Heimskringla - 15.02.1939, Blaðsíða 4

4. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 15. FEB. 1939
' .."I
Uietmsknmila \
(StofnuO lSSt)
Kemur út á hverjum mlOvikudegi.
Elgendur:
THE VXKING PRESS LTD.
853 og 8SS Sargent Avenue. Winnipeg
Talsimis 86 S37
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. Allar borganlr sendlst:
THE VIKING PRESS LTD.
____________—------------------------- m
tjU vlðsktfta bréí blaðlnu aðlútandl sendlst:
iísnager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave.. Winnipeg
Ritstjóri STEPAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
‘'Hetmskringla” ls publlshed
and prlnted by
THE VIKING PRESS LTD.
8S3-8SS Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepihone: 86 537
WINNIPEG, 15. FEB. 1939
ÞJÓÐRÆKNISÞINGIÐ
Ársþing Þjóðræknisfélagsins hefst næst-
komandi þriðjudagsmorgun kl. 9.30 í ís-
lenzka Goodtemplarahúsinu á Sargent. Er
það 20. þing félagsins. Ber undirbúningur
þingsins eins og hann er auglýstur, með
sér, að til skemtana hefir verið vandað
sem mest í tilefni af þessu. Og með að-
sókn utan úr bygðum segir stjórnarnefnd-
in að nú horfi vænlegar en nokkru sinni
fyr.
Já, tuttugu ár eru síðan að fslendingar
komu saman í Goodtemplarahúsinu til
þess að íhuga stofnun eins allsherjar fé-
lags sín á meðal. Vel man sá er þetta
ritar eftir alvöru og einlægni þeirra, er
þetta lá á hjarta og efanum, sem braust
fram í hugann, er á erfiðleikana var litið.
Sjálft hugtakið um almenn þjóðernis-sam-
tök, var að mestu óþekt hjá fjöldanum og
fyrir þeim sem mest og bezt höfðu hugsað
málið var óvissan þessi, hvort að hugsjón-
in gæti orðið að veruleika. Tíminn einn
varð úr því að skera. Það eina sem menn
gátu reitt sig á, var það, að um leið og
hugmyndin yrði útbreidd og komin inn í
vitund fjöldans, fyndi hún þar bergmál.
fslendingar vildum við allir vera! Og fyrir
framsýni ýmsra manna og einlægni, tókst
að gera uppkast að lögum og starfi félags-
ins, sem við nú erum sannfærð um að hag-
kvæm voru og sem reynst hafa vel eða
eins og ákosið var. Hinn einlægi vilji
manna á þessum fundi, hefir reynst sigur-
sæll, eins og alt sem af einlægni og göf-
ugum ásetningi er reynt að gera. Fyrir
þessa byrjun höfum við nú starfandi vold-
ug þjóðræknissamtök, sem við vonum að
lengi eigi eftir að lifa og yla hjörtum
allra góðra íslendinga.
Og þess skal þá um leið getið, að í
samningu lafeanna og áætlunina um starf3-
tilhögunina, eiga fslendingar einum manni
mest að þakka, dr. Rögnvaldi Péturssyni,
fyrsta og núverandi forseta Þjóðræknisfé-
lagsins og ritsjtóra “Tímarits” þess frá
byrun í s. 1. 20 ár, og sem til menningar-
og andlegs lífs Vestur-íslendinga hefir hér
s. I. einn þriðja úr öld lagt flestum drýgri
skerf. Er félagið vissulega í meiri þakk-
lætisskuld við hann, en flesta aðra. Far-
sæld félagsins, veg og fylgi, hefir hann
ávalt borið ríkt fyrir brjósti, eins og allir
vita; verið þess skjól og skjöldur.
Það sem næst sætir furðu um viðgang
félagsins, eða að útbreiðslu og fylgi þess
undanskildu, er efnahagur þess. Það þarf
ekki að lýsa því, hve ísl. félög flest eða öll
hafa átt hér efnalega erfitt uppdráttar. Og
á árunum, þegar tveggja dollara félags-
gjaldið var skorið niður í ekkert, virtist
vissulega sækja í sama horfið fyrir Þjóð-
ræknisfélaginu og öðrum félögum hér með,
að fátæktin yrði þess fylgikona. Hvað var
annað líkara, þegar mönnum fanst, að fé-
lagið ætti að gera alt fyrir fslendinga fyrir
ekkert ? En þá sannaðist það á, að Vestur-
íslendingar hafa átt einstöku framsýna
fjármálamenn. Fyrsti féhirðir félagsins
og sá, er f jármál þess annaðist fyrstu árin,
var Ásmundur Jóhannsson. Hann er mað-
ur sem ekki lætur fyrirtæki fara efna-
lega í hundana í höndunum á sér. Og
eftir nokkur fyrstu árin komst fjárhag-
urinn á sæmilega traustan grundvöll,
grundvöll, sem því aðeins verður þó vernd-
aður, að gætilega sé farið með. En margt
ónota-orðið fékk Mr. Jóhannsson fyrir
það, að skera útgjöldin eða veitingar, sem
einstöku menn eru ávalt ósparir á að bera
fram, niður, er þau voru félaginu um
megn. Hefir nú félagið fylstu ástæðu til,
að þakka honum framsýnina, sem honum
en svo fáum öðrum félagsmönnum virtist
þá lánuð.
Þannig væri að fofnu og nýju nú margs
að minnast í sambandi við 20 ára sögu fé-
lagsins. Að geta allra þeirra, er stutt
hafa að veg og gengi þess, er þó ekki kost-
ur í blaðagrein og allra sízt stuttri. Þar
eiga svo margir hlut að máli. Eins og nú
er komið mun ýkjulaust mega segja, að
Þjóðræknisfélagið eigi að fagna meiru al-
mennu fylgi og vinsældum, en nokkur
önnur íslenzk stofnun hér vestra. Hug-
sjónin sú, að við viljum allir vera íslend-
ingar, hefir að svo miklu leyti orðið ljós í
verki, að við höfum fylstu ástæðu til að
fagna yfir því og vona að það eigi eftir að
sannast æ betur og betur.
MEIRI VANDRÆÐI!
Þegar sýnt hefir nú verið- fram á, að
vandræðin út af Þórarni Þorvarðarsyni
eða máli hans við stjórnina á íslandi, voru
ekki eins alvarleg og ritstjóri Lögbergs
hélt þau vera, og áhyggjum hans út af því
ætti því að vera létt af honum, byrja ný
vandræði í sambandi við þetta sama mál.
Nú snerta þau ekki svo mjög Þórarinn,
eins og ritstjóra Lögbergs sjálfan, út af
afstöðu þeirri er hann tók í málinu og
hann reynir að verja í blaði sínu síðast
liðna viku.
Heimskringla gerði í örstuttu máli 1.
feb. grein fyrir meðferð þessa Þórarins-
máls hér vestra. Hún bjóst ekki við, að
vinskapur hennar hjá Lögbergi yxi við
það, en með því var blaðið aðeins að fylgja
þeirri stefnu, er það hefir ávalt fylgt, að
færa lesendum sínum sem sannastar frétt-
ir, er það vissi. Og í grein ritstjóra Lög-
bergs, sjáum vér ekki að tekist hafi að
hnekkja því í þessu umrædda máli. Það
er meira að segja mjög lítið um að nokkur
alvarleg tilraun sé til þess gerð. Skoðum
vér það sem sönnun þess að þar hafi ekki
verið hægt um vik.
Það lakasta í andmælum ritstjóra Lög-
bergs fyrir hann sjálfan er, að hann hvorki
getur né reynir til að bera á móti því, að
hann hafi birt fréttina að heiman um Þór-
arinn, þó ekki væri nema hálfsögð sagan,
né heldur að hann hafi fylgt henni úr hlaði,
með smíðuðu niðurlagi, sem skeyti forsæt-
isráðherra, Hermanns Jónassonar, sann-
ar nú, að ekkerí var nema fíflskaparhjal.
En það var fyrir það niðurlag, sem málið
vakti hér athygli og Þjóðræknisfélaginu
bárust bréf um, að inn í mál þetta ættu
Vestur-íslendingar að líta. Menn er söfn-
un höfðu á hendi fyrir Leifs-styttuna úti í
sveit, sögðu málið spilla fyrir því starfi. í
augu við þetta hórfðist ritstjóri Lögbergs
alt. Eina vöm hans í þessu efni var sú, að
telja Lögberg hreinlega svo áhrifalaust
blað, að birting fréttarinnar og smíði rit-
stjórans við hana, vekti enga athygli. Það
getur að vísu hver farið 1 sjálfs síns barm
um það, hvað þetta var óaðgengilegt fyrir
ritstjórann, en það var þó það eina hugs-
anlega til að hnekkja greininni í Heims-
kringlu.
Ritstjóri Lögbergs afsakar þetta frum-
hlaup sitt að birta fregn þessa, með því
að segja, að það sé ekki beðið eftir stríðs-
lokum að segja stríðsfréttir. Þetta er satt,
jafnvel þó þess séu dæmi að 6 mánuðir eða
ár hafi liðið áður eða milli þess að Lögberg
segði fréttir af stríðum undanfarinna ára.
Og þó stríðsfréttir séu sagðar, er ekki ver-
ið að segja frá stríðslokum, áður en á
dettur. En þegar dómur er lagður á sögu
eða bók er sagan eða bókin öll vanalega
lesin áður. Ritstjóra Lögbergs mundi
þykja það furðulegt í blaðamensku eða
skrifi ritdómara, að breyta út frá því. En
þó er það þetta, sem ritstjóri Lögbergs
gerði í sambandi við áminsta fregn.
Hver var hin eiginlega orsök til frum-
hlaups ritstjórans, skal hér ekki fullyrt
um. Þess var í skopi getið til í fyrri grein
vorri, að hún lýsti ekki beinlínis trausti á
þeim, sem um mál Þórarins fjölluðu, til að
leysa það svo sem vera bæri. Vér erum
nú í dauðans alvöru hræddir um að þetta
hafi ekki verið fjarri. Það vakna að vísu
í huga manns ýmsar spurningar. Geta
þeir sem hér eru orðnir Iandvanir hugsað
sér meðferð umkomulausra fyrir lögunum
nokkur staðar betri en hér? Og er það
ekki margt sem hér minnir á í hve fjarska-
legum barndómi margt er heima? En að
því sleptu og sé hér ekki blátt áfram um
gáleysi að ræða fyrir ritstjóra Lögbergs,
sem hann mun nú seint kannast við þó
heillavænlegast væri, sjáum vér ekki neina
sennilegri ástæðu fyrir þessu, en sem hér
hefir verið bent á.
Eitt sem ritstjóri Lögbergs ber Hkr. á
brýn, er að hún hafi ekki birt skeytið, sem
Þjóðræknisfélagið sendi heim. Á því stend-
ur þannig, að Hkr. hefir ekki séð það
skeyti, en réð af svari Hermanns Jónas-
sonar, að slíkt skeyti væri til. En oss finst
að ritstjóri Lögbergs hefði átt að þakka
Heimskringlu fyrir þetta, í stað þess að
finna henni það til foráttu, því skeytið
sannar ekkert annað en það, að Lögberg
hafi verið búið að vekja æsingu í málinu,
sem Þjóðræknisfélagið fann sig knúð til að
bæta úr, ef verra átti ekki af að hljótast.
Um hitt er oss á sama tíma kunnugt, að
það var fáum nefndarmönnum viljugt, þó
þeir yrðu að gera það, eins og komið var.
En skilningur ritstjóra Lögbergs ristir
þar ekki dýpra en það, að honum finst
þetta skeyti sanna mál sitt, þó það sé eins
og í hlutarins eðli lá, beint andsvar við
þeirri stefnu, sem ritstjóri Lögbergs hafði
tekið í málinu, eins og svar Hermanns
Jónassonar einnig er og hlaut að vera.
Bæði skeytin eru tilraun til að hnekkja
þeirri skoðun ritstjóra Lögbergs, að nokk-
urrar ósanngirni í meðferð Þórarins-máls-
ins væri að óttast af hálfu yfirvaldanna
heima. Og það er satt, að svörin eru bæði
kurteis eins og ritstjóri Lögbergs segir,
eins og grein Heimskringlu var einnig, þó
hún gæti ekki eins og skeyta-höfundarnir,
stilt sig um að benda um leið á hinn skop-
lega ótta ritstjórans við meðferð þessa
máls. Kunnugt er oss þó um það, að
skeyta-höfundamir eru ekki allir sneyddir
kýmnisgáfunni, en að sýna hana hefði
lengt skeytin og gert þau að mun kostn-
aðarsamari. Það er því alveg óvíst að þeir
eigi nokkuð betra skilið en Heimskringla,
þó að Lögberg klappi þeim nú á vangan,
eftir tilraunina, að koma vitinu fyrir það.
Ritstjóri Lögbergs heldur því fram, að
Heimskringla hafi reynt að rægja sig og
blaðið í tveimur heimsálfum! Ætli að
heimsálfurnar gætu ekki orðið 3, 4 eða
jafnvel 5, þar sem menn standa á öndinni
út af hnotabiti Heimskringlu og Lög-
bergs! Það er svo smánarlega lítið, að
það nái aðeins til tveggja álfanna, en alls
ekkert til hinna þriggja, að þarna hlýtur
ritstjóranum, eins og í fleiru, að hafa
glapist sýn á okkar beggja kostnað! Það
er vonandi að hann leiðrétti þessa yfir-
sjón að minsta kosti í næstu grein sinni,
svo menn fari ekki að hafa það í flimtingi,
hve áhrifalausir og litlir menn við séum,
að geta ekki brýnt svo röddina, að heyrist
víðar en í tvær heimsálfur!
Á öðrum stað í grein sinni kemst rit-
stjórinn svo að orði, að ritstjóri Heims-
kringlu “eigi nú um tvent að velja, annað-
hvort að skríða á bak við hina skömmustu-
legu þögn, eða biðja opinberrar afsökunar
á frumhlaupinu og væri sá kosturinn vita-
skuld sýnu betri”. Nú — hvort að hann
kallar línur þessar “skömmustulega þögn”,
eða alvarlega fyrirgefingu, verður ritstjóri
Lögbergs að eiga um við sjálfan sig.
Á eina málsgrein með einni staðhæfing-
unni enn virðist ekki úr vegi að benda í
grein Lögbergs. í innganginum er svo
komist að orði: — “Lögberg hefir jafnað-
arlegast leitt það hjá sér, þó núverandi
ritstjóri Heimskringlu hafi þráfaldlega
gert sig sekan um óverðskuldað hnotabit
í þess garð; við það skal kannast, að stund-
um hafi jafnvel kurteisi vor á þessu efni
verið fremur lögð oss til ámælis, en hróss;
einkum kom þetta þó frá þeim, er telja
ruddaskap og digurmæli meðal höfuðdygða
blaðamannsins.” Vér skulum nú ekki geta
neins til um það, hvað menn hafa hugsað,
er þeir lásu þetta, en fyrir þeim er þetta
ritar fór eins og þar stendur:
Eg sló þá á mitt lær
er heyrði eg þetta.
Og strax í næstu málsgrein og alla
greinina til enaa sianaa svo guiiKorn sem
þetta: marghattuð filiska, til aö svala iit-
nsigiari lunu smm, ötoiiionska öæians-
aouir og itogur örooUr nennar o. s. irv.,
o. s. irv. Og ^eua er sagi. vegna cwmeims
veisæmis og pess aö rítstjori Logbergs er
ekki í hopi peirra er ruaaaskap og uigar-
mæium unnai
Nei ritstjori Lögbergs er með inngangi
eins og þeim sem her ao oían er mmst a,
að hala þaö al sjaiium ser, sem nann a
með réttu, en það er að vera flestum rit-
stjórum gjamari á að gripa til storyrða,
en sannana. Vér munum ekki eftir að
hafa lesið grein, sem bera hefir átt vörn
í máli, eins gersnauða að sönnunum og
grein hans í síðasta blaði. Þá sjaldan að
hann víkur að efninu, hringsnýst það alt
'fyrir hugsarsjónum hans og hann veit
ekki einu sinni hvort það sem hann er að
halda fram, er máli hans nokkur stuðning-
ur eða ekki. Að hann hefir látið við það
sitja, getur stafað af því að honum er
sjáanlega oft fyrirgefið meira en
öðrum. Menn eru stundum því
láni gæddir.
En það er eitt enn, sem tekið
skal fram í sambandi við þetta
mál, þó það eigi ekki neitt skylt
við greinina sem hér hefir verið
svarað, en það er sá misskiln-
ingur, sem ýmsir búa hér í bæ
yfir um það, að gjaldeyrislög ís-
lands séu eitthvert fyrirbrigði,
sem hvergi annar staðar þekkist
í heimi. Lög sömu tegundar eru
til nálega í öllum löndum, nema
Bretlandi og Frakklandi í Ev-
rópu og Bandaríkj unum og Can-
ada í Ameríku. Þau eru sögð
til í öllum lýðríkjum Suður-Ame-
ríku og Mið-Ameríku og flestum
eða öllum löndum Evrópu, nema
gulllöndunum áminstu, er með
hækkun og lækkun verðs á því
halda við utanríkisverzlun sinni.
Vér höfum upplýsingar þessar
frá bankamanni og ætlum þær
réttar vera.
Heimskringla leit svo á í byrj-
un, að mál þetta skifti Vestur-
íslendinga harðla lítið og grein
E. P. J. hefir áreiðanlega ekki
sannfært oss um það gagnstæða.
Eg undirritaður óska eftir að
komast í bréfasamband við ís-
lenzka pilta og íslenzkar stúlkur
á aldrinum 14 til 18 ára. Skrifa
íslenzku.
Valdimar B. Ottósson,
Bíldudal, Arnarfirði, Iceland
ATHUGASEMD VIÐ
FERÐASÖGU FRÁ
VATNABYGÐUM
Það lítur út fyrir, að þeim,
'sem ferðast um Vatnabygðirnar
í Saskatchewan, þyki þær að
mörgu frásagnarverðar. Við því
er ekki nema alt gott að segja.
Nýlendan í heild sinni, landið
sjálft og fólkið á margt það í
fari sínu, sem hugann mun fýsa
að dvelja við, hvort sem viðkynn-
ingin er löng eða skömm.
Síðasta ferðasagan er í tveim
síðustu blöðum Heimskringlu
(nr. 18. og 19. þ. á.)-og er eftir
góðkunningja minn, Mr. G. J.
Oleson í Glenboro. Frásögn
hans er vinsamleg í garð fólks-
ins og sízt skyldi eg kvarta, hvað
sjálfan mig snertir. En á hinn
bóginn má eg til að leiðrétta
misskilning, er snertir áhugamál
mín og starfsemi. Ekki dettur
mér þó í hug, að orð þau, sem
eg er að leiðrétta, séu rituð af
löngun til að fara rangt eða vill-
andi með málefni, heldur af því
að greinarhöf. við sína stuttu
viðkynningu hefir ekki fengið
tækifæri til að setja sig nógu
rækilega inn í það, hvernig sakir
standa.
Greinarhöf. segir, að sig gruni,
að andlega lífið sé dauft og
“nokkuð svipað því sem það er
víða í bygðum fsl. nú sem stend-
TUTTUGASTA ÁRSÞING
Þjóðræknisfélagsins
verður haldið í
Goodtemplarahúsinu við Sargent Ave., Winnipeg
21, 22, og 23 febrúar 1939
Samkvæmt 21. gr. félagslaganna er deildum þess
heimilað að senda einn fulltrúa til þings fyrir hverja
tuttugu eða færri gilda félaga deildarinnar, gefi þær full-
trúa skriflegt umboð til þess að fara með atkvæði sitt á
þingi og sé umboðið staðfest af foipseta og ritara deildar-
innar.
ÁÆTLUÐ DAGSKRÁ:—
1. Þingsetning. 8. Útbreiðslumál.
2. Skrýsla forseta. 9. Fjármál.
3. Kosning kjörbréfa- 10. Fræðslumál.
nefndar. 11. Samvinnumál.
4. Kosning dagskrár- 12. útgáfumál.
nefndar. 13. Bókasafn.
5. Skýrslur embættis- 14. Kosning embættis-
manna. manna.
6. Skýrslur deilda. 15. Ólokin störf.
7. Skýrsla milliþinga- 16. Ný mál.
nefndar. 17. Þingslit.
Þing sett þriðjud. morgun 21. febrúar kl. 9.30. Þing-
fundir til kvelds. Skemtisamkoma “Young Icelanders”..
Miðvikudagsmorgun þ. 22. kl. 9.30 kemur þing saman
að nýju. Þingfundir til kvelds. Það kveld kl. 8, heldur
deildin Frón sitt árlega íslendingamót. Fimtudagsmorg-
un þ.t23. hefjast þingfundir aftur*og standa til kvelds.
Frekari greinargerð fyrir hinum ýmsu samkomum
þingsins verður gerð síðar.
Winnipeg, 18. janúar 1939.
í umboði stjórnarnefndar Þjóðræknisfélagsins.
Rögnv. Pétursson (forseti) Gísli Johnson (ritari)
The Riedle Brewery Limited
W innipeg, Manítoba * >