Heimskringla - 14.10.1936, Síða 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPBG, 14. OKT. 1936
HEIMSKRINGLA 50 ÁRA
Pramh. frá 5. síðu.
Frá efni fyrsta blaðsins hefir
þegar að nokkuru leyti verið
skýrt og skal ekki farið út í það
frekar. Það gefur til kynna
hvað fyrir stofnendunum vakti.
En sem nærri má geta var ekki
hugsanlegt að taka öll þau mál
fyrir í einu sem þeir höfðu sett
á dagskrá. Var því upp á þeim
brotið smátt og smátt. í næstu
blöðum eru þau athuguð hvert
eftir annað einkum hin stærri
og yfirgripsmeiri er snertu ekki
eingöngu yfirstandandi tímann
heldur framtíðina. íslendingar
þurftu að komast upp, krefjast
réttar síns og virðingar í hinu
nýja þjóðfélagi. Það gátu þeir
bezt gert með því að halda sam-
an, beita afli sínu í sameiningu,
afla sér mentunar, losa sig við
hjárænuskap og hindurvitni,
koma á fót virðulegum stofn-
unum og varðveita það sem þeir
áttu bezt í sjálfum sér, og menn-
ingu feðra sinna. “Það þarf að
komast sérstakt félag á í hverri
einustu íslenzkri nýlendu í Ame-
ríku, og svo þurfa öll þau fé-
lög að sameinast í eitt allsherjar
félag. — — Ef vér fylgjumst
að í velferðarmálum vorum, þá
skoða hérlendir menn oss sem
vald og taka oss til greina sem
þjóðflokk”, stendur í ritgerðinni
“Félagsskapur íslendinga í Vest-
urheimi”, í 4. tölublaði.
í ritgerðinni um “Sveitar-
stjórn í Nýja íslandi” eru ný-
leindumenn hvattir til þess að
beiðast fullkominna sveitarrétt-
inda, löggilda nýlenduna sem
sveit, undir sveitalögum fylkis-
ins, til þess þeir geti notið þess
hagnaðar sem löggildingin veit-
ir, — ráðið bót “á samgöngu-
leysinu, viðskiftaleysinu, pen-
ingaleysinu og skólaleysinu.”
Þeir stóðu utan við lög og rétt
Þeir gátu ekki staðið straum af
almennu skólahaldi, án styrktar
úr mentamálasjóði fylkisins, og
afleiðingin varð sú, að börnin
fóru á mis við þá mentun sem
börnum annarstaðar í fylkinu
var veitt, þar sem lögleg sveitar-
stjóm var komin á fót og sveitin
naut ákveðins styrks til skóla-
halds frá hinu opinbera.
Þá er ráðið til þess að verka-
menn bindist samtökum sín á
meðal, hefji sig upp úr neðstu
tröppunni og helzt, gerist sínir
eigin atvinnuveitendur. “Eigum
mmi\mvmmJAfmÆfJMmmMv.mmmmmmmmmmmmii^
J. J. Swanson & Co. Ltd.
601 Paris Building, Winnipeg, Man.
FASTEIGNASALAR OG FJÁRSÝSLUMENN
Óska HEIMSKRINGLU og öllum iðnaðar og
verzlunarfyrirtækjum fslendinga vaxtar og við-
gangs í landinu.

wrnmmmmTmfflfflmmmmmmmwmmwmfflmmTfr
wmmimmmimsm\\mmmmimm<wimmmmi^
Elzta Islenzka útfararstofan
í landinu
3. áb. parbal
(Stofnuð 1894)
FUNERAL DIRECTORS
Sími 86 607 843 Sherbrook St.
WINNIPEG — MANITOBA
Óskar HEIMSKRINGLU, elzta íslenzka
fréttablaðinu í landinu, allra heilla á
fimtugs afmæli hennar.
3 A. S. BARDAL, President PAUL BARDAL, Manager

vér ekki að líta stærra á oss en
svo, að vér viljum vera áburð-
arjálkar annara þjóða manna,
sem hér eru samankomnir,” (nr.
5, 10. okt. 1886), er spurt. At-
vinnulausu fólki er ráðið til að
1 flytja út á land og búa þar um
sig. Og til þess að geta orðið
sem bezt til leiðbeiningar, í þeim
efnum, fer Frímann landskoð-
unarferðir vestur um land, vest-
ur og norður með Manitoba-
vatni, og má hann því eiginlega
heita forgöngumaður að stofnun
nýlendunnar við Manitoba-vatn
' — Álftavatnsnýlendunnar.
Haustið 1886- lág helzt við
, borð að hinn eini íslenzki söfn-
| uður sem þá var til hér í bæ
myndi gefast upp, sökum óein-
j ingar og féleysis. — Séra Jón
, Bjarnason hafði þá verið starf-
andi meðal landa sinna hér í tvö
ár. Laun sín hafði hann ekki
fengið goldin nema að litlu leyti.
J Annað virtist ekki sýnna en
hann hlyti að hverfa heim aftur.
Um þetta efni birtist ritgerð eft-
jir einn ritstjórann (E. H. ?), og
er þar komist svo að orði: “Eftir
' því sem skoðanir manna eru hér
! í landi, þá er það íslendingum til
sóma að hafa prest og safnaðar-
líf út af fyrir sig, og það verður
þeim til mikillar óvirðingar í
augum manna, ef hver einstak-
ur dregur sig svo í hlé, að þeir
verða að hætta við það,” (nr. 3,
26. sept. 1886).
í 6. tölublaði er rætt um sjálf-
stæði, umburðarlyndi og dreng-
lyndi, — það drenglyndi, að
bera ekki vopn hver á annan,
þó menn greini á um ýmislegt
Sannfæringin er séreign hvers
og eins og ber hver ábyrgð fyrir
henni sjálfur.
Ekki verður því neitað að
fremur flýttu ritgerðir þessar
fyrir framgangi sumra þeirra
mála er þannig voru rædd. Árið
1887 er sett á stofn hin fyrsta
sveitarstjórn í Nýja íslandi í
samræmi við almenn landslög.
Er þá tekið upp alment, skóla-
hald í nýlendunni, þó fámenn
væri, og skólar ekki haldnir
nema nokkum hluta af hinum
ákveðna skólatíma. Þá var
stofnað íslenzkt verkamannafé-
lag nokkru seinna og var það
fyrsti félagsskapur þeirrar teg-
undar í Winnipeg. Enda var
ritgerðum um það mál haldið
uppi í blaðinu um lengri tíma.
— Þessi nýbreytni íslendinga
mæltist ekki vel fyrir meðal
hérlendra vinnuveitenda og
sætti töluverðri andstöðu, en
hún hafði holl áhrif á þá sjálfa,
til þess að skapa hjá þeim sjálf-
stæði og virðingu fyrir kröfum
sínum og þjóðemi.
Eigi var nema rétt byrjað á
verkefninu er blaðið varð að
hætta 9. des., en þar var aftur
tekið til máls, er áður var frá-
horfið, er það hóf göngu sína á
ný 7. apríl 1887. Fara þá fleiri
raddir að láta til sín heyra. Eru
nú flutt vikulega, fréttabréf, úr
bygðarlögunum, og þess helzta
getið sem þar var að gerast.
Með bréfum þessum gátu bygð-
irnar fylgst hver með annari,
og fundið til sameiginlegrar
baráttu fyrir bættum lífskjör-
um. Komu þá og líka fyrst fyr-
ir almenningssjónir kvæði og
sögur höfunda þeirra er síðar
gátu sér alþjóðar orðstír. —
Fyrsta kvæði J. Magnúsar
Bjarnasonar er birt 7. júlí 1887,
og Kristins Stefánssonar 1. sept.
sama ár; Stephans G. Stephans-
sonar 22. ág. og Jóns Runólfs-
sonar 5. sept. 1889.
Um þetta leyti vakna að nýju,
trúmála umræður er legið höfðu
niðri um stund. Orsakimar til
þeirra voru þær, að um þessar
mundir var kapp mikið lagt á
að sameina alla í einn kirkjuleg-
an félagsskap. Nærgætni var
eigi nógu mikil sýnd með því,
að viðurkenna að menn voru all-
sundurleitir í þeim skoðunum, og
því óhugsandi að því takmarki
yrði náð. Menn voru skjótir til
, móðgunar, litu á alla starfsemi,
frá mjög persónulegu sjónar-
miði, og þoldu engar athuga-
semdir eða aðfinslur. Leiddi því
starfsemi þessi fremur til sundr-
ungar en samkomulags og kem-
| ur það ótvírætt fram í ritgerð-
lunum. Oflangt mál yrði það,
I að ætla að skýra frá þessum
deilum og sundurliða þær, enda
skal það ekki reynt. Hið sama
má segja um flokkaskiftinguna
líka flutt sem ítarlegastar Is-
landsfréttir, svo lesendur fengu
sem bezt fylgst með þeim miál-
um og framförum sem eru að
gerast heima á ættjörðinni. Það
hefir sí og æ brýnt fyrir fólki,
að láta ekki falla á þjóðarheiður
sinn í þessu landi, en kappkosta
að reynast hér sem beztir borg-
arar, í hinu uppvaxandi þjóðlífi.
í landsmálum hefir það fylgt,
sjálfstæðis stefnunni trúandi
því að hver sem segir skilið við
fortíðina fái naumast skapað
sér veglega framtíð.
Þessir hafa verið ritstjórar
Heimskringlu í þessi fimtíu ár.
Frímann B. Anderson
(9. sept. 1886—9. des. 1886)
Einar Hjörleifsson
(9. sept. 1886—2. des. 1886)
Eggert Jóhannsson
(9. sept. 1886—27. des. 1887)
Frímann B. Anderson
(27. des. 1887—12. nóv. 1888)
Eggert Jóhannsson
(12. nóv. 1888—21. jan. 1891)
Gestur Pálsson
(12. júní 1890—19. ág. 1891)
Jón E. Eldon
(26. ág. 1891—25 febr. 1892)
Jón Ólafsson
(2. mar. 1892—24, mar. 1894)
Eggert Jóhannsson
(24. mar. 1894—27. maí 1897)
Einar Ólafsson
(14. okt. 1897—10. marz 1898)
Björn Freeman Walters
(10. marz 1898—1. okt. 1898)
B. L. Baldvinsson
(1. okt. 1898—24. apr. 1913)
Gunnl. Tryggvi Jónsson
(24. apríl 1913—30. okt. 1913)
Rögnv. Pétursson
(6. nóv. 1913—29. okt. 1914)
Magnús J. Skaptason
(6. nóv. 1914—8. marz 1917)
Ólafur Tr. Johnson
(15. marz 1917—13. ág. 1919)
Gunnl. Tr. Jónsson
(20. ág. 1919—25. maí 1921)
í landsmálunum.
Eins og gefur að skilja, á því
| sem hér hefir verið sagt, um hin
! tíðu eigendaskifti að blaðinu,
'urðu ritstjóra skifti ærið tíð
I framan af árum; sátu sumir
| árið, aðrir skemur og aðeins
jSárafáir lengur en tvö til þrjú
ár. Á tímabilinu frá 9. sept.
1886 til ársloka 1898 höfðu rit-
stjórar verið tíu að tölu við
blaðið. En þrátt fyrir þessi tíðu
umskifti hélt blaðið sömu stefnu I
• í öllum almennum málum og því!
J var sett í byrjun. Er fullkomið !
samhengi í stefnu þess og skoð-
unum, hver sem við stýrið situr,
j þó miklu muni hvernig um mál
er ritað, fyrst og síðast. Full-
| komið rit- og skoðanafrelsi hef-
ir jafnan verið leyft. Það var
hugsjón sem Eggert Jóhannsson
setti hæst á stefnuskrá strax í
byrjun, og hefir verið endurtek-
in við hver eigenda skifti. Frá
henni hefir eigi verið vikið nema
um rúmt fimm ára tímabil, með-
an stóð á heimstyrjöldinni
miklu, en þá voru öll blöð í land-
inu, svift fullkomnu ritfrelsi. —
Blaðið hefir jafnan stutt frjálsar
skoðanir í trúarefnum, í þeirri
trú að það efli dómgreind
manna í öðrum efnum og rétt-
sýni, að vera óháðir öllum
kreddulærdómum er leggja höft
á mannlega skynsemi og sjálf-
stæða rannsókn. Það hefir á-
valt hvatt til ræktarsemi við ís-
land og við alt sem íslenzkt er,
að fornu og nýju, og í því skyni
Bænd abúðin
í Á rborsf
Samfagnar með HEIMSKRINGLU yfir
fimtíu ára afmæli langra lífdaga. lennar og óskar henni •
The
Arborg Farmer’s Co-operative Assn. Ltd.
G. O. EINARSSON, ráðsmaður
ARBORG MANITOBA
Arctic Ice Company Limited
156 Bell Ave.
WINNIPEG
Sími 42 321
MANITOBA
Óskar HEIMSKRINGLU langra
lífdaga og farsællar framtíðar
á hinu fimtugasta afmæli henn-
ar.
Láti hún sín lengi að góðu getið!
swmi
m
Árnaðaróskir!
í tilefni af hálfrar aldar afmæli HEIMSKRINGLU,
flytur LÖGBERG henni, og þeim, sem að henni
standa, árnaðaróskir sínar. Megi hún halda
fullu fjöri á Aldarafmælinu og birta þá einnig
sjálfa sig í íslenzkum hátíðabúningi.
Virðingarfylst,
The Columbið Press Ltd.
Útgefendur “LÖGBERGS”

— . 4*-----------------------•t—...
_ ■<’- J' ' - * .......•
CONGRATULATIONS
to the
I)etm6fenngla
ON THIS ITS 50th. ANNIVERSARY
STOVEL COMPANY LIMITED
"A COMPLETE PRINTING SERVICE”
BANNATYNE AVENUE
W I N N I P E G