Heimskringla - 15.01.1936, Side 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 15. JANÚAR, 1936
lllllílllllllllli1''
<i
BELLAMY
MORÐMÁLIÐ
«i
“Áður en eg leiði 'þær fyrir yður, ætla eg,
sem stuttlegast, að hrinda tveim atriðum eða
þrem ef til vill, sem Mr. Lambert þóttist þurfa
að halda fram í sinni varnar ræðu. í fyrsta
lagi um auð hinnar kærðu Mrs. Ives. Eg fæ
ekki séð, að auður hennar sé áríðandi atriði í
þessu máli, en Mr. Lambert þótti það varða
svo miklu, að hann varði töluverðum tíma til
að ræða það. Honum tókst fimlega að setja
fyrir yður mynd af skrautlausu, smáu, bænda-
býli, með rósabreiðum á hliðagrindum, með
húsfreyju við þess hæfi, eða enn látlausari.
Næsta sveitasælulegt en í alla staði alveg
rangt.
“Það litla býli er höll með meir en tutt-
ugu stofum, rósiniar gróa þar í sökkva gerði
(sunken garden) á stærð við lítinn grasgarð í
stórborgum; þau eru ekki mörg, kothýsin sem
státa með sundpoll, leikvöll fyrir tennis og
annan grænu grasi gróinn til að renna kúlum
á, og skála fyrir fimm bifreiðar — en býlið
hennar Mrs. Ives tók þessum stakkaskiftum
af sjálfu sér. Mr. Lambert benti yður á, að
ef þér hefðuð hringt þar dyrabjöllu, hefði lík-
lega húsfreyja sjálf skundað fram, til að bjóða
yður velkomna til að skoða sinn viðhafnar-
lausa umbúnað.
“Bg efast stórlega um, hvort Mrs. Ives
hefir nokkum tíma lokið upp dyrum, alla
sína æfi, nema til að ganga um þær sjálf og eg
efast en meir um, hvort yður myndi nokk-
urntíma vera boðið inn fyrir dyraþrep á heim-
ili hennar. Mr. Lambert játaði þann vara, að
skeð gæti, að vikatelpa hefði komið til dyr-
anna, en hann gleymdi að geta um hver af
fim m vikatelpum þess heimilis það hefði ver-
ið.
Hann tók því við í enn skáldlegri tón, að
Susan Ivse hefði ekki haft nfeira en konur
nokkurs yðar — ekkert meir en rósir í garði
sínum, sólskin í gluggum, börn á palli. Eg
segi eins og er, að mér kom þetta á óvart.
Eiga yðar konur dagsláttur rósum vaxnar,
hundrað glugga til að hleypa inn sólskini,
stofur handa Ibörnunum, aðra á daginn að
leika sér í, hina á nóttunni og barnfóstru til
að vaka yfir leikjum þeirra, í þeirri þriðju?
Ef svo er, þá eruð þið vissulega hepnismenn.
“Um Stephen Bellamy bar Mr. Lambert
fyrir yður, að hver tólabeitir (mechanic) í
landi þessu væri eins veil staddur og hann.
Jæja, svo má vera. Þeir handiðnamenn sem
eg er kunnugur, hafa ekki vinnukonur til að
hjálpa sínum laglegu konum né garðyrkju-
menn, sem sofa uppi á lofti í failegum kerru-
skálum, en vera má að þeir geri svo, sem þér
eruð kunnugir.
“Svona er hið sanna um auð hinna sak-
bomu. Eg gat þess í byrjun, að þetta væri
ekki stórlega merkilegt, og í vissum skilningi
varðar það ekki miklu; í dýpri merkingu varð-
ar það yfrið miklu. Ekki svo að skilja, að
Susan Ives væri auðug, í strangri merkingu
þess orðs, heldur vegna þeirrar krenkingar
sem í henni var vakin með þeim óheilla töfr~
um, sem vér megum nefna vellergi.
“Þið þekkið allir söguna um Midas, þykist
eg vita — söguna unl þann vesala kóng, sem
óskaði sér, að allir hlutir sem hann tæki
höndum á, yrðu að gulli; og einu sinni strauk
hann dóttur sinni ungri, um hárið, og breytti
henni í litla h'kneskju — sú var' fögur, ljóm-
andi, dæileg, en hörð og köld og mannúðar-
laus eins og málmurinn sjálfur. Einhvern-
tíma fyrir löngu hlýtur Curtis Thorne að hafa
strokið fingrum um hár dóttur sinnar á
ibarnsaldri, og það sem hann skapaði barninu
þá, það er dóttir hans í dag. Upp af stórlæti
spottin, af forréttindum, af ríkidæmi — Susan
Ives er dramblát, valdi gædd og forréttindum
og auði — vellum vafin mær, dýrðlegt stáss í
allsnægtum og óhófi, til einskis nýtur byröav
auki þess utan.
“Enginh vissi þetta betur en gullmærin
sjálf — hún hafði beizka ástæðu til að nfinn-
ast þess, eins og þið munið; og á óheilla degi í
síðastliðnum júní rambaði öndvegi hennar
fyrir ölóðum andvara. Hún steig skyndilega
niður af þeim stalla, með þeim einráðna hug,
að skorða hann svo, að hann ruggaði aldrei
framar. Ekki spáir það gull, sem vér höfum í
höndum, góðir herrar, óheillum og bölvun —
ekki þeir gljáandi gjaldaurar sem vér skiftum
á fyrir gleði, fegurð, heilsu og líkn’— heldur
sá kaldi málmur sem vaxið hefur inn í hjörtu
vor. Eg lasta ekki auðinn. Það mein sem
vex upp við vellspá Midasar, sæki eg til sekt-
ar.
“Næst þessu braut Mr. Lambert uppá við
yður mjög svo varasömu og háskalegu efni,
— því, hve hugarhaldið honum sjálfum er um
hin sakbornu, einkum og sér í lagi um Susan
Ives. Að honum þyki einlæglega vænt um
hana, verður ekki efað. Eg fyrir mitt leyti
efast alls ekki um það. Hann elskaði þá ungu
mey, áður en fingur Midasar hvíldu höfugir
á hári hennar; hann sér enn fyrir sér1 aðeins
þá björtu barnslokka hrynja um sbíra brá og
óilekkað yfirbragó. Margir yðar, sem eigið
dætur, fundu sviða í augum, þegar hann sagði
yður, að hana elskaði hann eins og d/óttur
sína — eg, sem á ekki dóttur, fann þann
sviða sjálfur.
“En eg vil spyrja yður, herrar, að þessu og
engu öðru: Eruð þér, í ifullri einlægni og
sanngirni sagt, óvilhallir dómarar um innræti
dætra yðar, óvilhallir og sannsýnir umfram
aðra menn? Mynduð þér trúa erkiengli, beint
af himni komnum, ef hann segði yður, að
dóttir yðar væri morðingi, og hún neitaði því ?
Aldrei — aldrei, í drottins víðu veröld, og það
vitið þér vel! Ef þér segið í yðar hugskoti:
‘Hann hefir þekt Susan Ives og elskað hana í
mörg ár, honum þykir vænt um hana svo hún
Ihlýtur að vera alveg eins og hann álítur hana
Vera, þ.á hefir Mr. Lambert viðkvæma mælsku
orkað Iþvi, sem henni var ætlað, og mín ræða,
köld og rökstudd fer til einskis.
En eg bið yður, herrar, að brúka heilann,
ekki hjartað. Eg kveð yður til að gjalda
sterkan varhuga við, ekki einlæghi hans né
elsku hans né mælsku, heldur við hans dæmi-
viti og trúgirni. Málshættir eru allra sanna
elztir og spakegastir. Einn af þeim elztu og
spaklegustu er sá, að Ást er blind.
“Nú er útrætt um það tvent, sem eg var
nfanaður til að mæta. Hitt, sem nánara var
tiltekið, um foílinn, miðann og hláturinn, mun
eg ræða þegar þar að kemur og bezt á við.
Vér erum nú komnir frá almennum athuga-
semdum og komnir að reyndum.
“Þessar eru í tvennu lagi — aðrar um
undanfara og orsakir glæpsins, hinar um
hvernig glæpurinn var drýgður.
“í fyrra laginu kemur að undirrót og upp-
hafi þessarar sakar — hvötinni. Mr. Lambert
hefir tjáð yður, að það sé veikasti liðurinn í
málstað Ihins opinbera, eg tjái yður að sá
er sterkastur. Mér hefir aldrei auðnast fyr,
að sjá svo ljóst dæmi um yfirgnæfandi hvöt,
sprottið úr sjálfri uppsprettu hvatanna, inn-
rætinu.
“Þetta kveð eg yður til að líta rétt á, því
að það er merkilegast af öllu. Heilhuga menn,
vel stiltir, sjá aldrei fytllilega hvöt til morðs,
svo að ástæðan til glæpsins verði þeim aveg
ljós. Hugir slíkra verða yfirkomnir af' óbeit,
að nokkur slík útskýring skuli vera möguleg.
Það er sama hvort morð er framið til miljón
dala, eða til fimm dala — eins og dæmi eru
til — til hefndar fyrir ámæli eða af dýrslegri
grimd — vegna sundurþykkis út af teningum
eða út af snoppufríðri snót — fyrir vorum
sjónum er það hrylliiegt, gífurlegt, ótrúlegt.
Og svo er það vissulega. En í sumum saka-
málum gefst oss færi til að kanna hin djúpu
leyni, sem þessi óvættur heldur sig og svo er
í þessari sök.
“Nú kveð eg yður að því, að hvessa íhug-
ann á það, sem þér hafið fengið að vita um
innræti Susan Ives, af hennar eigin vörum1 og
annara vitnisburði í yðar áheyrn, sem ekki
hefir verið mótmælt. Gleymið um stund að
hún er grönn og smávaxin, rómfögur og skír-
eygð — kona fáguð og fyrirmannleg að hátt-
um og útliti. Liítið á hið innra.
“Frá því fyrsta sem vér sjáum til hennar,
frá byrjun meyjarþroskans til þess tíma sem
þér hafið séð hana hér, með yðar eigin augum,
hefir hún sýnt sama skapið með engum af-
brigðum' — skap einbeitt, engum lögum iháð
og miskunnarlaust, álíka'og þér megið kenna
í hverjum tforhertum glæpamanni í þessu
landi. Jafnskjótt og hún kennir aðhalds eða
mótspyrnu, hleypir hún hömum, gerist háska-
leg vél og vei þeim sem þá verða fyrir.
“Fyrir sjö árum tók hún það í sig að
giftast, föður sínum, sem elskaði hana, þver-
nauðugt, manni, sem verið hafði í þingum við
Madeleine Bellamy og talinn var, í sínum
heimahögum, einhver mesti ónytjungur, hvort
sem hann átti það skilið eða ekki. iSá ráða-
hagur reið föður hennar að fullu. Skömmu
eftir að sá gamli dó, sýndi sig bezt hve beizkt,
heiftúðugt og tilhliðrunarlaust var skap þeirrar
dóttur, sem hann hafði langað til að dáláta
og vemda; hún hefði farið að heiman með
dramblæti og reiðihug og aftur kom hún ekki,
hún setti fót aldrei framar á heimili bam-
æsku sinnar og uppvaxtar ára.
“En hún kom samt aftur til Rosemont,
undir eins og hún fékk færi. Af því drambi
sem logaði í henni, var henni nauðsynlegt að
státa sigri hrósóandi á þeim stöðvum, þar sem
öllum var kunnugt, að hún hlaut einu sinni að
brjóta odd af oflæti sínu. Og sú sigurkæti
var mikil og svimasöm. Hún hafði auð fjár og
margir dáðust að henni og tróðust að henni,
með skjalli og daðurlátum, svo það var engin
furða, þó hún yrði þungt haldin af þeim þótta,
að hún væri máttug og merkileg. Hún var í
rauninni sem drotning í sínu litla ríkishverfi,
enginn gerðist til að etja við hana og öndvegi
hennar virtist traustari en flest önnur.
“Hún var nú reyndar ekki mildur envaldi;
Kathleen Page og Melanie Cordier, þeir smáu
vesalingar, hafa borið um það, þær henti líka
sú hættulega slysni, að malda í móinn við
einvaldann. Dálitlar, kænlegar ögranir og
sparhald * í mat, braut þær til hæfilegrar
hlýðni. Viðfeldnin og örlætið sjálft við alla
sem beygðu sig hæfilega í hnjáliðunum, svo
sem tengdamóöir hennar og vinnukona hafa
vottað, en ef nokkurs snefils varð vart af ó-
hlýðni eða agaskorti, þá voru stálfingurnir
ekki lengi að kvika í dúnvettinum.
“Þetta alræðis einveldi Ihafði samt ekki
truflast af neinu, nema smávægis uppþotum,
fram að því bjarta sumar síðdegi, er þess
hæstráðandi frétti, að önnur hefði hug á önd-
vegi hennar, öflug og örugg, og að sú hefði
þangað ráðist með lyklana að sjálfum kastal-
anum í sínum höndum. Blóð Etísabetar af
Englandi, Katrínar úr Rússlandi og Lucreziu
hinnar ítölsku, reis í æðum þessa eftirlætis-
barns, til viðurtoku og úrslita. Og vel vitum
vér, herrar, alt of vel, hvaða afdrif þær fögru
og fyrirhyggjulitlu konur fengu í þá daga, er
réttu hendur að valdsprotanum.
“Nóg um dæmi. Frá þeirri stund, sem
Susan Ives vissi, að dóttir saumakonunnar í
þessu þorpi væri að veita ágang hennar land-
areign, voru afdrif Madeleine Bellamy ráðin.
“Svona var tilefnið; nú sjáið þér hvötina.
Næst skal telja færin. Vér skulum taka sögu-
sögn Susan Ives um þetta kveld — frásögn er
loks varð kúguð af henni, þegar hún skelfdist
og örvænti vegna þess, að hið opinbera hafði í
höndum óhrekjandi vitnisburð og skorðaðar
sönnur. Símtalið, Orsinis vökusjón við glugg-
ann, hjólaförin, gómamerkin — öll þessi reið-
arslög komu hvert á fætur öðru og ollu til-
svarandi breytingum á þeim vef, sem varnar
aðilar ófu tframmi fyrir yður.
“Það kom í ljós mjög fljótt undir rekstri
málsins, að fyrsti franíburöur þeirra, að þau
værualsýkn og vissu ekki neitt, þyldi ekki að
á hann væri litið eitt augnablik, ,en áfram
héldu þau að sníða stakk sinn eftir vorum
sannmálum, þangað til rétt voru að þeim tvö
eða þrjú smámerki á lampafæti. Þá sáu þau,
en ekki fyr, hve illa var komið f'yrir þeim,
fleygðu frá sér öllum lopanum, bættum, hrak-
legum, gatslitnum og reyndu hamslaust, að
ota öðrum fram, er bæri hreinskilnis svip, að
infinsta kosti utan á sér. Hvers virði sú hrein-
skilni er, eins og hér stendur á„er fyrir yður
að meta.
“Mr. Lambert fullyrðir, að þau hefðu bæði
fastráðið, að sneiða hjá meinsæri. Hvort
seinni partur frásagnar Stephen Bellamys á
vitnastóli, var ekki í raun og veru svartasta
meinsæri, hvað sem lagastafnum líður, er
yður ætlað að skera úr. Eg efa varla hver
sá úrskurður verður.
“Frásögn Mrs. Ives um hvað fram fór á
umræddu kveldi, sýndist til að sjá bera sann-
leiks yfirbragð, ef ekki íhinn innri og andlega
sannleika. Sagan sem hún sagði yður, trúi
eg að sé sönn, að því leyti sem hin ytri atriði
og umgerð ná — að þeirri Stundu, þegar hún
steig inn fyrir dyr garðlhýsins. Upp frá því
trúi eg að saga hennar sé tómur uppspuni.
Látum oss athuga það betur.
“Frá því augnabliki sem Elliott Farwell
sagði henni af samkirætti bónda hennar og
Mimi Bellamy, er hver hennar athöfn sjálfri
sér ]ík og allar í samræmi. Það er alt annað’
en gamanverk, að kanna framferði þessarar
trúu og dyggu, göfugu, blíðu og stiltu sálar,
en til þess skulum vér nú taka. Hún fréttir að
ríki hennar er háski búinn — hvað tekur
hún til bragðs?
“Hún fer heim til sín, felur þá hræðslu
og heitft sem hamast í henni eins og eitur,
undir yfirbragði skrafs og hlátra — og staupa.
Susan Ives er engum lögum bundin, herrar —
lög voru sett fyrir lítillátari manneskjur en
hana. Á heimili sínu, fyrir þessum rétti, í því
dimma garöhýsi, hefir hún hiklaust sýnt yður,
að hún býður byrginn og fyrirlítur öll lög af
mönnum gett — og guðs lögmál ekki síður.
“Nú veit hún ekki fyrst í stað, hvort Far-
well hefir sagt henni satt til; hún er of stór-
lát til að trúa, að henni sé nokkur hætta búin
úr þeirri átt — en að baki brosgrímu bítur hún
á jaxlinn, því að eitrið verkar á hana. Hún
fylgir Farwell til forsalar, til að kveðja hann og
leggja ríkt á við hann, að segja engum frá
samdrættinum — líkast til af því hana grun-
aði, hvem þátt hún myndi eiga í hryðjuverk-
inu. Og meðan hún er að tala við hann, sér
hún' í spegli hvar Melanie Cordier stingur
miða í bók. Það er ekki langrar stundar verk,
að vinda sér inn í stofuna, þegar hin er burt
gengin, taka miðann og lesa og hverfa aftur
til gestanna og Pats. Á bakaleiðinni stóð hún
við á hleri í forstofunni, og heyrði hvað talað
var um tilvonandi póker spil það kveld. Þá
vissi hún hvað gera skyldi, gekk að Patrick
Ives með lýgi á vörum og aðra verri í hjarta
sínu, og tjáði honum að hún færi til k-vik-
mynda með Conroys fólkinu á því kveldi.
“Þar næst veitti hún honum eftirför til
forsalar, að njósna um hann, meðan hann
taldi verðskjölin; fór á hæla honum til skrif-
stofu, eftir kveldskatt, til að njósna meir um
hann, og sjá hvar hann lét þau; hún laug
hann burt, stalst í skrifborð hans, fann að
| verra var í efni en við mátti una, og réð af
í hvaða bragða skyldi leita. Þá símaði hún
j Stephen Bellamy, laug enn að manni sínum
neðan úr stiga, en hann grunaði ekki neitt.
skundaði svo burt.
I
“Eitthvað kom tfyrir, áður en hún komst
alla leið, hún sneri inn aftur, kannske af
þeirri ástæðu sem hún tilgreindi frammi fyrir
yður, kannske líka ekki. Hvað sem því líður,
lítilli stundu síðar var hún að sínu gamla
verki, að standa á hleri og njósna, og rétt á
eftir var Patick Ives lokaður inni; svo ekki
var honum til að dreifa, að vernda þann ó-
vitra kvenmfann, sem beið hans í garðhýsi, né
þann heiftóðuga sem skundaði þangað. Susau
Ives var nú búin að ryðja úr vegi þeim sem
ráði hennar var mest til fyrirstöðu. Hver veit
nenxa henni hafi elnað heiftarbruninn við það
sem hún heyrði frá barnastofu, hver veit
hvort hún hleraði nokkuð, vildi bara Patrick
úr vegi sínum. Henni tókst það og skundaði
nú enn á burt, að hitta Stephen Bellamy.
“Hið opinbera heldur því fram, að hún
fór til þess tfundar með hnif í vasanum og í
vígahug. Patrick Ives bar fyrir yður, að hníf-
urinn sem lagður var fram í réttinum, hafi
aldei úr hans vasa farið það kveld; þér ráðið
hvort þér trúið honum eða ekki. Það er, hvort
sem er, lítt merkilegt, hvaða hnífur var hafð-
ur til manndrápsins. Áður hefir verið sagt, að
sá hnífur sem Mimi Bellamy var lögð til bana,
hafi í engu verið ólíkur þeim sem víða
finnast — í eldhúsum, búrum, tólastokkum, á
flestum heimilum. Susan Ives gat hafa náð
slíkum hníf' hvar sem var, þurkað vandlega af
honum og lagt hann aftur á sama stað. Vér
Iþurfum ekki að láta okkur það miklu varða,
hvar hún fékk hann.
“Susan Ives hefir sjálf getið stuttlega um
þá ökuferð með Bellamy, það kyrra sumar-
kveld við stjörnuljós; hún gerði ekki annað en
styrkja frásögn hans, sem var bvorki greinileg
né sannfærandi. Af henni mátti ráða, að ;
Ives stundaði að sanna að Mimi Bellamy vc
sek en hann bar á móti. Það er vel til að þess
liáttar tal hafi farið fram.
“Hvern þátt Stephen Bellamy átti í fram-
kvæmd morðsins, er óljósara en atverki Susan
Ives, þó jafn hroðalegur sé. Frá byrjjun hjýt-
ur Mrs. Ives að hafa séð, því að Ihún er ó-
venjulega hvöss til skilnings og kæn, að ef
hún átti að geta varist hefndum af hendi
Stephen Bellamys, þá varð hún að lokka hann
til að eiga hlut að morðinu. Þetta tókst henni,
með hvaða ráðum, veit hún bezt sjálf. Vér
höfum þá sögu af vörum hans sjálfs, að hann
fór inn með henni í litlu ; stofuna, og að nú
situr hann hjá henni á kærðra bekk í þessum
réttarsal, af því að þau hafa kosið að hanga
á gálga saman eða sneiða hjá honum bæði.
“Nú hvað snertir það sem Mr. Lambert
netfndi fjarveru sýknu þeirra, vil eg segja fá-
ein orð, og svo er eg búinn.
“Vitanlega getur hvorugt þeirra sannað
fjarveru sína frá vettvangi á morðstund. Lát-
um svo vera, að þau hafi f'arið frá gasstöðinni
rétt eftir níu, frá því takmarki til klukkan
tíu, höfðu þau nægilegt svigrúm að ná t:
Thorne setursins eftir River Road, hampa
miðanum stolna framan í þá sem beið þar,
myrða hana, komast burt svo að enginn varð
komu þeirra var, og ná til Stephen Bellamýs
klukkan tíu. Seinna hverfur sá nefndi sak-
borningur aftur á vettvang,, að taka gullstáss-
ið af líkinu, til þess að afnema öll verks um-
merki, er þau kynnu að hafa eftir skilið. Vera
má að hann tíafi þá sótt lampann og brotið
hann hjá líkinu. Þá gátu þau og haft tíma
til að setja saman frásögn um athafnir sínar á
þessu tímabili, að hafa á reiðum höndum, ef
svo ólíklega skyldi fara, að þau yrðu krafin
sagna. Hvað sem því líður, hann flutti Susan
Ives heim og fór aftur á vettvang einsamall.
Eg segi enn, þau hafa engan sýknuvott um
fjarveru frá vígvangi.
“Já, hvað um hláturinn?” segið þér. —
“Hvað um bílinn, sení var þar ekki?” ”
þess svara eg bergmáli: “Ja, hvað er um þá?”
“Herrar, standið við til að íhuga, svolitla
stund. Hver heyrði þann hlátur? Hver sá
ekki bílinn? Hver skorðaði morðstundina við
þann tíma, sem hægast var að uppástanda
fjarveru þeirra frá vettvangi? Bróðir Susan
Ives, sá sem elskar hana og tilbiður og sami
maðuinn sem sagði hér upp í opið geðið á
yður, að hann vildi alla hluti fremja til að
hjálpa systur sinni, nema mannsmorð-------”
Lambert spratt á fætur, grár í framan
sem aska og mjög stóreygður. “Hann sagði
ekkert því líkt! Herra dóm'ari----”
“Hann sagði ekki að liann vildi ekki
fremja morð?”