Heimskringla - 13.12.1939, Blaðsíða 1

LIV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 13. DES. 1939
NÚMER 11.
HELZTU FRÉTTIR
Stríðið í Finnlandi hagstæðust, varist Rússum. —
Eftir fréttum að dæma á’Hinni staðreyndinni gleyma
mánudagskvöld, halda Finnar menn að vísu ekki fyrir >vi> “að
enn Rússum til baka og vel það. enginn má við margnum”, þ. e.
I há 10 eða 12 daga sem barist ef Rússinn fer í haminn.
hefir verið, hafa Rússar farið
áfarir í hverri árás. Aðal-bar- Fiskiráð
áaginn er háður á Karelia-skaga,
miin Ladoga-vatns og Finska- k Mamtoba-vatn
f'óans. En þar hafa Finnnr Jafa’ ef lr, >T sem. da?‘>lo5m
Vam»,nvi , , * herma, stofnað rað eða felag ti
„rnarvirki sterk, gerð sem , * ... ,
Siegfried-virki ÞjóSverja, hver ft®8. a5 a
girðingin bak við adra. Þrátt ““"‘‘o.1*8-™*"*- Er serstaklega
tar tie og fjölmenn áhlaup að fS‘efnt ,með 1>e3?u’ f
R4ssa þar, halda Finnar eml, ™da f,sk,markaö.nn , Banda-
frem«t„ , • i ■ - „„ ,, nkjunum. En samfara þvi kvað
« sem sagt er um mannfali margt V;ð /e,ðina að atkuga!
Russa, er þaö mikið; en það er,eln? g t, d’ að velða ekkl of
metið 28,000 manns siðan strið-'smaan flsk' pakka vei5ma,vel »*
15 hófst. Af hermönnum Finna :lata aldTSJalfdauðan f.sk sam-
hafa ekki yfir 180 fallið. Rússar an T5 nyv«ddan sem sendur
hafn x * er til markaðar. Hnerravendm
‘<*ia og tapað vognum, vopnum .. , ., , D , ,, .
og flugvélum | fiskikaupmanna 1 Bandankjun-
Sókn erTarna eflaust prfið'um er orðin svo mikil> að fiskur
fyrir- p,' ' , * úr þessu vatni má ekki orðið
yrir Russum. En það vekur . , ,
eio'i D* , ,, vera ems og skaparanum þokn-
eigl að siður mikla athygli út um
hei
aðist að hafa hann, heldur eins
AðehuTio nnnV'1111 " og kaupmennirnir vilja að hann
vems 40,000 Finnar eru sagðir é skaDaður Xil hps. að mark
a hak við varnarvirkin á Karelia-1 skaPaour- 111 Pess að mark‘
eiðim, t> - • • aðurinn syðra tapaðist ekki með
ha á “farn,r Sem tekT|öllu, á hetta nýje ráð eða félag
ti! a Verlð fankar eru :agðir 11 la að sjá um, að varan sé sem best
ir J a: svan£ir Og lítt klædd- effir smekk fiskætanna syðra.
> að minsta kosti til að ganga 'nugsar það sér að vinna í sam-
ver « J ía™a hefir ráði við fylkisyfirvöldin og fiski-
há lnnig það efir vakið kaUpmenn hér til þess að ná tak-
* sPurnmgu hvort um skort á
®ðu og fatnaði sé að ræða í
^usslandi.
1 byrjun þessarar viku, sendu _
ai* 50 flugvélar, vel mannað- JorÍéti. og
, tn aðstoðar Finnum. Flugu
eir norður yfir Þýzkaland og
ykir Rússum það ekki vinar-
af hálfu Þjóðverja, að leyfa
bað.
saka
he
En Þjóðverjar kváðu af-
sig með því, að segja að
lr hafi ekki leyft það.
Erá Bretlandi hefir Finnum
Verið gerf mögulegt að kaupa
VePn og flugvélar; er sagt að
flugskip hafi Finnum komið
aðan yfir helgina.
Eandaríkin hafa veitt Finn-
andi lo miijón dollara lán fyrir
V°rukaup, önnur en vopn.
Einnig er talið víst, að Finn-
bafi komið hjálp frá Svíþjóð,
0regi og Danmörku. Um það
er ekki sagt hvort það komi frá
s j0rnum þessara landi. En það
er hætt við að Norðurlönd líti
S^° á, að Finnland sé aðeins
emsta varnarvirkið, því það
lr einhvernvegin komist npp,
a 1 samningi Hitlers og Stalins,
afi höfn í Svíþjóð verið talin,
Sem ein af nauðsynlegum flota-
s °ðvum fyrir Rússland, til þess
a beir hefðu greiða sjóleið út
a Uanzhaf, sem þeir hafa lengi
^art augastað á. Svíar munu
1 líta á sem ekki sé seinna
mnna að búa sig til varnar.
1 útvarpi frá Rússlandi var
a dið fram s. 1. sunnudag, að
^ankar í Bandaríkjunum hefðu
p,?mið gjaldþrota stjórninni í
lnnlandi til aðstoðar. Enn-
reniur var í aðal-málgagni
^Ussastjórnar haldið fram, að
Joðverjar hefðu, jafnframt í-
Uni sent her til Finnlands.
f að sem herteknir Rússar
vJrða si£ mest á, er hve mark-
ssíj. Finnar eru hvort sem þeir
j0ia úr flugbátum eða niður á
a T ehhi oilkiegf að ®vi"
ar tf1 henf beim að smíða góð-
hv byssur, því anti-aircraft
j fs?r heirra eru sagðar bestar
af ulrni' Kaupa Eretar mikið
þeim frá Svíum.
er PUrningin út af þessu öllu
ve-Sn’ bvort að Finnar geti í
r> meðan veður eru sem ó-
marki sínu um vernd markaðar-
ins. f þessu nýja ráði eru:
Björn Eggertsson, Vogar, for-
seti; D. L. Líndal, Lundar, vara-
aðrir stjórnendur,
Bjarni Bjarnason, Langruth;
F. E. Snidal, Steep Rock; L. H.
Adam, Rorketon.
Finska líknarnefndin
l
Nefnd sem Finnar í Winnipeg
hafa myndað til þess að gang-
ast fyrir fjársöfnun til líknar
skyldu yðar, í þarfir siðmenn-
ingarinnar í h'eiminum, eins og
Finnland, er fyrir þá hugsjón
leggur í sölurnar það sem mönn-
um er dýrmætast — þeirra eigin
blóð.” Fulltrúarnir sem alls
voru 40, tóku vel í mál hans. Og
var þegar gengið til verks og
Rússum sent skeyti, er spurði
hvort Rússland væri ófáanlegt
til að leggja deilumálið í gerð.
Æskti Þjóðabandalagið svars að
24 klukkustundum liðnum. Sá
tími er nú liðinn og svarið er ó-
komið. En Þjóðabandalagið er
jafnlynt og er fúst að bíða eitt-
hvað enn. Einstöku fulltrúar,
svo sem sá frá Argentínu, vildi
hispurslaust reka Rússa úr fé-
laginu, kvað þá ekki fremur eiga
þar heima en Þýzkaland og Jap-
an. Eru fleiri lýðríki Suður-
Ameríku reið Rússlandi. En af
slíku verður ekki fyrst um sinn,
því hugboð annara fulltrúa er,
að Rússland muni ekki með öllu
fjarri, að hlutlaus nefnd líti inn
í stríðsmálið, þó það neitaði að
senda fulltrúa á fundinn. f gær-
kveldi stóðu sakir þannig.
TIL DR.
M. B. HALLDóRSONAR
SAMANDREGNAR
FRÉTTIR
Hollendingar kváðu hafa að
því komist, að óþekta vopnið,
sem Hitler hefir stundum talað
um, sé íkveikju eða bruna-gas
(inflammable gas), sjáanlegt, en
lyktarlaust. Flugför dreifa því
út og er það óheyrilega eldfimt.
Þeir voru að Ijúka við uppfynd-
ingu þessa, er stríðið stóð yfir í
Póllandi og reyndu það þar með
árangri er þeir undu vel við.
* * *
Blað páfans flutti grein um
það í gær, að Rússland ætti að
vera rekið úr Þjóðabandalaginu.
* * n
f blöðum í Svisslandi stóð
frétt um það s. 1. sunnudag, að
(f tilefni af 70 ára afmæli hans)
Að líkna er listin sanna;
lengdir þú aldur manna.
Gafstu hönd—gott þeim kunni—
guði og náttúrunni.
Heill sé þér hirðir sára!
Heill þér sjötíu ára!
—Orð þín voru’ aldrei smjaður
íslenzki gáfumaður.
Hégóma hirðin stækkar
Hugrpúðum mönnum fækkar
Þeim, sem að þroskann eygja
þora að lifa og deyja.
Lifðu eins lengi og getur.
Leikurðu flestum betur
andans sverði í elli
ósár, og heldur velli.
J. S. frá Kaldbak
nauðlíðandi löndum sínum, efnir jstóriðjuhöldar Þýzkalands hefðu
til almennrar samkomu sunnu- haldið leynifund og ákveðið að
daginn 17. des. í Winnipeg Audi- gefa Hitler tækifæri til næsta
sumars, að semja víðunanlegan
torium. í samkomu þessari taka
flestar skandnaviskar kirkjur og
félög í Winnipeg þátt, þar á
meðal íslenzk félög. Hugmyndin
er að leita á náðir manna í þrem-
ur Vestur-fylkjum Canada um
aðstoð m«ð samskotum í þessu
skyni. Öllum slíkum samskot-
um verður veitt móttaka af
“Finnish' Relief Fund” % The
Finnish Vice-Consulate, 470
Main St., Winnipeg.
Á þessari fyrirhuguðu sam-
komu í Winnipeg syngur ís-
lenzkur Kór meðal annars. Ræð-
ur flyta að því er ráð hefir verið
gert fyrir prófessor Watson
Kirkconnell, John Queen borg-
ar^tjóri xog fleiri nafnkunnir
ræðuskörungar. Samskot verða
tekin.' Samkoman byrjar kl. 3
e. h. Er til þess mælst að Hkr.
minni fslendinga á þetta og
væntir hún að landar fjölmenni
á samkomuna.
Fundur í Genf
Þjóðabandalagið kom saman
s. 1. mánudag til þess að íhuga
stríðsmál Rússa og Finna.Höfðu
Finnar farið fram á þetta. Á
fundinum mættu fulltrúar frá
flestum bandalagsþjóðunum. —
Þegar forseti, Carl Hambro frá
Noregi, hafði skýrt frá tilgangi
fundarins, hélt fulltrúi Finn-
lands, Rudolf Holsti ræðu og
skýrði frá herárás Rússa og
kvað hana skýlausan yfirgang og
landarán. “Herrar mínir,” sagði
hann, “báðar þjóðirnar heyra
frið. Flestir á fundinum kváðu
hafa verið sammála um, að
Þýzkaland héldi ekki út tvo vet-
ur á móti Bretum og annaðhvort
töpuðu stríðinu eða kommúnista
bylting yrði í landinu eða þetta
hvorttveggja, ef stríðinu lyki
ekki á komandi hausti.
=*= * *
Á landamærum Finnlands
norður af Ladoga-vatni er lítið
um varnarvirki af hálfu Finna,
en land er þar veglaust og ílt
yfirferðar með skotvagna og
her. En þar er haldið að Rúss-
ar sæki nú mest á og séu sum-
staðar komnir nokkrar mílur inn
fyrir landamæri Finnlands.
* * *
Norðarlega á vesturvígstöðv-
unum, er sagt, að Bretum og
Þjóðverjum hafi í fyrsta skifti
fyrir alvöru lent saman í gær.
Þjóðv. gerðu áhlaupið, en Bretar
gerðu meira en halda sínu; er
sagt, að mikið mannfall hafi
orðið hjá Þjóðverjum en af Bret-
um alls ekkert. Þetta var í
grend við Buschdorf í Moselle
dalnum, en þar höfðu Bretar
nýlega tekið land nokkurt af
Þjóðverjum.
* * *
Undanfarna fjóra eða fimm
daga hefir talsvert af skipum
sokkið. Einn daginn, s. 1. mánu-
dag, var í fréttum sagt, að Bret-
ar hefðu tapað sex skipum á fá-
um dögum. Var eitt þeirra í
Suður-Afríku, en af því hafði
ekki frézt nokkra daga, svo það
Þjóðabandalaginu til. Gerið'er talið tapað. Af skipum hlut-
lausra þjóða ferst og ávalt nokk-
uð. Aðallega eru það tundur-
dufl, er skipunum sökkva. Samt
er þetta mikið minna, en fyrst
eftir að Þjóðverjar köstuðu dufl-
unum í sjó.
* * *
Brezkur kafbátur varð þess
var í gær, að þýzka skipið “Bre-
men”, sem í nokkra mánuði hefir
falið sig fyrir norðan Rússland,
ef til vill í Murmansk, var á leið
til Þýzkalands í gær. f fréttum
frá Berlin í gærkvöldi, var það
sagt komið heim. Kafbáturinn
hafði ekkert við því; hraði hans
var 20 mílur, en Bremen 30. —
Bremen fylgdu og þýzk flugskip.
* * *
Norðarlega á Austursjónum
eða skamt undan Finnlandi
söktu Rússar vöruskipi í gær
fyrir Þjóðverjum.
en lækkar því samkv. þessu nið-
ur 1 kr. 80,000.
Hefir Eimskipafélagið með
þessu gengið á undan með góðu
eftirdæmi og sýnt þann þegn-
skap gagnvart þjóðfélaginu,
sem þess er von og vísa. Má að
vísu segja, að það sé ekki annað
en menn hafi vænst af þessu fé-
lagi, sem altaf hefir sýnt að það
ber hag alþjóðar fyrir brjósti og
breytir þannig í hvívetna.
Á þesum erfiðu tímum fyrir
ríkisstjóðinn er það sannarlega
gott fordæmi, sem félagið sýnir
með því að bjóðast til að afsala
sér helming ríkisstyrksins.
—Mbl. 18. nóv.
VILHJÁLMUR ÞóR
HEIÐURSBORGARI
í NEW YORK
íslendingum sýndur stórkostleg-
ur heiður I ráðhúsi borgarinnar.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Eimskipafélagið afsalar sér
helming strandferðastyrks
80 þúsund krónur
Eimskipfélag íslands hefir
sent ólafi Thors atvinnumála-
ráðherra eftirfarandi bréf:
“Með tilvísun til viðtala fram-
kvæmdastjóra vors við hæstvirt-
an ráðherra viðvíkjandi styrk
þeim, sem félagið nú hefir úr
ríkisstjóði vegna strandferða,
leyfum við oss að taka fram, að
með tilliti til hins örðuga fjár-
hags ríkissjóðs nú sem stendur
og hinna alvarlegu tilrauna, sem
gerðar munu verða nú á Alþingi
til þess að draga svo sem mögu-
legt er úr útgjöldum ríkissjóðs,
mundi félag vort fúslega fallast.
á, að styrkurinn til strandferða
yrði lækkaður næsta ár um
helming. Félagið vill jafnt eftir
^sern áður halda uppi strandferð-
um að svo miklu leyti sem þær
geta samrýmst millilandasigl-
ingum. sem nauðsynlegar eru
vegna aðdrátta til landsins og
útflutnings afurðanna enda væri
framvegis sem nú undanfarið
samstarf milli ríkisstjórnarinn-
ar og félags vors um fyrirkomu-
lag siglinga skipa vorra.
Að sjálfsögðu treystir félagið
því, að styrkurinn verði að nýju
hækkaður þegar í stað, er fjár-
hagur ríkisins leyfir og eigi síð-
ar en önnur þau útgjöld ríkis-
sjóðs, er nauðsynlegust þykja af
þeim, er nú eru færð niður.
Virðingarfylst,
H.f. Eimskipafélag íslands
(sign.) Egert Claessen, form.
(sign.) Jón Ásbjörnsson, ritari.
Styrkur félagsins til strand-
ferða er það hefir fengið greidd-
an úr ríkissjóði, er kr. 160,000,
íslandi og íslendingum var í
gær í ráðhúsi New York-borgar
sýndur óvenjulegur og stórkost-
legur heiður. >
Laust eftir hádegið í gær var
Vilhjálmi Þór bankastjóra —
framkvæmdastjóra íslandsdeild-
ar New York-sýningarinnar
veitt í ráðhúsi borgarinnar af La
Guaria borgarstjóra heiðurs-
merki úr gulli, en það er aðeins
veitt mönnum, sem á einhvern
h'átt hafa unnið framúrskarandi
starf í þágu New York-borgar.
Jafnframt afhenti La Guardia
Vilhjálmi Þór skírteini, þar sem
hann er útnefndiN" heiðursborg-
ari New York-borgar.
Þessi mikli heiður, sem Vil-
hjálmi Þór hefir verið sýndur,
er jafnframt og ekki síður heið-
ur fyrir íslenzku þjóðina — og
mun gleðja hana mikið.
Bandaríkjamenn hafa hvað
eftir annað síðan heimssýningin
var opnuð, látið í ljósi hrifni
sína yfir fslandsdeildinni og að-
dáun sína á íslenzku þjóðinni.
Kom það víða fram, að þeir
töldu, að fslandsdeild sýningar-
innar hefði staðið mjög framar-
lega og jafnvel borið af fjöldá
mörgum öðrum deildum. La
Guardia hefir staðið fremstur í
flokki þessara manna, sem hafa
talað um fsland og látið aðdáun
sína í Ijós á því. Nægir í því
sambandi að minna á ummæli
La Guardia, er hann hafði —
þegar íslendingar héldu þjóðhá-
tíðardag sinn 17. júní í sumar
hátíðlegan á heimssýningunni.
Þá sagði hann: “Eg flyt kveðju
frá stærstu borg veraldarinnar
til merkustu þjóðar heimsins!”
— Síðar flutti La Guardia erindi
í útvarp í Chicago og mintist þá
íslands sem fyrirmyndarlands
og hins æfagamla lýðræðislega
stjórnarfyrirkomulags þess, sem
mætti vera öðrum þjóðum til
fyrirmyndar.—Alþbl. 18. nóv.
SAMKOMA 1 SASKATOON
Fyrir 8 árum byrjuðu íslenzk-
ar konur í Saskatoon að koma
saman hver hjá annari, tvisvar í
Imánuði á vetrum til að tala og
syngja á íslenzku, spila og
skemta sér á einn eða annan
hátt, og hafa haldið því áfram
til þessa þó flestar af þeim séu
giftar hérlendum mönnum.
Oft hefir verið talað um að
hafa reglulega íslenzka sam-
komu fyrir konur og karlmenn,
og nú var það loksins fram-
kvæmt, þ. 4. þ. m. Til þess var
leigður einhver bezti hótel-salur
bæjarins og þar kom svo mikið
fjölmenni að engum hafði dottið
í hug að það væru svo margir
SYNGUR I DOMINION
THEATRE
Sigursteinn Thorsteinsson
Á samkomu sem haldin verður
með ræðum og söng í Dominion
Theatre sunnudaginn 17. des.,
syngur ungur fslendingur, Sig-
ursteinn Thorsteinsson nokkur
lög. Mr. Thorsteinsson er 21
árs að aldri og hefir gefið sig við
söngnámi um skeið; hann þyk-
ir hafa fagra söngrödd. R. H.
Ragnar spilar undir sönginn.
Mr. Thorsteinsson og R. H.
Ragnar fara norður til Steep
Rock í þessari viku og hafa þar
söngsamkomu fimtudaginn 14.
des. Eru Steep Rock búar mint-
ir á þetta. Ungi söngmaðurinn
er þaðan ættaður; hann er son-
ur Jóns Thorsteinssonar og Mar-
grétar Ingimundardóttur er þar
hafa um alllangt skeið búið.
íslendingar í bænum og nágrenn-
inu.
Fyrst var byrjað með dans og
svo var óslitið prógram. Ben
Pétursson forseti samkomunnar
kallaði fram nokkra menn, sem
hann bað um að segja fáein orð
og voru það þessir: Dr. J. P.
Pálsson frá Borden, Dr. Thor-
valdson, Saskatoon, Dr. Vigfús-
son, Saskatoon, G. Benediktsson,
Wynyard, Sam Johnson, Wyn-
yard, B. Baldwin, Saskatoon,
Mr. J. MacQueen og Mr. Cook.
Góður rómur var gerður að
öllum þessum tölum nema einni.
Hún særði í staðin fyrir að
gleðja, með aðfinslum og ónotum
um land og lýð á íslandi, okkar
gamla góða föðurland, ísland,
þar sem við hin eldri litum hið
fyrsta dagsljós. Ræðumaður
má vita að hann sló á viðkvæma
strengi og þannig löguð tala er
ekki tekin með þökkum.
Á prógramminu var líka Mar-
grét Cook með dansmeyjar sínar
og skemti um hríð. Hún er dótt-
ir Mr. og Mrs. Harold Cook hér
í bæ. Móðirin er íslenzk. Hún
hefir fengið mikið hrós fyrir list
sína.
Ein kona var í íslenzkum
húfufötum og sómdi sér vel, hún
er Mrs. Guðrún Essex.
Svo voru íslenzku þjóðsöngv-
arnir sungnir, það dró mann
aftur í tímann, þegar maður
söng þá fyrir fullu húsi af fólki.
Það var þá þegar útþrá æskunn-
ar læddist að manni og dró mann
til framandi lands, ókunnugs
fólks með ókunna tungu, til þess
að stritast við að vinna fyrir sér
og sínum. Guð blessi íslenzka
þjóðarbrotið í Canada. Lengi
lifi Saskatoon-fslendingar og ís-
lenzku Saskatoon-frúarfundirn-
ir. v
Þegar sem hæst á prógraminu
stóð, kom skeyti frá íslenzka
ungmennafélaginu í Winnipeg
með heillaóskir til okkar í Saska-
toon.
Einn af áheyrendunum