Heimskringla - 14.10.1936, Qupperneq 5

WINNIPEG, 14. OKT. 1936
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
eru að njóta vinnu þessara
manna, án þess að hafa goldið
fyrir hana, finni nú hj'á sér sið-
ferðishvöt til þess að borga sem
greiðast það sem þeir skulda.”
En sú von rættist ekki. —
Þrotabús ráðsmaður var settur
af því opinbera, fyrverandi ráðs-
maður blaðsins Einar Ólafsson.
Alt var boðið til kaups: prent-
áhöld, húsið og útistandandi á-
skriftargjöld en lítið var í þetta
boðið og hafðist eigi meira sam-
an en sem greiða þurf'ti til verzl-
unarhúsanna; töpuðu því hlut-
hafar og starfsmenn blaðsins
öllu sínu fé.
Þegar Frímann B. Anderson
fór alfarinn frá blaðinu og lét af
ritstjórn í síðara skiftið, 12. nóv.
1888, var stofnað hlutafélag er
keypti prentsmiðjuna og blaðið.
Nefndist félagið “The Heims-
kringla Publishing Co.” Fram
að þeim tíma hafði prentsmiðj-
an verið rekin undir nafninu
“The Heimskringla Norse Pub-
lishing House.” Upphaflega
voru það aðeins þrír menn sem
keyptu, hinir sömu sem tóku
við f hið fyrra skiftið er Frímann
fór frá blaðinu. En nú bættu þeir
við sig, fleirum, norðan og sunn-
an landamæranna, er lögðu
fram fé fyrirtækinu til styrktar.
Loks var félagið löggilt, 29.
ágúst 1890 og nefndist þá, og
eftir það þangað til það féll
“The Heimskringla Printing and
Publishing Co. Ltd.” Bættust
Þá nokkrir í félagið. Gerði
stofnskráin ráð fyrir $12,000
höfuðstól og var hluturinn mið-
aður við $10.00. Var nú gerð
tilraun að selja hluti er heppn-
aðist sæmilega. Óx þannig
hlutaféð, unz það var komið
UPP í $4,200. En jafn harðan
Sem það óx, gekk það aftur til
Þurðar, því tekjur blaðsins guld-
ust ekki og varð þá að nota það
«1 viðhalds prentsmiðjunni og í
reksturskostnað. Loks kom svo
timinn að ekki hafðist upp meira
fó, urðu þá úrræðin þau, eins
°g að ofan er sagt, að félagið
Var lýst gjaldþrota og eignir þess
seldar fyrir skuldum.
Ekki voru þessi miklu vanskil
Því að kenna að blaðið væri ekki
vinsælt. Það var ágætlega rit-
aö, einkum með sprettum. Það
tiutti skemtilegar sögur sem
fólk var sólgið í að heyra, eins
°& t. d. “Gypsy Blair”, “Áttung-
urinn”, “Kapitola”, “Er þetta
sonur yðar? ”, ‘‘Úr frelsis baráttu
ítala”, ”Jafet í Föðurleit”,
“Vesturfarinn” o. fl. Það flutti
greinilegar fréttir frá íslandi, og
af því helzta sem var að gerast
hér í landi. Það hvatti menn til
framtaks og félagsskapar. Það
tók svari lítilmagnans og veitti
öllum málfrelsi er rituðu af
sæmilegri skynsemd. Það var
fólksins blað.
Saga gerðist um þetta leyti,
er sýnir hvað fólk sóttist eftir
blöðunum og þá einkum fram-
haldinu af sögunum sem þau
j fluttu. íslendingur veiktist og
jvar lagður inn á spítala í Park
! River, þar bjó þá höfuð læknir
íslendinga, Dr. Moritz Halldórs-
son. Hann ákvað að skera
manninn upp við meinsemd
þeirri setm að honum gekk og
lét svæfa hann. Er uppskurð-
inum var lokið, ætlaði ekki að
verða mögulegt að vekja mann-
inn aftur. Leitaði læknir allra
ráða en alt kom fyrir eitt, sjúkl-
ingurinn lá eins og dauður væri
og hreyfðist ekki hvað sem gert
var. Loks datt læknirnum ráð
í hug. Hann þrífur í öxlina á
manninum, ýtir við honum og
segir: “Hvað er þetta maður,
vaknaðu maður, ætlarðu ekki
að vakna, Heimskringla er kom-
in?” Það þurfti ekki meira.
Bros færðist yfir hið dauða-
stirða andlit og jafnskjótt er
hann heyrði Heimskringlu
nefnda, vaknaði hann, reis upp á
uppskurðarborðinu og bað að
láta færa sér blaðið. —
Ef nú blaðið var vinsælt og
naut alþýðuhylli af hverju stöf-
uðu þá vanskilin?
Um það geta verið skiftar
skoðanir, en þó er naumast
nema einu til að svara. Þau
stöfuðu af því upplagi sem skap-
ast hafði, aftur í öldum, hjá ís-
lendingum, að vera óáreiðilegir
í smáviðskiftum og kærulausir,
þó orð þeirra og skuldbindingar
standi í öllum stærri viðskiftum
eins og stafur á bók. Þetta er
óþægileg staðhæfing, en þetta
virðist hafa fylgt og fylgja alt af
mörgum, eins og einskonar ætt-
ar draugur, er þeir hafa ekki
getað losað sig við. En hvílíkt
tjón þetta hefir skapað, og skap-
ar, verður fyrst ljóst er rifjuð er
upp saga fyrirtækja vorra hér í
landi.
Alment þráðu menn að hafa
blöðin, en enga hugmynd höfðu
þeir um hvernig hagur þeirra
stóð, eða hverjum óþægindum
það sætti fyrir fátækar prent-
smiðjur að verða að bíða svo
árum skifti eftir áskriftargjald-
inu.
Það kom sem reiðarslag yfir
j menn er þeir spurðu að “Heims-
kringla” væri fallin. Gripu sumir
til pennans og ortu eftir hana
saknaðarstef og táruðust í anda
yfir slíkri óhamingju; aðrir
kendu þetta metnaðarskorti og
óhagsýni útgefenda, en fáir
j munu hafa sakað sjálfa sig. Var
; nú bráðlega farið að ræða um
að reisa hana á fætur aftur og
hófust samtök í því skyni í
Dakota, að kaupa prentáhöldin,
færa þau suður og gefa blaðið
út þar. E,n þegar til kom vildi
þrotabús ráðsmaður ekki selja
áhöldin eða útgáfu réttinn suð-
ur. Dró hann söluna á langinr.
alt sumarið, í þeirri von að kaup
yrðu gerð hér nyrðra er að lok-
um varð. Var útgáfuréttur og
prentáhöld seld félagi er þá var
stofnað og nefndist Walters-
Swanson & Co. — Eigendur
voru Björn F. Walters (Jósa-
fatsson, frá Gili í Svartár-
dal) mikilhæfur maður á
margra lund, síðar verzlunar •
maður og vara-lögtaksmaður í
Pembina; Gunnar fóðursali og
kaupmaður Sveinsson í Winni-
peg og Einar Ólafsson er á
hendi hafði þrotabús ráðs-
menskuna. Hinar eignir félags-
ins, lóðir og hús, tóku skuldu-
nautar er haft höfðu þær að
veði.
Var nú prentsmiðjan færð á
loftherbergi í byggingu er stóð
við hornið á Princess og James
St. Var Einar Ólafsson kjörinn
ritstjóri blaðsins en Björn F.
Walters ráðsmaður, og er fyrsta
blaðið dagsett 14. október 1897.
Er svo blaðið gefið út þar upp
að 23. febrúar 1899 að prent-
smiðjan er enn á ný færð, nú ao
547 Aðalstræti og svo þaðan 24.
okt. 1901 að 219 McDermot Ave.
Á þessu tímabili urðu tíð eig-
enda skifti að blaðinu. 10 marz
1898, hættir Einar Ólafsson rit-
stjórn. Kaupir B. F. Walters þá
prentsmiðjuna einn, og tekur
við ritstjórninni, en 13. október
sama ár selur hann blaðið Bald-
vin L. Baldvinssyni er þá gerðist
eigandi þess fram að 1. okt.
1913. Bygði hann hús yfir
prentsmiðjuna að 729 Sherbrock
St., og var blaðið svo gefið þar
út, frá 9. júní 1904, til 28. sept.
1921.
Er nú hrakningasaga prent-
smiðjunnar senn til enda sögð.
Árið 1913 — 1. október seldi
Baldvin blaðið og prentsmiðjuna
hlutafélaginu “The Viking Press
Ltd.” Hefir það verið útgefandi
og eigandi Heimskringlu fram
til þessa, eða í 23 ár. Lét það
byggja hús að 853 Sargent Ave .
og færa prentsmiðjuna þangað,
með október 1921 og hefir
Heimskringla verið gefin út þar
í þessi síðastliðin 15 ár.
Frh. á 6. bls.
Dr. M. B. Halldórson
Þakkar HEIMSKRINGLU fyrir sitt ágæta
og afar þarfa starf síðan hún var stofnuð
fyrir fimtíu árum síðan og óskar henni
langra lífdaga.
r
A afmælisdegi JNtmökringlU
Til hamingju Heimskringla!
Njóttu vinsælda og langlífis, í önnur fimtíu ár!
G. S. Thorvaldson
Barrister, Solicitor & c.
702 Confederation Life Building, Winnipeg, Man.
Skrifstofu sími: 97 024 — Heimilis sími: 402 704
Arnaðarkveðja til J|etmskrínglu!
á firntíu ára afmæli hennar
VINSAMLEGAST
W. J. LINDAL, K. C.
Barrister, Solicitor & c.
•
Skrifstofu sími: 97 621 — Heima sími: 35 736
Room 7, Board Building, Winnipeg, Man.
Afmælisóskir til “J|etmskrinslu”
1886 - 1936
er hún nú endar fimtugasta árið
• •
Björn Stefansson
Barrister, Solicitor & etc.
Skrifstofu sími: 97 621 — Heima sími 31 964
Room 7 Board Building
WINNIPEG MANITOBA
North West Commission
Kornverzlunarmenn
103 Grain Exchange Bldg. Winnipeg, Man.
Óska HEIMSKRINGLU alls árnaSar fyrir
50 ára starf í þarfir Vestur-íslendinga.
fslendingar! Styðjið íslenzkt viðskiftalíf
hér í álfu yður til hagsældar og frama.
f/,
■
4
1
A
Með afmælisóskum til
Heímsferínglu
Hannes Pétursson og Olafur Pétursson
Fjársýslumenn og Fasteignasalar
608 TORONTO GENERAL TRUSTS BLDG.
Portage Ave., Winnipeg
Talsími 23 631
H. A. BERGMAN
fslenzkur lögmaður
Skrifstofa: 811 McArthur Building
WINNIPEG, MAN.
Afmæliskveðja til HEIMSKRINGLU
frá
Dr. B. H. Olson
216 MEDICAL ARTS BLDG.
WINNIPEG
MANITOBA
HEIMSKRINGLA til hamingju, með afmæl-
isdaginn þinn!
Vertu fastheldin og framsækin og hollum
þjóðmálastefnum trú, til farsældar fyrir
land og lýð.
H. M. H annesson
Barrister, Solicitor & c.
•
408 Great West Permanent Building
Sími 94135
WINNIPEG MANITOBA
VIKING FISHERIES
óska Viking Press Limited til hamingju
á fimtugasta afmæli “HEIMSKRINGLU”
PAUL S. REYKDAL
Manager
Heima sími 71 055
Skrifstofa: 720 Mclntyre Bldg.
WINNIPEG MANITOBA