Heimskringla - 24.07.1935, Blaðsíða 4

4. SÍÐA.
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 24. JÚLÍ 1935
HrTeimsktnngla
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oa 855 Sargent Avenue, Winnfpeg
Talsímis 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 viðsklfta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
.853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnrpeg
“Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 24. JÚLÍ 1935
Á VÍÐ OG DREIF
Að bæta úr atvinnuleysinu
Einn þröskuldurinn á veginum með að
bæta úr atvinnuleysinu, er sá, hve seint
gengur að byrja á störfum þeim, sem
ákveðin hafa verið og fé hefir verið veitt
til. Það er meira en ár síðan að féð var
til reiðu til lokræsisgerðarinnar í Winni-
peg. Nú er því máli loks þar komið, að
verið er að kalla eftir tilboðum í verkið
og skrásetja alla, sem æskja að færa sér
það tækifæri til vinnu í nyt.
Hvað margar vikur eða mánuðir skyldu
nú ganga í það. Það er bágt að segja.
Það hefir stundum gengið seigt og
fast, að fá stjórnir til að veita fé til
ýmsra fyrirtækja. En þó hefir hálfu erf-
iðara reynst, að hefjast handa á starfinu
eftir að féð hefir verið veitt.
Nú hefir svo mikið fé verið veitt til at-
vinnubóta af stjómum, að það er vand-
séð, að öllu meira hafi á öðrum tímum
verið, þó tímar hafi verið aðrir, eða þá er
einstaklingar lögðu féð fram. Atvinnu-
bóta-fjárveitingar stjórnanna nema svo
miklu, að hér ætti ekki um neitt atvinnu-
leysi að vera að ræða. En svo stirt hafa
framkvæmdir gengið, einkum þegar við
bæjar- og fylkisstjórnir hefir verið að
eiga um þær, ,að til framkvæmda hefir
oft aldrei komið. Þær hafa verið humm-
aðar fram af sér.
Þegar Roosevelt kom til valda veitti
hann offjár til atvinnubóta. Helmingur
þess fjár hefir aldrei verið notaður. Eitt
og tvö ár hafa liðið frá því að féð var
veitt og þar til að það var greitt sem
vinnulaun, hafi það á annað borð verið
notað til þeirra hluta sem ætlað var.
Það hefir ekki staðið á því, að fé hafi
verið heimtað af sambandsstjóm Canada.
Og það hefir ekki ávalt staðið á að það
hafi verið veitt. En bæimir og fylkis-
stjórnirnar hafa vanalega séð um, að
tefja svo fyrir að þaö fé yrði greitt út
sem vinnulaun, að verkamaðurinn hefir
varla vitað af því. Verkið hefir verið selt
einhverjum í hendur, sem að mestum
arðinum hefir setið af því.
Með slíkri samvinnu og aðgerðaleysi
frá fylkis- og bæjastjóma hálfu, verður
aldrei úr atvinnuleysinu bætt.
í þessu fylki erum vér vissir um að svo
mikið fé er nú veitt til atvinnubóta, að
það er ekki víst að það verði meira
framvegis í vanalegu árferði, og mundi
nægja, ef hendur bæjar og fylkisstjórn-
arinnar stæðu farm úr ermum, til að gefa
hverjum vinnulausum manni eitthvað að
gera.
* * *
Endemisháttur
Blaðið Winnipeg Free Press tók fyrir
skömmu upp á því, að birta daglega
tveggja og þriggja þumlunga langa stúfa
úr ræðum Rt. Hon. R. B. Bennetts frá
1930. Þó auðvitað sé til þess ætlast, að
þetta vekji óbeit og ímugust á Bennett og
stjórn hans, getur. það naumast komið
að miklum notum í þvf efni, því umræðu-
efnið er svo kubbað sundur með þessu,
að menn með opin augu, ganga ekki duld-
ir þess að þetta er blekkingar-tilraun sem
ekkert gildi hefir — nema ef vera skyidi
til að þjóna pólitískum buxnahætti rit-
stjórans. .
Áminst blað hefir aldrei látið undir höf-
uð leggjast að flytja kviksögur um að for-
sætisráðherra hafi illa fylt kosningaloforð
sín. Hann hafi orðið að skifta um stefnu
kom til valda. Það er satt, að Bennett
kom til valda. Það er satt, en Bennett
hefir ekki spurt sjálfan sig ávalt að því
hvað sagt var í kosningunum, en hann
hefir í einu aðeins út frá ioforðum sínum
brugðið, og það er í því að gera meira en
hann ákvað. Mikið af þeirri löggjöf, sem
samþykt hefir verið í nýafstöðnu þingi,
var ekki svo mikið sem minst á í kosn-
ingunum 1930. Þetta vita allir alsjáandl
menn og ritstjóri Free Press eigi síður en
aðrir. Það er því ekki mótvon þó al-
menningi sé farin að vaxa í augum óbil-
girni hans í flokkapólitíkinni.
Aðal-efni aðfinninga blaðsins um frum-
varpið á sambandsþinginu um stofnun
Hveitisöluráðs, var að það mundi halda
hveitinu óseldu í landinu. Og starf Mc-
Farlands í því efni, vítti blaðið óspart.
Það hélt því fram að selja ætti hveitið
fyrir hvað sem fengist fyrir það og að ó-
þarft væri með öllu að sitja með óseldar
hveitibirgðir í landinu.
En hvað sagði þetta sama blað um
hveitisöluna árið 1929. Þá voru, sem
kunnugt er allar kornhlöður landsins full-
ar upp í rjáfur af óseldu hveiti. Og þá
eins og nú tók Argentína markaðinn frá
Canada með því §ið selja hveitið $1.12
mælirinn, en Canada var að biðja um
$1.59 fyrir hveitið. “Að keppa við Ar-
gentínu”, segir Free Press þá, “er til
þess eins að gera út af við canadiska
bóndann. Þó hveitið yrði jafnvel selt og
sent út úr landinu á þessu lágverði, sem
Argentína var að selja það á, er meira að
segja ekkert við það unnið. Hveitiforð-
inn er sá sami fyrir þvf og það mundi
ekkert hækka verð þess.”
Þessi voru nú orð blaðsins 1929. En á
það ber að líta, að þá var hér liberal
stjórn við völd. Og dr. Dafoe var sá, sem
fastast lagði þá ráðin á með stjórninni,
að fleyja ekki hveitlnu á markaðinn fyrir
ekkert.
En nú er önnur stjórn við völd, sem
ekki sækir ráð sín til dr. Dafoes. Og það
gerir muninn. Ef hann hefði verið spurð-
ur ráða, er óvíst hvernig hann hefði tekið
í gerðir sambandsstjórnarinnar í hveiti-
sölumálinu. Hégómagirnd hans kvað
ekki dulin þeim, er hann þekkja. En
af því að hún var nú ekki kitluð, varð
að kúvenda í hveitisölumálinu, og fara á
móti fyrri ráðum sínum og skoðunum í
þeim — og það sem verst er við það,
gegn betri vitund.
* # *
ónauSsynlegur hávaSi
í borginni Toronto var maður nýlega
sektaður fyrir, “að vekja ónauðsynlegan
hávaða með bílhornablæstri.” Við rétt-
arhaldið í málinu varð ljóst, að bíll með'
nokkrum mönnum í, ók upp að húsi, um
miðnætti og blés hvíldarlaust í horn, til
þess að kalla á einhvem er inni í húsinu
var út. Það raskaði svefnró fjölda manna
í næstu húsum og afleiðing af því varð
sú, að einhver þeirra kvartaði undan
þessu við lögregluna og að hinn ákærði
var kallaður fyrir rétt.
Það er engin furða, þó þeir, sem fyrir
ónæðinu urðu kvörtuðu undan þessu. —
Það er kjánaleg aðferð að ná fundi kunn-
ingja sinna inni í húsum, að blása í horn
til þess út á stræti, ekki sízt um miðjar
nætur. Það getur verið nægilega ó-
næðissamt, að hringja dyrabjöllum á
þessum tíma. Það eru þó ekki nema
kunningjarnir sem fyrir ónæðinu verða
með því og sem hægra eiga með að
fyrirgefa það. En að vekja alla nágranna
þeirra til að ná fundi þeirra, ber vott um
svo mikið skeytingarleysi, að vítavert er.
Og samt er hornablásturinn ekki eini há-
vaðinn, sem þessir næturbílferðalangar
hafa oft í frammi.
Margir af þeim, sem seka gera sig um
þetta, eru sér þess ef til vill ekki með-
vitandi. Sjálfselska þeirra og kæringar-
leysi um aðra getur verið þeim meðsköp-
uð. En það dregur ekkert úr óþægindun-
um sem þeir valda öðrum með því. Og
það er vonandi, að þessir menn verði
ekki hinir einu, er á þennan óvana eru
mintir. Það væri rétt, er slíkir gapar gera
sig seka um þetta, að almenningur benti
lögreglunni á það. Fólk á heimilum
sínum á heitmingu á vernd fyrir öðru
eins og þessu.
STEFNAN1
Er þess að vænta, með tíð og tíma, að
vér fáum séð hlutina í þeirra sönnu af-
stöðu hvern við annan — fáum séð og
skynjað heiminn eins og hann í raun og
veru er — öðlumst sanna gagnsýni? Að
draga upp skíra og sanna hugarmynd af
alheiminum, eðli hans og stöðu mannsins
í honum, er eigi auðleikin list. Þótt
þekking vorri á undirstöðuatriðunum sé
enn skamt á veg komin, er hún þó nú
þegar orðin svo yfirgripsmikil—atriðin svo
mörg og þungskilin, að engum er nú
lengur unt að verða fullnuma í þeim
greinum, jafnvel hversu miklum náms-
gáfum sem hann kann að vera gæddur
og skýrleik. En þrátt fyrir þessi vand-
kvæði, ætla eg nú samt að svara spurn-
ingunni með jái.
Frá upphafi tilveru sinnar, sem skynj-
andi vera, hefir maðurinn leitast við að
leysa úr vandamálum sínum, bæði verk-
legum og hugsjálegum. Móttækisgáfa
hans og skilningsgáfan hefir þannig þró-
ast frá aldaöðli. Honum lærðist smám
saman að velja úr og hafna. ígrundun-
argáfan varð honum að lokum arfgengur
auður. Það var ekki smástigult spor,
sem stigið var, þegar honum hugkvæmd-
ist rannsóknaraðferðin. Því oftar og því
rækilegar sem henni var beitt, þess færri
ófarir og árangursleysur fór hann.
iSem vitsmunavera, sannfærðist mað-
urinn fyrir löngu um það, að í samfélags-
skap hans varð hann að hugsa, sjá og
starfa í samvinnu með félagsbræðrum
sínum. Verða því allar menningartilraun-
ir vorar að snúast um það, að samhljóða
og samríma hugsun, vilja, tilfinning og
framkvæmd. Uppfræðslu vorri verður að
haga svo til, að mannseðlið og náttúru-
öflin tengi höndum saman til eflingar
sameiginlegs gengis. Þjóðfélagslífið legg-
ur stöðugt þyngri og þyngri kröfur á
herðar hvers og eins. Eftir því sem sjón-
deildarhringur vor víkkar, vaxa kröfur
vorar og örðugleikarnir við að fullnægja
þeim. Vér lifum nú ekki lengur í smá-
um og strjálum þyrpingum, er létu stjórn-
ast af gömlum og föstum venjum. Mann-
heimurinn skiftist nú í afarstór þjóðfélög,
hvert með sínum sérstöku stefnum og
kröfum, svo margbrotnum að stjómar-
fyrirkomulagi og siðháttum, að til þjóð-
meina horfir.
Sérstaklega er það satt um þjóðlíf vort,
að áhugaefnin eru orðin svo óendanlega
margvísleg, að oft vill það til að eitt
rekst á annars horn. Er því afar nauð-
synlegt að hver stéttin sé sjálfri sér trú —
sé löghlýðin. í víðum skilningi ætti að
vera frændsamlegt samband milli allra
stétta, því að vöxtur einnar hvílir að
mörgu leyti á vexti og velgengni allra
hinna. Þó hér sé mikils ávant, hefir samlífi
mannsins leitt af sér undursamlegan
framvöxt iðnaðar og lærdóms. Hver ný
uppfynding krefst sérstakrar framleiðslu-
aðferðar, og hagnýting hennar breytir
lifnaðarháttunum, er verður þeim mun
auðsénara sem uppfyndingin er nyt-
samari og mikilvægari. En á hinn bóg-
inn verða skólarnir stöðugt að færa út
kvíarnar, svo þeir geti staðið samhliða
framförunum; — hugvitssemin er að
sjálfsögðu alt af í fararbroddi — ríður á
vaðið og ræður stefnunni. Við hverja
viðbót, á báðar síður -— iðnaðar og upp-
fræðslu, vanáast málið hröðum . skref-
um . Undirdeildirnar eru nú orðnar svo
margar og hagsmunahliðarnar svo sund-
urleitar, að til vandræða horfir, nema
sérstakrar varúðar sé gætt. Aldrei hefir
verið brýnni nauðsyn þess en nú, að
glöggskygni og djúphygni fái að sitja í
fyrirrúmi. Án sannarlegs gagnsæis er oss
eigi unt að hugsa skynsamlega um þessa
hluti — eðli mannsins og náttúruna. Að
I vita um nauðsyn þesssa — skilyrði til
farsællar þróunar, er orkan, sem fram-
leitt hefir yfirburði mannsins. Samlífis
ásigkomulagið sjálft er nú gjörbreytt. Það
er nú ekki lengur einungis orðið vanda-
spursmál fjölskylduföðursins, ættarráðs-
ins, höfðingjaflokksins, einveldiskonungs-
ins eða sérstakrar ráðstéttar. Það er orð-
ið að lífsspursmáli lýðveldisstjórnar, að
hver og einn íhugi vandlega; hver og
einn kunni greinarmun góðs og ills; læri
að komast að niðurstöðum — læri að
álykta og læri að nota atkvæðisréttinn
sem skynsamlegast. En þetta getur því
aðeins orðið, að hver og einn beri nægi-
legt skyn á þessi efni. Forystan er ekki
lengur sjálfkjörin staða, né að eins for-
stjórn samvinnufélagsskapar; áform
framkvæmdarinnar verður að öðlast sam-
þykki meiri hlutans. Hlutverk forystunn-
ar er nú að koma föstu og réttu skipu-
lagi á hugsunarstefnur vorar, svo að
meirihlutarúrskurður geti ávalt orðið til
þjóðfélagsbóta. Ákjósanlegasta lýðveldi
er, þegar því er stjórnað af lýðnum, fyrir
lýðinn, af þjóðkjörnum mönnum, völd-
um með sérstöku tilliti til hæfileika
þeirra að gegna því starfi. En hvernig
skyldi fáfræðingurinn eiga að velja slíka
menn, eða jafnvel æskja þess? Vér
stöndum augliti til auglitis við þessa
hættu — hættuna, að lýðveldi vort fari
forgörðum sökum þess, að oss skortir
þekking og nægan vilja til að útvelja
þá menn í þetta afar þýðingarmikla em-
bætti, sem eru að öllu leyti starfinu
vaxnir.
Þess er ekki að vænta, að vér getum
hver um sig numið til fullnustu allar
greinir lærdóms og þekkingar. Slíkt ligg-
ur langt fyrir utan takmörk möguleik-
ans. Sannreyndirnar um líf og efni eru
orðnar svo fjölbreyttar og yfirgripsmikl-
ar, að mannleg þekking er nú
þegar vaxin einstaklingnum
langt yfir höfuð.
Sá, sem vitur er, hefir orðið
það með aðstoð lærdóms og
skynsemisályktunar. Ályktun-
ar niðurstaða hins vitra er ávalt
dregin af forsendum, sem hafa
staðist vísindalega gagnrýni; í
þessu eru vitsmunir hans fólgn-
ir. Menn höfðu gjörskoðað huga
sinn um eitt og annað og mynd-
að sér skýrar skoðanir löngu
fyrir tilkomu vísindalegra rann-
sókna, en fáar, jafnvel engar
þeirra voru réttar. Sönn skoð-
unnarhugmynd — laus við tál
og blekking, getur því að eins
myndast, að vér sjáum alheim-
inn — skynjum hann eins og
hann er. Þetta er svo afar
nauðsynlegt voru margbreyti-
lega þjóðfélags- og menningar-
lífi. Afstaða hvers við annað
verður að sjást og skiljast frá
sannvísindalegu sjónarmiði,
því ekkert getur staðið til lengd-
ar, sem kemur í bága við lög-
mál náttúrunnar. Hugmynd
vor um alheiminn verður máske
aldrei fullgjör, verður alt af ó-
ljós, en hún þarf ekki að vera
ósamkvæm því, sem fullvíst er
eða því, sem hægt er að fá full-
vissu um. Þrátt fyrir það, þótt
hástig skynseminnar hafi orðið
hlutskifti mannsíns, ímyndi
hann sér alheim, sem ekki er
til, í stað þess að ráða bætur á
vandræðum sínum, býður hann
öðrum verri heim. Grundvallar-
atriði skoðana vorra verða því
að vera sannreyndar niðurstöð-
ur, og þannig komið fyrir, að
á þær megi byggja æ öflugri og
víðari skoðanir, sem koma í Ijós
við skynsemisályktanir gagn-
vart hverri nauðsynjakröfu í
ramtíðinni. Ekkert, sem nokkru
máli skiftir, má vanrækja, eigi
oss að fara fram í vísdómi og
hyggni. Einungis skoöanir, sem
koma oss að haldi, geta dvalið
hjá oss til langframa. Það
sem vér vitum um alheiminn á
að mestu leyti upptök sín í
samlífi mannsins. Engum væri
unt að komast langt, hvorki í
einu eða öðru, án hvatnings-
áhrifa annara. Víðsýni, um-
burðarlyndi, samhygð og alt þar
í millií eru afgræðingar — frjó-
kvistir þjóðfélagstilhneiginga
mannsins. Hver skilningsgóður
og námfús maður getur lært
til fullnustu eina vísindagrein,
eða eina deild hennar, sé grein-
in yfirgripsmikil, og jafnframt
því, fengið glögga þekking á
vísindalegum rannsóknarað-
ferðum, og þannig kynt sér for-
sendur margra stærri niður-
staða. Með þessu móti hafa
vitsmunir mannsins aukist. í
vísdómsviðleitni vorri, verður
þekking vor í mörgum greinum
að byggjast á því einu, að
treysta áreiðanleik einnar eður
annarar sérfræðigreinar. En
traust vort má ekki vera á þeim,
sem ekki hafa hlotið heims-
viðurkenning — ekki undir
neinum kringumstæðum á fals-
spámönnum né falsspeki þeirra.
Það ætti að vera brennandi
löngun hvers og eins, að móta
lífsstefnu sína sem mest sönn-
um forsniðslögmálum náttúr-
unnar. Heimildarmenn vorir
yrðu þá þeir, sem með óslökkv-
andi löngun, kostgæfni og erf-
iðismunum hafa komist að fót-
skör guðs. Kysum vér skrum-
ara, yrði falskenningar þeirra
oss hálfu verri og þungbærari
en vor meðfæddi einfeldnisfá-
vizka.
Það er hlutverk menningar-
skólanna að ryðja sannleikan-
um braut; og fjöldi þeirra hafa
gert það rækilega. En þeirra
getur þó samt, sérstaklega nú,
á þessum byltingatímum, sem
þetta verður ekki tvímælalaust
sagt um. Mentamáladeildirnar
eru oftlega, í seinni tíð, skipað-
ar þeim mönnum, sem sízt ættu
þar að sitja. Stjórnmálastefn-
ur þeiBra hafa náð þeim heljar-
tökum á þeim, að sannleikur-
inn verður að lúta í lægra haldi
eða er jafnvel gjörsamlega fyrir
borð borinn. Margar kenslu-
1 fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna plllur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu kvilla er stafa
írá veikluðum nýrum. — pær eru til
sölu í öllum lyíjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
bækur komast þannig í önd-
vegisessinn, sem eru gagnsýrðar
fölskum og óheillavænlegum
kenningum og hugmyndum,
samdar af háskólakennurum,
sem ekki kunna að gera grein-
armun á heilaspuna og vísinda-
legum sannreyndum, en sem
háttstandandi stjórnmálasnápar
hafa léð fulltingi sitt og ábyrgð-
arvottorð.
Sumum nemendum er þannig
kent, að þeir eru hvaltir til að
afla sér nákvæmari upplýsingar
um eitt eður annað efni. Slík
aðferð eflir frumleik og sjálfs-
traust, umburðarlyndi og gott
samkomulag. Öðrum, bæði ung-
um og gömlum, er veitt tilsögn
í barnslegum hégóma og fá-
sinnu, skrumi, kreddum, trú-
hræsni, illýðgi, ógóðgirni og öllu
því, sem henni fylgir. Vér
þörfnumst sannrar gagnsýni í
þessum efnum framar öllu
öðru. Baráttan milli þessara
tveggja uppfræðslustefna skiftir
alla miklu. Velferð þjóðveldis
vors, já, líf þess, er undir því
komið hvor þessara stefna ber
hærra skjöldinn.
iSökum víðtækis námsgrein-
anna, vísindi og listir, skipast
þær ekki lengur í heildarkerfi
heldur greinast þær nú í ótal
sérfræðideildir.
“Meistari í listum”, hefir nú
glatað sinni upphaflegu merk-
ingu. Oss er því nauðsynlegt
að læra að virða og meta ann-
ara starfsvið, áhugamál þeirra
og afrek, þótt gáfnastig vort
kunni að fyrirmuna oss beinn-
ar þátttöku í starfi þeirra. Oss
er einnig þörf á að læra að
hagnýta oss árangur slíks
starfs — læra að beita þeim
sannreyndum við úrlausn
vandamála vorra, er frömuðum
vísindalegra rannsókna hefir
auðnast að draga fram úr
fylgsnum náttúrunnar. Að ná
því þroskastigi, að kunna að
greina rétt frá röngu — hafna
því, sem miður hentar, en hag-
nýta það, ,sem sízt ríður í bága
við eðlislögmálin, er megin-
stefna og tilgangur menningar-
skólanna. Önnur framfara-
stefna en þessi, er á fjarstæðu
einni bygð og táldrægni.
Það er nú augljóst, að vér
getum ekki allir orðið sérfræð-
ingar í öllum greinum — kunna
þær til fullnustu. Né get-
um vér, hver um sig, komist
langt af eigin reynslu, hvorki í
hyggni né uppgötvunum. Hvar
er þá prófstein skoðana vorra
að finna — hvernig getum vér
vitað hvort rétt er stefnt? Vér
getum lært að hugsa eins og
fullnuminn hugsar á sínu sér-
fræðisviði um alt, sem snertir
efni, ,aðferð og niðurstöðu.
Þannig getum vér stilt og
mótað lífsstefnu vora í öllum
greinum. Eftir þessari braut
liggur leiðin.
—Point Roberts, Wash.,
12. júlí, 1935.
Árni S. Mýrdial
Of vinsæll
Göring ráðherra var um dag-
inn á brúðkaupsferð í Wies-
baden. En það var sama hvar
hann og kona hans reyndu að
fela sig. Aldrei fengu þau að
vera í friði. Sérstaklega voru
börnin nærgöngul með forvitni
sinni. Konan hans er þekt leik-
kona.