Heimskringla - 23.02.1938, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 23. FEBR. 1938
3. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
FRóNSFUNDURINN
1. FEBRÚAR
Það sannast æ betur og betur,
sem sagt var fyrir nokkru síðan
um forseta Fróns, hr. Ragnar H.
Ragnar: Honum hefir tekist að
hleypa fjöri í gamla færleikinn.
Frónsfundirnir eru að verða hver
minstri Lögbergs grein, að saga
þessi hafi verið “sett í Biblíuna,
sem dæmi til viðvörunar, en.ekki
til eftirbreytni.”
Dr. Jóhannsson sýndi fram á
hvað dómar manna um skáld og
listamenn væru oft lítt grundað-
ir. Mintist þar á til söunnunar
hversu menn hefðu fyrst snúist
andvígir við skáldskap Þorsteins
öðrum skemtilegri, svo ekki mun
nú kostur á öðrum samkomum j Erlingssonar, sem seinna varð
betri vor á meðal. Það hefir Ijúflingsskáld þjóðarinnar. Eitt
verið frábærlega vel vandað til
með skemtiskrár, þar hefir gefið
að heyra vora beztu ræðumenn,
ágæta söngva og upplestur. —
Fundurinn sá hinn síðasti var
frábrugðinn hinum að því leyti,
að þar var fram borinn aðeins
einn réttur. En það var nú bess-
aður laxinn, eða hann Laxness
okkar. En mönnum þykir hann
nú misjafnlega góður. og kom
slíkt all greinilega fram þetta
kveld. Á Frónsfundum þessum
hafa ræðumenn jafnan haft til
meðferðar mál, sem mjög hafa
vakið áhuga fólks, — málefni nú-
tímans. — Eitt af þeim er skáld-
skapur Laxness. Menn greinir
mjög á um gildi' hans, og var því
vel til hagað að taka slíkt til um-
ræðu á þessum fundi, og er von-
andi að ræðumönnum hafi tekist
að rýmka lítið eitt til um
þrengsli þau, sem svo mjög hefir
borið á í dómum um þennan
mann sem skáld. Það var stungið
upp á af einum ræðumanni að
þetta kveld skyldi nefnast Lax-
ness-kveld, og hefir það verið
svo nefnt af herra Guðmundi
Eyford, (sjá grein hans á fram-
síðu Lögbergs nýlega). —
Og skyldi' þetta nafn nú haldast
og ná festu í dagatali voru, þá
varpar slíkt sögulegum blæ á
þennan síðasta fund.
Hr. Guðm. Eyford hefir ritað
all-greinilega um það sem fram
fór á fundi þessum. (sjá enn á
ný Lögberg). — En eins og
ræðumenn greindi á um aðal
efnið, eins getur menn greint á
um þann ágreining o. s. frv. Hér
skal því farið fljótt yfir, og á það
eitt minst, sem mér þótti mest
að kveða.
Fyrsti ræðumaður var dr. Sig.
Júl. Jóhannesson. Hann flutti
stutt erindi og hefðu hinir ræðu-
menn betur farið þar að dæmi
hans. En erindi það var fjörugt
og framborið af mikilli mælsku.
Hann skifti skáldum og lista-
mönnum í 2 aðalflokka: þá sem
lifa og starfa listarinnar vegna
öingöngu, og hina sem helga
starf sitt umbótum í mannfélag-
inu. Og skipaði hann Laxness í
hinn síðari flokkinn. Kvað hann
vera umbótamann, sem ódeigur
væri að krukka í meinin. Af
þeim ástæðum yrði frásögn hans
oft ljót, þó lýsingin væri rétt.
Hann mintist á frásögn
skáldsins í “Ljós heimsins” um
ólaf og heimasætuna, sem mest
hefir hneykslað fólk, en tók þar
til samanburðar Biblíusöguna
um Joseph og konu Photifars,
sem hann sagðist hafa orðið að
læra í æsku. Fremur virtist
mér þessi samlíking óheppileg.
því þó eitthvað kunni að hafa
líkt verið með konum þessum, þá
nær það ekki lengra og hvorug
þeirra var aðalpersónan í leikn-
um. Eflaust var Joseph hetjan
í Biblíunsögunni, og mórall þeirr-
ar sögu hefir mér jafnan skilist
að vera sá, sem skáldið lýsir, að
“freisting hver unnin til sigurs
oss ber.” Um slíkan sigur var
ekki að tala hjá Ólafi aumingj-
anum sem veikur lá í rúminu,
því “þar sem við ekkert er að
stríða” o. s. frv. Eitt sinn heyrði
eg Hugh Pedley halda ræðu um
Joseph, og man eg enn þessi' orð:
“Þegar Horatius skaut upp úr
djúpi Tiber fljótsins, eftir vörn-
ina frægu við brúarsporðinn, þá
gátu jafnvel óvinir Rómverja
ekki stilt sig um að hrópa af
fögnuði. Eins fer öllum hverrar
trúar sem eru, þeir hljóta að
fagna. þegar hetjan kemur tár-
hrein út úr eldraun freisting-
anna.” Finst mér það því frem-
ur vanhugsað sem stendur í a-
kvað hann nú full sannað af hin-
um beljandi straumum. sem
klofnuðu um brjóst skáldsins,
nefnilega, að hér væri enginn
meðalskussi á ferðinni, Slíkur
styr stendur ekki um aðra menn
en þá sem mikið kveður að. —
Ræðu þessa manns var fagnað j vorri með ýmsum
með meira lófaklappi og gleði- j sem ekekrt erindi
stakk það mjög í stúf við það
sem sumir hinna höfðu þar um
að segja.
Það var liðið nokkuð langt á
kveld er hinn síðasti ræðumaður
kom fram, og stóð hann að því
ver að vígi, en hinir, og fékk því
naumast eins góða áheyrn og
ræða hans verðskuldaði. Þess
utan hefir Hjálmar Gíslason rit-
að um þetta mal í blöðum hér
fyrir nokkru, svo skýrt og vel að
þar var naumast nokkru við að
bæta. Fólk var nú búið að hlusta
á ræðumenn í fullar 2 klukku-
stundir. og munu flestir hafa
verið búnir að fá nóg af laxinum.
Stundum er fært á fundum
T, * .frækleik að auka og rækja
Ræðumaður kvartaði yfir því að.! þjóðarfremdir, og þjóðar
skaldið hefði misboðið tungu
við hinar svonefndu Hudson’s
Bay mills í Winnipeg og átti
heima í Fort Rouge.
Ein systir Stefáns er á lífi:
Mrs. Sigurbjörg Henry. í Van-
couver.
Jarðarförin fór fram 8. febr.
frá útfararstofu A. S. Bardal.
Séra Björn B. Jónsson, D.D..
jarðsöng.
S. E.

STEFJABROT TIL
ÞINGSINS
látum, en ræðum hinna.
Næst kom fram á ræðupallinn
hr. Jón Bíldfell. Það mátti fljótt
sjá. að hér var maður vanur
ræðuhöldum. Hann kunni auð-
sjáanlega vel við sig á ræðupall-
inum. Hann hefir og tamið sér
að ýmsu leyti snið ræðumanna,
og fanst mér það fara honum all-
vel. Hann lagði af stað og fór
hægt og gætilega í fyrstu, en
lagðist nokkuð þyngra á árarnar,
eftir því sem hann sótti lengur
róðurinn. Hann byrjaði á því að
safna að sér efni úr ýmsum átt-
um, sótti sumt af þvi langt að,
og var mönnum í fyrstu ekki
ljóst hvert hann var að fara, en
hann vissi' það sjálfur og þegar
hann hafði dregið nóg að sér, tók
hann að raða því niður og fór
að því öllu mjög skipulega og lét
ekkert ónotað af því efni. Hann
skýrði frá því hvaða skilyrði
einkum útheimtust af skáldun-
um. Kvað Laxness einkum
skorta dómgreind og jafnvel vel-
sæmi í rithætti. Áleit því að
hann myndi aldrie mikill spá-
maður gerast með vorri þjóð. —
Hann kvartaðr sárt yfir öllu því
bókarusli, sem nú væri búið að
hrúga á heimsmarkaðinn. svo að
bæði Guði og mönnum væri farið
að blöskra, sagði laglega dæmi-
sögu því viðvíkjandi'. Bókum
Laxness skipaði hann flestum í
ruslakistuna og áleit þær lítið
annað erindi hafa.
Mintist að lokum á bréf Lax-
ness til fríkirkjuprestsins í
Reykjavík og vildi benda þeim
sömu ummælum til skáldsins frá
vörum þjóðarinnar sem sér. Ef
hann ómögulega getur látið vera
að skrifa skáldsögur, að fara þá
með þær út á víðavang og hella
þar úr pokanum, helst yrði það
að vera fjarri öllum mannabygð-
um.
Nú kemur nýr maður fram á
ræðupallmn, formaður Fróns, hr.
R. H. Ragnar. Eg tók eftir því
að sumt af gamla fólkinu var
farið að dotta undir ræðu Jóns,
sem var helst til löng, en nú
hrukku menn við og litu út í
glugga, sem mönnum er títt, þeg-
ar snögglega rekur á með byl,
svo brakar í viðum. Þegar menn
svo fengu áttað sig var hér bara
nýr ræðumaður að tala. Brest-
irnir, sem menn heyrðu, komu iir
stólnum, sem ræðumaður barði
utan í sífellu. Herra Ragnar er
einhver stífasti meðhaldsmaður
Laxness og held eg nokkru valdi
þar um einlæg velvild til manns-
ins, sem skapast hefir við góða
viðkynning hér vestra fyrir
nokkrum árum. En svo er Ragn-
ar mjög ákveðinn í skoðunum og
ekki ósnjallur að láta þær í ljósi'.
Hann gengur jafnan hreint að
verki og heggur bæði hart og
títt, ef því er að skifta. Það er
eflaust hans hjartans. sannfær-
ing að Laxness sé einn af stóru
spámönnunum, að hann hafi þeg-
ar lagt drjúgan skerf í þann
sjóð' sem er hinn eini auður vor
íslendinga, bókmentir vorar að
fornu og nýju. Hann færði nokk-
ur rök fyrir máli sínu með því,
að lesa úrvals kafla úr sögum
skáldsins, sem einir útaf fyrir
sig bera vott um listfengi í með-
ferð forms og stíls. öll var ræða
hans óbrotinn lofsöngur —
magnificat — um skáldið, og
orðskrípum,
virtust eiga
annað en vekja athygli fólks,
líkt og auglýsingaskran loddara,
sem hafa lélega vöru að bjóða.
Ræða þessi var því að miklu
leyti endurtekning og staðfest-
ing þess er hann hafði áður þar
um ritað.
Allir eiga ræðumenn þakkir
skilið fyrir hve vel þeir fluttu
erindi' sín. Grunar mig, að all-
mikill tími hafi í það gengið að
útbúa þau erindi svo vel. Stund-
um hvarflaði hugur minn til
skáldsins heima og hefði mér
þótt fróðlegt að vita hvort þessi
“laxéring” hér um kvöldið hefði
nokkuð á hann verkað. Hafi svo
verið, er óskandi að það geti orð-
ið honum góð hreinsun í andleg-
um skilningi en sú hreinsun
virðist vera honum nauðsynleg.
Mér varð að spyrja einn af
nefndarmönrium Fróns, hvort
nokkrar umræður þessa sama
efnis myndu fram fara á Fróns-
mótinu mikla, sem nú fer í hönd.
Hann lofaði því að þar skyldi
ekki einu orði á Laxness minst-
og þakkaði' eg manninum fyrir.
(Einn af áheyrendum)
þarfa vakning og djarfa.------
Þrátt standa hollir að háttum
hörfðingja, þeir er vöfðu
lund sína löngum stundum
langspökum hugsvinnssqkum.
Máttugur höfðings háttur
hæfir þeim bezt er gnæfir
hátt, og hyggur til gátta
hverja dyr skyli verja. —
Innverðir andans kynna
ei leyfa fjasi að deyfa
málsins eggjar, og málsvinns
mátt, til gerða og sátta.
Því skal til þroska týgjast
þróttar og snilli-gnóttar-,
önn hæfir ásbornum mönnum
að yngjist hróður á þingi.
Verðir séum á verði
vinnum því er helzt skyldi sinna
að standi stuðlar í landi
sterkir, um aðalsmerki.
A. S.
DÁN ARFREGN
SÁLARLÍF DÝRANNA
Húsdýrin hafa verið förunaut-
ar og félagar mannsins frá ó-
munatíð, tekið þátt í lífsbaráttu
hans og liðið með honum súrt og
sætt. Hve mikið maðurinn á
húsdýrunum að þakka í frelsis-
baráttu sinni' undan oki náttúr-
unnar, er ekki auðvelt að gera
sér grein fyrir í fljótu bragði.
Eins og sagt var frá í Heims- Má næstum segja, að fyrst þegar
kringlu 9. febrúar, lézt Stefán maðurinn hafði gert sig að herra
(Guðmundsson) Anderson að dýranna, gat hann gert sig að
Gladstone, Man., 3. febrúar 1938. herra jarðarinnar.
Hann var 84 ára að aldri, fæddur Það er langt síðan að
á Steinsstöðum í Skagafirði. —
Vestur um haf kom hann 1876
og má því í sveit frumherjanna
íslenzku hér tela.ist, sem svo óð-
um eru nú að hníga í gras. Við
kveðju hvers þeirra, vaknar ekki
einungis saknaðar-kend tilfinn-
er iangt siðan að menn
fóru að reyna að gera sér grein
fyrir, hvernig sálarlífi dýranna
væri farið. Gríski heimspeking-
urinn Ai’istoteles (384—322 f.
Kr.) kom fram með kenningu,
sem varð undirstaða allra nú-
tíma rannsókna á sálarlífi dýra,
ing hjá ættmennunum og hmum !og er hún rétt> það sém hún nær>
nánustu, sem samferðamenn Mönnum og dýrum eru ýmgir
þeirra voru frá þvi fyrsta, heldur (eiginleikar sameiginle8:ir, en auk
einnig hinna- sem siðar komu og, þegg er maðurinn hæfí.
sem skemur hafa með þeim , leikum> gem dýrin hafa ekki> _
fylgst. Það þurfti ekki lengi að | Síðan gleymdist kenning þesgi en
vera þeim samferða tx þess, að vísindamenn gerðu þó við og við
verða var hinna miklu mann-1 tllraunir ta þesg að ^ja gálar_
kosta þerrra, elju og ugna ar ht dýranna. Franski heimspek-
við dagleg stof og hreinskilnma ingurinn Decartes (1596—1650)
og heilleika hugarfarms. Það er hélt þyí t d fram> að dýrin yæru
oft eins og rnanm mms , a aðeing fjóhnaj. og fullkomnar
verið sé að ja þessar ornu j vélar og alt hátterni þeirra og
dygðir, er staði' ^ ei vi gi a 11 atferh væru vélræn (mekanisk),
frumherjanna islenzku her,, mótsetningu yið hegðan og at.
vestra. . _ hafnir mannsins, sem stjórnuð-
Stefán heitinn var einn þeina ust af vilja og hugsun. Enn var
manna, er þennan hróður á me , þy> haldið fram, að alt atferli
réttu. Hann var verkmaður mn dýranna ákvarðaðist af með-
bezti, ákveðinn og röskur a< fæddum eðlishvötum. Eftir kenn-
hverju sem hann gekk, skemti- ingum þessum hafa dýrin enga
legur í viðmóti, og maður sem slíyUsemi og eru gersneydd allri
trúa mátti og treysta til orða og hugsun. Það er fyrst með þróun-
verka. arkenningu Darwins (1809—
Árið 1885 giftist Stefán Odd- 1882), að rannsóknir á sálarlífi
nýju Sigfúsdóttur, ættaðri frá dýra hefjast að ráði. Darwin
Þórarinsstöðum í Seyðisfjarðar-
hreppi í Norður-Múlasýslu. —
Hún er nú 86 ára. Böm eignuð-
ust þau hjón engin. en ólu upp
dreng, er Sigfús hét, en hann
dó í innflúenzunni árið 1918.
hélt því fram, að maðurinn ætti
rót sína að rekja til frumstæðra
forfeðra, mannápa, en þeir svo
aftur til enn frumstæðari “dýrs”,
sem var harla ólíkt manninum
I að ytra útliti' — og þannig koll
TO YOUR FAMILY
• Quick Qnaker Oats .. . are rich in
Nature’s Vitamin "B” to keep nerves,
cligestion naáaþpetite in tip top condi-
tion...are irraaiated for Vitamin "D”
thathelpsbuildstrongbonesandteeth.
k
J<íuc£ f
QUAKEROATS
CANADAS
lc
HEALTH
BREAKFAST/

30 HEALTH BREAKFASTS
IN EACH PACKAGE I
ar segi þeim til um margt, á okk-
ur lítt skiljanlegan hátt (sbr.
farfuglana), er langt frá því, að
þær ráði öllu atferli þeirra. —
Æðri dýr, svo sem hundar og
apar, eru gædd allmikilli- skyn-
semi eða hæfileikanum til að
hugsa og ráða fram úr nýjum,
óvæntum viðfangsefnum. Þau
geta, með öðrum orðum, lært af
reynslunni, en það gætu þau
ekki, ef atferli þeirræstjórnaðist
algerlega af arfgengri og óum-
breytanlegri eðlishvöt. Tamning
dýra byggist að mestu eða öllu
leyti á því, að dýrin hafa meiri
og minni skynsemisglóru. Æðri
dýr geta og skilið táknmál. Allir
kannast við, að hundurinn skilur
sæg af orðum, hljóðum og bend-
ingum og leggur réttan skilning
í margar athafnir manna. Mörg
dýr geta gert sig að einhverju
leyti skiljanleg hvert öðru með
ákveðnum hljóðum, sem ætla
má, að sé vísir að mjög frum-
stæðu máli. Sumar apategundir
geta notað ýms tæki, og jafnvel
má segja, að þeir geti búið til
einföld verkfæri. Sum dýr hafa
gott minni. Það er alkunna, að
hundar þekkja aftur húsbónda
sinn, eftir langa f jarveru. Dýrin
hafa og vilja. Þau geta látið
á móti eðlishvötum sínum, stilt
sig um að fremja verknað, sem
þeim er bannaður eða þeim er
refsað fyrir. Dýrin hafa loks
all-fjölbreytt tilfinningalíf: —
Hundurinn finnur ekki aðeins til
líkamlegs sársauka eða vellíð-
unar, heldur einnig til hrygðar
og gleði, kvíða og tilhlökkunar,
hann skammast sín og virðist
vera ánægður með sjálfan sig
þegar hann þykist hafa vel gert.
Af ýmsum þessum dæmum, sem
íér eru tekin af handahófi, má
sjá, að dýrin hlýða ekki blint
meðfæddri og óumbreytanlegri
eðlisávísun, heldur læra þau
margt og mikið af eigin reynslu.
Þau bæta við hina eðlilegu þekk-
ingu sína á sama hátt og maður-
inn, þótt í miklu minni stíl sé.
Þessi aukning þekkingar og
kunnáttu, skynsamlegt atferli og
áunnar venjur hafa óhjákvæmi-
lega í för með sér meiri og minni
breytingu á arfgengum, eðlis-
lægum athafnaháttum. Dýrin
vaxa því að visku með aldri, þau
standa ekki í stað, þótt almenn-
ingur gefi lítt gaum framför
þeirra.
Sálarfræðin er því smám sam-
an að brúa það Ginnungagap,
sem staðfest virðist á milli sál-
arlífs dýra og manna. Á nú
miklu fremur við að segja: “Mis-
skift er náðargáfunum, en sami
er andinn”. Vísindin hafa þannig
fært dýrin nær manninum, og
réttur skilningur á eðli þeirra
ætti að vekja meiri samúð með
þeim og stuðla að bættri meðferð
þeirra.
Símon Jóh. Ágústsson
—Lesb. Mbl.
Tónsnillingurinn frægi Franz
Lehar hefir sjálfur sagt eftir-
farandi smásögu:
Dag nokkurn samdi hann vals,
sem var betri en nokkur vals
sem hann hafði samið. En vegna
þess að hann hafði ekki pappír
við hendina, skrifaði hann nót-
urnar niður á skyrtubrjóst sitt.
Næsta dag sendi bústýra hans
skyrtuna í þvottahúsið og vals-
inn týndist!”
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
Stefán og Oddný hafa dvalið af kolli. Með öðrum orðum: —
14 síðast liðin ár á heimili Mrs. Maðurinn var einu sinni það, sem
S. A. Sigurðsson, bæði hér í Win- vlð köllum dýr. Þessi þróun nær
nipeg, og svo um nokkur undan- jafnt til sálrænna sem líkamlegra
farin ár að Gladstone. Var Mrs. eiginleika, að áliti Darwins.
Sigurðsson er hún var unglingur •
um hríð á heimili Stefáns og Hvað hafa þá nútímarann-
Oddnýjar, ásamt móður sinni. — sóknir leitt í ljós um sálarlíf
Mintist hún hinna öldruðu hjóna ðýra? Fyrst og fremst, að at-
fyrir það, með því að hafa þau ferli dýranna er hvorki vélrænt
hjá sér, er á æfidag þeirra tók né heldur er þag algerlega á-
að líða. kvarðað af blindum, meðfæddum
í 26 ár samfleytt, vann Stefán eðijshövtum. Þótt eðlishvatirn-
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg. were awarded FIRST PLACE in both
No\nce and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 woi’ds a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
ST.
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD