Heimskringla - 06.07.1938, Síða 6

Heimskringla - 06.07.1938, Síða 6
6. SíÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 6. JÚLÍ 1938 Eg hefi þekt einstaklinga og félög sem hafa næstum því brotið hver einustu lög guðs og manna í baráttunni fyrir fé og völdum. Þú hefir líka séð þetta! Þú hefir verið saman með slíkum mönnum, þú hefir hlegið með þeim og rætt við þá, reykt með þeim og étið við borð þeirra. Þú hefir dvalið viku á sumarbústaðn- um hans Sheldens, og það var Shelden, sem náði einokun á öllu hveiti í landinu fyrir þrem árum síðan og hækkaði þannig verðið á hverju brauði í landinu um tvö cent. Það var hann, sem kom af stað brauð orustunum í New York og Chi- cago, og eitthvað tuttugu öðrum bæjum lands- ins, og opnaði fangelsis hliðin fyrir þúsundum manna, sem grætt hefir fé sitt á eymd annara, glæpum og dauða. Og Shelden er ekki nema einn af mörgnm þúsundum, sem uppi eru í dag, sem bíða eftir samskonar tækifæri og hirða alls ekkert um það, hverjir falla og verða undir borðinu á ferlíki stálbarðans er vér nefnum auðvald. Þetta eru ekki tímar smámunalegr- ar tilfinningasemi, Greggy, það eru tímar hins almáttuga dals og baráttunnar fyrir að öðlast hann. Menn eins og Shelden stansa ekki; þótt konur og börn standi í vegi þeirra. Dalur þvottakonunnar er alveg eins stór og dalurinn þinn, eða minn. Og ef hægt væri að finna ráð, sem veitti tækifæri til að ræna hverja einustu þvottakonu í landinu einum dal og komast af með það óhengdur, mundir þú finna þúsundir manna þar suður frá, sem reiðubúnir væru að ganga í þann félagskap og það strax á morgun. Hvað heldur þú þá að slíkum mönnum þyki fyrir því að fóma fáeinum konum hér norður frá? Gregson fleygði bréfinu, sem alt var bögl- að snúið á borðið. “Eg veit ekki hvort eg skil þetta,” sagði hann og leit framan í Philip. “Vafalaust hafa fleiri bréf farið á milli þeirra og þetta er úr- skurðurinn. Það sýnir að andstæðingar þínir hafa nú þegar æst skógabúana gegn þér og hafa fylt þá tortryggni. Síðasta árásin á að verða-----” Hann stansaði og Philip hneigði sig til sam- þykkis þeirrar spurningar er hann las í hinu skelfda augnaráði hans. “Greggy, hér norður frá eru það ein lög sem eru virt og haldin öllum lögum framar. — Þegar eg var í Prince Albert fyrir ári síðan, þá sat eg eitt sinn á svölunum í hinu litla og gamla Windsor-gistihúsi. Umhverfis mig voru eitthvað tólf útilegumenn úr hinu óbygða norðri, er komið höfðu til að dvelja einn eða tvo daga þarna í útjaðri menningarinnar. — Flestir þeirrá höfðu hafst við í skógunum í ár. Tveir voru ennþá lengra að og höfðu eigi komið til siðaðra manna heimkynna í fimm ár. Er við sátum þama kom kvenmaður eftir strætinu. Hún gekk inn í gistihúsið. í kring um mig heyrði eg raddimar lækka og fótatak mikið. Er hún gekk framhjá hafði hver einasti staðið á fætur og stóðu með beygð höfuðin og húfuna í hendinni þangað til hún var farin framhjá. Eg var sá eini, sem sat kyr. Þetta eru eiginlega einu lögin hér norðurfrá. Þeir tilbiðja konuna vegna þess, að hún er kona. Maður getur bæði myrt og stolið, en þessi lög má hann ekki brjóta. Ef hann drepur eða stelur þá nær lög- reglu riddarinn honum kannske, en brjóti hann hin lögin er ekki nema ein hegning, og fólkið framkvæmir hana. Þetta bréf stingur upp á þessu afbroti, svo að hegningin falli á okkur fiskifélagsmennina, og ef þeim tekst þetta, þá bið eg guð að hjálpa okkur.” Nú stökk Gregson upp af stólnum. Hann gekk órólega fram og aftur um gólfið nokkrum sinnum, stansaði, kveikti sér í vindlingi og horfði framan í Philip, sem horfði á hann. “Nú skil eg hvar baráttan á við,” sagði hann. “Komist þessi glæpur í kring, mun fólkið rísa upp og afmá ykkur af jörðinni. Þeir kenna þér og mönnum þínum um þetta svo sem auðvitað. Og hafi þeir sömu skoðun á þessu og eg, þá ganga þeir hreint til verks. En,” bætti hann við hvatskeytslega. “Hvers- vegna leggur þú ekki þetta mál fyrir yfirvöldin, stjórnina í landinu? Þú verður — Já auðvitað; þú munt vita nafnið á manninum, sem þetta bréf var ritað til?” Philip rétti honum óhreint, hvítt umslag, var það þeirrar tegundar sem haft er utan um embættisbréf. “Þetta er maðurinn.” Gregson blístraði Iágt. “Lord — Fitzhugh — Lee,” las hann hægt eins og hann tryði tæplega sínum eigin augum. “Hver fjandinn! Enskur lávarður!” Háðslegt bros lék um varir Philips er hann sagði: “Ef til vill, en sé brezkur lávarður hér norður frá, þá er hann lítt þektur. Enginn þekkir hann. Enginn hefir heyrt hið minsta kvis um hann. Þessvegna getum við ekki farið til lögreglunnar með þetta. Hún mundi ekki leggja mikinn trúnað á málstað okkar. Bréf þetta vegur ekkert nema nægar aðrar sannanir fylgi því, og fjöldi þeirra. Auk þess höfum við engan tíma til að fara til stjórnarinnar. Hún er of langt í burtu og of sein, og hvað lögregluna snertir — eg veit af þremur lögreglumönnum á þessu svæði, sem er fimtán þúsund fermílur af fjöllum og sléttum og skógum. Þú og eg verðum að finna Fitzhugh lávarð. Takist okkur það, getum við grafist fyrir ræturnar á þessu samsæri og það í snatri. Ef við höfum eigi upp á honum, þá-----” “Hvað þá?” “Við verðum að reyna tækifærin. Eg hefi sagt þér alt, sem eg veit. Þú stendur jafnt að vígi og eg. Fyrst hélt eg að eg vissi takmark þeirra, sem voru að ofsækja okkur á svona heigulslegan hátt, en nú sé eg að það er ekki. Ef þeir eyðileggja taékifæri okkar hér, eyði- leggja þeir þau fyrir hvaða félagi sem er, sem reyndi að koma í okkar stað. Þessvegna skil eg---” “Það hlýtur að vera einhver annar tilgang- ur í þessu,” sagði Gregson þegar Philip hikaði. “Já, það hlýtur að vera. Eg vil að þú skapir þér þínar skoðanir, Gregson, og þá skul- um við bera þær saman við mínar grunsemdir. Fitzhugh lávarður er lykillinn að öllum leyndar- dómnum, það gerir ekkert til hverjir standa á bak við hann í þessu samsæri. Fitzhugh lá- varður er maðurinn, sem framkvæmir verk þeirra. Okkur varðar ekki svo mjög um bréf- ritarann eins og þann, sem bréfið er skrifað til. Það er auðsæilegt að hann ætlar að koma hing- að til Churchill, því að þangað er bréfið sent. En hingað hefir hann ekki komið. Hann hefir aldrei hér verið, að svo miklu leyti sem eg get fundið út.” “Eg skyldi gefa ársuppskeru til að hafa núna aðalsskrá Breta eða lista yfir helstu menn þeirra. Hver fjárinn getur þessi Fitzhugh verið. Hverskonar Englendingur er það sem lætur hafa sig til svona svívirðinga ? Þú gætir fremur hugsað þér hann, sem einn af leiðtogun- um, eins og Brokan, en í staðinn tekur hann að sér að vinna sjálfur allan óþverrann, eftir þessu bréfi að dæma-t” “Þú ert farinn að hugsa um þetta strax, Greggy,” sagði Philip og hýrnaði nú dálítið yfir honum. “Eg hefi spurt sjálfan mig þeirrar spurningar hundrað sinnum, hina síðustu þrjá daga, og er engu nær, nema að síður sé. Hefði það verið réttur og sléttur Tom Brown eða Bill Jones. Hefði nafnið ekki bent til neins fram yfir það, sem þú last í bréfinu. En spurningin er: Hversvegna ætti lávarðurinn Fitzhugh Lee að vera bendlaður við þetta mál?” Hinir tveir menn horfðust í augu og þögðu um hríð. “Þetta bendir til—” sagði Gregson. “Hvers ?” “Að eitthvað meira sé á bak við þetta, en við getum skilið. f raun og veru, álít eg, að fólkið hafi verið æst upp gegn þér og mönnum þínum af einhverri frekari ástæðu en þeirri, að koma þér út úr landinu og neyða stjórnina til að svifta þig leyfinu. Eg er hundviss um að eitthvað meira liggur til grundvallar.” “Það er eg líka,” sagði Philip hæglátlega. “Hefir þú nokkra hugmynd um hver tilgangurinn er?” “Nei. Eg veit að brezk auðfélög hafa varið stórfé í námasvæðin austur af hinni fyrirhug- uðu járnbraut, en engu í kring um Churchill. Öll starfsemi þeirra hefir verið út frá Montreal og Toronto.” “Hefir þú skrifað Brokan um þetta bréf ?” “Þú ert eini maðurinn, sem eg hefi sýnt það,” sagði Philip. “Eg gleymdi að segja þér, að Brokan er svo æstur út af þessu ástandi, að hann er að koma hingað norður. Skip Hudson- flóa félagsins, kemur við í Halifax og hafi Bro- kan gert eins og hann ætlaði, þá fékk hann sér far með því . Skipið ætti að koma hér eftir viku eða tíu daga. En vel á minst” — Philip stóð upp, stakk höndunum í vasann og sagði hálf brosandi. “Mér er ánægja að því að færa þér svolitlar góðar fréttir. Miss Brokan kemur með föður sínum. Hún er mjög fögur.” Gregson hélt á logandi eldspýtunni, þang- að til hún brendi á honum fingurgómana. “Ja, hvað segirðu! Eg hefi heyrt----” “Já, vafalaust hefir þú heyrt um fegurð hennar. Eg er eigi neinn sérfræðingur í þinni grein, en mér er óhætt að fullyrða að þetta er rétt hvað Miss Brokan snertir. Þú munt segja að hún sé sú fegursta stúlka, sem þú hefir nokkumtíma séð, og þig mun langa til að dragr mynd af henni fyrir Burkes tímaritið. Þú furðar þig sjálfsagt á því, hversvegna hún kem- ur norður hingað? Það geri/eg líka?” “Það var vandræða svipur í augum Philips, sem Gregson hafði sjálfsagt séð, hefði hann eigi opnað hurðina og litið út í náttmyrkrið. “Hversvegna sýnast stömurnar svona stór- ar hér norður frá?” spurði hann. “Vegna þess að loftið er svo tært,” svar- aði Philip og furðaði sig á því að hann spurði þannig. “Loftið hérna er samanborið við loftið suðurfrá hjá okkur, eins og glerrúða, sem hefir verið hreinsuð af árs óhreinindum.” Gregson blístraði um stund og svo sagði hann: “Hún verður að vera fríð, ef hún tekur þeirri fram, sem eg sá í kvöld.” Hann sneri sór við og leit á Philip og sagði hlægjandi: “Gamli vinur. Eg bið þig afsökunar. Eg ætlaði mér ekki að tala um Miss Brokan eins og hún væri hestur.” “Og mér fyrir mitt leyti fellur ekki að veðja um verðleika fríðra kvenna, en eg skal samt veðja við þig besta hattinum, sem fæst í New York, um það, að hún tekur fram stúlk- unni, sem þú sást í kvöld.” “Því tek eg,” sagði Gregson. “Svo lítið gaman af þessu tæi léttir af okkur áhyggj unum, Phil. Eg hefi heyrt nóg af vandræðum í kvöld og ætla nú að ljúka við teikninguna, sem eg byrjaði á af stúlkunni, áður en eg gleymi smáatriðunum. Hefir þú nokkuð á móti því ?” “Hreint ekkert,” svaraði Philip. “Á meðan þú starfar að þessu fer eg út og fæ mér frískt loft. Hann fór í yfirhöfnina, tók ofan húfuna af snaganum í veggnum. Gregson fékk sér sæti undir lampanum og tálgaði blýantinn sinn. Rétt í því að Philip ætlaði út dró Gregson umslag upp úr vasa sínum og fleygði því á borð- ið. “Ef þú sæir nokkura sem líkist henni,” sagði hann og kinkaði kolli í áttina til umslags- ins, “þá gerðu svo vel og mæltu með mér við hana. Eg rissaði þetta í flýti. Það gerir henni ekki nánda nærri full skil.” , Philip hló og greip upp umslagið. “Ljómandi fögur-----” sagði hann en hætti við setninguna. Gregson leit upp frá blýantin- um, sem hann var að ydda og sá brosið hverfa af vörum Philips og roðann þjóta fram í hina veðurbörðu vanga hans. Hann starði á mynd- ina á umslaginu, í eitthvað hálfa mínútu og svo leit hann steinþegjandi á Gregson. Gregson, sem var alveg grunlaus hló lágan hlátur. “Hvemig fer nú um veðmálið þitt ?” sagði hann ertnislega. “Hún — er — fögur,” tautaði Philip og fleygði umslaginu á borðið og sneri til dyra. “Bíddu ekki eftir mér Greggy. Farðu að sofa.” Hann heyrði hlátur Gregsons á bak við sig og furðaði sig á hvað Gregson mundi segja ef . hann vissi að hann hafði dregið þarna á um- slaði hið fagra andlit Elinar Brokan. V. Philip stansaði fáein skref frá dyrunum í skugga hinna þéttu grenitrjáa og hugsaði um að snúa aftur. Hann gat þaðan sem hann stóð, séð Gregson lúta yfir borðið og vinna að mynd- inni. Hann játaði með sjálfum sér, að honum hafði brugðið er hann sá myndina. Hann vissi að hann hafði roðnað og að það var aðeins fyrir hepni, að Gregson hafði getið rangt til um ástæðuna. Miss Brokan meira en þúsund mílur í burtu. Á þessu augnabliki var hún einhver- staðar í norður Atlantshafinu, ef hún var á skipinu, sem lagt hafði af stað frá Halifax. Hún hafði aldrei verið þarna norðurfrá. Ennfremur vissi hann, að Gregson hafði aldrei séð Miss Brokan, og hafði aðeins heyrt um hana frá hon- um sjálfum og dagblöðunum. Hvernig var þá hægt að útskýra þessa mynd? Hann gekk eitt eða tvö spor í áttina til opnu dyranna, og standsaði svo. Ef hann sneri aftur til að spyrja Gregson, þá mundi það koma honum nálægt þeirri hættu að út- skýra atriði, sem hann langaði ekki til að út- skýra fyrir vini sínum. Þegar á alt var litið var myndin ekkert annað en líking, gerð eftir minni. Hún gat ekki verið neitt annað en eftir- líking, jafnvel þótt hún væri mjög lík, svo lík að hún hafði næstum látið hann koma upp um sig. Þegar hann kæmi inn síðar og liti á hana mundi hann efalaust sjp, hve rangt hann hefði haft fyrir sér. Hann gekk í gegn um skugga grenitrjánna, eftir mjóum stig sem lá upp á nakinn kletta- hval á hálsinum. Hann þreifaði fyrir sér með hendinni, þar sem skógurinn byrgði úti stjörnu- Ijósið og tunglskinið uns hann kom út á ber- svæði, sem Ijómaði af bjarma himinsins, en útífrá var alt sveipað gráum og svörtum, leynd- ardómsfullum skuggum. Flóinn var í norðri eins og svört slétta. Eins og hálfa mílu í burtu loguðu þrjú ljós yfir Churchill víginu, eins og rauð augu út úr bliksvartri tjörn náttmyrkurs- ins. f suðri og vestri var alt sveipað grárri móðu, það voru hin stjörnu lýstu öræfi milli hans og menningarheimsins. Hann hallaði sér upp að stórum steini og hvíldi olnbogana á mosadúknum, sem huldi hann, og starði út í fjarskann. Haf skógarins, sem huldi dalinn fyrir neðan fætur hans hvísl- aði blíðlega í náttblænum. Einhverstaðar frá djúpi skóganna vældi náttugla, en annars ríkti djúp bögn yfir þessari miklu auðn. Oftar en einu sinni hafði andi þessara öræfa heimsótt hann að næturlagi og vakið hann og komið hon- um til að sitja andvaka og aleinn úti undir þess- um stjörnum og hugsa um hvað hann gæti sagt honum ef hann gæti skilið mál hans er talaði við hann í hvísli trjánna. Til að vita hvort hann gæti skilið hann eins og hann þráði að skilja hann og höndla þau frið, sem hann vissi að hann geymdi. Aldrei hafði þessi andi verið nær honum en þessa nótt, svo nálægt að hon- um virtist það næstum vera eins og hlý og lif- andi tilvera fast við hlið sína, eitthvað sem hafði komið til hans sem mállaus einstaklings tilfinning jafnoki þeirrar er bjó í hans eigin sál, er hlustaði og vekti með honum þarna hjá stein- inum. Þetta var nær honum nú síðan hann hafði séð og talað við Gregson. Það var miklu nær honum en fyrir fáum mínútum síðan, þegar hann hafði horft á það sem hann hélt að væri andlit Elínar Brokan. Og þetta var heimurinn og andi þessa heims, sem hafði breytt honum. Hann spurði sjálfan sig hvort Gregson mundi hafa tekið eftir breytingunni er hann reyndi svo mjög til að dylja. Hann spurði hvort Miss Brokan mundi taka eftir henni, þegar hún kæmi, og hvert hin mjúku gráu augu hennar mundi lesa hann niður í kjölinn eins og forðum. Þessar hugsanir ásóttu hann. Tvisvar sinnum þennan dag hafði hann fundið tilfinningu ná valdi yfir sér, sem var næstum því líkamleg kvöl, og samt vissi hann að þetta var ekkert annað en einstæðingstilfinningin, sem nagaði hjartaræt- ur hans. Á þeim stundum fann hann sárt til þess að hafa leitt Gregson á leið sína á ný, og auk hans kæmi Elin Brokan. Honum þótti það meira en slæmt. Hann hitnaði og kólnaði ó- þægilega við þá umhugsun þarna í köldu nætur- loftinu, sem kælt var af ísjökum á flóanum. — Aftur stóð hann andspænis hinum einkennilegu myndum liðins lífs síns. Hann sá þar Philip Whittemore, sem einu sinni var uppi og sem liðið hafði undir lok, auk þessara svipa liðinna ára, kom einstæðingstilfinningin og féll yfir hann eins og himinhá flóðbylgja og ætlaði að kæfa hann og merja í sundur. Hann sogaðist til baka eins og maður í draumi. Yfir dökkan greniskóginn fyrir framan fætur hans, langt út í gráan fjarskann og auð öræfin, yfir skóga og fjöll og þögul þungbúin firnindi. Hann sá í anda líf sitt eins og það hafði byrjað fyrir honum og eins og hann hafði lifað því um hríð. Það hafði byrjað vel. Það hafði gefið góðar vonir. Það hafði veitt í sál hans metnaði og framgimi, og svo hafði það breyst. Ósjálfrátt krefti hann hnefana, er hann hugsaði um áframhaldið. Um hinar svörtu sorgarstundir gjaldþrots og dauða, um eyði- leggingu alls, sem hann hafði vonað og dreymt um. Hann hafði barist, vegna þess að bar- dagaeðlið var honum meðfætt. Hann hafði sigrað aftur og aftur, en við hvern sigur réðist ógæfan að honum. Fyrst hafði hann hlegið að henni og nefnt hana óhepni, en þessi óhepni hafði elt hann, eins og skugginn hans og sáð i sál hans nýrri skoðun og meti á hlutunum. Hann fór úr félögum sem hann var í. Hann fór að dæma um menn og konur öðruvísi en áður, og smám saman óx hjá honum andstygð á því, sem þessir dómar leiddu í ljós. Hin andlega af- staða, sem hann var að öðlast benti honum á æðri og stærri markmið, á hið frjálsa líf, sem hann hafði reynt í félagi við Gregson. Líf sem eigi var sveipað í hið gullna yfirskin danssal- anna í kvöld, eða í hina æðisgengnu fjárbaráttu á morgun. Enginn gat skilið þessa breytingu, sem á honum var orðin. Hann gat hvergi fund- ið neina samúð hjá neinum, ekkert hjarta í öðru brjósti er hann gæti leitað til og fundið því til blessunar samúðar skilningsins. Eitt sinn hafði hann vonað og reynt------- Hann dró andann djúpt, stundi næstum því, er hann hugsaði um síðasta kvöldið á dans- leiknum hjá Brokan. Ennþá heyrði hann hlát- urinn og ysinn í mönnum og konum, skrjáfið í mjúkum klæðum og svo þögnina, er hinir laga- þýðu tónar uppáhalds dansins hans byrjuðu, á meðan hann stóð falinn bak við pálmana og horfði niður í hin björtu, gráu augu Elínar Brokan. Hann sá sjálfan sig er hann stóð þar og beygði sig yfir hinar grönnu, Hvítu axlir hennar, ölvaður af fegurð hennar, fölur í framan af tilhugsuninni um það, sem hann ætlaði að segja. Hann sá stúlkuna er hallaði hinu fagra höfði aftur á bak, svo að hið ljós- gullna hár hennar snerti næstum því varir hans er hún beið eftir því að hann talaði. Hann hafði mánuðum saman barist gegn töfravaldi fegurðar hennar. Aftur og aftur hafði hann næstum gefist upp án þess að láta sigrast. — Hann hafði séð þessa stúlku, sem var eins sak- leysisleg og engill, særa hjörtu manna; hann hafði heyrt hana hlægja og skopast að sárun- um, sem hún hafði sært. Á bak við augun, sem horfðu á hann hrein og tær eins og heið- arvötn í sólskini, vissi hann að bjó taumlaus ástríða eftir valdi og aðdáun, eftir hinu hégóm- lega lífi, sem iðaði í kringum þau. Hreinskilnin, sem þau vritust búa yfir var ekkert nema gríma. Hann vissi að þessi fögru gráu augu lugu, er hann las í þeim dýrð kvenlegrar full- komnunar.

x

Heimskringla

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.