Heimskringla - 06.03.1940, Blaðsíða 1

The Modern Housewife Knovvs
Quality That ls Why She Selects
“CANADA
BREAD”
“The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
ALWAYS ASK FOR—
“tíutter-Nut
Bread”
The Finest Loaf in Canada
Rich as Butter—Sweet as a Nut
Made only by
CANADA BREAD CO. LTD.
LIV. ÁRGANGUR
HELZTU FRÉTTIR
Frá sonum G. Grímsonar
Af blöðum að dæma frá byrj-
un þessa árs, er Heimskringla
hefir komist yfir, hefir Lynn.
yngsti sonur Guðm. dómara
Grímsonar hlotið stöðu sem að-
stoðar-dómsmálaráðherra í N.-
Dakota-ríki. Hann tók við em-
bættinu í þessa árs byrjun. Lög-
fræðisstarf hans verður mik;ð
fyrst fyrir Workmen’s Compen-
sation skrifstofur stjórnarinn-
ar. Lynn útskrifaðist af Da-
kota-háskóla í “Arts”, en laga-
nám sitt stundaði hann í lög-
fræðisdeild Minnesota-háskóla.
Hann getur starfað sem lögfræð-
ingur í báðum ríkjunum.
Keith, elzti sonur Mr. G.
Grímsonar, er á síðast liðnu
sumri lauk námi í Evrópu, en
hann hlaut Belgian-American
fellowship námsstyrkinn til þess,
hefir nú tekið við skurðlæknis-
starfi á Billings Memorial Hospi-
tal, University of Chicago clinic
Báðir þessir drengir fóru með
föður sínum til íslands 1930.
^ó lítt tali þeir íslenzku, eru
beir stoltir af íslenzka ættstofn-
inum.
Frá Sigurði Skagfield
Það hefir lítið frést af Sígurði
Skagfield að undanförnu, en nú
hefir einn kunningi hans fengið
bréf frá honum og skýrir Sig-
urður þar frá högum sínum.
Sigurður hefir sungið víða um
Þýzkaland, og síðast í ónerunni 1
Oldenburg. Hefir hann t. d.
®ungið “Erik” í “Hollendingnum
G.iúgandi”. Þá hefir hann og
sungið hlutverk í Lohengrin og
Oon José í Carmen.
Hefir Sigurður fengið góða
dóma fyrir söng sinn.
Hann mun fara til Berlínar í
næsta mánuði og syngja þar.
Hefir honum verið boðið þangað.
f vor gerir svo Sigurður ráð fyr-
*r því að koma heim.
' -Vísir, 30. jan.
Arssamkoma Islendinga í
Minneapolis 30. marz
Söngflokkur íplenzkra kvenna,
Sem fyrir skömmu var stofnaður
j Minneapolis, söng í þeirri borg
í fyrsta sinni s. 1. miðvikudag,
víð góðan orðstír. Á árssarn-
homu fslendinga, sem nú er ver-
ið að undirbúa, og sem haldin
verður 30. marz n. k., lætuf
bvennakór þessi einnig t.il sín
beyra. Samkoma þessi, seni
aðallega er fólgin í því, að ís-
ieudingar á þessum sióðum kond
suman einu sinni á ári og end-
Urnýi fornan kunningsskap,
verður eins og nokkur undanfar-
' ár haldin á 3. gólfi í bygg-
’nSu Svenska - Amerikanska
^°sten, 500 So. Seventh St.
^L’nneapolis.
Kvennasöngsveitin, sem á
Var minst, hefir verið æfð og
Verður stjórnað af próf. Hairy
Gárusson, bróður Mrs. Lauru
G. Salverson, og Mrs. S. Jakobs-
son í Winnipeg. Hann stjórnar
Community Band og er
*®nnari við MacPhail School of
^usic. Þegar krónprinsinn
anski og krónprinsessan voru a
erð í apríl á s- L ári í Minne-
ap0Jis, undirbjó próf. Lárusson
syeit kvenna til að syngia þjóð-
s°ng fslands: “ó, Guð vors
anjJs” við það tækifæri.
'elagar hins nýja kvennakórs,
?ru íslendingar, og flestar tii-
neyra
Hekl
aðu
konurnar klúbbnum
a> en sá klúbbur var stofn-
r af íslenzkum konum i
Minneapolis og St. Paul. Soprano
syngja Mrs. G. T. Athelstan, sem
er og forseti hins nýja kvenna-
kórs; Mrs. A. E. Arntson, frá
Red Wing; Miss Sigrún Gíslason
Miss Iva Magnússon og Mrs- K.
N. Hetland, allar frá Minne-
apolis; Mrs. P. A. Heiderien,
Mrs. Wm. E. Erickson og dóttir
hennar, Dóra, og Mrs. Cook, all-
ar frá Minneapolis. Aðra alto
rödd syngja: Mrs. LaBell og
Miss Helga Björnsson frá Min-
neapolis og Mrs. Victor Valstad
í St. Paul.
Á söng kvennakórsins s. 1.
miðvikudag, voru fjórir flokkar
af íslenzkum lögum sungnir. Þar
var og voldugt hljóðfæraspil. Þá
mintist Valdimar Björnsson þar
skáldsins mikla Hallgríms Pét-
urssonar í ræðu er hann flutti
og PasMusálma hans, er íslenzk
þjóð hefir nú sungið í 300 ár.
Samkomuna sem haldin verð-
ur 30. marz og sem hefst klukk-
an 8 að kveldi, æskir forstöðu-
nefndin að allir sæki, sem kost
eiga á því. Þar fer fram góð
skemtiskrá; þá máltíð og síðast
dans. Þar flytur og ræðu séra
B. Theo Sigurðsson, fyrrum
prestur í Selkirk, en sem nú hef-
ir um skeið verið starfsmaður
Marquette National Bank í Min-
neapolis.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Leyndarráðið á Bretland1
kvað upp þann dóm í gær, að
lögin um lækkun á vöxtum á
skuldum Alberta-stjórnarinnai,
sem samþykt voru 1937, séu ó-
gild. Aberhart-stjórnin lækkaði
vextina um helming. Talsmenn
stjórnarinnar segja, að dómur
leyndarráðsins hafi engin áhrif
og hærri rentur verði ekki
greiddar, en undanfarin tvö eða
þrjú ár.
* * *
Konungleg nefnd er líkleg að
verða skipuð til að rannsaka
stjórn og rekstur lögregiu Win-
nipeg-bæjar. Á þessu efni var
vakið máls á bæjarráðsfundi s.
1. mánudag. John Petley bæjar-
ráðsmaður hóf máls á þessu og
var vel brynjaður með dæmuin
af framferði lögreglunnar, er
réttlættu krófuna um rannsókn.
Eitt var krafa um rannsókn í
sambandi við dauðfall John Mc-
Donald, lögreglumanns er var
skotinn í viðureign við inn-
brotsþjófa fyrir skömmu. Mánð
vekur mikla eftirtekt.
* * *
í Palestína er sagt að 100,000
Gyðingar hafi innritast í herinn
eystra með Bretum.
* * *
Á Manitoba-þinginu héit
James Litterick kommúmsti
ræðu s. 1. miðvikudag. Hann
mótmælti allri þátttöku af hendí
Canada í stríðinu, kvað Mr.
Chamberlain hafa sett af stað
stríðið í Finnlandi móti Russum
og þjóð þessa lands kysi frið;
vopnasalar einir væru með því.
Um þetta hélt hann alllanga
ræðu. Reiddust sumir þing
manna því og einn að minsta
gekk út, sagðist ekki sitja á
þingi, ef landráðaskraf sem
þetta yrði leyft. Daginn eftir
svaraði L. St. G. Stubbs (óháður
þ.m. fyrir Winmpeg) ræðu kom-
múnistans. Sagði hann breyt-
ingar hafa orðið á skoðunum Lit-
tericks, því í byrjun stríðsins í
september, hafði hann skrilað
Mr. Bracken og Mr. King foi-
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 6. MARZ, 1940
NÚMER 23.
sætisráðherra Canada og eggiaði
stjórnirnar til að bregðast h'ð
skjótasta við að taka þátt í
stríðinu á móti Hitler. Las Mr.
Stubbs bæði bréfin eða skeytin,
er prentuð voru í blaði kom-
múnista í Winnipeg, The Clar-
ion; var blað það bannað í On
tario á s. I. hausti, en er ennþa
gefið út í Winnipeg. En þegar
Stalin vai kominn í leikinn með
Hitler breyttist tónninn í kom-
múnista-þingmanninum. Þá var
krafist að Canada hætti þáct-
töku í stríðinu.
Mr. Stubbs hélt ennfremui
fram, að Litterick fengi skip
anir sínar frá Moskva, en Can-
ada gæti ráðið ráðum sínum á-
leiðbeininga þaðan.
* * *
Stjórnarráðið í Ottawa kvað
hafa farið að hugsa um það lyr
ir helgina, að láta Winnipeg
gera byggingu, er kostaði um
$1,000,000 til að nota hér fyrix’
flugskóla handa brezkum flug-
mönnum. Það lítur út fyrir, að
King hafi fengið eftirþanka ein-
hverja við komuna vestur.
* * •
Sumner Welles, aðstoðarritar;
Bandaríkjanna, sem er að heim-
sækja hel?tu stríðsþjóðir Ev-
rópu og kynna sér hvort nokki
urn grundvöll sé þar að finm.
fyrir friði, heimsótti Hitler s. 1.
föstudag. Er svo sagt, að fnð
arskilmálar Hitlers hafi verið
þeir, að hann héldi því sem hann
hefði, og Ungverjaland yrði
hann auk þess að hafa. Enn-
fremur að vígi Breta við Gibral-
tar, á Malta og við Singapore,
yrðu rifin niður. Hann sagði
Þýzkaland aldrei verða sveit
inni; samningar þess við Stalin
væru öryggi gegn því.
* * •
Rússar eru að komast nær
takmarkinu, að ná borginni Vii-
puri (Viborg) af Finnum. íbú-
ar hennar hafa flúið þaðan. Og
húsin loga upp hvert af öðru í
útjaðri borgarinnar. Að Rússai
taki borgina bráðlega, er það
líklegasta. Mannerheim virkin
eru nú að vísu ekki unnin með
því. En frá þeirri borg er auð-
veldara fyrir Rússa, að ná iðn-
aðarborgunum í Suður-Finn -
landi. Meö þeim töpuðum, e<*
úti um aðdrætti Finna. Þeir
verða þá að fara norður í land og
geta þar háð stigamensku hem-
að, en annað ekki. Með utan að
komandi hjálp, væri hægt ef tii
vill að sporna við þessu, en sú
hjálp yrði að vera fólgin í því at
fá tugi þúsunda hermanna og
fleiri hundruð flugvéla. Finnar
er sagt, að varist geti enn í eirtn
eða mesta lagi tvo mánuði af
eigin ramleik. Og á sjálfu Kyrj-
álanesinu og fyrir norðan La-
doga brytja þeir Rússa niður.
En í her þeirra er nú hver vopu-
fær maður og hermennirnir eru
nú þegar farnir að þreytast, af
erfiði og vökum, því þeir geta
ekki fengið svo mikla hvild, sem
nægilegan svefn.
* * *
Blaðið Daily News í New York
hermdi s. 1. laugardag, að Finu-
ar í Bandaríkjunum hefðu 9,000
menn, sem þá fýsti að koma til
Finnlands til að berjast með
lýðveldinu litla á móti Rússiandi.
Telja þeir einu leiðina, að senda
þá til Canada og þaðan auslur
og vona að því verði ekkert til
fyrirstöðu. Er svo að sjá, sem
eftir svari um þetta sé beðið fra
stjórn Canada.
>H * *
Bretar tóku í gær fimm kola-
skip á leiðinni frá Þýzkalandi tn
ítalíu. Þeir höfðu stöðvað
nokkur áður. Eru ítalir hinir
reiðustu út af þessu og telja
Breta fremja alþjóða lagabrot
með þessu. Bretar eru nú ekki
á því. Þeir geta selt ítölum kol-
in með sömu kjörum og Þyzka
land, eða með því að taka
vopn hjá þeim fyrir þau. Er
hvað sem til kemur, vilja ftalir
ekki selja Bretum vopn. Er
haldið að þeir óttist reiði Hitl
ers. En ítalía verður nú að far a
að ráða það við sig með hverj urn
hún er í þessu stríði. Hún hefir
að Bretum virðist nógu lengi
leikið flátt í því máli.
“OFUREFLI”
eftir Einar H. Kvaran
Þá góðkunnu og gömlu sögu,
hefir Leikfélag Sambandssafn-
aðar í Winnipeg ákveðið að sýna
innan skamms. Það er svaiió
við margendurtekinni spurningu
til leikfélagsins: “Hvað ætlið þið
nú að sýna okkur í vetur?” Það
hefir verið venja leikfélagsins
að sýna sem mest frumsamda
þjóðlega íslenzka leiki, en mjög
sjaldan þýdda leiki, og það von-
ast til að geta haldið því áfram.
Þessar árlegu sjónleikasýningar
leikfélagsins eru orðnar að þeirri
venju hér að þær eru taldar sjálf
sagður þáttur í lífi íslendinga.
Það er enginn vafi á því, að það
hlakka margir til að sjá “Ofur-
efli” á leiksviði.
Það hefir þegar kvisast um
bæinn, að leikfélagið væri að búa
sig undir sýningu þessarar bráð-
skemtilegu sögu, og bókavörður
íslenzka bókasafnsins segir: “að
síðan sé “Ofurefli” altaf á ferð-
inni.” Og þeir, sem eiga þá
sögu — og þeir eru nú íjöldu
margir — endurnýja kunnings-
skap við allar þær skemtilegu
og fjölbreyttu persónur í sóg-
unni, sem þeir hafa máske ekaí
séð síðan bókin kom út í Reykja-
vík 1908 — og þar kennir nú
margra grasa. Mannlífsmyndlr
úr Reykjavíkurlífinu, af öllura
stéttum og stærðum, eða eins og
ólafur margfróði segir: “Alla
leið frá Ragnhildi háyfirdómara-
dóttir og niður að Imbu vatns-
kerlingu”, Grímsa skakkalöpp
og Gróu Péturs.
Frá “Kongsríki dómkirkju-
prestsins inn í aumasta garðs-
hornið sem til er í henni Reykja-
vík,” segir Imba gamla vatns-
kerling við séra Þorvald Gunr.
arsaon. Þér verður einnig —
lesari góður — boðið inn í stof u
til virðulegustu fjölskyldunnar í
Reykjavík, Þorgríms Jónsson-
ar háyfirdómara og frúar. Og
eins og nærri má geta þarf að
koma við nokkrum sinnum í húsi
Þorbjarnar Ólafssonar stórkaup-
manns og dómkirkjusafnaðar-
fulltrúa, og hans ungu ráðskonu
fröken Sigurlaugar. Nú, — og
þar sem Þorbjörn ber alla vel-
ferð bæjarins á herðum sér og
“hefir vald á fjölda manns, and-
lega og líkamlega” — eins og
háyfirdómarinn kemst að orði,
þó koma þangað vitanlega marg-
ir — auk Ólafs margfróða, sem
er auðvitað sjálfsagður alstaðar,
sem fulltrúi slúðurs og sletti-
rekuháttar — það má til dæmis
nefna þessa úr safnaðarnefnd-
inni: Þórð trésmið, Steingrím
járnsmið, Finnur “margrabarna -
faðir” og Jón litli kaupmaður.
Einnig Ásgrímur Bjarnason siú-
dent, uppihald Þorbjarnar ólafs-
sonar, vegna skriffinsku skamm-
argreinar í blöðin, bænum til
heilla og. — Það er auðvitað
ákaflega margt, sem mætti
benda á, en það á ekki við að
gera það hér, því það færðu að
sjá á leiksviðinu, þegar Ofur-
efli verður sýnt hér í Winnipeg,
fyrstu dagana í apríl. Það
verður auglýst síðar.
Það er bara ómögulegt að slá
botninn í þetta riss, án l?ess að
minna á lokaþátt sögunnar. Það
verður boðað til almenns fundar
til að “ræða um trúar og sið-
gæðismál safnaðarins”, og það
er mælst til þess að þau verði
rædd af áhuga og stillingu án
persónulegra hnútukasta og of-
beldisverki. En það er sterk-
lega skorað á alla íslendinga
að sækja fundinn. Það er eng-
um ofurefli að sjá “Ofurefn”
þegar “Ofurefli” verður sýnt af
Leikfélagi Sambandssafnaðar 5
Winnipeg.
Á. S.
ÁSTANDIÐ Á
ÞÝZKALANDI
Eftir Oswald Garrison Villard
Oswald Garrison Villard, höf-
undur eftirfarandi greinar, er
alþektur blaðamaður í Banda-
ríkjunum. Hann hefir ritað
mikið í vikublaðið “The Nation”,
sem fjallar mikið um stjórnmál
og mannfélagsmál, og var víst
um tíma einn af ritstjórum þess.
Ekki þarf að efast um að álit
hans á ástandinu á Þýzkalandi
muni vera mjög nálægt sanni.
—Þýð.
Eg — borgari hlutlauss lands
— er nýkominn frá Englandi,
eftir að hafa dvalið hálfa fjórðu
viku í Þýzkalandi Hitlers. Eg
kom við í Hanover, Berlín, Prag,
Vín, Munchen, Nuremberg og
Frankfurt. Eg er ekki ókunn-
ugur á Þýzkalandi, því eg hefi
dvalið þar árum saman og jafn-
vel gengið á menta skóla í Berlín
um stutt skeið á æskuárum mín*
um; eg get sagt með sanni, að
eg hafi þekt Þýzkaland vel alla
mína æfi; og eg hefi ritað tvær
bækur um landið; önnur þeirra
kom út áður en Hitler komst til
valda.
Þannig undirbúinn fór eg til
Berlín eftir sex vikna dvöl á
Englandi, en þangað hafði eg
komið rétt fyrir byrjun stríðs-
ins. Eg held að eg sé eini ame-
ríksi blaðamaðurinn, sem hefir
verið bæði á Englandi og Þýzka-
landi síðan stríðið hófst, og eini
útlendi blaðamaðurinn, sem hef-
ir komið til Prag síðan í júlí.
Mér þykir vænt um að geta látið
í ljós skoðanir mínar á báðum
löndunum.
Eg verð að segja hreinskilnis-
lega, að það Þýzkaland, sem eg
hefi svo lengi haft mætur á, er,
að því er mér virðist, gersamlega
hamingjurúið og lamað land. Eg
fann þar ekki nú þann áhuga og
vígahug, sem einkendu Þýzka-
land í byrjun stríðisins 1914 —
en fann aðeins djúpa lönguneftir
að þetta stríð tæki fljótt enda.
Háttsettir Nazista embættis-
menn, einkanlega Karl Hermann
Frank, staðgöngumaður land-
stjórans yfir tékkneska ríkis-
hlutanum, og doktor von Neu-
rath, sögðu mér, að þjóðin stæði
að baki leiðtoga sínum sem einn
maður, og væri fús að deyja fyr-
ir hann og land sitt; en af minni
eigin reynslu hika eg ekki við að
segja, að þetta sé vitleysa. Eg
átti erfitt með að finna nokkra
menn á Þýzkalandi, utan hersins
og embættismannaflokksins sem
voru hundrað prósent Nazistar;
aðrir höfðu mjög mismunandi
skoðanir og margir voru alger-
lega á móti Nazistunum.
Verkamenn töluðu á móti
Hitler og stjórn hans, svo opin-
Próf. Harry Lárusson,
hljómleikakennari, sem stjórnar
söngnum á árssamkomu íslend-
inga í Minneapolis 30. marz n. k.
skátt, að eg varð forviða og
hræddur, þeirra sjálfra vegna.
Eg fann einn eða tvo, sem vildu
berjast á móti Hitler í þessu
stríði. Sumir sögðu að stjórnar-
flokkurinn þýzki hefði stofnað
til þessa stríðs til þess að efla
sjálfan sig. Einn maður í ein-
kennisbúningi spurði mig að,
hver væri afstaða Ameríku-
manna í þessu stríði, og þegar
eg sagði: “95 af 100 eru á móti
stjórn ykkar”, svaraði hann:
“Eg dáist að þeim fyrir það að
þeir eru svo ákveðnir.”
Það er enginn vafi á því að
Þjóðverjar eru föðurlandsvinir
og að þeir eru fúsir að berjast
til að verja land sitt, og það er
enginn vafi á því, að margir
hinna yngri manna bæði í land-
og sjóhernum eru ákafir í stríð
og trúa áróðrinum gegn Bretum,
en allur fjöldinn af fólkinu virð-
ist vera þreyttur og niðurdreg-
inn og margir eru alveg von-
lausir. Eg er viss um, að aldrei
hefir nokkur þjóð lagt út í stríð
nauðugri, og að aldrei hefir stríð
verið byrjað með jafn litlum á-
huga meðal eldra fólksins og alls
fjöldans af verkamönnum.
Fólk á Þýzkalandi er, að því
er virðist, svona niðurdregið af
því að það skortir alt frelsi; af
því að þeir eldri muna eftir
hörmungum síðasta stríðs og
stynja, þegar þeir sjá matarút-
býtingar-seðlana; af því að þeir
þrá frið og næði og eru orðnir
sárþreyttir af að lifa frá einni
hættu, einu uppnámi og einu
stríði til annars. Fólkið er ó-
ánægt af því það veit ekki við
hverju það má búast. Einn
daginn er því sagt, að það verði
að senda syni sína til Spánar, til
að berjast á móti BoLsévikum
þar, og næsta dag er því sagt,
að þetta afhrak jarðarinnar,
Stalin, sé frelsari þess; Hitler
sagði því, að Pólverjar væru af-
bragðs þjóð og að samkomulagið
milli þeirra og Þjóðverja væri
hið ákjósanlegasta, en á næsta
augnabliki er því sagt að senda
syni sína til að berjast á móti
þessum úrþvættum og morð-
ingjum, þessum hræðilegu Pól-
verjum. Fólkið hefir aldrei haft
frið eða lausn frá hræðslunni við
stríð síðan Nazistarnir komust
til valda.
Flestir þeir, sem eg mætti
voru algerlega mótfallnir því, að
Gyðingar væru ræntir og látnir
rotna niður lifandi eða flæmdir
úr landi burt. Það er satt, að
þeir mótmæla ekki þessum að-
förum, qins og þeir ættu að gera,
en hvernig geta þeir það, þegar
stjórnin hefir valdið til að setja
þá í fangelsi eða einangrunar-
stöðvar, án dóms og laga og jafn-
vel án þess að færa fram nokkr-
ar ákærur á móti þeim, og halda
þeim þar eins lengi og henni sýn-
ist? “Við erum bara þrælar,”
sögðu fleiri en einn við mig. Og
samt eru það þessir “þrælar”,
sem eiga þjóna drotnunarstefnu
Hitlers og hinna nánustu fylgj-
enda hans, til að sigra England,
Frh. á 5. bls.