Heimskringla - 23.10.1935, Blaðsíða 2

2. SlÐA
HLIMSKRlNGLA
WINNIPEG, 23. OKT. 1935
ENN UM HELLA
í vetur sem leið sendi eg
Heimskringlu lýsingu af Bella-
mar hellinum á Cuba og með
því eg varð þess áskynja að
kaupendum blaðsins þótti hún
ekki lakari en sumt af því sem
í blaðinu hefir komið ætla eg
að bæta við lýsingu á nokkrum
merkustu hellum sem menn
hafa fundið. Eg held að ekki
sé til lýsing af þeim á íslenzku
máli áður.
Mammútshellirinn í Kentucky
í Bandaríkjunum er alkunnur
fyrir feikna stærð sína svo sem
nafnið ber með sér, og álitinn
að vera mestur að ummáli allra
hella. Það er því hyggilegast
að hvíla sig vel áður en hann
er kannaður. Hver ferðamaður
verður að hafa með sér nesti og
drykk til dagsins og olíulampa.
1 sprungum sem eru í veggjun-
um inn frá dyrunum eru torfur
af leðurblökum, mörgum
tegundum, hanga þær hreyf-
ingarlausar á afturfótunum. —
Dauðar leifar þeirra og drítur
sem safnaSt hefir um óþektar
aldir á hellisgólfinu hefir fram-
leitt saltpétur, og þar var hann
unnin í stríðinu við Englend-
inga 1812. Frá þessari grein
iðnaðarins stafa grafimar og
moldarhaugarnir sem eru við
innganginn, en þaðan eru 60
þrep ofan á hellisgólfið.
Hellirinn tekur feikna breyt-
ingum í hæð og breidd. Á sum-
um stöðum verður hann svo
lágur og þröngur, að nálega
verður að troðast eftir honum,
en svo skýtur honum út á ný,
og er þá líkastt því að maður
gangi í hvelfdri höll eður kjall-
ara kirkju. Ýms hliðar göng
liggja út frá aðalhellinum, en
sagt er að hann með þeim sé
20 mílur á lengd.
Að liðinni klukkutíma göngu
er hellirinn orðinn all rúmgóð-
ur, og hér hefir verið bygt húsa-
þorp, eru húsin meC gluggum
og hurðir fyrir dyrum. Fyrir
mörgum árum síðan hafði
bandarískum lækni dottið í hug
að Mammúts hellirinn væri eink-
ar hentugur spítali fyrir brjóst-
veika sjúklinga yfir vetrar tím-
ann, og svo flutti þessi hellis
dokttor sig um haust ofan í
þennan nýmóðins spítala með
17 sjúklinga, og þar næst hófst
starfsamt líf. Það voru famar
rannsóknarferðir eftir göngun-
um, tekið á móti gestum úr1 sem öldugjálp, eða vatnsdropi hulin dropsteins lagi, er hlaðist
mannheimum, jafnvel framdir
dansleikir og söngsamkomur.
Dvölin þarna niðri átti að vera
í þrjá mánuði.
En að tveim mánuðum liðn-
um kom í ljós áberandi aftur-
för í sjúklingunum. Þenna
tíma hafði enginn litið sólar-
Ijósið, en ekki vildu þeir gefast
upp, og yfirgefa hellislífið, og
allir vonuðu að þeir gætu bjarg-
að lífinu. Þá alt í einu dóu
detta í vatnið. Vatnsspegillinn
liggur hreyfingarlaus og dimm-
ur, og þar finst enginn straum-
ur. í vatni þessu lifir furðuleg
skepna, það er smáfiskur Am-
blyopsis spelæus og er stein
blindur. Þar er einnig blind
krabba tegund og fáein skordýr.
Fremri hluti hellisins er úr
þéttu kolasúru kalki, en innri
hluti hans er úr brennisteins
súru kalki eða gipsi 't. d. í helli
nokkrir sjúklingarnir og með þeim sem þarna er og nefnist
því var þá sýnt að dauðinn
kunni leið til hellisins. Þá brást
kjarkurinn og allir lögðu á
flótta til næsta gistihúss, en
þaðan komst enginn lifandi, og
var læknirinn einn þeirra.
Eina hvelfingu hellisins not-
uðu Meþódistar fyrir kirkju. Þar
kveikti leiðsögumaðurinn í
nokkrum örkum af ólíu pappír,
skaut þá skærri birtu upp í
hvelfinguna. Þessi hluti hell-
isins er eftirtektaverður fyrir
langar dropsteinsnálar sem
hanga úr loftinu og er hann um
500 fet á lengd. Hellirinn er
undra líkur voldugri dómkirkju
sem skreytt er súlum og skraut-
legum tjöldum, en biritan varir
of skamma stund að hægt sé að
veita öllu eftirtekt.
Kirkjan vekur þó ekki jafn
mikla undrun og önnur um-
fangsmikil höll með lóðréttum
veggjum, heitir hún “Stjörnu-
salurinn” og er 190 fet á hæð.
Hvelfingin er dökk en þétt skip-
uð Ijómandi kristöllum. í hæfi-
legri birtu lítur þetta einkenni-
lega út, líkast og maður væri
staddur úti á heiðskýru og
stjömu björtu kvöldi. Lengra
inni verður fyrir manni vatn 10
fet á breidd og hálf míla á
lengd sem heitir Styx. Það
virðist sem vatn þetta standi í
nánu gambandi við á sem renn-
ur skamt frá og heitir Green
River. Vatnshæðin í báðum
fylgist að. Hvelfingin grúfir
sig svo ofan yfir vattiið, að
maður verður að leggjast flatur
ofan í bátinn sem hafður er til
að ferja fólkið yfir, en hækki
í ánni, er ferðalaginu lokið. —
Það er tæpast hægt að hugsa
sér draugalegra ferðalag en í
þessum undirheimum; svart og
vott hellisþakið legst ofan að
andlitum ferðafólksins, og
lampaljósið ber aðeins drauga
birtu.
Það heyrist ekki svo mikið
Clevelands ráðsstofan, eru mjög
fagrir gips kristallar; þar skamt
frá er mikið af stórgrjóti. Úr
þessu víkkar hellirinn o"g mynd-
ar “Skelfingarhöllina”. Er hún
(í minsta hluta hellisins) eyði-
leg mjög. Næst er komið til
“Sírenu hafnarinnar” en hún
er í insta enda hellisins. Yfir
höfuð er mjög lítið af fögrum
dropsteins myndunum.
Við enda leiðarinnar er for-
inginn vanur að gera fólkinu
hverft við með því að slökkva tímabilinu.
hefir þar um aldirnar síðan mað
urinn féll ofan í þetta hræðilega
myrkur gjárinnar. “Dómkirkj-
an” er og mjög fágæt fyrir sín-
ar stórkostlegu og margbreyttu
dropsteins myndanir, er ýmist j
hanga niður úr hvelfingunni eða
hafa vaxið upp frá gólfinu, og
líkist mjög hvelfingu í dóm- j
kirkju. Það er auðvelt að í-
mynda sér að vera staddur í
undrahöllum þúsund og einnar
nætur sem andarnir reistu. —
Hér hefir verið getið um aðeins
fáein dæmi af • því fáséða sem
hellar þessir hafa að sýna.
Jómfrúar hellirinn
við bæinn Ganges (Dep. Her-
CIGARETTE PAPERS
ault) í Frakklandi þykir og ummáli °S hæð- Þar eru all- j í öllum skilningi skygði á hann
mjög markverður sökum feg- fcagrar dropsteina myndanir, og Lása, neðri bæinn á Fjalli, en
Vá
\kx
WtSV

Caúa<
,áa'

Og
gVe:

ljósin örlitla stund, finst þá sem
maður sjái Ijósbjarmann á
veggjunum, en brátt hverfur sú
missýning, og alt er hulið í
sótsvörtu myrkri. Áhrifin eru
hræðileg, það er líkast og vera
grafinn lifandi í stórkostlegri
líkkistu, og risin upp aftur frá
dauðannm, þegar ljósin ,eru
tendruð.
Á einum stað myndar þessi
hellisá Styx, dálítið vatn, og er
ummál þess það mikið, að þeg-
ar báturinn líður áfram, nær
kindlaljósið ekki út til veggj
anna. Þetta vatn er nefnt
“Dauða hafið”.
4 Skarnt frá kirkjunni, en sam-
tengt með mjóum göngum er
“Drauga herbergið”. Þar fanst
áður mikið af Indíánskum
“Múmíum”. Þessum gamla
grafreit hefir nú verið breytt í
veitinga stofu, selja konur leið-
sögumannanna þar hressingu
og þar má jafnvel fá dagblöð.
Frá þessum stað liggur leiðin
niður marga stiga og yfir hrör-
lega brú, eftir “Auðmýktarveg
inum” þar til komið er að “Pré-
dikunstól Djöfulsins” og þaðan
>til “Botnlausa hyldýpisins”. Er
það gjá svo djúp að ekki hefir
fundist botn með 900 feta löngu
færi.
Svertingi nokkur sem strauk
og var eltur, vann það til að
kasta sér þar ofan( heldur en
að gefast upp.
urðar sinnar í dropsteins súl- 1 einum SanSi Þar finst mikið af
um. Hann hefir myndast á beinum ár bjömum hýenum
kalklaginu á Siluríska jarðlags og tígrisdýrum. Hellirinn ber
tímabilinu, þar sem flestir hell- nain námumanns er hét Bau-
ar eru í kalklögum frá Júra mann sem viltisfc Þar ^ 1672
og ráfaði um gangana í þrjá
sólarhringa, og er hann um
lögun og þegar síðir komst ut> var sv0 af bon-
um dregið að hann dó litlu síð-
ar.
er
sem
fíe
■ðú

;ðVS, úeVáut ,„MeTÍa
- e\tv
að
0,0
a°'" VW11'
6ta VÖ'"'0*
setú
etú

T. G. BRIGHT
& CO.
LIMITED
Stærsti vín-
framleiðandi í
Canada
Niagara FalLs,
Ontario
Stonfsett 1874

right’s
f Q WINES^
Luray hellarnir
Sveitabærinn Luray í Pago
County í Virginia-fylkinu í
Bandaríkjunum varð nafnkunn-
ur fyrir röð af mörgum hellum
sem fundust þar skamt frá, og
eru miklu fegurri en sá nafn-
frægi Mammúts hellir í Ken-
tucky.
Inngangurinn er þröngur
gangur og eru þar þrep ofan að
fara. Gangur þessi er skreytt-
ur fegurstu súlum; úr loftinu
hanga ljómandi dropsteing nál-
ar, sem glitra í kindlaljósinu.
Ferðamaðurinn fer á brú yfir
dálitla tjörn, “Forar tjömina”,
og kemur um leið inn í fyrsta
aðal hellirinn. Þar er það svo-
nefnda “Fiskitorg”. Er það um
40 fet á lengd og jafn breitt. —
Nafnið er dregið áf dropsteins
myndun er líkist fiskum hengd-
um upp á talknunum. Svo er
klifið upp á háann stall og
verður þá fyrir manni “Mikla
kokið”. Það er gjá 75 fet á
dýpt og er “Jómfrúar lindin”,
einhver fegursta dropsteina
myndin í hellunum. Beint nið-
ur undan furðulegri þyrpingu
af hangandi dropsteinsnálum,
sézt í gegnum gólfsúluraar ofur
lítil skál snjóhvít með kristals
tæm vatni. Eftir 100 feta
göngu verður á vegi okkar
“Vörðurinn” og litlu seinna
sjáum við móta fyrir “Vofunni”,
daufri og draugalegri í blakt-
andi ljósinu. |Skamt þaðan
liggur brúin yfir gjána, og þá
hún var könnuð í fyrstu, fanst
botni hennar beinagrind af
manni; um aldur hennar veit
enginn. Hún var að nokkm
Hellismunnurinn
brunnur að
komið er niður, verður fyrst
fyrir manni forhöll sem er
greind frá aðalhellinum með
hurð, svo engum takist, af for-
vitni að fara þar inn án leið-
sagnar og villast. Þaðan liggur
leiðin upp á við, og þá er komið
í sal sem nefndur er “Konungs- ,
kápan”. Þar undrast maður af Ásgeir Sigurðsson
Þýtt fyrir kvöldvökufélagið
Nemo” á Gimli af
Erlendi Guðmundssyni
FRA ÍSLANDI
að sjá eftiriíkingu af hengi-
fyrverandi aðalræðismaður
tjaldi í fögrum og reglulegum úreta hér á landi, andaðist í
fellingum sem hangir niður úr &ær eftir langvinnan sjúkleik.
hvelfingunni, líkast því að “káp- | ^Vísir, 27. sept.
an” væri úr flaueli eður atlaski. ; * * *
Þaðan liggur leiðin um göng Karfaveiðar
sem á sumum stöðum eru svo j Siglufiröi 28. seþt.
lá, að þar verður að skríða á1 Skallagrímur kom með 30
fjórum fótum, og er þá komið í ( smálsetir af karfa til Siglu-
sal þeirrar “heilögu jómfrúar” fjarðar á miðvikudaginn og
og bera þar fyrir augu manns ! Trygsvi gamli síðastliðin fimbu-
alskonar dropsteina myndir, svo
sem “keisara kápan” og “mikla
orgelið” með svo háum súlum,
að jafnast við margann kirkju-
iturn. Alt í einu nemur maður
staðar við gjá, og liggur hell-
isveggurinn fyrir enda hennar í
hálf hring, er þá hleypt upp
bengölskum loga og jafn skjótt
birtist mynd af konu með kór-
ónu á höfði og síðum klæðum,
hafði myndin stigið upp úr
gjánni, og varpar af henni afar
miklum skugga á vegginn. —
Þetta er hin “heilaga jómfrú”.
Fyrstu áhrifin em undraverð
svona óundirbúnum, og auðskil-
ið að undrasýn >þessi hefir gefið
efni til fjölda kraftaverka sagna
þar í nágrenninu. Hellir þessi
er sagður að vera 300 feta hár
þar sem hann er hæstur.
dag með 160 smálestir. Karfinn
úr Tryggva gamla var lifrar-
tekinn, og um Í00 tunnur flatt
og saltað til útflutnings, sem
reynslusending. — Á fimtudag-
inn og föstudagsnóttina unnu
um 60—70 konur og karlar við
lifrantökuna. Fleiri togarar eru
væntanlegir af karfaveiðum
næstu sólarhringa.—Vísir.
RÆNKA Á FJALLI
Hellirinn í Antiparos
er einn þeirra hella sem hefir
vakið eftirtekt þó ekki sé það
vegna ummáls síns. Hellis-
munninn er mjög lítill og fetar
maður sig niður eftir kaðal-
stiga. “Þegar komið er ofan”
segir hinn nafnkunni Tourne-
fort grasafræðingur, “verður að
skríða góðann tíma innanum
stórgríti, og þá loksins kemur
maður inn í þenna kynjáhelii.
Hann er að vísu ekki nema 900
fet á lengd og 300 fet á breidd,
en marmara súlurnar frá gólf-
inu og hangandi nálamar em
Ijómandi.”
Þó hellir þessi sé ekki til-
takanlega mikill ummáls, þá
datt þó — <je Nointel, sem þá
var franskur sendiherra í Con-
stantinópel — í hug að halda
þar kveldmessu einu sinni á
jóladagskvöld. Hann fetaði of-
an stigann ásamt mörgu þjón-
ustu fólki, verzlunarmönnum
og skipstjórum og lét svo
kveikja á 400 vexkertum, og
þegar þeim var haldið upp var
skotið flugeldum úti fyrir hell-
ismunninum, hleypt af fallbyss-
um og lúðrar þeyttir. Þegar
svo messunni var lokið þótti
markgreifanum ekki nóg komið(
lét búa þar um sig og dvaldi þar
yfir nóttina.
Baumanns hellirinn
í Harzen í Austurríki er eig-
inlega 6 hellar mismunandi að
Allir í svetiinni vissu það
strax, ef þeim aðeins datt það í
hug að þeir voru 'tveir bændum- bverju.
ir á Fjalli, en það var eins og
alt á láði og legi, lyti að því, að
enginn skildi taka eftir honum
Nikulási sem hafði þó hálfa
jörðina á móti honum Háreki.
Það hafði snemma örlað á
þessu almenna háttalagi. Það
var eins og þegjandi samþykt
af öllum, strax þegar hann
Nikulás gifti sig, að halda þá
áfram að kalla Lása, þó það
væri landssiður að kalla bænd-
ur fullum nöfnum, jafnvel þó
þeir væru bláfátækir og hefðu
ekki nema tvö eða þrjú hundr-
uð í litlu koti til ábúðar. En
nú var þetta stærðar jörð sem
Láki bjó á að hálfu leyti, og
menn voru ekki frá því, að sá
helmingurinn væri betur setinn,
og að hann væri altaf að græða
þó Hárekur öslaði í skuldum
upp á axlir.
Ekki skygði konan á hann
Lása, hún var sú fallegasta f
sveitinni og svo fullkomin í all-
an handamáta. Þá var ekki
heimilisófriðurinn. Það var
eins og umburðarlyndið og nær-
gætnin, stæðu með blíðu og
stjómandi augnaráði yfir öllu
utan og innan húsakynnanna á
heimili þeirra Lása og Finnu,
Iþví engin mundi það að hún hét
fullu nafni Guðfinna nema fyrir
langa umhugsun, og íhugun um
ættarnöfn hennar.
— Bæirnir vom nú tveir,
og erindið var sjaldnast til
þeirra, því alt snerist um Hárek,
hann var hreppstjóri og á odd-
inum í öllu þjarki sveitarinnar.
En hugarrósemin, friðurinn og
hvfldin sem því var ætíð sam-
fara, að koma inn hjá Lása og
svo var það alment kallað,' þó
enginn sæi hæðarmun á húsa-
grunnunum? Það var líklega
kallað svo, 'til að draga úr gildi
húsbændanna?
En undarlegast við þetta á-
stand var það, að enginn vissi
hvað út á þá var að setja. Það
var náttúrlega heimskulegt, að
láta þá tilfinningu ná taki á
sér, að neðra heimilið á Fjalli,
bæri í öllu af heimilinu hans
Háreks þó hann væri nú oft
þegar verst gegndi eins og
krápurinn sár og harður. Vana-
lega kipti hann þó öllu í lag á
endanum, þó lengi sæust stjóm-
arfarslegu fingraförin á sumum
hreppsbúa. Það var ekki til að
furða sig át þó minna væri
töðufallið af túninu hans Há-
ireks árlega, jafnvel þó vinnu-
mönnunum reiknaðist svo til,
þegar slegið var, að helmingur
hreppstjórans af túnstærðinni,
væri snöggum mun stærri en
túnið hans Lása. Menn sáu að
það var ekki hægt að hafa öll
opinber störf á hendi í sveit-
inni, til þess að hirða túnið eins
og hann Lási lá yfir því, á hent-
ugustu tímum. En þetta var nú
alt skiljanlegt, og ekkert til að
undrast yfir. En hvernig stóð
þá á því, að útengjarnar voru
orðnar miklu grasgefnari hjá
honum Lása, en þær höfðu verið
mannaminnum. Og hvernig stóð
á því, að Lási misti aldrei neina
skepnu fyrir nokkurt slys og
enginn maður í sveitinni^ nema
Lási einn, heimti árlega allar
sínar kindur af fjalli á hausti
Það var eins og það
væri meiri þurkur á hey og
töðuflekkjunum hans Lása, en
á hinum helmingi jarðarinnar,
og altaf mjólkuðu kýrnar hans
mikið betur en á hinu búinu.
Sauðimir hans viktuðu meira
en hjá nokkrum öðrum í sveit-
inni, og mörinn vall mestur úr
þeim, þó hann hefði sama fjár-
kyn og nágrannamir. Það var
aldrei til neins að spyrja Lása
um hans búskaparlag og hætti,
hann þóttist fara að því öllu
eins og hann sæi aðhafst í
krfeigum sig, og vinnumenn
hans, fundu ekkert frábrugðið
hjá honum, nema ef vera skyldi
hlífð og nærgætni. En maður-
inn var svo fálátur og dulur,
eins og orðin væru það sem
helst þyrfti að spara.
Allar þessar ástæður leiddu til
þess, a,ð menn undruðust Lása,
og forðuðust jafnvel að hafa
nokkur viðskifti við hann, því
það lá á meðvitund manna, að
ef nokkuð hallaðist á, þá yrði
þyngri hlutinn hans megin. —
Gömul kona í sveitinni, sagði að
hagsældin hans Lása á Fjalli,
stafaði öll af munaðarlausa
krossberanum, sem hann undir-
héldi endurgjaldslaust.
Það var 10 árum áður en hér
var komið sögunni, að nýlega
gift, ung og efpalaus kona varð
fyrir þeim þunga harmi að
missa manninn sinn; þó þún
bæri sáru reynsluna sína með
hugprýði, fyrir mannasjónum,
þá gekk hún þó altaf niðurbrot-
in á hrundum rústum framtíð-
ar drauma sinna^ og fallinna
vona, við myrkvaða lífsgleði-
geisla. Missiri seinna, eignaðist
hún dót'tir, yfirsetukonan sagði
'Finnu eftir erindislokin hjá Há-
reki. En, hvað var það þá, sem j við hana með ástúðlegri ná-