Heimskringla - 14.10.1936, Síða 3

WINNIPEG, 14. OKT. 1936
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
MYNDARLEGT IÐNAÐARFYRIRTÆKI REKIÐ AF ISLENDINGI
SAGA THORKELSSON’S LIMITED
Iðnaðarreksturinn, sem nú fer fram á húsum þeim,
&em á mynd þessari eru sýnd, var hafinn af Mr. Soffoníasi
Thorklessyni árið 1919, í smákofa og af litlum efnum og
eftir því sem hann segir sjálfur frá, af engri reynslu í
starfinu. Eftir fyrirmyndum þeirra var því ekki hægt að
fara ,sem í stórum stíl byrja fyrirtæki sín og með nógan
auð að bakhjalli. Það varð að sníða stakinn eftir vexti. Ber
°g verkstæðið nú þess vott, því að tilhögun öll á því er næsta
betri og haganlegri, en annara verkstæða af sama tæi. Þar
wá margt líta, er mikill verkasparnaður er að, sem önnur
verkstæði hafa eltki. Þó þann er fyrirtækið hóf, hafi skort
reynslu til að byrja með, kemur það alstaðar fram í rekstrin-
11 m, að hún (reynslan) hefir verið kennarinn.
í kofa-krílinu var starfað fram að árinu 1926, er hús
þau voru reist, er sýnd eru á myndinni. Er það fyrst og
fvemst verkstæði, er að stærð er um 20,000 ferfet (að gólf-
m'áli). Ennfremur skrifstofa, 1700 ferfet að stærð, reist 1933,
og vöruhús, bygt 1935, að stærð 3200 ferfet og sem enn er
verið að stækka.
Lóðin eða spildan sem Thorkelsson’s verkstæðinu
heyrir til, er 234X900 fet að stærð. Á henni er 900 feta löng
sporbraut. En þó spilda þessi sé víðfeðm, verður við hana
að bæta til þess að koma viðarbirgðunum fyrir.
Fyrstu árin var framleiðslan lítil, aðallega fiskikassar.
En hún óx smám saman. Og nú eru allar tegundir af kössum
þar gerðar sem fyrir vörur eru notaðir. Smérkassagerðin
ein er óheyrilega mikil.
Árið 1932 fór Mr. Thorkelsson að hugsa um hvort ekki
væri vinningur að gera veggjastopp úr efni því, er sneiðst af
viðinum við kassagerðina. Veggjastopp var hér að vísu
til af ýmsu tæi. En það var all-dýrt og ekki alment notað.
Fór nú Mr. Thorkelsson að setja saman vélar eftir sínu höfði
til þess að mala og tæja sundur við fyrir stopp. Hepnaðist
honum að lokum að fá vélarnar til að vinna verkið eins og
Urlega Jónasi organleikara í
^•eykjavíkurdómkirkju”. — seg-
ist hann hafa hlakkað til að
^eyra svo góðan söng en þóttist
heldur vonsvikinn því “mikið
vantaði á að hann gæti heitið
>kur kirkjusöngnum í Reykja-
víkurkirkju------því hann var
ekki einu sinni eins góður og
víða upp til sveita heima á
gamla iandinu þar sem orgel eru
°nrdn”. sv0 bætir hann við
síðan hafi söngurinn “farið
víðversnandi — eða til hvers
er orgelið. Það veit eg ekki.
óngurinn eins og hann er núna
hneyksli og skömm fyrir ís-
lendinga f Winnipeg.”
Þessu svarar séra Jón Bjarna-
s°n í Heimskringlu 3. nóv. s. á.
meðal annars:
Hvernig söngurinn er “núna'
a guðsþjónustu samkomum
^ínaðar vors, um það getur hr.
S. annars ekkert vitnað því
6g Veit ekki til, að hann hafi
verið sýnilega nálægur á guðs-
I nustu samkomum vorum í
angan, langan tíma”. — “Þar
Se*n hr. E. S. segir að kirkju-
Sungur hér hafi hríð versnað
S1^an hann kom hingað, þá virð-
lst hann koma með ákæru á
jnóti sjálfum sér um það, að
ann sé valdur að þessari hríð-
Versnun söngsins. í þessu tilliti
er dálítill snefill af sannleika.
ft>r að hr. E. S. fór að gera sig
nierkilegan út af sálmasöngn •
Q1, tóru einstaka sálir að gera
^g nierkilegar líka, og hættu
koma til söngs á samkomur
Safnaðarins”. — “Mér kemur
g!.gi1:11 hugar að segja að kirkju-
^nng vorum hér sé ekki ákaf-
,ega á-bótavant, honum er á-
otavant í íþróttalegu tilliti, og
v°num er enn þá meira ábóta-
ht^” * truar^eSu kristilegu til-
v°rt þessar deilur urðu til
ess a<X) söngurinn var umbætt,-
Ur er mér ókunnugt en víst er
Uni það að við kirkjuvígsluna 15.
es- sama ár söng í fyrsta sinni
yr söngfiokkur, 15—18 manns
undir stjóm Gfsla Guðmunds-
s°nar (Goodman).
Concert og skemtisamkoma”
er auglýst var 15. marz 1890 á
lessa leið: “Á samkomu þessari
^erður S1j nýbreytni, að söng-
urinn á að taka meiri tíma en
ræðurnar .... söngur marg-
breyttari en íslendingar hér í
bæ hafa átt að venjast á sam-
komum sínum. Auk þess er
“solo” og “duett” söngvar verða
á boðstólum, syngja saman 3—
4—6 og 8 manns í senn. Auk
þess syngur flokkur baraa 3—4
kórus-söngva.”
Af þessu má ráða hve fátæk-
leg var hljómlist Vestur-lslend-
inga fyrir um 50 árum síðan, en
einnig að nýtt tímabil var að
fara í hönd. Og að ekki var um
auðugri garð að gresja rýrir
ekki verðmæti viðleitninnar. Án
efá voru leiðandi menn í söng
og hljóðfæraslætti að reyna af
einlægum hug og beztu getu að
fága og fullkomna sönginn og
menta sig og aðra. Hvern á-
rangur það hefir borið má sjá í
öllum bygðum íslendinga nú.
Fátt sýnir betur mismun
gamla og nýja tímans vor á
meðal, en að á þessu ári var
sungin, af um áttatíu manna
blönduðum kór, með aðstoð
æfðra og ágætra sólóista, Kan-
tataJóns Friðfinnssonar við Þús-
und ára hátíðaljóð Davíðs Stef-
ánssonar. Stærsta tónverk eins
landnemans var sungið af af-
komendum landnemanna, ágæt-
lega, fyrir troðfullu húsi fólks,
er sat og hlustaði með athygli á
alt tónverkið frá byrjun til enda.
Aðstaðan, að kynnast og læra
hljómlist, er orðin alt önnur.
Vélamenning nútímans hefir á
undursamlegan máta gripið inn
á svið hljómlistarinnar. Hljóm-
vélar hafa gefið öllum, hvar í
landinu sem þeir lifa, tækifæri
að heyra og kynnast tónasmíð-
um meistaranna. Með að snúa
litlu hjóli má heyra beztu hljóm-
sveitir veraldar, söngflokka og
sólóista.
Allar stærri borgir hafa sæg
ágætra hljómleika. T. d. koma
til Winnipeg í þeim erindum
fleiri frægir snillingar árlega en
til íslands í þúsund ár. Auk þess
eiga heima og starfa í borginni
f jöldi ágætra listamanna, hljóm-
sveita og söngfélaga.
Vestur-lslendingar hafa sam-
lagað sig og tileinkað sér hljóm-
ment hins mentaða heims. Þeir
taka fyllilega sinn þátt í hljóm-
listastarfi þessa lands, með öðr-
um borgurum, en hafa auk þess
allmikið söngstarf út af fyrir
sig. Nú er svo komið að á sam-
komum íslendinga er söngur og
hljóðfærasláttur oftast aðalat-
riðið. Ágætir æfðir sólóistar
túlka verk meistaranna í söng
eða á hljóðfæri. íslenzk lög
eru enn mikið sungin og vinsæl.
Eru þau það eina er einkennir
söngsamkomur íslendinga. Þau
eru höfð um hönd bæði af ein-
söngvurum og söngflokkum. —
Söngflokkar eru að meira eða
minna leyti starfandi í öllum
bygðum íslendinga, í Winnipeg
einni eru f jórir. Harmonikan er
löngu horfin af dansleikunum
og leika þess í stað veltamdir
hljóðfæraflokkar. Kirkjur allar
hafa orgel og Winnipeg kirkj-
urnar pípuorgel.
Þaulæfð leikni og fagmenska
hefir komið í stað gömlu söng-
og hljóðfæraleikaranna. Nú er
hljómstarf líflsstat* margra
yestur-lslendinga, er hafa hljóð-
færaslátt, söng og kenslu fyrir
atvinnu einvörðungu. Þeir er
ekki treysta sér að lifa af hljóm-
kunnáttu sinni gera sig flestir
ánægða með að 'hafa hana sér
og vinum sínum til skemtunar.
Almenningur er vaknaður til
meðvitundar um að tónlista-
maðurinn nær ekki nauðsyn-
legri tækni né þekkingu, ef lista-
starfið er aukaverk.
Þó breytingin sé mikil, á söng
þeim og hljóðfæraslætti, sem
hafður er á boðstólum á opin-
berum samkomum, er þó engu
minni umbreyting á hljómstarfi
heimilanna. Piano eru löngu
komin á flest heimili en fjöldi
annara hljóðfæra þar utan, mun
fiðlan vera vinsælust næst
pianó-inu. Hljómvélar munu
vera á svo að segja hverju ein-
asta heimili og mikið notaðar.
Börn og unglingar æfa mikið
hljóðfæraslátt og njóta tilsagn-
ar ágætra kennara.
Margir íslendingar hafa hlotið
viðurkenningu og verðlaun fyrir
gá,fur og leikni einkum í hljóð-
færaslætti. Raddþjálfun er ekki
nærri eins algeng né á eins háu
stigi alment og hljóðfærasláttur.
Frumsamin tónverk yngri
manna hafa ekki orðið mikið
kunn, þó vann í ár einn ungur J
landi fyrstu verðlaun í sam-
kepni fyrir frumsamið lag —
(Frank Thorólfsson).
Hljómkensla fer fram í öllum
nýlendunum. Þac^ er mesti sæg-
ur íslenzkra kennara (í Winni-
peg einni margir tugir). Hafa
þeir lært nýtízku aðferðir og
eru margir ágætlega að sér á
alþjóða mælikvarða. Ár frá ári
bætist í hópinn og með hverju
ári fjölgar þeim er stunda
hljómnám, flestir sér til ánægju
eingöngu, nokkrir með atvinnu
og listastarf í huga og surnir af
því að tízkan heimtar slíka
þekkingu og að það er merki
fágunar og menningar að kunna i
að leika á hljóðfæri og temja ^
söngröddina.
1886 var tónlistin fábreytt og
af vanefnum. 1936 er hún víð-
tæk, þaulæfð íþrótt. Fyr bjuggu
menn að sínu og ,þótti flestum
ágætt, nú að nægtabrunni al-
þjóða tónlistarinnar. Áður sungu
allir, er gátu, við öll mpguleg
tækifæri, nú er lítið sungið þó
menn komi saman. Vilhjálmur
Stefánsson segir að það sé ljóst
dæmi þess hve gleðisnautt nú-
tímalífið sé, hve fáir syngi við
vinnu sína. Vel má vera að það
sé djúphugsuð athugun. Nú-
tímamaðurinn hlustar á aðra,
tekur þátt í alvarlegum æfing-
um söngfélaga, en hann syngur
e. t. v. ekki af eins mikilli innri
þörf og liðnar kynslóðir. 1 fyrri
daga hvar sem nokkrir voru
saman komnir til að gleðjast
hver með öðrum var sjálfsagt að
syngja. Nútímamaðurinn þarf
að láta skemta sér. Að hlusta á
hljómvélar og opinbera hljóm-
leika eingöngu er alt annað en
að gefa eigin tilfinningum út-
rás í eigin söng eða hljóðfæra-
slætti. Svo virðist sem þessi ó-
sjálfráða löngun, til að syngja
aðeins til að svala eigin þörf,
hafi dvínað. Því miður er slíkt
ekki vottur um að hljómlistin
sé enn þá á framfaraskeiði. Ti!
hvers er tónlistin ef hún er ekki
lifandi og starfandi kraftur í
tilfinningu og huga mannanna.
Ef sú innri þörf, er hefir í þús-
undir ára hvatt menn til að !áta
í ljósi tilfinningar sínar í eigin
Frh. á 7. bls.
honum gott þótti, og voru þær allar búnar til á verkstæðinu
undir hans umsjón. Þá byrjaði hann að selja vöruna og
nefndi hana Wood-Wool. Mun engin vara þessarar tegundar
hafa hlotið hér aðra eins útbreiðslu, enda var hún ódýr og
tók svo fyrir súg í húsum, að þeir sem reyndu hana, fundu
hinn ótrúlegasta mun á hve hitinn hélzt betur í húsunum.
Einnig fylgdi því að þau urðu svalari á sumrum. Það má svo
að orði kveða, að Mr. Thorkelsson hafi hvern mann sér að
vini gert, sem hann hefir selt Wood-Wool. Salan á þessari
vöru eykst ár frá ári og virðast engin takmörk fyrir, hve mikil
hún getur orðið.
Thorkelsson’s Ltd., er nú eitt með stærri iðnaðarhúsum
sinnar tegundar í þessum bæ og þó víðar sé leitað. Og það
munu fáir landar hér hafa eins umfangsmikinn iðnaðarrekst-
ur með höndum. Um 50 manns hlotnast þar atvinna árið um
kring.
Af 16 ára starfi eins íslenzks óbreytts verkamanns, er
nú árangurinn sem hér að 0fan hefir verið lýst. S. E.

mmmtmmmmmmm
Peninga uppskeran er undirstaða
iðnaðarins
Hraðvaxandi málm framleiðsla
Endurvakið traust almennings
á framtíðinni
Athugið framfarir Manitoba 1936
The Honourable J. S. McDiarmid
ráðgjafi námaiðnaðar og nátt-
úru friðenda, sendir heillaóskir
sínartil Heimskringlu áfimtugs
afmæli hennar, og árnaðar
kveðjur til allra þeirra, er hún
hefir starfað og unnið fyrir, yfir
frumbýlingsárin í sögu Mani-
toba-fylkis.
mivíiWiWMt

m$mmmförmmmmmmmmmmmrwmmmmmrmmmmmmmmmmr*wwmrMMMWéWáWWkwmwWé%rmrMWWMWWíM&mmm7Sm-,