Heimskringla - 18.03.1936, Side 3

WINNIPEG, 18. MAHZ, 1936
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
og sátu menn að morgunverði ^ sína
aftur í káetu og voru að tala
dósamjólk, sem þeim var gefin
á sleikjuspýtum, og þau heimt-
uðu mat sinn altaf á tveggja
tíma fresti, bæði dag og nótt.
Svo heimtuðu þau að láta gæla
við sig og vllöu endilega sofa
hjá hjónunum. helst undir
vanga þeirra. Og ef átti að
flytja þau, kveinuðu þau og
kvörtuðu þangað til hjónin urðu
að láta undan.
Þegar hvolparnir fóru að
stækka fóru þeir sundferðir um
alt vatnið, og er þeir komu
heim um nætur rennvotir, var
ekki við annað komandi en að
þeir fæ,ri beint upp í rúmið cll
hjónanna. En þrátt fyrir þetta
vöktu þeir hjónunum margar á-
nægjustundir með uppátækjum
sínum og glaðlyndi.
Flakk
Þótt bjórarnir væri tamdir
elskuðu þeir frelsið og vildu
vera sjálfráðir. Og margar á-
hyggjustundir höfðu hjónin út
af þeim. Einu sinni stukku þeir
báðir út úr bátnum, er þau
hjónin voru á ferðalagi, og urðu
þau að bíða eftir þeim hálfan
daginn. En verra er það þegar
McGinnis og McGinty fara að
skoða sig um í heiminum, þar
sem óteljandi hættur vofa yfir
þeim. Hvað eftir annað óttast
fósturforeldramir að nú hafi
ernir eða viltir hundar orðið
þeim að bana. Einu sinni hurfu
þau og voru í þurtu í 30 klukku.
stundir. Hjónin leita þeirra um
alt, en er þau koma þreytt og
vonlaus heim í tjald sitt, þá
sitja báðir bjórarnir upp í rúmi
og eru að vinda vatn úr loðfeld-
um sínum.
Tóbakseitrun
Einhverju sinni vöknuðu
hjónin um miðja nótt við óp og
vein í McGinty. Hún lá þá fár-
veik á gólfinu og ástæðan til
veikinnar var augljós. Hún
hafði étið hálfan þakka af tó-
baki.
i
í tíu klukkustundir reyndu
hjóúin að halda lífi í henni. —
Þau settu hana hvað eftir ann-
að í sdnnepsbað, og nugguðu
hana þess á milli. Að lokum
skreiðist hún á fætur, titrandi á
beinunum, en fellur svo um
sjálfa sig aftur máttlaus. Gráa
uglan þóttist vita að nú mundi
hún deyja, og sneri sér undan
svo að hann skyldi ekki sjá
krampateygjurnar í henni. Svo
heyrir hann eitthvert hljóð og
snýr sér við. Þá situr McGinty
upp í rúminu og er að berjast
við að strjúka af sér seinasta
sinnepsbaðið. Þá fór Anahaero
að gráta í fyrsta sinn.
Niðri á gólfi sat MoGinnis og
snökti. Honum hafði alveg ver-
ið gleymt á meðan á þessu stóð.
Systir hans er þá látin á gólfið
til hans. Hann þefar af henni
tortrygnislega, því að sinneps-
lyktin er vond. En þegar hann
komst að raun um að þetta var
systir sín og bráðlifandi varð
hann 'Ofsaglaður og nuggaði
trýninu um trýni hennar eins og
hann vildi kyssa hana. Og svo
trítluðu þau bæði niður í holu,
sem þau höfðu gert sér undir
rúminu. Litlu seinna leit Gráa
uglan niður í holuna. Þá stein-
sváfu þau bæði í faömlögum.
Bjórarnir voru
ótrúlega forvitniri
Alt þurftu bjórarnir að skoða
og oft á tíðum gerðust þeir
djarftækir til matvara. En þá
voru þeir ávítaðir, og það skildu
þeir vel. Þeir mundu það lengi
ef talað var höstugt til þeirra.
En skrítið var að sjá hve mis-
jafnlega þeir tóku því. Ef Mc-
Ginnis var skipað að láta eitt-
hvað kyrt, gengdi hann óðar
og fór að fást við eitthvað ann-
að. En um leið og hann hélt
að enginn sæi til sín, var hann
farinn að rannsaka sama hlut-
inn aftur. McGinty hagaði sér
öðruvísi. Ef henni var bannaö
eitthvað, fór hún að veina eða
skæla til þess að losna við harð-
ar ávítur, en hún hreyfði sig
ekki og varð þá að taka hana
með valdi.
Bjórunum var illa við drag-
súg. Um haustið flutti Gráa
uglan í bjálkakofa og einhvern
dag bar hann heim talsvert af
mosa til þess að þétta rifurnar
á kofanum. Mosinn var stokk-
freðinn og var því lagður hjá
arninum svo að hann þornaði
um nóttina. Um morguninn
var hann horfinn. — Kom nú í
Ijós að bjórarnir höfðu tekið sig
til um nóttina og troðið mosan-
um í allar þær rifur, sem þeir
náðu til, og gert húsið þannig
þétt eins og þeir þétta bústaði
sína.
I
Jólakvöld bjóranna
Þau hjónin fylgdust ekki með
tímanum, því að hver dagur var
sem annar í einveru skóganna.
En svo fór Gráa uglan til kaup-
manns, margar mflur, og þar
fékk hann að vita að ekki voru
nema tveir dagar til jóla. Hann
keypti ýmislegt smávegis til
þess að halda hátíð. Jólaljós
voru kveikt í kofanum og Ana-
haero fór út í skóginn, hjó þar
lítið furutré, og það átti að
vera jólatré bjóranna. Á það
voru hengd epli og sykurmolar.
Bjórarnir horfðu á þetta um-
stang með mestu forvitni, en
þegar þeir uppgötvuðu að sæl-
gæti hékk á trénu, kom heldur
en ekki líf í þá og rifu þeir það
af greinunum, með hinum litlu
höndum sínum og tróðu í sig.
Og þegar þeir höfðu ekki lyst á
meiru, fóru þeir með fangið fult
inn í holu sína, gangandi á aft-
urfótunum. < Þannig földu þeir
góðgætið og lintu ekki fyr en
Prh. á 8 bls.
ÞRESTIR í TÚNI
Hrafnar komnir.
Krummi gamli kominn er.
Köld samt ennþá tíðin.
Hrópa nú allir hrafnar hér:
Hrein og björt er hlíðin.
Sátu krummar suðurfrá,
Svo fór ögn að hlána.
Og nú um okkar norðurhá:
Norpa þeir til rána.
Þeir eru komnir víst í ver,
Vel þeim ber að taka.
Enginn mætti ætla sér:
Að elta þá til baka!
Þrestir í túni.
Yndi vorsins enn eg finn,
Enn er bjart um haga.
Þú ert kominn, Þröstur minn,
Þessa fögru daga.
i
Var það ekki ,um vorsins önn:
Að vel þig tók að dreyma?
Þegar létti frosti og fönn:
Flaugstu um viða geima.
I
Nú um þessa norðurslóð:
Næm þú reynir hljóðin.
Það eru beztu landsins ljóð,
Ljúf þeim fagnar þjóðin.
Og svo nakin blöð og börð:
Brag þinn fýsa að heyra.
Það er oft, sem einstæð jörð,
Unni þér hvað meira.
Haukar
Hauka mína hefi’ eg alla
Heima við. Á þá eg kalla.
Æfðir vel: Þeir orðum hlýða,
Eftir minni skipun bíða.
Hátt þeir fljúga um hauðrið
víða.
Jón Kerne>steð
/ _______________
f HELJARGREIPUM
HERNAÐARINS
Æfintýri togarans Braga 1916,
skráð eftir frásögnum skipverja.
Það var öndverðan vetur árið
1916.
Heimsstyrjöldin var farip að
kreppa að Islendingum.
PYam að þeim tíma höfðu
framleiðsluvörur hækkað stór-
kostlega í verði. Vinnumenn,
sem áttu þetta 15—20 dilkær,
urðu ríkir á sveitar sinnar mæli-
kvarða ef þeir slátruðu’ öllu. —
Sumir tímdu ekki að farga
stofninum; féð hafði hækkað ó-
trúlega í verði og þeir héldu að
verðið myndi hækka áfram. —
Líkt fór sumum útgerðarmönn-
um. Þeir geymdu lýsið sitt í
þeirri von að það hækkaði altaf
í verði.
Þetta gerði stríðið — blessað
stríðið, og vonandi er að það
haldist sem lengst, eins og kerl-
’ingarnar sögðu.
En svo kom bóbbi í bátinn.
Kafbátahernaður Þjóðverja fór
að ógna hinu breska heimsveldi.
Ógurlegur glundroði komst á
allar siglingar. — Aðdrættir
bandamannaþjóðanna urðu tor-
veldir. Eigi aðeins hiemaðar-
gögn og hrávara varð af skorn-
um skamti, heldur og lífsnauð-
synjar, því var það að Bretar
sögðu við íslendinga: Ef við
eigum að láta ykkur fá kol til
útgeirðarinnar, þá verðið þið að
koma til okkar með fiskinn, sem
togarar ykkar veiða.
Nú torveldist íslenzka útgerð-
in.
Þýzku kafibátarnir voru á
sveimi hringinn. í kring um
Bretlandseyjar; þeir komu jafn-
vel upp undir íslandsstrendur til
þess að skjóta niður enska tog-
ara. Og íslenzkum togurum
var ekki fritt heldur, vegna þess
að þeir voru að draga matbjörg
í þjóðarbú Englendinga; þó
munu kafibátar Þjóðverja hafa
veriö sérstaklega hlífnir við Í3-
lendinga, sneru sumum aftur,
heldur en að skjóta þá í kaf.
Lentu íslenzkir togarar þá í
mörgum æfintýrum, og verður
hér sagt frá einu hinu merk-
asta.
íslenzka þjóðin átti þá ekki
annars úrkosta en skifta við
Bretland sem mest hún mátti.
Þjóðin var í veði ef útgerðin
stöðvaðist. Og hugrekki það,
sem íslenzkir sjómenn sýndu á
þeim árum, er þeir fóru landa
milli, var áreiðanlega ekki
minna en það hugrekki er her-
skyldir menn ófriðarþjóðanni
sýndu í starfi gínu.
Hinn 3. nóvember 1916 lagði
togarinn “Rán” á stað héðan
frá Reykjavík áleiðis til Eng-
lands með fullfermi af fiski.
Daginn eftir er togarinn —
”Bragi” hér á höfninni, nýkom-
inn af veiðum hjá Vesturlandi,
með um 1200 til 1400 kit af
nýveiddum fiski. Kom hann
hingað til hafnar til þess að fá
sér kol, einnig matvæli, eins
mikið og hann gat tekið, til
þess, ef svo skyldi fara að hann
rækist á þýzkan kafbát á leið-
inni út, að þá mundi kafbátur-
inn kennske snúa honum aftur,
ef hann hefði nóg kol og kost
til þess að komast aftur til ís-
lands.
Ferðinni var heitið til Fleet-
wood.
“Bragi” hélt úr höfn. Búist
var við því að hann mundi kom-
inn /til Fleetwood eftir 4—5
daga ef alt gengi vel. En það
leið og beið og ekkert fréttist
af skipinu. “Rán” kom hingað
aftur og sagði sínar farir ekki
sléttar. Úti í miðju Atlantshafi
var hún stöðvuð af þýzkum kaf-
báti, en fékk leyfi til þess að
snúa heim til íslands aftur.
Þegar “Rán” kom hingað og
ekkert fréttist af “Braga” töldu
allir sjálfsagt að hann hefði
verið skotinn í kaf.
Nú víkur sögunni til Braga.
Yfirmenn á honum í þessari
ferð voru: Guðmundur Jó-
hannsson, skipstjóri, Alexander
Jóhannesson 1. stýrimaður, Ey-
þór Kjaran 2. stýrimaður,
Markús ívarssón 1. vélstjóri og
Bjarni Jónsson 2. vélstjóri.
Á útleiðinni varð “Bragi”
ekki var við “Rán”, sem þá varð
að snúa aftur, vegna þess að
hann fór aðra siglingaleið. —
Gekk alt vel; veður var gott,
iheiðríkt og bjart og lítil alda.
Á fjórða degi eftir að skipið
fór héðan, átti það um 100 sjó-
mílur ófarnar til Fleetwood. —-
Klukkan var 7 — 8 að morgni
um hvað ferðin hefði vel geng-
ið. Voru þeir hinir hressustu
og bjuggust við því að ná inn
til Fleetwood um kvöldið, allri
hættu væri lokið, og svo væri
aflinn seldur næsta dag fyrir
stórfé — besti markaðs fiskur
og til þess að gera glænýr.
En á meðan þeir voru nú
þarna að rabba saman, drekka
te úr “föntunum” og þorða
brauð með, heyra þeir alt í einu
hiáan hvell, er þeim virtist vera
yfir höfði sér, og kæmi hljóðið
niðuir um skjágluggann á káet-
unni. Hafði þá einhver orð á
því að nú væri farið að hvessa
og einhver hefði gleymt að loka
hurðinni á hinu svokallaða
“rasshúsi” aftur á. Hún hafði
það til að skellast og urðu þá
Ibrak og brestir svo að þilfar
titraði, vegna þess að þetta var
járnhurð í járngrópi.
Heyrðu þeir nú að vélin var
stöðvuð, því skipstjóri og stýri-
maður voru á stjórnpalli, ásamt
tveim hásetum, og vissu því
hverskyns var. Vissu nú allir
að alvara var á ferðum. Það
var ekki hurð sem var að skell-
ast. Ruku nú allir upp á þilfar
og störðu út á sjóinn, sem lið-
aðist í léttum bylgjum.
Nokkuð frá, eitthvað um
hálfa sjómílu, sást einhver
þústa á sjónum, sem allir vissu
að myndi vera kafbátur, og lá
hann þar hreyfingarlaus um
stund, en hvarf svo.
Eftir nokkrar mínútur kom í
ljós, nokkra faðma frá Braga,
stöng upp úr sjónum, svo sem 4
til 6 fet á hæð. Horfðu allir á
þetta með óttablöndnum huga
dálitla stund, þar til stöngin
seig hægt niður í sjóinn og
hvarf. Eftir nokkra stund kom
kafbáturinn í ljóg aftu'r, tölu-
vert langt frá skipinu og var þá
með merkjaflöggum. Þeir á
Braga, gátu ekki séð hvaða
merki það voru, því vindstaðan
var þannig að jaðar flagganna
sneri að þeim. — Þeir á Braga
gripu auðvitað til merkjabókar-
innar, sem sýnir ,‘alheimsmál
með merkjum, til að láta kaf-
bátsmenn vita að ekki væri
Ihægt að greina merki þeirra.
En þá mun þeim þýzka hafa
þótt seint svarað, því kúla kom
þjótandi með hvin miklum, yfir
skipið, rétt framan við stjórn-
pallinn.
Voru nú flöggin dregin upp á
Braga og strax flutti kafbátur-
inn sig, þar til flögg hans lágu
flöt við, og mátti lesa úr þeim
þetta:
iSkipstjóri togarans komi þeg-
ar um borð til vor með skips-
skjölin.
Þess skal getið að Bragi hafði
þá hlutleysismerki — danska
fánann málaðan á bæði borð,
því að Islendingar höfðu ekki
annan hlutléysisíána fýr en
1918, þegar samlbandslögin
gengu í gildi.
Þegar lesið hafði verið úr
merkjum kafibátsins var björg-
unarbáti Braga þegar skotið
fyrir borð og fóru á hann skip-
stjóri og fjórir eða fimm háset-
ar. Var nú róið um borð í kaf-
bátinn með skipsskjölin, og inn-
an skamms kom báturinn aftur.
Höfðu þá orðið mannaskifti á
honum, því að kafbáturinn
hafði tekið þrjá menn um borð
en sendi aðra menn frá sér um
borð í Braga, liðsforingja, 2
menn og mann með sprengju.
Og þegar báturinn kemur til-
kynnir skipstjóri skipshöfninni
að það eigi að sökkva Braga
samstundis.
Bjuggust nú skipverjar Við
því að þurfa að fara í bátinn og
verða ef til vill lengi að velkjast
í honum áður en þeir næði landi.
Varð það þá fyrsta verk sumra
að klæða sig í öll þau föt, sem
þeir áttu, og fóru sumir í þre-
faldan klæðnað. Gerðu þeir
það bæði til þess að bjarga fatn-
aðinum og vera sem bezt útbún-
ir fyrir kulda.
Einnig höfðu flestir fatapoka
með, en Þjóðverjarnir
bönnuðu að taka þá með því
það var meiningin, að allir
skyldu fara í kafbátinn, og síð-
an í björgunarbátinn er nærri
landi væri komið. En þegar
einn skipverja heyrði að hann
mætti ekki taka fatapokann
með sér, hvolfdi hann úr honum
í sjóinn en flegði pokanum inn
á skipið. — Hvað honum gekk
til þess, er ekki gott að segja.,
en ætla má að hann hafi gert
það í einhverju fáti eða ofsa-
'hræðslu, gem greip suma þegar
jeir vissu að skipinu, sem þeir
voru á, átti að sökkva, því að
)eim fanst það sem dauðadóm-
ur yfir sér.
Sprengjan sem Þjóðverjarnir
komu með um borð, var ekki
stærri en þriggja pela flaska.
Þeir fóru nú með hana niður í
vélarrúm og bundu hana þar á
skrúfstykkisborð út við byrð-
inginn. Lögðu þeir því næst
kveikiþráð úr henni upp á þil-
far og aftur í skut. Var nú alt
tiibúið að sökkva “Braga” og
jurfti ekki annað en kveikja í
tundurþræðinum, og þá áttu all-
ir að lilaupa í björgunarbátinn.
Nú voru ýms matvæli og ca.
15 lítrar bensín flutt um borö
í kafbátinn, og þótti Þjóðverj-
um það góður fengur.
Einnig var byrjað að . taka
vélaolíu úr olíugeymi og láta á
tunnu, um leið og skipshöfnin
af Braga sem svo átti að fara í
kafibátinn færi út í hann.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Blrg-Olr: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrlfstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
En meðan á þessu stóð, hafði
kafbáturinn komið nær. Gaf
hann nú merki um það að
“Bragi” mætti snúa heim til ís-
lands aftur, ef öllum fiskinum
væri fleygt í sjóinn.
Þá varð nú heldur en ekki
giatt á hjalla um borö í
“Braga”. Ruku nú alLir til að
opna lestamar og henda fiskin-
um út. Voru þá hendur látnar
standa fram úr ermum.
Einn Þjóðverjanna er í Braga
var, heimtaði að fá að vita
hversu mikil kol væri í skipinu,
einnig hve mikið vatn og olía.
Sömuleiðis hvað kolaeyðslan
væri við hina mismunandi ferð
skipsins. Einnig vildi hann vita
hversu langt væri frá því ketil-
hreinsun hefði farið fram og
fleira skipinu viðvfkjandi. Síð-
an fékk hann að vita hjá mat-
sveininum, hversu mikill matur
og drykkjarvatn væri um borð.
Síðan var listi yfir þetta send-
ur um borð í kafbátinn og eftir
Frh. á 7. bls.
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
í CANADA:
Árnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Amaranth..............................j_ g Halldórsson
Árborg................................G. O. Einarsson
Baldur..........................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont...................................G. J. Oleson
Bredenbury.............................h. O. Loptsson
®rnwn..............................Thorst. J. Gíslason
^n^gary-”:"........................Grímur S. Grímsaon
Churchbridge....................................Magnús Hinriksson
Cypress River.......................... Pá]1 Anderson
..................................S. S. Anderson
®^ros..................................S. S. Anderson
Eriksdale......................................ólafur Hallsson
Foam Lake........................................John Janusson
Gimli...............................................K. Kjernested
5fysir...........................................Tím. Böðvarsson
Olenboro......................................... J. Oleson
Hayland................................gig. p Helgason
Hecla...............................Jóhann K. Johnson
Hnausa................................Gestur S. Vídai
H°ve"-.................................Andrés Skagfeld
Husavík................................John Kemested
Innisfail...........................Hannes J. Húnfjörö
Kandahar..................................g g Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Knstnes..........................................Rósm. Áraason
Lanp-uth................................... Eyjólfsson
Ucsiic............................................Th. Guðmundsson
Lundar....................................glg. jónsaon
Markerville........................Hannes J. Húnfjörö
Mozart............................... g. g. Anderson
Oak Point......................................Andrés Skagfeld
Oakview.............................Sigurður Sigfússon
Otto.............................................Björn Hördal
Piney...................................g. g. Anderson
Poplar Park.......................................gig. Sigurðsson
Red Deer............................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík..........................................Árai Pilsaon
Riverton..........................................Bjöm Hjörleifsson
Selkirk................................g. M. Jóhansaon
Steep Rock.......................................Fred Snædal
Stony Hill........................................Bjöm Hördal
Swan River....................................Halldór Egilsaon
Tantallon........................................Guðm. ólafsaon
Thornhill..........................Thorst. J. Gíslason
Víðir..............................................Aug. Einarsson
Vancouver............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.............................ingi Anderson
Winnipeg Beach.........................John Keraested
Wynyard..................................s. S. Anderson
I BANDARTKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry.................................E. J. Breiðfjörð
Beliingham, Wash.......................John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg...................................Jacob Hall
Garðar.................................S. M. Breiðfjörð
Grafton.................................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. EJinarsson
Hensel.................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton.................................F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.......i.........................Jón K. Einarssoa
Upham.................................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba