Heimskringla - 03.01.1940, Blaðsíða 6

6. SÍÐA
mE.MSKRINGLA
WINNIPEG, 3. JANÚAR 1940
SVO ERU LOG,
SEM HAFA TOG
Til rttstjórans að dagblaðinu Herald,
New York.
Kæri herra: Hér með sendi eg yður þús-
und dala ávísun í sjóð yðar, sem veitir ókeypis
ís. Þetta ætlar að verða erfitt sumar fátækl-
ingunum, og vonast eg til með þessu, að hefja
samskota lista til að styrkja hið mikla líknar-
starf yðar. Sendi eg þetta svona snemma til
þess, að yður verði auðið að gera jafnvel enn
meira gott en að undanförnu.
Yðar einlægur,
Hann horfði spyrjandi augum á Söru.
“Þetta er það sem eg gef venjulega, eða er
ekki svo?”
Skrifarinn kinkaði ákaft kolli til sam-
þykkis.
“Já, sagði hún hressilega. “Það er það
sem þér hafið gefið á hverju ári hin síðustu
tíu árin.”
Þessi yfirlýsing hafði gleðjandi áhrif á
Gilder. Rödd hans var mýkri er hann talaði.
Hið stóra andlit hans stafaði geislum hamingj-
unnar og hann brosti ánægjulega.
“Tíu þúsund dalir fyrir þetta eina atriði!”
hrópaði hann. “Jæja það er gleðilegt að vera
þess megnugur að hjálpa þeim, sem eru ver
settir en maður sjálfur.” Hann þagnaði og
bjóst auðsæilega við lofsamlegri áréttingu við
þessa ræðu sína frá skrifaranum. En þótt Sara
væri nógu hluttekningarsöm við og við, þá
kaus hún ekki að fara eftir óskum húsbónda
síns í þetta skifti. Því að starf hennar var
svo nákomið honum, að það veitti henni ýms
sérréttindi gagnvart hinum hátignarfúlla yfir-
manni stofnunarinnar. Auk þess var hún ekk-
ert hrædd við Gilder eins og hinir, sem unnu
hjá honum. Enginn maður er hetja í augum
herbergisþjónsins síns eða einkaritarans síns.
Náinn kunningsskapur er ósamrýmanlegur við
hetjudýrkun. Sara svaraði hirðuleysislega,
mannúðarmanninum til mestu gremju:
“Ójá, herra minn. Einkum þegar þér
græðið svo mikið að yður munar þetta engu.”
HJnar loðnu jaiuglabrýr Gilders drógust
saman í hnykla af vanþóknun, en augun opn-
uðust af furðu yfir þessum óvæntu orðum
skrifarans. Hann hikaði eins og eitt augnablik
áður en hann svaraði henni mjög hátíðlega og í
rómnum var svolítill hreimur af ásökun fyrir
þessi hortugheit hennar.
“Eg játa það að hagurinn af verzlun minni
er mikill, Sara. En eg hvorki svík toll á vörum
mínum, né kúga niður fultningsgjald járn-
brautarfélaganna, ekki brugga eg heldur nein
vélráð gegn hinum smærri keppinautum mín-
um, né frem neinar hinna óheiðarlegu athafna,
sem snerta sumar aðrar greinar viðskiftanna.
Eg vinn heiðarlega fyrir hag mínum hversu
mikill sem hann er.”
Skrifarinn sem var ánægð með þá truflun
sem hún hafði gert á ánægjutilfinning hús-
bóndans yfir kærleiksstarfsemi hans, hneigði
sig og lét sér nægja hálf volga viðurkenningu
á þessari yfirlýsingu hans.
“Já, herra minn,” sagði hún mjög auð-
mjúk.
Gilder starði á hana fáein augnablik með
talsverðri vanþóknun. En þá datt honum í hug
djúpúðugt ráð til að setja ofan í við hana, og
það var að sýna henni enn frekara dæmi um
höfðingsskap sinn. “Látið gjaldkerann isenda
hin venjulegu fimm hundruð til Góðgerðafé-
lagsins,” skipaði hafin. Og er hann hafði fært
fram þetta dæmi um höfðingsskap sinn/hýrn-
aði yfir svip hans. Ef hann fann snöggvast til
efa um þetta vegna orða skrifarans, þá hvarf
nú sá efi með öllu vegna hinna óbifanlegu trúar
á hina ágætu kosti sína og gildi fyrir heiminn
yfir höfuð.
Það var þessvegna að hann með sinni
venjulegu ró tók á móti George Demarest, yfir-
manni lögmannafélagsins, sem sá um lögfræðis-
leg ráð og störf fyrir hann. Hann vissi það án
þess að honum væri sagt það, að lögmaðurinn
hafði komið til að láta hann vita um afdrif
Maríu Turner.
“Jæja, Demarest,” sagði hann er hinn fág-
aði lögmaður kom hröðum skrefum inn eftir
herberginu og staðnæmdist fyrir framan skrif-
borðið hans eftir að hafa hneigt sig djúpt fyrir
skrifaranum.
Andlit lögmannsins gerðist nú alvarlegt og
rómur hans, er hann svaraði bar vott um á-
hyggju.
“Lawlor dómari dæmdi hana í þriggja ára
fangelsi,” svaraði hann alvarlega. Það var
auðséð að hann var ekki allskostar ánægður
með úrslitin.
En Gilder lét það ekkert á sig fá þótt lög-
manninum líkuðu ekki þessi úrslit málsins.
Þvert á móti. Hann brosti í hrifningu. Rödd
hans varð dýpri er hann sneri sér að skrifar
anum og mælti:
“Gott! Taktu þetta niður, Sara.” Hann
hélt áfram, er istúlkan opnaði skrifbókina og
beið með blýantinn tilbúinn. “Gleymdu því
ekki að láta Smithson setja eintak af þessu
alstaðar þar sem stúlkurnar geta séð það í bún-
ingsherbergjunum, í borðsalnum, í lestrarher-
berginu og í samkomusalnum.” Hann ræskti
sig og hált áfram: “María Turner, gem fyr meir
var starfsmær í þessari búð, var í dag dæmd í
þriggja ára fangelsi, fyrir að hafa stolið vörum
úr búðinni, metnum yfir fjögur hundruð dali.
Stjórn þessarar stofnunar óskar eftir því á ný,
að minna á, að ráðvendnin borgar sig bezt.
Hefir þú náð þessu ?”
“Já, herra.” Rödd skrifaranjs var eins og í
vél án nokkurrar tilfinningar. Hún ætlaði sér
ekki að trufla húsbónda sinn í annað sinn þenn-
ar morgun með neinni óheppilegri athugasemd.
“Farið með þetta til Smithsons,” bætti
Gilder við, “og segið honum að eg vilji láta
setja þetta upp strax samkvæmt fyrirmælun-
um.”
Aftur játaði stúlkan að gera þetta og fór
út úr herberginu.
Gilder tók vindlakassa upp úr iskúffu í
skrifborðinu, opnaði hann og rétti að lögmann-
inum sem beið þar, en hann hafnaði vindlinum
með því að hrista höfuðið og hélt áfram að
ganga fram og aftur um herbergið eins og í
eirðarleysi. Demarest hirti ekkert um boð hús-
bóndans að fá sæti, en Gilder tók ekkert eftir.
því. Hann var að kveikja í vindli sjálfur með
mestu nákvæmni. Loks tók hann aftur til máls
og þá var ósegjanleg sjálfsánægja í rómnum.
“Þrjú ár — þrjú ár. Það ætti að vera
hinum stúlkunum aðvörun. Hann leit í áttina
til lögmannsins til að fá samþykki hanisi
Lögmaðurinn hnyklaði brýrnar er hann
leit á búðareigandann. “Þetta er skrítið mál!”
hrópaði hann. “Það er að sumu leyti hið ein-
kennilegasta, sem eg hefi séð síðan eg fór að
stunda lög.”
Hinn þægilegi ánægjusvipur dvaldi ennþá
á andliti Gilders er hann reykti vindilinn með
þægilegri ró og lét í ljósi samhygð sína.
“Mjög raunalegt tilfelli — mjög svo! Eg
segi að það sé mjög raunalegt tilfelli.”
Demarest hélt áfram að tala og rödd hans
bar vott um tilfinningu.
“Eg álít þetta sé mjög óvenjulegt mál.
Eins og þér vitið þá heldur stúlkan því fram,
að hún sé saklaus. Það er auðvitað algengt, en
þarna er það með öðrum hætti. Atriðið er
þetta: Hún einhvernveginn gerir mál sitt senni-
legra en áður. Mér finst að hún segi satt.”
Gilder brosti með umburðarlyndi.
“Kviðdómnum fanst hún nú samt ekki
segja satt,” svaraði hann, og rómur hans var
önugur er hann bætti við: “Eða dómaranum,
fyrst hann dæmdi hana í þriggja ára fangelsi.”
“Sumir menn eru ekki eins næmir fyrir
að finna þetta og aðrir,” sagði Demarest kulda-
lega. Ef þetta var sneið til áheyrenda hans
þá fór hún alveg utan hjá markinu; skelin utan
á honum var of þykk til þeiss.
“Stolnar vörur fundust í skápnum henn-
ar,” sagði Gilder ákveðinn. “Sumt af þessum
vörum var stungið ofan í kápuvasan hennar
eftir því, sem mér hefir verið sagt.”
“Jæja,” svaraði málafærslumaðurinn bros-
andi, “þetta eru góðar líkur og án þeirra mundu
fáir glæpamenn fá sinn dóm. En sem lögmað-
ur verð eg samt að játa, að líkurnar einar eru
aldrei nægilegar til að sakfella mann, svo að
það isé áreiðanlegt að hann sé sekur. Auð-
vitað segir hún að einhver annar hafi sett hina
stolnu muni í skápinn hennar, sem er mjög
líklegt. Það hefir verið gert oftar en tölu verði
á komið.”
Gilder setti upp fyrirlitningarsvip.
“Og í hvaða tilgangi ?” spurði hann. “Það
er of vitlaust til að hugsa um það.”
“í svipuðum tlifellum,” svaraði lögmaður-
inn, “hafa hinir raunverulegu sökudólgar leitast
þannig við að færa gruninn yfir á saklauist
fólk, til þess að forða sjálfum sér frá honum,
þegar þeir taka að óttast um að upp um sig
muni komast. Stundum hafa menn þannig
svift aðra saklausa mannorðinu vegna haturs á
þeim.”
“Þetta er of ólíklegt til þess að eyða tíma
til að hugsa um það,” endurtók Gilder óþolin-
móður. Dómlarinn og kviðdómurinn fundu
enga galla á vitnaleiðsunni.”
Demarest fann það með sjáfum sér, að
vöm hans fyrir þessari stúlku átti varla við,
þar sem hann var lögfræðislegur ráðanautur
Gilders, sem hún átti að hafa rænt, svo að hann
breytti aðferðinni skyndilega.
“Hún segir að fimm ára þjónusta í búð-
inni ætti að vera metin enhvers.”
Gilder var nú samt ekki á því að sýna
neina vægð í sök, sem var svona greinilega
öndverð hans eigin hag.
“Rétturinn hefir fundið hana sanna að
sök,” sagði hann aftur á sinn valdsmannslega
hátt, og áherslan sem hann lagði á orðin, benti
til þess að málinu væri nú lokið.
Demarest brosti háðslega og gekk fram og
aftur um gólfið. “Nú á tímum köllum við það
ekki rétt, heldur dómstóla.”
Gilder brosti efagjörnu broisi að þessari
hnútu. Honum fanst að hann gæti samþykt
þetta, því að þessir dómstólar unnu jafnan vel
að hinum persónulega hag hans.
“Hvað sem því líður,” sagði hann hressi-
lega, “þá er þetta mál komið úr okkar höndum.
“Við getum ekkert meira gert nú.”
“Hvað það snertir,” svaraði lögmaðurinn
eins og hikandi, “þá veit eg það nú ekki. Því
sjáið þér til, sannleikurinn er sá, að þó að eg
hjálpaði til að lögsækja hana, þá er eg ekkert
upp með mér yfir dóminum, sem hún fékk.”
Gilder lyfti augabrúnunum með óblandinni
undrun. En ennþá var hann alveg ósnortinn af
sömu tilfinningu og lögmaðurin hvað sökina
serti.
“Því?” spurði hann hvatskeytslega.
“Af því,” svaraði lögmaðurinn og stað-
næmdist beint framundan skrifborðinu, “að
þrátt fyrir allar líkurnar, sem á móti henni
eru, þá er eg ekki viss um að María Turner sé
sek — langt frá því.”
Gilder hnussaði fyrirlitlega, en Demarest
hélt ákveðinn áfram:
“Hvað sem því líður, þá langár stúlkuna til
að sjá þig og mig langar til að hvetja þig til að
sjá hana.”
Gilder rauk upp er hann heyrði þetta og
horfði ýgldur á lögmanninn, sem líklegast
vegna sinnar lögfræðilegu reynslu, hafði farið
að ganga aftur um gólfið.
“Til hvers væri það,” sagði Gilder þykkju- i
lega og horfði reiðulega á lögmanninn. Leynd
harka kom í ljós í huga hanis, er hann hugsaði 1
til þess að sjá slíka sjón en samhliða þessari !
hörku birtist annað einkenni á lunderni manns-
ins, því að rödd hans lýsti skelfingu er hann
mótmælti þessari hugmynd í ákafa. Ef hann
sýndi hörku í þeissum atriðum, þá kom einnig
í Ijós svolítill vottur um blíðu, sem hrylti við að
eiga slíkt í vændum, að hitta konu undir slíkum
kringumstæðum.
“Eg get ekki átt við að láta hana ganga
grátandi um alla skrifstofuna og biðja misk- |
unnar,” sagði hann önuglega, en óttinn var
samt miklu greinilegri en önuglyndið.
Demarest .svaraði honum ákveðinn.
“Þar ferð þú villur vegar. Stúlkan beiðist
ekki miskunnar. Það er í rauninni aðal atriði
málsins. Hún krefst réttlætis—þótt það virð-
ist undarlegt fyrir dómstólunum! og einskis
annars. í raun og veru er hún mjög fágæt
stúlka, og stendur langt um ofar venjulegri
búðarstúlku bæði að gáfum og mentun.”
“Þeim mun minni ástæða er fyrir hana
að vera þjófur,” sagði Gilder í sínum digrasta
rómi.
“Já, og kannske líka minni ástæða að ætla
hana það,” isvaraði lögmaðurinn ísmeygilega.
Hann þagði sem snöggvast og hélt svo áfram í
ákveðnum rómi: “Rétt áður en dómarinn kvað
upp dóminn, spurði hann hana hvort hún vidi
segja nokkuð. Eins og þú veist, þá er þetta
venjan, og meinar venjulega ekki neitt. En
þarna var það þvert á móti, skal eg segja þér.
Hún gerði okkur alla forviða með því að svara
því játandi. Það var ljóti skaðinn Gilder p:'
þú gast ekki beðið. Eg skal segja þér það, að
vesalings stúlkan hélt fjandi góða ræðu!”
Hinn lögfræðislegi metnaður málafærslu-
mannsins birtist í hinni drengilegu og hjartan-
legu viðurkenningu hans á gildi ræðunnar, er
hann hafði heyrt niðri í réttarsalnum þá um
morguninn.
“Svei, svei,” svaraði hinn ólundarlega.
“Hún hefir dáleitt þig.” Þá datt miljóna mær-
ingnum nýtt í hug og ótti birtist í rödd hans.
Það voru alt af fréttaritar einhverstaðar til að
fylla blaðadálkana með hinum heimskulega
þvættingi sínum.
“Sagði hún nokkuð ilt um mig eða búðina
mína?”
“Nei, ekki orð,” svaraði lögmaðurinn al-
varlega, en hann brosti með sjálfum sér. “Hún
sagði okkur bara frá því, að faðir hennar hefði
dáið þegar hún var sextán ára gömul. Eftir
það neyddist hún til að sjá um sig sjálf. Svo
sagði hún frá því, að hún hefði unnið hjá þér
stöðugt í fimm ár, án þess að nokkumtíma
hefði verið fundið að framkomu sinni. Hún
sagði einnig að hún hefði aldrei séð þessar
vörur, sem fundust í skápnum hennar. Og hún
sagði meir en það! Hún spurði dómarann
hvort hann skildi hvað það þýddi fyrir unga
stúlku að vera dæmd til fangelsisvistar fyrir
það, sem hún hefði ekki gert. Eg skal segja
þér það Gilder, að orð hennar höfðu einhvem
veginn áhrif á alla í réttarsalnum. Eg veit
það! Það er í mínum verkahring að skilja
slíkt. 0g það sem hún sagði virtist vera sann-
leikur. Það sem hún sagði og hvernig hún
sagði það, bar vott um gáfur og hugrekki.
Venjulegur afbrotamaður hefir hvorugt. Þess-
vegna grunaði mig, að hún segði satt. Sjáðu
til Gilder. Það bar alt sannleiksblæ. Það er í
mínum verkahring að heyra hvað satt er eða
ósatt í slíkum efnum.” Nú varð stutt þögn
lögmaðurinn gekk órólegur fram og aftur uxn
herbergið, svo bætti hann við: “Eg held að
Lawlor hefði gefið henni annað tækifæri hefðir
þú ekki talað við hann.”
Það vantaði ekki hin ytri merki um það, að
þetta hafði áhrif á Gilder. En hinar betri
taugar í sálarlífi hans voru kyrktar af venjum
langrar æfi. Þeisisi ögn af hjartagæðsku, sem
hann kann að hafa haft, var jörðuð með ungu
konunni hans, og hafði svo risið upp til að
heyra til syni hans. Hann var í flestum atrið-
um miskunarlaus m'aður. Og þar sem hann var
sneiddur öllu ímyndunarafli, þá var hann
sneiddur allri sannri samúð. Hann snerist í
stólnum og blés út úr sér þykkum reykjarmökk.
Þegar hann tók til máls var rödd hians djúp og
drynjandi.
“Eg gerði bara skyldu mína,” sagði hann.
“Þú veist að eg leitaðist ekki eftir áheyrn hjá
Lawlor dómara. Hann sendi eftir mér og
spurði mig að því, hvað eg héldi um málið.
Hvort eg héldi að það væri rétt lað láta stúlkuna
sleppa í þetta sinni. Eg sagði honum hrein-
skilnislega, að eg héldi að réttast væri að hegna
henni öðrum til viðvörunar, öðrum sem hefðu
freistingu til að stela. Eignir manna hafa þó
einhvern rétt á sér, Demarest, þó mér finnist
að nú orðið sé svo komið, að flestir séu líklegir
til að neita því.” Nú kom aftur önugleiki og
hræðslu hljómur í röddina er hann bætti við:
“En eg get ekki skilið hvað stúlkan vill mér.”
Lögmaðurinn brosti þurlega því að hann
sneri bakinu að húsráðanda í þann svipinn.
“Nú, hún sagðist mundi gefa þér ráð til
að stöðva þjófnaðinn í búðinni ef þú vildir
veita sér áheyrn fáein augnablik,” svaraði hann.
Nú færðist sigurhróss svipur á Gilder.
Hann rétti við stólinn sinn og barði hnefanum
í borðið.
“Þarna kemur það, eg vissi það,” hrópaði
hann. “Stúlkian ætlar sér að játa brot sitt.
Það er fyrsta merkið um heiðarlegar tilfinning-
ar, sem hún ennþá liefir sýnt. Eg býst við að
það ætti að örva slíkt. Sennilega eru aðrir við
þetta riðnir.”
Demarest reyndi ekki að mótmæla þessu.
“Þetta getur vel verið,” sagði hann áu
minstu sannfæringar, og bætti svo við: “Það
getur ekki sakað neitt að sjá hania. Eg hugsaði
að þú yrðir fús til þess, svo að eg talaði við
héraðs saksóknarann, og hefir hann skipað að
koma með hana hingað um leið og farið er með
hana til járnbrautarstöðvanna. Þeir eru að
fara með hana til Burnsing, eins og þú veist.
Eg vildi, Gilder, að þú talaðir við hana fáeiu
orð. Það siakar ekkert.” Að svo mæltu fór
lögmaðurinn skyndilega út úr skrifstofunni og
iskildi eigandann eftir öskureiðan.
IV. Kap.—Kossar og stelsýki
“Komdu sæll pabbi!”
Er lögmaðurinn var farinn, þá fór Gilder
yfir bréf sín með miklu handa fumi. Honum
fanst hálfgert að sér vera gert rangt til, af
því að lögmaðurinn hafði auðsæilega reynt að
i vekja meðaumkvun hans með Maríu Turner.
Til þess að bæla niður eðlisávísun hjartans og
láta tilleiðast, þá fór auðkýfingurinn yfir í
huga isér allar þær staðreyndir, sem réttlættu
þessa ákvörðun hans um vægðarleysi við hana,
og í raun og veru þá tókst honum þetta innaU
skamms svo vel, að hann hlakkaði yfir þeim dá-
samlega hætti sem réttlætinu er haldið við með
á þessari jörð. f þeim svifum var tekið fram í
fyrir honum með þessu ávarpi, ávarpi trygðaf
I og ástar. Sögð í rómi, isem hann þráði helst
að heyra, því það var málrómur sonar hans. Eu
hann leit samt ekki upp. Þetta var ómögu-
legt, að það væri rétt. Drengurinn var að spólta
sig einhverstaðar í baðstöðum yfir á Frakk-
landi. Hann mundi fá nákvæma vitneskju uud
staðinn, er símskeyti kæmi með beiðni um
meiri peninga. Tilfinningar hans höfðu ein-
hvernveginn komist á rugling þennan morgun >
hann var að verða veikgeðja og dreymdi um
unaðsleg atriði. . . Alt þetta í sömu andránni-
Þá leit hann upp. Hvað þá, þetta var þá isatt!
. Hann sá brosandi andlit Dicks þarna í gætt'
inni. Já, það var Dick, Dick sjálfur! Gildef
spratt upp úr sætinu og var nú sem ungur *
annað sinn og ljómaði af gleði.
“Dick!” digri rómurinn var alveg silki'
mjúkur af ástúð.
Er mennimir horfðust í augu, þaut dreng'
urinn til föður síns og þeir tóku höndum sam»n
og stóðu orðlausir af tilfinningum. Brátt tók
Gilder til málá og reyndi að gera róm sinn
hörkulegan, til þess að leyna geðshrærin?11
sinni. En rómurinn var góðlátlegri en hann
hafði verið í langa hríð, og titraði af ást.
“Þú ert kominn heim?” spurði hann.
Dick hafði líka fundið til dýpri tilfinn'
ingar í brjósti sér en venja var til. Hann vafÓ
að ræskja sig áður en hann gat isvarað me^
nægilegu hirðuleysi, sem hann hélt að mun^1
leyna því, sem inni fyrir bjó.