Heimskringla - 01.01.1936, Blaðsíða 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. JANÚAR, 1936
'íLicimskrinxila
(StofnuB 18SS)
Kemur út á hverjum mlðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Wínntpeg
Talsímis 86 537
VerC blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
tyriríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
3U viðskifta bréf blaðinu aðlútandi sendlat:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINQLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKINQ PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man,
Telepihone: 86 S37
WINNIPEG, 1. JANÚAR, 1936
ÁRASKIFTI
Það mun flestum mönnum svo farið,
að þeim finnist þeir staddir á vegamót-
um við hver táraskifti. Mannsæfin á
marga slíka áfanga. Þeir eru nokkurs
konar sjónarhólar hennar. Og hún er
viðburðarík eða atkvæðasmá, eftir því
hvað maðurinn hugsar og áformar, þeg-
ar hann er staddur á þeim vegamótum.
Það fer nú að vísu margt öðru vísi en
ætlað er. Hjá því verður aldrei komist.
En hitt að maöurinn hefir fundið sér
skjól í vetrarbyljum og getur haldið sér
hlýjum þar til tjaldskör vetrarnæturinnar
lyftist og sólin bræðir hrímið af rúðunni
og grynnir á skaflinum, sem skelft hefir
á þrjá vegu upp að kofanum, er þrátt fyr-
ir alt vottur þess, að manninum hefir
miðað ofurlítið áleiðis í rétta átt og að
æfi mannsins eða mannkynsins er ekki
tóm heiðavilla.
Að vísu er þetta aðeins líkingarmál, en
h'kingarmál, 'sem oss finst samt sem
áður stafa ljósi á hvað í margendurteknu
óskinni við hver áraskifti felst, óskinni
sem á hvers manns vörum hljómar þessa
viku: ‘‘Gleðilegt ný-ár!”
Gamla árið er liðið, liðið í aldanna
skaut og kemur ekki að eilífu aftur. Eftir
örskamma stund, er það gleymt. Það er
horfið með sínum stríðum og sigrum,
höppum og óhöppum, sorg og gleði. Það
eina sem eftir lifir er endurminning ein-
stakra manna um sérstaka viðburði eða
atvik. Og því lengra sem frá líður, dreg-
ur tíminn einnig sína móðu yfir þau.
Að ýmsu leyti má ef til vill segja, að
vel sé, að svó er. Það minnir á mann-
lífið. Að hverju æfiári sínu liðnu, er
maðurinn ekki að fást um hvað orðið er
Það þarf ekki endilega að vera af því, að
honum sé alt hið liðna ógeðfelt. En það
hðna af æfinni heillar hann hvorki né
lokkar, eins og það sem framundan er,
það dulda, óvissa og ókomna. Hvað nýja
árið eða framtíðin geyma í skauti, er
honum miklu kærara hugðarefni en það,
sem honum hefir hlotnast, eða hann hefir
mist á liðnum árum.
Þó er það orða sannast, að það er liðni
tíminn sem í raun og veru á meiri ítök í
manninum, en ókomni tíminn þó við það
sé ekki kannast. Það er liðni tíminn,
sem skapað hefir manninn, búið hefir
hann undir það ókomna. Hvernig hann
mætir því fer eftir því hvemig hann hefir
notað liðna tímann til þess að búa sig
undir það. Sá sem hvert tækifæri notar
í stað þess að láta sér það úr greipum
ganga, ep sá sem bezt er undir framtíð-
arstarf sitt búinn.
Vigfangsefni mannanna eru að vísu
mörg og margbrotin. En samt eru þau
öll einu og sama lögmálinu háð, þvi lög-
máli, hvað maðurinn getur séð langt
fram og aftur í tímann og fært sér það,
sem honum með því birtist í nyt. Það
er með öðrum orðum þroski mannkyns-
ins, eða viðleitni mannsins til að þrosk-
ast, sem eitt getur orðið til þess, að ósk-
in rætist um gleðilegt ný-ár.
Þroskaskilyrðin á maðurinn til þess,
að geta látið sér líða vel. Við tímamót
eins og áraskifti, á vel við að hann taki
sér hvíld frá öðrum umhugsunarefnum
sínum og gerði sér fyllri grein fyrir því,
en hann hefir ennþá gert, hvernig hann
fái því til vegar snúið, að fjöldinn yrði
þess aðnjótandi í ríflegra mæli, en tii
þessa, sem gott getur af þekkingarstarfi
hans leitt. Það er ekki sízt við yfirstand-
andi áraskifti, sem ástæða er til, að nema
staðar og íhuga hvað mannúðarhliðinni
h'ður í menningu vorri.
Að svo mæltu býður Heimskringla les-
endum sínum gleðilegt ný-ár.
KING OG SOTOMATSU
Með nýju viðskifta-samningunum sem
King forsætisráðherra og Sotomatsu
Kato, sendiherra Japana í Canada skrif-
uðu undir s. 1. viku, er Japan veitt alt
sem það fór fram á.
Snemma á síðast liðnu ári„ lögð
Japanar 50% skatt á vörur frá Canada.
Bennettstjórnin svaraði þessu með því að
hækka nokkuð skatt á vörum frá Japan.
Japanar höfðu keypt nokkuð af húsa-
viði frá British Columbia fylki. En me:
Ottawasamningunum, er miklu betri sala
fékst á Englandi, hækkaði viðarverðið o;
því reiddist japanska stjómin.
Með nýju samningunum eru nú ek’
einungis þessir síðustu innflutnings-
skattar strikaðir út, heldur eru Japönum
veittar eins rýmilegar kvaðir á öllum vör
um sem þeir selja Canada og þeim þjóð
um, sem mestra hlunninda njóta.
Þegar þess er gætt, að Japanir eru aö
verða skaðræðisgripir um allan heim
viðskiftum, með því að þeir selja vörur
sínar öllum þjóðum ódýrara, geta samn-
ingar þessir ekki annað en varasamir
kallast. Ef að Bretland og Rússlanc.
eru að tapa verzlun vegna Japana, má
nærri geta, hvernig cnadiskum framleið
endum gengur að keppa við þá.
Búnaöarvörur héðan er ókleift að selje
Japan, á því verði sem til mála kemur a
selja þær. Það eina sem Japan kaup'
er dálítið af viði, en á lægra verði e_
aðrar þjóðir. British-Columbia fylki seld'
þeim við sinn út úr neyð og fyrir neðan
framleiðsluverð. í því liggja vandræðir
sem samfara eru viðskiftum við Japan
að þau þrengja verkamanna-kaupi niður
fyrir það, sem hér og annarstaðar er tali
hfvænlegt og viðunandi.
Eina verndin sem canadiskum iðnaði
er hér veitt, er sú, að hömlur eru lagðar
á innflutning þess iðnaðar, sem hér er
rekinn, ef hann fullnægir meiru en 10%
af öllum þörfum landsins. Sú vernd nær
því aðeins til stóriðnaðar, en alls ekki til
smáiðnaðar reksturs íandsins.
Canada á að vísu nokkuð af gulli í
fórum sínum. En getur það talist við-
skifta-framsýni, að greiða í gulli fyrir
allskonar dót frá Japan, en loka hér upp
smáiðnaðarhúsum og reka verkamenn
þeirra út á klakann?
ANNAR í JÓLUM
í þetta skifti var annar* í jólum lýstur
helgidagur og er það svo nýtt hér, aö
það minnir meira á bemsku margra ís-
lendinga heima en það sem þeir hafa átt
hér að venjast. Var dagurinn hér nefndur
Boxing Day og á rætur að rekja til gam-
als jólasiðar á Bretlandi, sem aftur hefir
þar verið tekinn upp fyrir skömmu.
Það kom eitthvað til mála fyrir einu ári
á sambandsþinginu, að halda annan dag
jólanna helgan. En það var þar kveðið
niður og fylkjunum gefið sjálfdæmi í því
máli. Nú hafa tvö fylkin að minsta kosti
lýst annan í jólum jafnhelgan fyrsta deg-
inum eða jóladeginum.
í öðrum fylkjum en þessum tveimur, er
sagt að annar í jólum hafi verið haldinn
helgur, en ekki skal um það sagt, hvort
það var í öllum fylkjunum.
Á Bretlandi kvað það hafa verið venja
fyrir ah-löngu, að afhenda ekki gjafir
fyr en á annan í jólum. Á sjálfan jóla-
daginn fóru engar skemtánir fram, held-
ur minning á annan og alvarlegri hátt.
Af þessu stafar því nafnið á öðrum í
jólum nú, Boxing Day.
En þó þetta sé nú ástæðan fyrir því, að
þessi gamli siður hefir verið tekinn upp,
er sitt af hverju fleira fært því til gildis,
að annar í jólum sé haldinn helgur. Þar
á meðal má nefna, að fólk sem vinnur
fram á miðnætti á aðfangadagskvöld,
hafi lítið tækifæri til annars en að hvíla
sig á jóladaginn, en sé ekki undir það
búið að skemta sér, og sízt með því, ef
taka þarf aftur til starfa morguninn eftir.
Siður þessi mun reynast vinsæll og
það eru öll líkindi til að annar í jólum
verði aftur almennur helgidagur.
SVfVIRÐILEGT ATHÆFI
Er almenningsálitið svo dauft og sof-
andi í þessu landi, að þjóðin ætli að
sitja þegjandi og horfa niðurlút og guð-
hrædd í gaupnir sér, undir hverri sví-
virðingunni af annari, sem Kingstjóm-
inni þóknast að leiða yfir hana? Vér
ætlum hér ekki að minnast á það, er
þessi stjóm tjáði Mussolini hollustu sína
í nafni þessarar þjóðar fyrir skömmu. —
Það sem vér viljum hér draga athygli að,
er framkoma Kingstjórnarinnar í hveiti-
sölumáiinu. Á milli framkomu hennar í
því og nefndu utanríkismáli, er ekki hárs-
bireidd.
Það skal nú ekki meira veður úr þv
gert, en ástæða er til, þó Kingstjómin
ræki Mr. McFarland, sem skipaður var aí'
Bennettstjórninni til að hafa eftirlit mec
hveitisölunni. Það að hann var ekki r
pólitísku sauðahúsi Kings, gat f'rá sjónar-
miði liberala verið næg ástæða til þess a<
víkja honum burtu, því hjá þeim verð.u:
pólitískt fylgi að sitja fyrir hagsmunum
bænda og almennings. En það eru menn-
irnir, sem skipaðir eru í sæti hans, sen
kóróna framkomuna.
Mark og mið Mr. McFarlands var það,
að vernda og halda lifandi Hveitisamlagi
bænda og hafa með því hendur í hári
með sölu hveitisins. Hann sá öhum hér
fyrri, að hveitiverðið fór eftir birgðunum
á heimsmarkaðinum og að þær mundu
um þessi áramót ekki verða meiri en það,
að vitfirring gengi næst að selja hveitið
framleiðendum í stórskaða. Þetta er m'
sannað, að var á rökum bygt og bænd-
ur voru að fá til muna meira fyrir hveiti
sitt en áður. En um leið og King kemst
til valda fellur verðið um 12' cents. Á
meðan hamast kauphöllin við að kaupa
alt sem hún getur af bændum. En lág-
verðið gat ekki haldist. McFarland hafði
rétt að mæla og að því hlaut að koma,
að það hækkaði aftur. Og það sem
bændur töpuðu á verðfallinu, græddi
kornhöllin. Enda voru spilin til þess lögð
af King. Þannig er nú sá kafli þessarar
sögu.
En svo eru þeir, sem King tylti upp í
skarð Mr. McFarlands, sem margra ára
starf sitt lagði fram kauplaust. Formað-
ur hveitisölunnar er í stað Mr. McFar-
lands skipaður kornkaupmaður James R.
Murray að nafni. Hann var fyrrum ritari
Grain Exchange félagsins og sá er Hveiti-
samlag bænda ofsótti fyrir nokkrum ár-
um. Er hægt að hugsa sér betur útilátið
kjaftshögg á Hveitisamlag bænda? Mr.
Murray er auk þess ráðinn aðeins til eins
árs. Gefur það ekki til kynna, að Hveiti-
samlagið muni ekki þurfa formann úr
því?
En með þessu er ekki sögunni lokið.
Umsjón sölunnar (sales manager) fyrir
þessa nýju hveitinefnd Kings, er falin
ungum manni C. Gordon Smith, að nafni.
Hann er sonur Sidney Smith, fyrrum
forseta Grain Exchange félagsins. Það
þarf á svo mikilli stillingu að halda til að
fara ekki um þessa framkomu Kings ó-
kvæðisorðum, og undirlægju-skap bænda
á sama tíma, að vér viljum ekki meðan
hátíðirnar standa yfir ræða frekar um
það.
FÁEIN ORÐ UM
MATTHÍAS JOCHUMSSON
f SAMSÆTI
fyrir Dr. Stein 0. Thompson og frú
Thompson í Riverton 12. des. 1935
Hver er sú rödd, er mælir hjartans máli
Þau máttarorð, sem þerra höfug tár
Með trú og von, sem brenna ei á báli
Né blæða út þótt undir vakni og sár;
Hún ylrík vekur vor úr klakaböndum.
Og von í brjósti hins hrjáða, sjúka manns.
Á æskudrauma æfintýralöndum
Hún ávalt stráir blómum leiðir hans.
Og vel sé þeim, sem taugar andans ten^ir
Við trúna þá að vinna göfugt starf.
Þeir eru í raun og sannleik sannir drengir
Er sjá og laga alt sem bæta þarf.
Því lær að meta verkin eins og vert er
Og viljann til að lækna sérhvert mein,
Að þjóðin finni og geti þess sem gert er
Þá gróði verður fyrir doktor Stein.
Hans frjóvi hugur vissi hvað hann vildi,
Og vinnugleðin nægði fyrir hann.
Þó flestum betur eigin skyldur skildi
Hann skuldakröfu ei sendi á nokkurn
mann.
Að fyrirgefa skuli skuldunautum
Hann skildi og fann að var á rökum bygt
Við líknarstarf í mannkyns þyngstu
þrautum
Fann þrotlaus andinn jafnan hæli trygt.
Sú hugsun hvarflar mér í
hug að sjálfsagt sé það nú að
bera í bakkafullan lækin, fyrir
mér að minnast Matthíasar svo
margir sem annars hafa um
hann rætt á aldarafmælinu. En
maðurinn var til margskiftanna.
Sálarlíf hans var svo auðugt og
eigindi hans svo margþætt að
einn kann að greina það er
öðrum yfirsást. Summan ein
af ótal athugasemdum er lík-
leg til að gefa nokkurnvegin
viðeigandi heildarmynd af séra
Matthíasi skáldi Jochumssyni.
í fljótu bragði virðist þessi
prests titill framan við nafnið
óþarfur og enda óviðeigandi því
Matthías naut sín aldrei full-
komlega í kirkjunni. Hann var
henni helst til stór og þess-
vegna stóð geistlega valdinu
geigur af skáldinu. Hann kynni
að sprengja musterið utan af
sér og galgopið guðshús gátu
þeir ekki hugsað sér. Þess-
vegna veitti alþing honum
skáldalaun með því skilyrði að
hann hætti að prédika. Þeim
fanst það sniðugt að kaupa
hann þannig, fátækann fjöl-
skyldu manninn til að fara úr
hempunni, en Iþá grunaði sízt
að fyrir bragðið gerðist hann
kennifaðir þjóðarinnar. Þegar
húspostillurnar mygla á hillun-
um lesa menn ljóð hans sér til
sálubótar. Þessvegna á engin
prestsnafnið fremur skilið. —
Hann er altaf í stólnum, altaf
að prédika, fræða menn og
hvetja til dáða. Eins og spá-
mennirnir í forna tíð er hann
altaf að blessa yfir landið og
biðja fyrir þjóðinni. Sjálfum
sér til handa bað hann aðeins
um meira ljós til að miðla þeim
er í myrkrunum sitja. Líf hans
var samrunnið heildinni og
hjarta hans sló í samlíðan með
fólkinu.
Háskólinn heima sæmdi hann
doktors gráðu í guðfræði
og var það vel til fallið því fáir
íslendingar hafa við hann jafn-
ast í kennimensku. (Orðið
doktor þýðir kennari á latínu).
Þó var hann ekki guðfræðing-
ur í venjulegum skilningi orðs-
ins — síður en svo. Hin þur-
strembna skólafræði var sízt
að hans skapi. En heimspeki
og trúmál voru hans hugðar-
efni og mannh'fið hans sjónar-
svið.
Meginið af ljóðum Matthías-
ar voru andleg (spiritual) að
upplagi. Þessvegna ber fyrst
og fremst að hugsa um hann
sem trúarskáld. Talsvert hefir
verið reynt til þess af hinum
mismunandi kirkjudehdum, að
draga hann í dilk hjá sér tii að
miklast af meðfygld hans. —
Þetta ollir misskilningi á mann-
inum og trúarinnræti hans.
Sér-trúar skoðanirnar miðast
við félagsanda meðalmensk-
unnar og eru því aldrei full-
komlega við hæfi snillinganna,
þótt þær þægji þörfum okkar
hinna.
Við sérkennum trúarhætti
manna með ýmsum yfirskrift-
um og þykjumst þar greina á-
kveðnar stefnur. Þannig tölum
við um rétttrúnað og skynsem-
istrú. í hverjum af þessum
flokkum átti Matthías heima?
Rétttrúnaðurinn einkennir
sig með íhaldssemi við fornar
venjur og nægjusemi með trú-
ar tjáning umliðnra alda. Illa
mundi skáldið una sér þar sem
höft eru lögð á frjálsa rann-
sókn því hann var alla æfi að
leita að meira Ijósi, meiri sann-
indum og fullkomnari guðshug-
mynd. Hann lýsir þessu sjálfur
bezt í bréfi til Jóns prests
Bjarnarsonar í Winnipeg með
svo feldum orðum: “Þú snýrð
altaf sömu hliðinni að ljósinu
en eg snýst altaf við hverjum
geisla sem klýfur myrkrið.” —
Fáir munu hafa lesið jafn fjöl-
breytt safn af bókuní um trú-
mál og heimsspeki því hann
var altaf gestrisin við heilagan
anda og bjóst við að hann
kynni að berja að dyrum í
förumannsflíkum. Þessvegna
vildi hann kynnast allra skoð-
unum því eitthvert brot af
sannleika mundi þar felast, að
lfkindum. Honum var mein illa
við hinar þröngu hugvekjur
sem Kant talar um í heimspeki
sinni, og vildi heldur eins og
Stefán G. ganga á eyðimerkur
með Jesú í burt og éta þurt”
en byrgja andan innan múra
þar sem ljósið fellur í gegnum
litað gler. -Nei, rétttrúnaðar
maður var hann ekki í venju-
legum skilningi orðsins en
samt bar hann einlæga virð-
ingu og enda aðdáun fyrir forn-
um fræðum. Sagan öll birti
honum starfsemi andans er sí-
felt leitar að sínu himnaríki,
stækkar það, fegrar það og
fullkomnar eftir sínu viti og
innræti enda þótt að hags-
munahyggindin og andleg
tregða kunni að drepa þessari
viðleitni á dreif um stundar-
sakir. Honum var gjamt að
ljóða um gömlu skörungana og
þá hvað helst um andlegu leið-
togana. Hann átti þann höfð-
ingjaskap er fremur miklar en
smækkar manndóm manna og
í gerfi forystumannanna sá
hann vísir þess lífs er átti guðs-
ríkið að erfa; þótt hann gengi
þess ekki dulin að menn eru
altaf börn sinnar samtíðar og
háðir vanhyggju og hleypidóm-
um aldarfarsins.
Ef minst er heittrúar manna
hvarflar hugurinn gjarnan til
prédikarans á gatnamótum er
boðar syndurum vítisveru en
auðmjúkum endurlausn. Það
er áhrifamagn í ofstopa þess-
ara manna er minna talsvert á
trúartrylling arabisku dervish-
anna er dansa berum fótum
yfir rjúkandi glæðurnar. Það
gengi guðlasti »næst að líkja
lárviðarskáldinu v»ð þvílíka,
prúðmenninu fjölvísa, menta-
vininum umburðarlynda er
þýddi sálm Geroks: “Sjá þú ert
hann.” En svo fjærri sem
hann þó annars er þvíh'kri af-
myndun trúrækninnar kennir
samt hjá Matthíasi þess trúar-
hita og trúboðs ákáfa sem ein-
kennir afturhvarfs prédikarann.
(Hér ber auðvitað að skilgreina
milli þeirra er í einlægni boða
sitt fagnaðarerinldi og trúar
trúðanna er nota eilífðarþrá
náungans sér til ábata og upp-
hefðar svo sem Billy Sunday og
Mrs. MacPherson). Vitaskuld
gleymir Matthías því aldrei að
maðurinn jafnt í guðrækninni
sem í öðru verður að stjórnast
af heilbrigðri skynsemi og rétt-
um rökum. Hjá andlega voluð-
Og ein er sú, sem aldrei skyldi gleyma
Og ávalt með þér hverja reynslu bar,
Já, ástarþakkir henni er vakti heima
Og hlúði að öllu, sem þér kærast var.
Því heill um aldir Fósturlandsins Freyja,
Þér fegra blóm ei óx við jarðarskaut!
í sorg og gleði móðir, kona, meyja
Er mannsins ljós á tímans huldu braut.
Því er oss ljúft og skylt sem gjörst vér
getum,
Vor góði vin, í dag að minnast þín
Og það sem vegur mest á vorum metum
Er mannúðin sem gegnum verk þín skín.
Hún á þá rödd, er mælir hjartans máli,
Þau máttarorð, er þerra höfug tár,
Því trú og von ei brenna munu á báli,
Né blæða út þótt undir vakni og sár.
S. E. Björnsson
This advertisment is not inserted by the Government Liquor Control Commission. The
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advertised.