Heimskringla - 15.02.1939, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. FEB. 1939
GLEÐIMÓT
Miðvikudaginn þann 8. s. L,
hélt Karlakór íslendinga í Win-
nipeg, veglegt samsæti eða gleði-
mót, niður í Marlborough Hotel,
í tilefni af tíu ára söngstarfi
kórsins.
Samsætið sátu um tvö hundr-
uð manns.
Klukkan átta var sezt að borð-
um, og stjórnaði forseti kórsins,
Guðmundur Stefánsson samsæt-
inu og fórst það prýðilega. Fyrst
sungu allir “0, Canada”. Að því
búnu tóku allir sæti og séra Ph.
M. Pétursson flutti borðbæn.
Meðan setið var að ljúffengum
réttunum, lék átta manna hljóm-
sveit mörg falleg og tilþrifamikil
lög.
Að borðhaldinu afstöðnu bað
forseti sér hljóðs, og flutti ávarp
sitt. Rakti hann í stórum drátt-
um sögu kórsins frá því hann
var stofnaður, árið 1929. Að
skýra frá efni ræðu hans hér
geri eg ekki, því eg veit hún
muni verða birt í blöðunum, til
fróðleiks og skemtunar þeim,
sem ekki voru þarna viðstaddir.
En þess má þó vel geta, að erindi
forsetans var prýðilegt.
Þá fluttu þeir Dr. B. Olson og
Dr. A. Blöndal stutt erindi á
ensku. Dr. Olson drap lauslega
á erfiðleika þá, sem því eru sam-
fara að halda saman og æfa
karlakór meðal fslendinga hér,
bæði af því að þeim fækkar nú
óðum, sem íslenzkuna tala og
skilja, og einnig sökum f járhags-
örðugleika. Benti hann á að
þarna væri um víðtæka þjóð-
VIÐ KVIÐSLITI?
Til linunar, bóta og styrktar
reynið nýju umbúðirnar, teyju-
lausar. Stal og sprotalausar. —
skrifið: Smith Manfg. Company,
Dept. 160, Preston, Ont.
ræknisstarfsemi að ræða, er
Þjóðræknisfélaginu bæri að
styrkja að einhverju leiti, því
svo vel hefði kórinn starfað að
útbreiðslu og kynning íslenzks
ljóðs og lags, að seint muni yfir
það firnast.
Dr. Blöndal mælti nokkur orð
um íslenzka hljómlist og söng, og
var gerður að því góður rómur.
Þessu næst mælti Gordon Páls-
son fyrir minni kvenna í bundnu
máli, þrungið af fjöri og fyndni,
sem öllum geðjaðist að.
Þá bauð forseti Mr. F. H. Stev-
ens að segja nokkur orð. Fór
Mr. Stevens, sem fyr, fögrum
orðum um land vora og þjóð, og
má af ritum hans og ræðum
marka, að hann hefir orðið fyrir
mikilli hrifning frá náttúrunnar
og mannanna hálfu, meðan hann
dvaldi heima síðastliðið sumar.
Hina ágætu grein hans um gleði-
mótið í Marlborough hótelinu,
er hann reit í Free Press s. 1.
fimtudag ættu allir að lesa.
Þegar staðið var upp frá borð-
um, gengu allir inn í danssalinn,
og þar söng Karlakórinn fjögur
lög.
1. Brennið þið vitar, eftir Pál
ísólfsson, við hátíðaljóð Davíðs
Stefánssonar.
2. Það árlega gerist, eftir
fsólf Pálsson.
3. Hæ’ tröllum á meðan við,
tórum, raddsett af V. Svedblom.
4. Fyrst eg annars. hjarta
hræri, raddsett af J. P. Cron-
hamn.
Þegar aðal skemtiskráin var á
enda, var klukkan orðin tíu. Frá
þeim tíma var stiginn dans með
dillandi fjöri, til klukkan eitt. —
Gleðimót þetta var að öllu leyti
hið ánægjulegasta, og eg heyrði
fólk hafa orð á því að það hefði
skemt sér betur en það hefði átt
kost á um langan tíma.
Davíð Björnsson
FÁBREYTTIR
LIFNAÐARHÆTTIR
AFBURÐAMANNS
f fimm ár hefir Gyðingurinn
Albert Einstein, faðir afstæðis-
kenningarinnar, verið prófessor í
eðlisfræði við Princeton-háskól-
ann í Bandarikjunum. Á þess-
um árum hafa íbúarnir í Prince-
ton lært að þekkja einn af mestu
djúphyggjumönnum nútímans,
rannsóknar- og vísindamanninn
Einstein, sem mjög blátt áfram
og látlausan mann.
En þetta vissu íbúarnir ekki,
þegar Einstein kom að háskólan-
um árið 1933. Menn voru mjög
forvitnir að fá að vita um háttu
þessa fræga manns. Jafnvel
gamlir háskólakennarar litu um
öxl til að horfa á eftir honum,
þegar hann gekk út um háskóla-
hliðið og tók sér göngu um borg-
ina. Þeir forvitnustu fylgdu í
humátt á eftir honum, ákafir að
komast eftir því, hvert hinn
mikli maður færi, og hvað hann
tæki sér fyrir hendur. Menn
sáu hann hverfa inn í ís-krá.
Þarna fengu þeir að sjá hinn
heimsfræga vísindamann setjast
að snæðingi og eta ísköku.
Einstein býr í múrbindings-
húsi í kyrrlátri hliðargötu. —
Vinnustofa hans er lítið her-
bergi með stórum glugga út að
garðinum. Heima er hann venju-
lega óformlega klæddur, flibba-
og bindislaus, í flónelsbuxum,
einföldum jakka og sportskyrtu,
opinni í hálsinn. Þegar hann
vinnur, situr hann við skrif-
broðið sitt og skrifar örk eftir
örk af stærðfræðilegum reglum
með smágerðri, fallegri skrift.
Hann getur setið og unnið tím-
um saman. En nemi hann stað-
ar við erfitt viðfangsefni, sem
hann getur ekki strax leyst, sezt
hann við pianóið, eða hann fer
að leika á fiðlu sína, ellegar
hann tekur sér göngu. Vitandi
eða óafvitandi dvelur hugsunin
altaf við úrlausnarefnið og eld-
snögt, ef til vill í miðju lagi,
kemur úrlausnin í hug hans eins
og leiftur. Sumt hið mikils-
verðasta í afstæðiskenningu
hans rann upp fyrir honum, með-
an hann ók syni sínum í barna-
vagninum.
Það er ekki meðvitundin um,
að hafa orðið frægur fyrir að
setja fram kenningu, er umbylt
hefir vísindunum, er gefið hefir
ásjónu Einstein’s endurspeglun
af þeim innra friði, sem ljómar
í svip hans. Það er blátt áfram
það, að hann er óvenjulega ein-
lyndur maður og mjög kærleiks-
ríkur. Óeigingjarn er hann og
leitast við að lifa svo einfaldlega
sem hægt er. Hann notar t. d.
sömu sáputegundina á andlit sitt
og til að raka sig. Svipað er með
klæðnaðinn. Þegar heitt er í
veðri, gengur hann berfættur
heima. Bréfum, sem enga þýð-
ingu hafa fyrir hann, kastar
hann í pappírskörfuna, frá
hverjum sem þau eru. Pening-
ar eru honum einkis virði. Einu
sinni notaði hann 1500 dollara á-
vísun sem bókmerki í margar
vikur, þangað til bókin hvarf og
ávísunin með henni. En það olli
honum engrar áhyggju. Og þeg-
ar hann hlaut Nóbelsverðlaunin,
rúmar 100,000 krónur, gaf hann
alla peningana til guðsþakka,
jafnvel þótt laun hans nægðu
aðeins til daglegra þarfa. Skemt-
anir hans og tómstundavinna
eru fábreyttar. Hann tekur sér
göngu eða siglir báti sínum. Á
siglingunni vefur hann stundum
handklæði að höfði sér til hlífð-
ar við sólinni ■*— og líkist hann
þá helzt elskulegum sjóræningja.
Ekki vill hann nota andlega
krafta sína til að tefla skák eða
spila bridge, en honum geðjast
vel að léttum samkvæmisleikj-
um og að setja saman gaman-
vísur. Hann neytir aldrei áfeng-
is, en reykir dálítið, oft þrjár
pípur daglega. Hann les ekki
mikið, og eftir honum er haft:
“Þegar menn hafa náð vissum
aldri, vill lestur leiða heilann
burtu frá stærðfræðilegum við-
fangsefnum. Með því að lesa
mikið og láta heilann hafa lítið
að starfa, getur maður hæglega
orðið latur rannsóknari.”
Einstein ber enga virðingu
fyrir kurteisisvenjum. Það kom
meðal annars í ljós, þegar
Swarthmore College hélt stór-
veizlu honum til virðingar. Það
var farið fram á, að hann héldi
ræðu. Einstein stóð upp og
sagði: “Herrar mínir og frúr.
Mér þykir miður, að eg hefi ekk-
ert til að segja yður.” Síðan sett-
ist hann. Litlu síðar stóð hann
upp aftur og bætti við: “Ef eg
fæ nokkuð til að segja ýður, skal
eg koma til yðar aftur”. Missiri
seinna símaði hann til háskóla-
félagsins: “Nú hefi eg nokkuð á
samvizkunni.” Stofnað var til
miðdegisveizlu á ný, og Einstein
hélt tölu.
Nýlega spurði hefðarfrú Ein-
stein, hvort hann væri sannfærð-
ur um, að afstæðiskenning hans
væri rétt. Hann svaraði: “Það
hygg eg, en það verður fyrst
sannað sumarið 1981, þegar eg
er dauður.”
Hvað gerist þá ? spyr frúin.
“Jú, sjáið þér, kæra frú. Ef
kenning mín er rétt, munu Þjóð-
verjar í minningargreinum um
mig kalla mig Þjóðverja og
Frakkar kalla mig Gyðing, en ef
kenningin er röng, munu Þjóð-
verjar nefna mig Gyðing, en
Frakkar munu kalla mig Þjóð-
verja”.—Dagur, 22. des.
SKóSMIÐSSON URINN,
sem er voldugri en nokkur
keisari hefir verið
Eftir Ignatius Phayre
fsl. hefir Gunnbj. Stefánsson
Framh.
Eg varð þess var að þrátt fyr-
ir uppgötvanir þær er fram
komu í hinum geigvænlegu saka-
málum, að þá nýtur alræðismað-
ur Rússa meiri alþýðuhylli og
virðingar en nokkru sinni áður.
Hann er enginn mælskumaður;
ræður hans eru einfaldar að
formi og framburði, en þær lýsa
hyggni, varkárni og vandvirkni,
sem vekur traust hjá áheyrend-
unum í staðinn fyrir hrifningu
þá, sem orðgnótt og mælska
snertir fjöldann. Að þessi mað-
ur er hefnigjarn, er engin laun-
ung. Skipaði hann eigi fyrir
að hungursneyð skyldi sverfa að
smlábændunum, sem neituðu að
hlíta boðum hans, uns þeir sner-
ust til hlýðni ? Hin enska greifa-
frú Astor, sem eigi .er myrk í
máli lagði þá spurningu fyrir al-
ræðismann Rússlands, sem í
minnum er höfð: “Hversu lengi
ætlar þú að halda áfram að láta
drepa menn?” “Eins lengi og
eg skoða það nauðsynlegt.” —
Stalin hefir stundum verið tek-
inn til samanburðar við Pétur
mikla Rússakeisara. Þegar hann
erfði hásæti og kórónu Rússa-
veldis, var þjóðin hrifsin, fátæk
og fáfróð, landbúnaður og iðnað-
ur í kalda koli, hafnleysur við
strendur þess, þjóðflokkarnir
sundurleitir, bæði af vestrænum
og austrænum kynstofni.
Pétur keisari var grimmur
mótstöðumönnum sínum, beitti
hefnigirni og hlífðarleysi ótak-
markað, en bar jafnframt hinar
göfugustu hugsjónir fyrir
brjósti. Það var einkum tvent
sem hann trúði á eins og Stalin,
að Rússaveldi yrði að hefja til
stórfeldra framfara og þjóðina
til vegs og virðingar, og að hann
væri maðurinn sem fær væri um
að framkvæma það. Sem harð-
stjóri og byltingamaður sýndi
Pétur enga miskunn þeim, er
hindruðu framfara tilraunir
hans. Þessi óþreytandi járnkeis-
ari lét sig engu skifta hversu
mörgum hann þurfti að ryðja úr
vegi, ef þeir leituðust við að
hrifsa áuð og völd í sínar hend-
ur. Á rneðan að eg skrifa þetta
niður, hefi eg dagbók hins
„tííl

Velkomnir á
Þjóðræknisþing
fslendinga í
Vesturheimi

■ > i
♦
Yér viljum vinsamlegast bjóða yður að Iíta inn i
bíla sýningar stofu vora og skoða
NÝJU
O VERLAND
BÍLANA
Þetta er sparsemdarbíll hvað verð
og viðhald snertir.
En lítið þá um leið á nýju
STUDEBAKER
BlLANA
Hinn leiðandi bíll 1939.
«
I
CONSOLIDATED
M0T0RS
LIMITED
222—235 MAIN STREET

ÚTSÆÐI
Spm meðlimir þess ráðs er útsæði hér prófar,
hefir oss gefist tækifæri til að runnsaka hvaða
útsæði er bezt f yðar héraði. Þetta reynda út-
sæði getið þér keypt á framleiðslukostnaði.—
Sjáið “Federal” agent yðar.
ik a 1 » i k
ý t x t
10
FEDERHL GRHin LIIRITED
franska sendiherra við hirð Pét-
urs og þar stendur meðal annars
þetta:
27. okt.: Líflátin í dag voru
mjög einkennileg, og ólík þeim
sem áður hafa átt sér stað. Þrjú
hundruð og þrjátíu menn voru
hálshöggnir samstundis og gat
þetta blóðbað átt sér stað aðeins
með þeim hætti, að keisarinn
s-kipaði þingmönnum og öldung-
um úr öldungaráðsdeildinni að
lesa upp dauðadóminn og full-
nægja honum. Þetta fór fram á
Rauða torginu. Keisarinn er
mjög tortrygginn og treystir fá-
um. Hann heldur að ýmsir þess-
ara embættismanna séu hlyntir
sakadólgunum og ætlar víst að
skjóta þeim skelk í bringu. Enda
er það hin aumkunarlegasta sýn
að sjá þessa aðalsmenn þurfa að
framkvæma skipun hans.
Þá snúum vér oss að Stalin
aftur. Hann hefir gifst tvisvar,
og dauði síðari konu hans hefir
ollað talsverðum kurr og umtali.
Hún hét Nadya Alliluieva, og
fanst dauð í rúmi sínu einn góð-
ann veðurdag, veturinn 1932,
og manni hennar virtist láta sér
lítið um finnast. Þessi blíðlynda
og góða kona hafði lokið þriggja
ára námi við að læra að fram-
leiða gerfisilki á Promakademí-
inu. Sem kunnugt er, verða
konur allra æðri embættismanna
að læra ýmsa tækni og iðnaðar-
framleiðslu. Mætti þar til nefna
konur Molotovs og Kalinin Kag-
anovcih. Það er sagt um Stalin
að hann hafi ekkert sérstakt á-
hygðarefni. Þó er mér kunnugt
um, að hann ver mörgum hvíld-
arstundum sínum í hægindastól
með svörtu pípuna sína og bók
uppáhalds skálds síns Alexander
Pushins, þessa byroniska upp-
reisnaranda Rússlands, sem bæði
var stórskáld og aðalsmaður. —
Það var Voroshilov marskálkur,
sem sagði mér, að einu sinni
hefði hann brugðið Stalin um, að
hann hefði engar mætur á fræg-
um höfunum.
Þá sagði hann, að Stalin hefði
tekið upp bók af skrifborðinu
sínu og rétt sér þegjandi. Það
var eitt af verkum Shakespeares
um Richard konung II.
Að Stalin þyki lofið gott, er
mannlegt eðli, en hann ber eng-
an ofmetnað í brjósti.
Eitt kvöld í hásætissal hinnar
miklu Kremlinar, var Stalin flutt
mjög einkennilegt ávarp að efni
og orðfæri: “Kæri og ástsæli fé-
lagi Stalin! Vér höfum komið
hingað til Moskva til að horfa á
hinn mikla afburðamann og
brautryðjanda vorn, og við að
sjá hann njótum vér hinnar
mestu gleði, sem oss hefir
hlotnast á allri æfinni.
“Hvort sem vér búum á vestur
landamærum vorum, á kuldabelt-
is svæðum norðursins, við
strendur Kyrrahafsins eða á
söndum Mið-Evrópu, þá njótum
vér áhrifa og leiðsagnar hinnar
voldugu stjórnar vorrar. Fyrír
því heilsum vér með fögnuði vor-
um mikla leiðtoga.”
Þegar svo, að ofurmennið birt-
ist þeim, linti ekki lófaklappi og
háreisti í fullar 10 mínútur. Að
þeim liðnum bað hann þá, stutt-
ur í spuna, að hætta þessum
skrílshætti og nefna sig aðeins
“félaga” framvegis. Áður fyr,
gat Stalin skemt sér með kunn-
ingjum sínum yfir flösku af ká-
kasus víni. Nú virðist svo, að
fyrir það sé tekið með öllu.
Hann lét sér fátt um finnast.
Þegar honum var sagt, að hæsti
tindur á Tadjikistan Pamirs
fjöllunum innan Soviet ríkjanna,
sem er 24,600 fet að hæð, hefði
verið nefndur “Fjallið Stalin”,
til heiðurs við hann.
Eldri sonur hans af fyrra
hjónabandi, hefir lága verk-
stjórastöðu í verksmiðju í einu
af fjærstu ráðstjórnarríkjunum.
Það er sagt að þá feðga greini á
um ýrns atriði. Yngri sonur
hans, Vasya, 18 ára að aldri, er
leiðtogi hnina yngri kommún-
ista, eða Womsomols.
Bæði honum og dóttur sinni
12 ára, sem er hneigð til söng-
listar, hefir hann látið kenna
enska tungu. Meðal annars þá
líkist Stalin fyrirrennara sínum
Lenin að því leyti að hafa mikl-
ar mætur á æskulýðnum, og sem
stjórnarráðsformaður fylgir
hann svipuðum háttum og Lenin
gerði. Það er eigi óvanalegt, að
hann geri sér heimsókn út í
Gorki mennigar og hvíldar listi-
garðinn, og gefi sig þar á tal við
verkalýðsmenn og konur og
skemti sér við börn þeirra.
Hin svonefnda heiðna menning
er enn þá mjög iðkuð í skólum
þeirra og barnagörðum. Trú-
leysingja bandalagið, sem stofn-
að var til að losna undan áhrif-
um kirkjúnnar, sem nú er undir
stjórn kirkjunnar, sem nú er
undir stjórn Emelyan Yarolav-
skys hefir svo tugum miljóna
skiftir meðlimafjölda.
Þetta félag gefur út trúleysis-
bækur og sýnir fjölda mynda.
Það er sagt að um fjörutíu mil-
jónir Rússa afneiti kenningum
kristinnar trúar. Þá er fræðsla
þeirra, sem byrjuð er á börnum
á lægsta stigi kenslunnar mjög
einkennileg. Hverjum staf í
stafrofinu fylgja myndir, er bein
áhrif eiga að hafa að auka and-
úð og afneitun gegn hinni gömlu
kirkjutrú. T. d. með bókstafn-
um B. er mynd af stórum rauð-
um sóp, sem er að sópa í burtu
dýrðlingamyndum og biblíum.
Neðan við myndina stendur
setningin: “Bros’tye, Bratsi,
bagov boyatsya,” sem þyðir:
“Bræður, hættið að óttast
nokkra guði.” Þá er myndin,
sem sýnd er með stafnum V
ennþá einkennilegri. Þar sézt
illúðlegur auðkýfingur með há-
ann hatt og gleraugu, og er hann
að hella vökva úr íláti, en utan
á því stendur orðið “trú”. Fyrir
framan hann er vitfyrringur
með borðalagða húfu, sem er að
særa sjálfan sig ótal sárum með
hníf, er hann hefir í höndum;
vitskert kona ber höfðinu í vegg-
inn, og þriðji vitfyrringurinn
flengir sjálfann sig með leður-
svipu. Táknmynd þessi á að
sýna, að trúin á hið yfirnáttúr-
lega er mjög hættuleg, miklu
skaðvænlegri en eitrað vín. öll
atriði og áhugamál kommúnist-
anna eru lögð fyrir Stalin, ásamt
ummælum um þau frá löndum
beggja heimsálfanna.
Óvinir hans fullyrða, að þó að
hann þykist búa við mjög ein-
föld lífskjör, þá búi hann við
sömu kjör og keisararnir gerðu
áður, er kosti ríkið hálfa aðra
miljón dala á ári. Flóttamenn,
sem sloppið hafa til annara
landa, búgarði hans, þrjátíu þús.
ekrum að stærð, sem heitir
Tubalovska, og er klukkustundar
bifreiðarferð frá Kremlin-höll-
inni. Sagt er ennfremur að
fjarst austur í fæðingarríki sínu,
Georgíu, eigi hann stórhýsi og
listigarð í nálægð við Krassny
Gorky. Ennfremur er sagt, að
hann eigi búgarð í grend við
Svarta hafið.