Heimskringla - 06.07.1938, Qupperneq 3

WINNIPEG, 6. JÚLf 1938
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
RÁÐ VIÐ TANN-
SKEMDUM
Eftir próf. Guðm. Hannesson
Tilraun bóndans
Eg vék að því í vetur í út- tímis mér?
brotið heilann um þetta atriði og
margar spurningar vaknað í
sambandi við það. Hversvegna
! hverfur fannpínan? Hvþrnig
stendur á því, að heimilisfólkið,
sem eg er samtíða, og situr altaf
við sama borð, læknast ekki sam-
Þar verður svarið
varpserindi, að tannskemdir neikvætt. Tennurnar halda á-
hefðu verið miklu fátíðari fyr á fram að “brenna” úr því. Að
öldum en nú gerist. Nefndi eg fæ8i mitt hafi um þetta leyti
sem dæmi þess, að í 60 hauskúp- breyst tjj batnaðar að öðru leyti
um, sem Vilhjálmur Stefánsson en þessu bejnaáti, neita eg. Ný-
rannsakaði, hefði ekki fundist' mjólk drakk eg fremur litla um
nein skemd tönn, og að sama nokkurt ára bil, einkum frá 1915
hefði og verið í Noregi. Allir 1923. Harðfiskur mátti heita
munu vera á einu máli um það, að sæigt ekki fæðuteg.
að þessar miklu htnnskemdir
standi á einhvem hátt í sam-
bandi við breytingu á fæði, en
undir telja ýmsir fróðir menn að
verji tannskemdum, og þykir
.... .. | mér það sennilegt. En þeim
þratt fynr allar rannsokmr hefir verður ekki þökkuð lækning mín>
ekki tekist að finna hver helst Lízt þó harðfiskinum. 0g í sam-
hún væri, og enn hafa ekki lækn-
ar fundið neitt örugt ráð til
þess að útrýma tannskemdunum.
Út af þessu fékk eg nýskeð
bréf frá greindum og athugulum
bónda í Húnavatnssýslu. Mér
þóttu skoðanir hans eftirtekta-
verðar og líklegt að fleirum en
mér þætti gaman að sjá þær,
svo eg tek mér bessaleyfi til
þess að birta kafla úr bréfi hans.
Hann er á þessa leið:
“Eg hefi þá kynlegu sögu að
segja, að á uppvaxtarárum mín-
um ásótti tannverkur mig eins
og fleiri jafnaldra mína. Mun
eg fyrst hafa fundið til hans
1905 — þá 11 ára. — Fylgdi
þessi kvilli mér æ síðan og fór
hríðversnandi. Eg reyndi að
bera mig karlmannlega, en vitj-
aði þó lækna er á leið, og var
töngin eina líknin frá þeirra
hendi, og er hún, — þrátt fyrir
sína annmarka, — góð hjá öðru
verra. Er þetta saga þessa máls
um 12 ára skeið. Var eg búinn
vorið 1917 að missa 6 jaxla —
5 voru teknir en einn leystist
upp og náðust brotin ekki þegar
reynt var. Allmargt af þeim
tönnum sem eftir voru, m. a.allar
framtennurnar, voru meira og
minna skemdar, t. d. mjög
sprunginn glerungurinn. Eg var
orðinn staðráðinn í að láta taka
allar mínar tennur, og amla með
gerfitennur það sem eftir væri.
Það væri þó kvalaminna. Mér
bandi við athuganir V. Stef.
vaknar spurningin: Hvemig
stendur á því, að þær kynslóðir,
sem hann ónáðaði í gröf sinni,
og vissulega voru aldar upp við
meira og minna “kreinktan kost”
lögðust allar í gröf sína með heil-
ar tennur, en vér nútímamenn,
sem sífelt lifum í allsnægtum er-
um velflestir orðnir tannlausir,
eða verra en það, miðaldra og
fyr ? — Gæti ekki skeð að skort-
urinn hefði einmitt neytt þá til
að nota meðalið mitt — beinin?
— Gæti ekki skeð að sýran c:
mjólkursýran, sem oft mun hafa
verið meira eða minna “mettuð”
af uppleystu beinefni, hafi orðið
þarna dýrmætur heilsugjafi? Er
alveg víst að sagnir olnbogabarn-
anna sem alin voru á “roði og
uggum”, sé uppspuni einn? —
Og ef svo væri ekki gæti
þá ágæti þeirra ekki átt
sér einhverja stoð í ágæti
roðsins og ugganna, sem æfðu?
“Ettu teygt en ekki sleikt”, sagði
álfkonan. Er óhugsandi að
læknavísindi nútímans, eða
framtíðarinnar sanni að hún hafi
haft bókstaflega rétt fyrir sér?”
Eins og margir kannast við er
tannpína dutlungafullur kvilli og
dettur stundum niður um langan
tíma, án þess að ætíð sé það ljóst
hverju það sætir. Eg man t. d.
eftir að fylgdarmaður minn fékk
eitt sinn óþolandi tannpínu, svo
hugkvæmdist þá í sambandi við e/ ^af honum morfín fil he§s að
lestur nokkurra fræðirita, eink-
um í fóðurfræði, að freista
draga úr þrautunum, því eg
hafði engin önnur tæki meðferð-
hvort eg gæti ekki læknað tann- is' Var mér síðar sa^> að hann
verkinn, og eg hefi þá trú að hefði verlð laus ,við tminPinu
það hafi lánast. A. m. k. brá eftlr hað 1 fleiri ar °g hakkað
svo við, að hér um bil mánuði Það morfminu. Manm gæti drott-
eftir að eg ákvað að reyna þetta,
var öll tannpína horfin, og hefi
eg aldrei síðan í'undið til henn-
ar. Vel má vera að lækning
mín verði vegin og léttvæg fund-
in af þeim “sem bækurnar hafa
og sönginn kunna”. Þau meðul,
sem eg greip til, voru bein. Eg
sat mig aldrei úr færi að éta
ið í hug, að hér væri um svipaða
tilviljun að ræða. Mér þykir það
þó ekki allskostar sennilegt. Það
lítur út yfrir, að veilar og við-
kvæmar tennur hafi farið að
styrkjast, og tannskemdirnar
halda ekki áfram eftir að farið
var að naga bein og éta þau.
Ef hér er ekki um tilvilj un að
bömum. Þau eru oft sólgin í að
naga bein jafnvel þó þau sýnist
hafa gott fæði. Séð hefi eg að
kýr eru sólgnar í bein. En hvað
sem þessu líður, þá má telja það
víst, að fæði fólks hefir verið
miklu kalkauðugra fyrrum en
nú. Allur úrgangur úr fiski,
bein, uggar og roð voru súrsuð
og étin og auk þessa var mjólkin
mikil og skyrið meðan fært var
frá. Hvorttveggja var auðugt
af kalki.
Það má sennilega gera ráð
fyrir því að allur líkami skepn-
anna innihaldi öll nauðsynleg
efni, en það vantar mikið, þegar
öll beinin ganga úr.
En það mætti og ef til vill geta
annars til. Beinin, sem menn
nöguðu, sugu eða átu, voru
mjúkur frauður eins og sjá má
í bringukollsbeinum, rifjum og
köstum. Þessi frauður inniheld-
ur rauðan merg ólíkan Ijóspi
fitumergnum í leggpípunum. —
Hugsanlegt væri að þessi merg-
ur, sem annars vinnur að mynd-
un blóðsins innihaldi einhver
efni, sem séu ómissandi fyrir
líkamann, eitthvert heilnæmi
fyrir tennur og beinamyndan?
Þegar maður hugsar um alt
þetta sýnist tilgáta bóndans eng-
in fjarstæða, þó hugsanlegt væri
að áreynslan á tennurnar, við að
glíma við beinin, hafi átt nokk-
urn þátt í að tennurnar fóru að
þrifast betur.
Allir hljóta að sjá, að hér er
um stórvægilegt mál að ræða,
en hvernig er unt að vita með
vissu hvort ráð hans, að éta bein
og merg, er nokkur áreiðanleg
vöm gegn tannskemdum? Að
sjálfsögðu mætti gera tilraun
með þetta á dýrum, en miklu
vissara væri það þó að gera hana
á mönnum, ekki sízt börnum og
unglingum, lofa þeim að naga og
bíta bein og sjá að öðru leyti um,
að börnin hefðu sæmilegt fæði.
Aftur er það engan veginn víst,
að kalklyf úr lyfjabúðum reynd-
ust eins vel og beinin.
Til þess að úr þessu verði
skorið þurfa fleiri að reyna ráð
bóndans. Það er einfalt og ó-
ídýrt. Ef einhverjir af þeim,
sem lesa þessar línur reyna það
væri mér mjög kært að fá að
vita hvort ráðið hefir dugað eða
ekki. En þá hefði þurft að
skoða tennurnar vandlega á und-
an tilrauninni og eftir, skrifa
upp hve margar tennur eru
skemdar og hvernig helst. Tann-
læknir myndi fúslega gera þetta
ókeypis. Tilraunatíminn mætti
helst ekki vera minni en eitt ár.
—Vísir.
hvert það bein, sem eg náði í og (ræða, mætti ætla að kalk hafi
réði við. Tók eg þau fyrst og j skort 1 fæðið- en ur >ví eru tenn-
braut svo smátt að eg gætú urnar að mestu gerðar. Venju-
gleypt þau því þessar gemlur j le8f íæði sveitamanna er ek.ki
sem eftir voru, voru svo við- i kalkauðugt, og lítið er af því í
voru,
kvæmar, að eg gat ekkert harð-
meti étið með þeim, sízt bein. Á
þennan hátt gat eg étið t. d. flest
kindabein, sem í minn hlut féllu
við máltíðir. Eins komst eg
neysluvatni voru og jarðvegi.
Mjólk getur bætt mikið úr þessu,
svo og ostur, en bóndinn drakk
lítið af mjólk. Bersýnilegt er
það og, að kalkskortur fer illa
fljótt upp á að éta talsvert aí jmeð tennur. Sést þetta best á
fiskbeinum. — Jafnframt því,1 þvb að tönnum vanfærra kvenna
sem tannpínan hvarf, styrktust
tennurnar alveg ótrúlega fljótt,
hættir mjög til að skemmast, því
fóstrið þarf mikið kalk til bein-
og leið mjög skamt frá því eg myndunar og tekur það úr blóði
tók upp á þessu, til þess að mér móðurinnar. Sé það ekki nægi-
auðnaðist að bjarga mér við legt í fæðunni, bæði handa móð-
talsvert af beinum án annara j ur og borni, leysist kalk úr bein-
hjálparmeðala en þeirra, sem um hennar og tönnum. Þá geta
og önnur efni í beinum komið til
greina sérstaklega fosfor.
Eg man það frá æskuárum
guð gaf mér í árdaga, og hefi eg
látið það nægja síðan. En eg
hefi engu tækifæri slept, hafi eg
komist 1 færi við bein, sem eg mínum að margir nöguðu bein,
hefi ráðið við, og þó ekki ætíð'jafnvel bruddu þau sem meyr
lineykslunarlaust.
Þetta er nú saga mín í þessu
voru t. d. bringukollsbein. Al-.
gegnt var að brjóta bein til
efni. Mér er það ljóst, að hún j mergjar. Eg held að mönnum
er hvorki margbrotin né merki-! hafi þótt mergfitan sælgæti. Það
leg. En mér hafa stundum fund-! getur vel verið, að þessi siður
ist þær niðurstöður, sem eg hefi hafi að nokkuru stafað frá sult-
þózt fá, svo athyglisverðar, að j arárum vorum er alt var étið,
vert væri að skrafa um þær við ^ sem tönn festi á, en vel gat hann
fróðan mann, og hefi stundum ^ verið leiðbeining náttúrunnar,
verið að hugsa um að skrafa um 0g að menn hafi haft kalkhung-
þetta við yður. Eg hefi talsvert Ur. Slíkt kemur og fram hjá
GULLBRÚÐKAUP 1
GEYSISBYGÐ
Þann 11. júní s. 1. fjölmentu
Geysisbygðar-búar í samkomu-
húsi bygðarinnar í léttum og
glöðum huga, til þess að sam-
fagna Maríu og Jóni Sigurðssyni
er þá áttu hálfrar aldar gifting-
afmæli, og mætt voru á mótinu
ásamt börnum sínum og ást-
vinum, að frátöldum Friðfinni
syni þeirra, er í Winnipeg býr,
og hindraður var frá því að vera
með í hóp systkina sinna þenn-
an dag. Samsætið hófst með
því að sungið var brot úr gift-
ingarsálmi, lesinn biblíukafli, og
bæn flutt af sóknarpresti. Á-
varpaði hann gesti og bauð vel-
komna, las einnig upp skeyti frá
Júlíönu hjúkrunarkonu Thor-
steinsson, dóttur-dóttur heiðurs-
gestanna, er var fjarverandi. —
Sungið var “Hvað er svo glatt,
sem góðra vina fundur”. Miss
Lilja Guttormsson kenslukona
var við hljóðfærið. Flutti þá Mrs.
Sigríður Björnsson frá Riverton
fagra ræðu fyrir minni brúðar-
innar og málaði orðmyndir af
starfi Maríu húsfreyju og af
kynningu hennar á liðnum tíma.
Gestur bóndi Oddleifsson í Haga
mælti fyrir minni brúðgumans,
skemtilega ræðu, er rifjaði upp
fyrri daga og baráttu liðins tíma,
er nú væri geymd í minni hinnF
elztu; fór hann lofsamlegum orð-
um um Jón bónda og sigur hjón-
anna á þungri vegferð æfidaga,
trúmensku hans og dugnaði. —
Milli ræðanna voru íslenzkir
söngvar sungnir af öllum. Mr.
Jóhannes Pálsson, fiðluleikari
spilaði klassískt hlutverk og Mr.
Baldvin Guttormsson píanisti
spilaði undir. Miss Lilja Gutt-
ormsson kenslukona flutti ávarp
fyrir hönd kvenfélagsins Freyja
og afhenti gullbrúðurinni. gjöf.
Þakkaði hún störf mörg og góð.
Börn Mr. og Mrs. E. G. Martin,
frá Hnausa skemtu með söng og
undirspili, sungu litlu drengirnir
fólki til óblandinnar ánægju, en
eldri systkini þeirra spiluðu und-
ir með þeim.
Sóknarprestur afhenti heið-
ursgestunum peningagjöf frá
bygðarbúum, mælti hann hlýj-
um orðum til hinna öldruðu
hjóna, er vel og lengi höfðu að
verki verið og með heiðri lokið
stórú dagsverki.
Blóm voru borin fram af litlum
dreng Eysteini Eyjólfssyni, gjöf
til brúðarinnar, og einnig bar
lítil stúlka dóttir Mrs. Benson
frá Winnipeg fram blómagjöf.
j Florence Gíslason, yngsta
! dóttir hjónanna Mr. og Mrs.
j Gíslason á Gilsbakka bar fram
gjöf og ávarpaði heiðursgesti
ifyrir hönd systkina sinna, en í
I nágrenni við þau höfðu Jón og
María lengi búið. Gjöf frá börn-
! um heiðursgestanna afhenti Jón
bóndi Pálsson á Geysi, ásamt
hugðnæmu ávarpi til þeirra. —
Fyrir hönd barnabama afhenti
lítil stúlka, Beatrice Kristinsson
gjöf og fagurt ávarp til afa og
ömmu. — Friðrik bóndi Sigurðs-
son flutti heiðursgestunum
kvæði og mælti nokkur orð til
þeirra í gamni og alvöru og
fórst vel.
Nokkrir karlmenn bygðarinn-
ar sungu margraddað “Brosandi
land” og aðra söngva, almenn-
ingi til ánægju. Að lokum á-
varpaði Miss Vigdís kenslukona
dóttir heiðursgestanna, mann-
fjöldann þakklætisorðum fyrir
hönd foreldra sinna og mæltist
vel. Var svo sungið “Ó Guð vors
lands.” Fóru þá fram ágætar
veitingar, sem engar konur í
heimi, kunna betur fram að reiða
en vestur-íslenzkar konur. Naut
fólk sér vel í samfagnaði með
heiðursgestunum og börnum
þeirra og ústvinum öllum, og
endaði þannig ljúf fagnaðar-
stund.
Jón Sigurðsson og María kona
hans, eru enn ern og hraust og
hugglöð, enda enn ekki háöldruð,
| þótt komin séu yfir eyktamót
sjötíu ára aldurs. Jón er ættað-
|ur úr Mýra og Borgarfjarðar-
j sýslu, en María er Skagfirsk að
I ætt, Friðfinnsdóttir, yngri syst-
ir Sigurðar heitins bónda og
landnámsm. í Fagradal, Lilju í
Djúpadal og Salbjargar og þeirra
systkina sem nú eru öll gengin
grafarveg. Er það fjölment
frændalið hér í sveit. Börn þeirra
hjóna á lífi eru, auk þeirra sem
nefnd hafa verið: Herdís, kona
Jóns Thorsteinssonar á Helga-
vatni; Helgi, bóndi á Gunnars-
stöðum í Breiðuvík, kvæntur
Sigurlaugu Guðrúnu Gunnars-
dóttur Helgasonar, og Sigurðar
ókvæntur. Tveir synir af fyrra
hjónabandi Maríu, er fóstruðust
upp með þeim eru Sigurður og
Kristinn Kristinssynir, báðir bú-
andi í Geysisbygð, hinn fyr-
nefndi kvæntur IndíÖnu Sigfús-
dóttur frá Blómsturvöllum, hinn
síðarnefndi kvæntur Hólmfríði
Jónsdóttur Thorsteinssonar frá
j Helgavatni. Eru því gullbrúð-
hjónin, í elli, umkringd af stór-
um hópi ástvina og afkomenda,
vina og kunningja frá fyrri og
seinni tíð. Er bjart og hlýtt um-
hverfis þau í litla húsinu þeirra,
ljúfar minningar um lokin störf,
og von um fagurt og sólríkt æfi-
kvöld.
Sigurðar ólafsson
KaupiS Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
— % aAábt in tAe tjHftkcvemejtt ty-. -
ÍH% yieldi andquaíifaofahmn cko/iA
ffÐíRAi GrainLimited Aoi Snccme a memkh cf
Acrop testinc plan
LEIÐRÉTTING
í Heimskringlu 22. júní, er
þess getið, að hinn nýkosni þing-
maður fyrir Kelvington kjör-
dæmið í Saskatchewan heiti OIi
Howe, en það er ekki rétt, hann
heitir Peter Anton Howe, frá
hinu í fregninni er rétt skýrt,
að hann er norskur að ætt, og
giftur íslenzkri konu, Ástu Guð-
brandsdóttir Narfasonar, og
konu hans, voru þau hjón ein af
fyrstu og fremstu frumbyggj um
þessarar bygðar, og alþekt með-
al Vestur-íslendinga.
Mr. Howe hefir frá unglings-
árum, verið mjög samrýmdur
íslendingum hér, og það svo
mjög að eiginlega teljum við
landarnir hann í okkar hópi. —
Hann talar íslenzka tungu sæmi-
lega vel, og er óspar.á að bregða
henni fyrir sig, þegar hann á tal
við landana, en það er nú oft,
því þau hjón búa hér mitt í ís-
lenzku bygðinni, á föðurleifð
konunnar, landnámsjörð Guð-
brandar heitins.
Mr. Howe hefir látið sig al-
menn mál mikið skifta, og oft
tekið meiri og minni þátt í kosn-
inga rimmum á undanförnum ár-
um, þó þetta sé í fyrsta skifti
sem hann hefir sótt um þing-
mensku sjálfur, hann lætur sér
ekkert óviðkomandi sem að vel-
ferð bænda lítur, og er alstaðar
liðtækur, hvar sem hann leggur
hönd á plóginn, sérstaklega hef-
ir hann stutt af alefli samvinnu-
hreyfingar bænda, sem fulltrúi
hveitisamlagsins, á þingum þess.
Hefir hann verið kosin upp aftur
og aftur hér fyrir stórt svæði,
sama er að segja um gripa og
eggja samlagið, þar hefir hann
frá byrjun staði fremstur í
flokki hvað þessa bygð áhrærir,
en þess mætti geta, að kona hans
mun hafa veitt honum allan
mögulegan stuðning í því starfi,
því samvinnuhreyfingin er jafnt
áhugamál þeirra beggja.
Lítinn þakklætis og virðingar-
vott, fyrir starf þeirra, sýndu
bygðarbúar þeim hjónum á 25
ára giftingarafmæli þeirra, á
síðastliðnu hausti, kom þá fjöldi
fólks saman á heimili þeirra,
voru þar fluttar ræður og annar
gleðskapur um hönd hafður, og
að endingu voru þeim afhentar
gjafir til mihningar. Var þátt-
taka almenn og samsætið á-
nægjulegt. Mr. Howe vann hinn
glæsilegasta sigur í kosningun-
um, mun hann hafa verið um eða
yfir 1200 atkvæði á undan gagn-
sækjanda sínum; spöruðu þó
stjómarsinnar sannarlega ekk-
ert til að hnekkja kosningu hans
eins langt og hyggju og hrekkja-
vit þeirra náði. fslendingar bú-
settir í kjördæminu munu und-
antekningarlítið hafa stutt að
kosningu hans, sem bæði maður-
inn og málefnið verðskulduðu
fyllilega. Eg vildi biðja minn
gamla fornvin ritstjóra Heims-
kringlu að stinga þessari leið-
réttingu í blaðið, sé ekki annar
á undan að leiðrétta téða mis-
sögn.
Th. Guðmundsson
—Leslie, Sask., 26. júní 1938.
(ATHS: Umrædd frétt var að-
send. Fyrir leiðréttinguna er
“Hkr.” þakklát.—Ritstj. Hkr.)
Það eru margir Skotar í Can-
ada og ensk blöð hafa oft kvart-
að yfir því, hversu mjög þeir
blönduðu blóði með Indíánakon-
um.
Englendingur nokkur ætlaði
eitt sinn að draga dár að þessari
kynblöndun og sagði við Skota:
— Það er hægt að finna hér
marga franska og skozka kyn-
blendinga en enska finnur maður
hvergi.
Nei, svaraði Skotinn þurlega.
Einhver takmörk verða Indíána-
konurnar að setja sér.
* * *
Hann: — Ástin mín! Eg hefi
mist alla mína peninga. Eg á
ekki eyri eftir.
Hún: — Það gerir ekkert til,
vinur minn- Eg mun,altaf elska
þig jafnvel þótt við sjáumst
ekki framar.
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed 'of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division! . >
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominien sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD