg við að
Evrópuþjóðirnar hafi lært í síðasta stríði
og það er hætt við að þær láti sér þau
vítin að varnaði verða fyrst um sinn.
FRUMVARP UM ATVINNUBÆTUR
Af fréttum að dæma frá Ottawa s. 1.
laugardag, er sambandsstjórnin ekki af
baki dottin í umbótastarfi sínu. Á-
minstan dag gaf Sir George Perley, sá er
stjórnarformenskuna hefir með höndum
í fjarveru forsætisráðherra, í skyn, að
innan skamms yrði lagt frumvarp fyrir
þingið er lítur að atvinnubótum í stórum
stíl. Þó frumvarpið hafi ekki enn verið
birt, er hugmyndin sem í því felst sögð
sú, að sambandsstjómin skipi “bygging-
ar-nefnd”, er það starf er ætlað, að hefj-
ast handa á húsagerð í öllum stærri
borgum landsins. Sambandsstjórnin lán-
ar nefndinni féð til starfsins, og ætlar
henni að reka það þannig, að fyrirtækið
beri sig og fénu sé ekki á glæ kastað. Að
vísu er sagt, að borgar- og fylkisstjórn-
irnar verði að vefta samþykki sitt til
þessa, en að málið strandi á því, er næsta
ótrúlegt.
Ennfremur kvað vera gert ráð fyrir
ýmsum öðrum störfum, með góðu leyfi
og samvinnu borganna um það, með
þessu fyrirkomulagi, að atvinnubóta-
nefndin eða ráðið, hafi þau með höndum.
Hon. Harry H. Stevens kvað hafa
hreyft þessari hugmynd fyrir nokkrum
mánuðum og byrjaði þá stjómin á að
viða áð sér upplýsingum um þörf fyrir
ný-hýsi í borgum landsins. Er fullyrt að
stjómin hafi komist að þeirri niðurstöðu
að nauðsyn þeirra væri sumstaðar hrýn.
Munu margir með eftirvæntingu bíða
þess að hugmyndinni verði hrandið í
íramkvæmd.
UM BREYTINGAR Á SKATTALÖGUM
WINNIPEGBORGAR
Tillaga Queens horgarstjóra um breyt-
ingu á skattalögum Winnipegborgar hefir
ekki enn sem komið er siglt beggja-
skautabyr á fylkisþinginu. Sjálf hefir
fylkisstjórnin að vísu lagt lítið til mál-
anna um hana, en viðskiftahöldar borg-
arinnar hafa sent fulltrúa sína á þingið,
er mótmælt hafa henni af krafti.
Samt er nú málinu þar komið, að þing-
nefnd sem haft hefir það með höndum,
hefir samþykt með 10 atkvæðum móti 5,
að leyfa að flokka viðskiftin niður til
skattálagningar, þó undirstaða skattsins
sé, sem fyr, leigumat eignanna.
En með þessari samþykt er þó lítið
unnið, því með henni er ekkert sagt um
það, hvað skatturinn skuli vera hár á
viðskiftunum. W. C. McKinnel þing-
maður frá Rockwood lagði til að hann
væri frá 5 til 20%, af leigunni, en með
því er aðeins talið að tekjur borgarinnar
aukist um $200,000 á ári. Það er svo
langt frá því að fullnægja því, sem fyrir
vakti með breytingunni, að ólíklegt er,
að borgarstjóri sætti sig við það.
Það sem hættast er við að tillöguna
hreki upp á sker, er einmitt þetta á-
kvæði, að í henni eru engar hömlur lagð-
ar á hvað háan skatt bæjarstjórnin megi
leggja á íbúana. En fylkisstjómin mun
líta í kringum sig, áður en hún leyfir
bænum að leggja á skatta eftir eigin vild
og geðþótta.
Agnúar eru vissulega einnig á því, að
skatta viðskiftin aðeins eftir því hver þau
eru. Sé til dæmig gert ráð fyrir að
allir læknar hafi $10,000 árs-
tekjur og séu skaittaðir eftir því,
gæti það orðið ýmsum þeirra
þungar búsifjar. Þó ætlað væri,
ennfremur, að hver kornkaup-
maður hefði $50,000 árstekjur,
gætif það hent sig að sumir
bæru eitthvað minna úr být-
um, þó það þyki nú ef til vill
skrítilegt.
Sannleikurinn er sá, að sann-
gjarn skattur getur það eitt tal-
ist sem er á hreinum tekjum,
tekjum, að kostnaði og sæmi-
legum framfærslueyri frátöld-
urh.
Queen borgarstjóri hefir satt
að mæla er hann segir, að
deildar búðir þessa bæjar, sem
70% af allri smásölu hafi hér
með höndum, ættu að vera
skattaðar í hlu'tfalli við það.
En gallinn á tillögu hans er sá,
að tryggingin fyrir því að það
verði gert eins og vera ber, en
hvorki meira né minna, er eng-
in, nema hans eigin geðþótti
sem stendur eða bæjarráðsins
og framvegis hvers annars
borgarstjóra eða bæjarráðs sem
verða kann.
Skattur þessi er ætlast til að
koma aðallega niður á stórvið-
skiftunum, s'tórverzlunum,
kornkaupmönnum, vátrygging-
arfélögum, bönkum o. s. frv.
Og öðrum en þessum burgeis-
um mun hann ekki standa fyrir
svefni, af því að almenningur
lifir í trú eins og boðað er en
ekki skoðun um það, að til sín
nái hann ekki. En hvað oft á
það sér stað um skatta?
Hver viðskiftamaður gerir
sér far um það að haga rekstri
fyrirtækis síns eftir efnum og
ástæðum. Hann metur gaum-
gæfilega tekjur sínar og gjöld,
sníðir sér stakkinn eftir vexti.
Þeir sem viðskifti hafa með
höndum fyrir þjóðfélagið gera
það aldrei. Þeir þekkja að-
eins eitt h'fslögmál og það ieru:
meiri skattar! Tekjur þessa
bæjar eru ef til vill ekki miklar.
Samt nema þær árlega 8 til
10 miljónum. Það nemur 140
til T65 dölum á hvern fjöl-
skylduföður á ári hjá aðeins
einni stjón af þremur, sem
verndarvængnum heldur yfir
okkur. En Mr. Queen segist
þurfa meiri peninga með, bara
eina miljón meira, en sjálfur er
hann ekki viðskiftamaður og
vteit ekkert hvernig fara á með
þetta 'tól, sem honum hefir ver-
ið fengið í hendur — skattá-
lagningar skrúfstykkið, því að
stjórna er ekki í öðru fólgið en
að kunna að fara með það.
Vitið í sig til þess kaupir hann
svo sem fyrirrennari hans með
fé bæjarins fyrir $40,000 dali
frá Torontoborg, þar sem um-
svifamestu og ófyrijrleitnustu
brakúnar og braskarar þessa
kalda lands hafa sér flestir yl-
góð hreiður gert og verpa og
selja eggin dýrt, eða svo þykir
Winnipegbúum þeir hafa gert
af reynslunni að dæma sem
þeir hafa af því haft í tíð
tveggja eða fleiri síðustu sveit-
arhöfðingja sinna.
Fullnaðar fréttir af því hvern-
ig máli þessu reiðir af á fylkis-
þinginu fást ef til vill þessa
viku, því stjórnarformaður
Bracken er farin að hafa orð á
því að slíta þingi í vikulokin:
hann og þingmenn flestir eru
orðnir dauðleiðir á að sitja á
þingi, sem ekkert hefir gert, og
væri fyrir löngu sjálfdau'tt, ef
ekki væri fyrir þetta sérstaka
skattmál bæjarins.
ÞRJÁR VfSUR
Þeir gömlu höfundar svo sem
Björn á Skarðsá og enn eldri,
vildu forðast torskildar kenn-
ingar, þó þeir kynnu að bregða
þeim fyrir sig, ekki síður en Mr.
Ottenson. Þar um vottar þessi
baga úr mansöng í Pontusar
rímum:
Edda gerir mér engan styrk
orða vals í smiðju,
Því er mín ekki mælskan myrk
Mærðar tals við iðju.
1 íullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu kvilla er stafa
frá veikluðum nýrum. — pær eru til
sölu í öllum lyfjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
Önnur mansöngsvísa úr
gömlum rímum hljóðar svo:
Ekkert hefi eg af Eddu lið
Að auka þennan mála klið
Þykir hún sumum þungskilin
Því kemst ekki í huga minn.
Þriðju vísuna mætti tilfæra,
ekki yngri að vísu en frá 17.
öld, til að sýna hvernig sumir
af þeim gömlu litu á Eddu-mál-
in:
Aldrei hefi eg úr Eddu nein
Afmors brögð eðá kvæða grein
Berst eg því sem brim við stein
Er blíða nefni eg lauka rein.
Gamall maður kendi mér
þessar vísur og bað mig að
koma þeim þangað, sem sá
digri diktari Mr. Ottenson sæi
þær og leinkanlega þeir, ef
nokkrir kynnu að vera, sem
vildu líkja eftir hans kvæða-
lagi.
Titir
MINNING UM J. P. S.
Oss fregn barst úr fjarska
Með feiknstöfum rituð,
Að norðan frá Gimli,
Með ná-frétt um dreng.
Vestur-íslenzkan óskmög
Með afbrigða gáfum
—í auðsæld og orðróm
Með afskiftan feng.
En hörð voru örlög
Og hamingjan mislynd;
Þó funheitur eldur,
Úr augum hans brann.
Hann skáldmæltur skapstór
Oft skutlaði örvum.
—Að jöfnuð og frelsi,
Til fjörslita vann.
Nú gangan er gengin,
En glæsimanns andi
Með svifhraða klifraði
Upp sólroðin fjöll.
Og minning hans lifir
Þó metorð ei hlyti
Og “kumlið” hans grafist
I gleymskunnar mjöll.
Um nafn þitt sé birta
Hjá Baldri með Ásum,
jl Hliðskjálf, þar hvelfing
I Er háreist og víð.
Þú Sökkvabekk situr
Að sumli, með Braga,
Og ljóðin þín flytur
Þar framandi lýð.
Finst skarð fyrir skildi,
í skilminga sennu;
Nú hjartað þitt vinur,
Það hætt er að slá.
Minn ljóðsveig í letri
Eg legg þér að höfði, —
Á dýrðarströnd lífsins,
Muntu Drottinn þinn sjá.
Þ . K. K.
27-3-1935.
MuniS eftir aS til sölu eru i
skrifstofu Heimskringlu m«3 af-
falls verSi, námsskeiS viS helztu
verzlunarskóla bæjarins. Nem-
endur utan af landi ættu að
nota sér þetta tækifæri. Hafið
tal af ráðsmanni blaSsins.
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringfu
Borgið Heimskringlu