Heimskringla - 14.09.1938, Qupperneq 2

2. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 14. SEPT. 1938
inman^iriimíiíAiiisminmiittmiiriRtnimimmmmnRraBnRHmBraKMnnnmmiiBiRtanHnimiisg
^eimskringla |
(StofnuB 1»88)
Kemur út á hverjum miBvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 OO 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
IVerS blaðsins er $3.00 Argangurlnn borglst g
tyrirlram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD. g
-------- —-------------------—---------n
U 311 viðskiíta brél biaðinu aðlútandl sendist:
Kmager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskri/t til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
I"Helmskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man
s Telephone: 86 537
BttlUIUIiliUUUUlllUIUUlUUniJiJlJlUllUIIIlUUUiUUlliiUUliUUUiUUUUIIUIIlUillUUIUliUUUlUIUlUlUllUUllUlUIUUlllilllillllliM
WINNIPEG, 14. SEPT. 1938
STRIÐSMÁL EVRÓPU
í byrjun þessarar viku er útlitið eins
tvísýnt um að friður haldist í Evrópu og
nokkru sinni fyr.
Það helzta sem því veldqr er sem fyr
afstaða Hitlers til málanna í Tékkósló-
vakíu út af minni hlutanum þar, sem eru
Þjóðverjar og þýzki kanslarinn heldur
fram að við ægilega kúgun eigi að búa. í
ræðu sem hann hélt á þingi Nazista í
Nuremberg s. 1. manudag, kvaðst hann
engum sáttatilboðum taka. Það yrði hvað
sem það kostaði að bjarga þessum löndum
sínum í Tékkóslóvakíu frá tortýmingu.
En hvernig Hitler ætlar sér að fara að
því, þar sem Frökkum, Bretum og Rúss-
um er að mæta, ef ráðist er á Tékkósló-
vakíu, er eftir að vita. Á þessu Nurem-
berg þingi hélt og Göring yfirmaður her-
mála ræðu fyrir helgina og fór í henni
smánarorðum um Tékka, kvað þá menning
arsnauð mannkríli og illa sitja á þeim að
vera að derra sig á móti helztu menning-
arþjóð heimsins. Hann sagði og Bretum
nær að hugsa um Palestínu, en Tékkó-
slóvakíu.
Annara þjóða menn er ransakað hafa
meðferð Tékka á Þjóðverjum í Tékkói
slóvakíu, segja þá hafa meira frelsi og
meiri sérréttindi, en minni hluti þjóðar-
brota hafi í nokkru öðru landi. Það virð-
ist því lítil ástæða fyrir Hitler, að hóta
Evrópustríði út af þessari ímynduðu
kúgun. í Tyrol, sem nú heyrir ítalíu til
og Þjóðverjar búa í, verða Þjóðverjar að
leggja alla sína siði og hætti á hilluna og
tunguna meira að segja einnig. En um
þá kúgun talar Hitler ekkert, af því ítalía
á í hlut.
Þó Hitler sjáanlega hiki nú við að gera
>~'eira en að hóta stríði og ætli sér ef til
vill ekki í stríð fyrst um sinn þrátt fyrir
ógætilegt tal hans, virðist nú svo langt
komið, að vafi sé á, að stríði verði afstýrt.
Hundruðir þúsunda Frakka og Þjóðverja
eru nú komnar í skotgrafirnar á landa-
mærum Frakklands og Þýzkalands. Og
Svisslendingar, friðsamasta þjóð Evrópu,
eru nú ekki ugglausir og eru að koma upp
her og gera hervamir á landamærum
sínum. Sviss skoðar nú afstöðu sína ekki
ósvipaða og Belgíu 1914.. Frakkar hafa
þrengt Rúmaníu til að leyfa Rússum að
fara um land þeirra inn í Tékkóslóvakíu.
Hvað lítill neisti sem væri, getur hleypt
öllu í bál þegar svona er komið. Að öðru
leyti verður ekki annað séð, en að Hitler
fýsi í stríð, hvernig sem á því stendur.
Kúgun Sudeten-Þjóðverjanna getur ekki
verið eina ástæðan fyrir því, að hann
hristir vopnin eins og hann gerir framan
í þjóðir heimsins. Það er meira en hugs-
anlegt, ef ekki er alt lýgi sem sagt er um
óánægju þýzku þjóðarinnar heima fyrir,
að stríð sé eina úrræðið að komast þar hjá
innanlands-byltingu.
í Englandi hefir ekkert gerst sem vakið
hefir meiri eftirtekt út um allan heim en
grein, er Anthony Eden, fyrverandi utan-
ríkismálaráðherra Breta reit í býrjun
þessarar viku í blaðið London Times. í
grein þessari er Hitler varaður við því, að
steypi hann Evrópu í stríð, eigi hann
Breta vísa á móti sér. Er greinin hin
harðorðasta í garð Hitlers. Telur hann
framkomu Hitlers í utanríkismálum
flónslega og ósæmandi. Hann sé alla
jafna blindaður af æsingum, en geri sér
enga vitsmunalega grein fyrir því, sem
hann haldi fram. Gortið yfirgnæfi svo að
hneyksli hafi vakið út um allan heim.
Þýzku þjóðina, sem alt þetta skilji ofur
vel, beiti hann æsingum og blekkingum.
Eden bendir aftur á móti á hina prúð-
mannlegu framkomu Benes, forseta
Tékkóslóvakíu, í deilumálunum og samt
leyfi Göring sér að fara smánarlegum
orðum um Tékka og kalli þá menningar-
lausa dvergþjóð. Með þessu öllu hafi þeir
Göring og Hitler vakið óbeit hjá þeim
þjóðum heimsins, sem jafnvel hafi séð
eitthvað málstað þeirra til stuðnings og
egnt allan heiminn á móti sér, eins og
Þýzkaland hefði gert með rússneska hern-
aðarandanum 1914.
Eden bendir Hitler á, að Bretland viti
ósköp vel, að með hag Frakklands skert-
um, sé hagur Breta 1 meiri hættu en áður
og hann þurfi ekki að gera sér neinar
vonir um, að Bretar haldi að sér höndum,
verði á Tékka eða Frakka ráðist.
Grein þessa segist Eden birta til þess að
Þýzkaland viti betur nú en 1914, hvar
Bretland standi áður en það leggur út í
annað veraldarstríð. Og að tílkynning
þessi sé gerð með vilja brezku stjórnar-
innar, er ekki að efa. Chamberlain for-
sætisráðherra hefir á hverjum degi setið
á fundum með stjórnarráðinu og þing-
leiðtogum allra flokka. Og þeir virðast
allir hafa komið sér saman um að þessi
sé hin eina rétta stefna í stríðsmálunum,
að Atlee, leiðtoga verkamanna meðtöldum.
Þó af orðum Hitlers mætti ætla, að
hann væri að hrinda heiminum út í stríð,
er ekki ólíklegt, að þessi skýlausa yfir-
lýsing Edens komi honum til að hugsa
sig tvisvar um, áður en af því verður.
0
Það gæti verið einhver lausn í bráðina
að Hitler fengi Slóvakíu eða hluta hennar.
En hvað lengi yrði hann ánægður með
það ? Það er ekki eins og það eitt gæti
orðið til þess að tryggja friðinn í Evrópu.
Það er öðru nær. Stríð virðist orðið ó-
umflýanlegt, fyrir ólæti einræðisherranna
í Evróþu.
AXDALSSYSTUR 1 WYNYARD
í Vatnabygðunum munu allir kannast
við Axdalssystur. Varla hafa verið svo
haldnar samkomur í Wynyard, að þær
væru ekki á skemtiskrá. Nær það líka
til þeirra skemtana, sem haldnar eru af
annara þjóða fólki. Þær hafa leikið í
sjónleikjum, bæði á íslenzku og ensku og
þær hafa sungið, ýmist einar sér eða með
öðrum. Þær hafa verið tryggar við söng-
flokk íslenzku kirkjunnar, og hafa þó kom-
ist yfir að veita aðstoð sína þegar aðrar
stofnanir eða félög þurftu þess með. List-
hneigð sína hafa þær tekið að erfðum.
Faðir þeirra var Þórður Axdal, dáinn fyrir
all-mörgum árum, annálaður leikari á
sinni tíð — einn þeirra, sem kunnugir
sögðu, að væri snillingur af guðs náð. Þær
systur voru allar börn að aldri, er föður
þeirra misti við, en móðir þeirra hefir
orðið þeim til ómetanlegs styrktar. Þrátt
fyrír það, þó að lífsbaráttan hafi krafist
mikils, hefir hún hvatt börn sín til að
nota sér öll tækifæri, sem gæfust, til
þess að þroska sönggáfu sína og njóta
hennar.
Ástæðan til þess, að eg er að leiða at-
hygli almtennings að Axdalssystrum í
þetta sinn, er sú' að í sumar hafa þær
getið sér sérstakan orðstír í sambandi við
samkepni, sem blaðið “The Saskatchewan
Farmer” hefir efnt til um alt fylkið. —
Undirstaða þeirrar samkepni er svonefnd
“Radio Talent Search”, sem eins og nafn-
ið bendir til, er leit að fólki, sem hefir
hæfileika til að syngja eða leika í útvarp.
Eru haldnar samkomur hingað og þangað
út um land, þar sqm fólki gefst kostur á
að koma fram og láta dæma um frammi-
stöðu sína. Ein slík samkoma var haldin
í Cpoeland, sunnan við Dafoe, og komu
þar þátttakendur úr ýmsum bæjum og
bygðum. Þangað fóru og Axdalssystur.
Fjórar hinar elztu, Lenora, Evelyn, Björg
og Elmina sungu f jórmenning (quartette).
Frændi þeirra, Friðrik Bjarnason, lék
undir. Hafði hann útsett lögin. Leið-
beinandi eða söngstjóri þeirra var Mrs.
Dr. Jón J. Bíldfell. Emily Axdal, sem er á
fermingaraldri, lék einleik á fiðlu, með
aðstoð kennara síns, Miss Russell. Er
nú ekki að orðlengja það, að systurnar
fjórar fengu verðlaunin, sem um var kept,
sem sé boð til Regina, og að syngja í út-
varpið ásamt öðrum, sem hlytu samskonar
verðlaun annarsstaðar í fylkinu. Emily
var líka boðin þátttaka sem gesti. 16.
júlí fóru þær til Regina. Söngur þeirra
kom vel í gegn, og blaðið, “The Saskat-
chewan Farmer” fer mjög lofsamlegum
orðum um hann, og segir, að Emily hafi
sýnt jafn góða hæfileika á sínu sviði, en í
þetta skifti taldist hún ekki meðal kepp-
enda. Hlutu nú syturnar fjórar fyrstu
verðlaun í annað sinn.
En sögunni er enn ekki lokið. í Reglna
hefir í sumar verið sýning, sótt af þús-
undum manna, eins og venja er til. Stjórn
þeirrar sýningar bauð þeim, sem skarað
höfðu fram úr við útvarpssönginn, að
koma og syngja af söngpalli sýningarinnar
og skyldi því einnig útvarpað samtímis.
Stóð það söngmót yfir í viku og komu frá
12—18 þáttakendur fram á dag, og á
hverjum degi voru veitt tvenn verðlaun.
Miðvikudaginn 3. ágúst brugðu Axdals-
systur sér í annað sinn til höfuðborgar-
innar og tóku nú fyrstu verðlaun í þriðja
sinn. En þeirri vegsemd fylgdi sá vandi
að syngja einu sinni enn, ásamt öllum
öðrum, sem skarað höfðu fram úr á hverju
kvöldi vikuna út. Fór það úrslitamót fram
á síðasta kvöldi sýníngarinnar. f þetta
sinn 'var ekki útvarpað, en milli tíu og
tuttugu þúsund áheyrendur voru viðstadd-
ir.
í þetta sinn vöktu þær systurnar enn á
sér athygli, og var úthlutað öðrum verð-
launum.
Allir sem þekkja þær systur munu
samgleðjast þeim yfir unnum sigrum, og
ennfremur allir þeir, sem bera fyrir
brjósti álit og velgengni landans. Nú er
fjórsöngur þeirra systra úr sögunni í bráð.
Wynyard hefir “misst” mikið af ungu
fólki burtu úr bænum í haust. Piltar og’
stúlkur, sem hafa staðið framarlega í
ungmennafélagsskapnum hafa farið í aust-
ur og vestur, ýmist til náms eða atvinnu.
Við sættum okkur vel við þennan missi,
ef unga fólkinu vegnar vel og það hlýtu:
eitthvað af þeirri gæfu, sem það leitar.
Ein af Axdals-systrunum fór til Winni-
peg, en allir vinir þeirra munu bera þá von
í brjósti að hvort sem þær syngja fjórar
saman eða aðeins ein, þá megi listhneigð
þeirra verði hér eftir sem hingað til, þeim
sjálfum til ánægju og frama — og al-
mennum félagsskap til heilla, og þá fyrst
og fremst íslenzkum félagsskap.
Jakob Jónsson
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Ritgerð Matthíasar Þórðarsonar um
neyzlu sjávarafurða vekur athygli
amerískra vísindamanna
Ritgerð, er Matthías Þórðarson rithöf-
undur, hefir samið og lokið við fyrir
nokkru um viðgang þjóðanna og neyzlu
sjávarafurða, hefir vakið eftirtektarverða
athygli meðal amerískra vísindamanna.
Um þetta efni hafði Matthías árið 1935
ritað á ensku í Árbók um fiskiveiðar og
fiskiðnað, sem hann er ritstjóri að. Þýzk-
amerískur vísindamaður frá Washington,
sem lesið hafði þá ritgerð, sneri sér til
Matthíasar í tilefni af henni, en þá hafði
hann lokið við áðurnefnda ritgerð. Óskaði
nú vísindamaðurinn að ritgerð þessari
væri snúið á ensku og er það hafði verið
gert, skoraði hann á Matthías að senda
ritgerðina einum víðkunnasta háskóla í
Bandaríkjunum til athugunar. En nú
þegar hefir annar mikilsmetinn háskóli
þar gert Mat'thíasi tilboð um að verða
heiðursdoktor fyrir ritgerðina.
—Alþbl. 24. ág.
* * *
Danskur maður hefir keypt Haukadal
í Biskupstungum og ætlar að
gefa íslendingum þjóðgarð
•
Þess hefir lítillega verið getað í blöð- ;
unum, að þegar Jón konungsritari Svein- j
björnsson var hér á ferð í sumar, hafi
hann fest kaup á hinu forna setri Hauka-
dal í Biskupstungum fyrir hönd Kirk verk-
fræðings í Árósum og fært ríkinu að
gjöf.
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri
benti á staðinn, sem hann taldi margra
hluta vegna hentugan til trjáræktar, en
fyrir Kirk verkfræðingi vakir það, að
gefa íslandi þjóðgarð og mun hann hafa ;
lagt fram kr. 34,000.00 til kaupa á jörð-
inni og til þess að girða alt land hennar.
Mun Kirk hafa sýnt þessa rausn sumpart
fyrir áeggjan Einars Munksgaards bóka-
útgefanda í Kaupmannahöfn, sem er al-
kunnur íslandsvinur.
Að því er Nationaltidende skýrir frá
hinn 12. ágúst, s. 1., er ætlunin að rækta
skóg í Haukadal og græða landið að
nýju, en nú liggur það mjög undir upp-
blæstri. Mun einnig vera ætlunin að end-
urreisa kirkjuna á staðnum, að því er
blaðið segir.
Girðingarefni mun verða flutt til lands-
ins nú bráðlega og verður þá hafist handa
um það, að girða landið, en það er fyrsta
skilyrðið til skógræktarinnar, Mega ís-
lendingar vera þakklátir Kirk J
verkfræðingi fyrir hina einstöku i
rausn og velvild, sem hann hefir!
sýnt okkur og þann skilning,!
sem hann hefir á þörfum þjóð-
arinnar á sviði skógræktarinnar.
—Vísir, 24. ág.
* * *
Hörmulegt slys við tungufljót
kostar 3 mannslíf i
Kl. hálf eitt í gær vildi hörmu-
legt slys til skamt sunnan við
Tungufljótsbrú, er bifreið úr
Reykjavík steyptist út af veg- j
arbrúnni og niður í fljótið, sem
er alldjúpt á þessum slóðum.
Var það um 13 metra fall.
í bifreiðinni var fimm manns,
Sigurbjörn Ástvaldur Gíslason í
Ási, kona hans, Guðrún Lárus-
dóttir, og tvær dætur þeirra,
Guðrún Valgerður, gift Einari
Kristjánssyni, og 'Sigrún,
yngsta barn þeirra hjóna, ásamt
bifreiðarstjóranum, Petersen að
nafni, dönskum manni, starfs-
manni á Elliheimilinu. Druknaði
frú Guðrún og báðar dætur
þeirra hjóna1 en bifreiðarstj.!
og Sigurbjörn Ástvaldur, er sat
hjá honum, björguðust nauðu-!
lega. Telur Sigurbjörn að bif-!
reiðarstjórinn hafi bjargað sér.
Þeir eru báðir óskaddaðir.
Bifreiðin var að koma frá
Geysi, er slysið bar að. hafði
lagt þaðan af stað kl. tíu. Ferð-
inni var heitið að Gullfossi.
Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem blaðið fékk í gærkvöldi,
munu hemlur bifreiðarinnar
hafa bilað, í krappri beygju,
sem er þarna við brúna.
Fólk var ekki nærstatt, þegar
slysið vildi til, og hittu þeir [
Sigurbjörn vegavinnumenn og'
heyskaparfólk_ frá Vatnsleysu
fyrst manna. Var símað frá
Vatnsleysu til Reykjavíkur eftir
aðstoð. Fóru lögregluþjónar og
læknir héðan úr bænum austur
og litlu síðar kafari. Var ekk-
ert hægt að aðhafast fyr en
hann kom.
Seinni partinn í gær tókst að
ná líkunum úr bifreiðinni, sem
lá á hliðinni á fjögurra metra
dýpi. Líkin voru öll í aftursæt-
unum.
Frú Guðrún Lárusdóttir var
fædd að Valþjófsstað 8. janúar
1880, dóttir séra Lúrusar Hall-
dórssonar og Kristínar Péturs-
dóttur konu hans. Hún giftist
Sigurbirni Ástvaldi árið 1902.
Áttu þau alls sjö börn.
Frú Guðrún hefir um margra
ára skeið látið mjög til sin taka
í félagsmálum og stjórnmálumj
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BirpOlr: Henry Ave. fOaat
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
og var þingmaður fyri Sjálf-
stæðisflokkinn seinustu átta ár-
in.
Magnús Gíslason sýslumaður
mun taka sæti hennar í þinginu.
—N. Dbl. 21. ág.
Þessi eintök af Almanaki
Þj óð vinaf élagsins óskast til
kaups: 1890, 1891, 1892, 1906,
1930, 1933, 1934, 1935, 1937.
D. Björnsson “Heimskringla’’
EATON’S
NEW
RADIO
CATALOGUE
Is Ready
Send for your copy now!
Whether your’re a service
man, an amateur builder or
just an ordinary “fan” in
search of good entertain-
ment, there’s good news for
you in this beautiful new
book. It’s the most complete
and most interesting we’ve
ever published—packed from
front to back with the sort
of values you just can’t pass
up.
Sign the coupon or drop us a
post card and we’ll send it to
you—FREE!
O
EATONS
All-Canadian victory for pupils of
DOMINION BUSINESS
COLLEGE at Toronto Exhibition
Pupils of the DOMINION BUSINESS COLLEGE,
Winnipeg, were awarded FIRST PLACE in both
Novice and Open School Championship Divisions of
the Annual Typing Competition.
Miss GWYNETH BELYEA won first place
and silver cup for highest speed in open
school championship with net speed of 92
words a minute..
Mr. GUSTAVE STOVE won first place and
silver cup for highest speed in Novice Sec-
tion of typing contest. His net speed was
76 words a minute.
Miss HELEN BRIX, another D. B. C. pupil,
won second place for accuracy in the novice
division!
Miss DOROTHY MAXWELL, a D. B. C.
student, came fourth in the open school
championship section!
The Dominion sent four pupils to Toronto
and they won two firsts, a second and a
fourth place!
The contest officials announced at the Coliseum before an
audience of 9,000 people that the Dominion Business
College, Winnipeg, had the best showing of any com-
mercial school in the competition!
There were 107 contestants!
ENROL NOW
DOMINION
BUSINESSCOLLEGE
WINNIPEG
FOUR SCHOOLS: THE MALL—
ST. JAMES — ST. JOHN’S — ELMWOOD