Heimskringla - 10.04.1940, Qupperneq 2

(
HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 10. APRfL 1940
RAGNAR H. RAGNAR
leiðir Karlakórinn þann 24. apríl n. k. í Auditorium
Concert Hall.
2. SíÐA
ABRAHAM LINCOLN
Eftir Náttfara
Framh.
Abraham í skóginum
“Hann óx upp með álfum og
hindum
í óruddum myrkviðar geim
Og skógarins kátlegu kindum
Hann kyntist og lék sér með
þeim.”—St. G.
Að vinna, vinna og slíta sér
út á endalausu erfiði; það var
innihald þeirrar siðfræði, sem
alþýðunni bar að læra og ber að
læra samkvæmt hugvekjunum.
Þetta er hálfur sannleikur. “En
hálf sannleikur oftast er allra
virsta lýgi” (St. G.). Hæfileg
vinna er heilbrigð og holl, en'
endalaus þrældómur ollir líkam-
legri hrörnun og andlegum doða.
Þessvegna óttast menn hana eins
og sjálfan dauðann og þeir sem
þess hafa ráðin forðast hana og
verða iðjuleysingjar sér til sál-
artjóns. Auðfíknin er í raun og
veru aðeins viðleitni manna til
að hefja sjálfan sig yfir hinn
iðjandi lýð, með því að gerast
burgeisar. “Þú skalt vinna en
eg mun éta.” Þessi orð leggur
Lincoln mönnum í munn síðar
meir. Hann vissi af eigin reynd
hvað þrældómur er, því í æsku
var kröftum hans iðulega of-
þjakað með vinnunni.
Sjö ára gamall situr hann á
plóghestinum og stýrir göngu
hans. Þá var hann þannig
klæddur. Hann hafði stóran göt-
óttan stráhatt á höfði en annars
skyldi nekt hans aðeins em
bómullar skyrta er náði honum
niðrí hnésbætur og líktist helzt
náttserk að lögun. Þremur ár-
um seinna, er hann komin út í
skóg til að höggva brenni. Ann-
ars stundaði hann alla vanalega
sveitar vinnu á unglings árun-
um. Hann vann að heyskap,
kornskurði, þreskingu og hjálp-
aði nágrönnum sínum við slátur-
störf. Mönnum bar ekki saman
um dugnað hans. Short bóndi
sagði hann tveggja manna maka
við þreskingu. Aðrir sögðu hann
hyskin og enda latan en gæti þó
verið hinn mesti afkastamaður
þá er hann vildi það við hafa.
Amerískir bændur, ekki sízt í þá
daga, voru afar vinnuharðir og
erfitt að uppfylla kvaðir þeirra.
Stjúpmóðirin ber honum bezta
sögu. “Hann var mér eftirlát-
ur og hjálpsamur og aldrei varð
honum það á að Ijúga”, sagði
hún. Við aðra gat hann verið
dálítið grá-glettinn. Þannig
semur hann skopsögu um brúð-
kaup nokkurt þar í nágrenninu.
Þá var alsiða að bjóða öllu bygð-
arlaginu í brúðkaupsveizlur og
þótti þeim vanvirða sýnd er ekki
voru til kvaddir. Nú giftastj
bræður tveir systrum tveimur í
nágrenni Abraham's og var fjöl-
menni boðið, en hann þó eftir-
skilin. Hann hefndi sín með
sögunni, en helstu atriði hennar
eru þessi. Fyrst er háfleyg
saga af brúðkaupinu og skáldleg
lýsing á víni og vistum. Fór svo
að flestir urðu all vel drukknir.
Þar kom þó að hófinu sleit og
fór þá hver til síns innis. Brúð-
hjóunum var búið rúm í tveimur
loftherbergjum. Nú leiðir móð-
irin dætur sínar tiPsængur og
mælir til þeirra. mörgum orðum
um skyldur giftra kvenna og
nættur og vanda hjónabandsins.
Þar næst vísar hún tengdason-
unum til sængur en varð það á
að gera misgrip á herbergjunum
en vegna velsæmis máttu brúð-
gumarnir ekki afklæðast í
björtu. Varð það nú úr að þau
sváfu saman, þessa nótt, sem
hvorki guð né menn höfðu sam-
antengd og gerðist af öllu þessu
mikil vandræði. Mikið var hleg-
ið að sögunni, komst hún víða í
alskyns útgáfum.
Aðal atvinna Abrahams, á
unglingsárunum, var skógar-
högg. Hann var vikum og mán-
uðum saman einn við þá vinnu.
Skemtilegt er í skógunum. —
Það er máske ekki nema stund-
ar ganga út í rjóðrið, en samt
er þetta eins og annar heimur.
Heimsskvaldrið hjaðnar og
hugðarefni mannlífsins gleym-
ast. Maður er staddur í ná-
grenni náttúrunnar. Alt virð-
ist hljótt í fyrstu en bráðlega
verður maður þó annars á-
skynja. Heyrnin skerpist og
eyrað verður hljóðnæmt fyrir
undirtónum jarðlífsins. Andvar-
inn berst með þægilegum þyt
yfir skóglendið. Þúsund blaða
bjarkir hvíslast á í aftansval-
anum og inn í laufniðin bland-
ast margraddaður söngur fugl-
anna með alskonar hljómblæ og
stemmingu. Þetta eru kór-
söngvar náttúrunnar og hjartað
gljúpnar því hér er guð sjálfur
að flytja sína morgunmessu.
Skaparinn talar hér milli liða
laust til skepnunnar. Sálin
finnur sig í návist til eilífðar,
einmitt hér innanum þessi öldnu
tré og gróandi ungviðinn.
En skógarmaðurinn er vík-
ingur í víga hug. Hann herjar
á skóginn. — En einmitt í þessu
á hann líka skylt við skógarlíl’ið
því undir yfirborðs friðnum rík-
ir ófriður á mörkinni. Rándýrin
sitja þar um bráð sína: hið
sterka leitar á, hið veika leitar
sér undankomu. Þar eru ótal
vígi vegin en dauðinn kemur
með skjótri svipan og þar þekk-
ist ekki hið langdregna kvala-
stríð mannlífsins. ^
Trén standa í þéttum röðuin
eins og varðliðar í fylkingum.
Þau eru útlitshrjúf, sterkbygð
og limalöng. Axarmaðurinn er
líka útlitshrjúfur, sterkbygður
og limalangur. Handleggir hans
eru sterkir sem stál, hann sveifl-
ar vopninu hátt og greiðir helj-
ar högg. Ýmsir sögðu að Abra-
ham hefði orku og lag til að
sökkva exinni lengra inn í við-
ina en nokkur maður í nágrenn-
inu. Skógarhögg er heilnæm
vinna. Lungun þenjast út við
áreynsluna og fyllast hreinu,
ilmandi skógarlofti. Þessir örf-
andi loftveigar berast með blóð-
inu og leggja leiðir til hverrar
einustu frumu og frískar þær
brunandi fjöri. Það örfar heil-
ann og vekur sálina. Skógar-
maðurinn hugsar um gátur lífs-
ins í góðu tómi við vinnu sína.
Hann hugsar um hetjur forn-
aldar og gátur nútíðar. Hann
gerir samanburð og dregur sm-
ar ályktanir. Áður en varir er
hann farinn að yrkja. Hér er
upphafserindi að einu kvæði
Lincolns:
“Time what empty vapor this
and days how swift they are
Swift as an Indian arrow
Fly on, like shooting star.”
'áí:
Sem hræfar-blysið, hraðfleyg
stund
Sem hrapi ein stjarna þar,
Og örfar skot frá æfðri mund
—Er eimur þess, sem var.
Vitleysa mundu ýmsir segja,
að tíminn sé reykur, hjóm og
hégómi. Samt er vit í þessu,
meir að segja mjög mikið vit.
Tíminn er ekki til og hefir aidrei
verið til þ. e .a. s. hann hefir
aldrei haft neina sjálfstæða hér-
vist. Tíminn er aðeins enda-
laus runa af orsaka skyldum við-
burðum. Ef eilíf hádegissól
skíni á algræn engi, er ættu sér
hvorki haust né vor, Hvorki
gróður né bliknun, og í þessum
heimi væru óumbreytanlegir
menn, sem hvorki fæddust né
dæðu, væri auðvitað engin tími
til, hvorki kvöld né morgun, vet-
ur né sumar, æska né elli. Að-
eins í austurlöndum hafa menn
haft kjark til að hugsa rökrétt
um hina óumbreytanlegu eilífð,
aðeins í trúarbrögðum Hindú-
anna hefir hún orðið að hinni
eðlilegu nirvana — algleyminu.
í Abraham, þessum átján ára
skógarhöggsmanni blundaði
máske ófæddur Einstein og end-
urborin Gautama. Gaman væri
að eiga nú öll ljóðmæli Lincolns.
Hann átti heilmikla syrpu að
skrifuðum kvæðum en brendi
þau. Þótti þau ekki mönnum
bjóðandi. Þeir sem brenna
fyrstu kvæðin sín eru líklegast
efni í mikil skáld.
Hann skrifaði líka skáldsögu,
en hún fór sömu leiðina. Til-
efni sögunnar er þetta. Vagn
laskaðist hjá ferðafólki, skamt
frá kofa Lincolns fjölskyldunn-
ar, iog vegfarendurnir leituðu
liðsinnis hjá þeim feðgum. —
Þarna var kona með gjafvaxta
dóttir. Þegar langferða fólkið
var lagt af stað komst Abra-
ham að þeirri niðurstöðu að nú
hafði hann orðið ástfanginn, í
fyrsta sinni. Út af þessu gerði
hann svo einhverskonar ástar-
sögu. Efnið var tilvalið. Hin
heillandi mær úr ókunnum stað
á leið til einhverrar huldrar
fjarlægðar. Hann einmana og
óvanur slíkum heimsóknum,
' með leitandi huga eftir þeirri
jfegurð, er umhverfið hafði ekki
að bjóða. Ef til vill hefir honum
ekki tekist að koma viðeigandi
orðum að hugsun sinni, en heilinn
var starfandi og hjartað næmt
fyrir áhrifum. Það var aðal at-
riðið. Listin lærist með æfing-
unni og ef til vill var Abraham
efni í skáldsagna höfund. Ef
til vill hefði hann skáldað í orð-
um fremur en í gerðum ef að-
stæðurnar hefðu verið öðruvísi.
Abraham undi sér vel í skóg-
unum. Sólin hækkar og sendir
geislana í gegnum laufið eins og
blaktandi blæju. Starfsmaður-
inn leggur frá sér öxina og sezt
að máltíð sinni. íkornið hoppar
í trjánum. Hérar rísa á aftur-
fótunum og horfa á þetta ferlega
dýr, manninn, með stórum, star-
andi augum. Fuglar fljúga til
unga sinna. Hann finnur til fé
lagskendar með þessum skógar-
búum. Sú samúð þroskast, með
öllu lífi, er síðar einkendi hann.
Ef ungi féll úr hreiðri sínu lyfti
hann honum upp í það aftur.
Eitt sinn var hann á ferð og sá
svín, er sat fast í keldu. Lincoln
var í nýjum fötum, sem hann
vildi ógjarnan óhreinka, og
gengur framhjá. En samvizkan
neyddi hann til að snúa við og
hjálpa dýrinu. Honum fanst
gölturinn vera bróðir sinn og
hugsa á þessa leið: “Þarna fer
hann framhjá og með honum
hverfur síðasta lífsvon mín.” Sé
samvizkunni ekki svefnþorn
stungið neyðir hún okkur til að
bregðast vel við þörfum manns
og málleysingja.
Veiðimenskan var eitt af aðal-
störfum nýlendumanna. Abra-
ham skaut einu sinni kalkúna en
eftir það vann hann engri
skepnu grand. Þetta var eitt,
meðal annars til að grundvalla
þá skoðun að Abraham væri
undarlegur, þ. e. a. s. öðruvísi
en aðrir menn.
Framh.
Lesið Heimskringlu
PÝRAMÍDINN MIKLI
Framh.
Egypsku pýramídarnir hafa
ávalt vakið undrun og aðdáun
hjá öllum, sem þá hafa séð, sök-
um einkennilegs útlits og stærð-
ar. Þeir eru að mestu leyti
bygðir úr sandsteini, en hér og
hvar, einkum að utan, eru afar-
stórar forngrýtis- eða granít-
blakkir. Þeir stefna allir þann-
ig, að hliðar þeirra vita til höf-
uðáttanna. Þar sem ætlast er
til að þeir séu bæði minnisvarði
og grafhvelfing er í þeim flest-
um eitt eða fleiri grafhýsi. Sam-
kvæmt beztu heimildum var
jfyrsti pýramídinn bygður af
Zesar, öðrum konungi (ríkti í
19 ár) þriðju konungaættarinn-
ar. Fyrst voru klöppuð skáhöll
göng niður í bergið; yfir þeim
var svo pýramídinn reistur, og
göngin framlengd út að yfir-
borði norðurhliðar pýramídans
jafnframt því sem steinlögin
voru hlaðin. Hver konungur
hafði eftirlit með öllu, sem pýra-
mídann snerti, því hann var
ætíð að mestu leyti bygður í lífs-
tíð hans. Þegar konungurinn dó,
var gengið frá síðustu steinlög-
unum og grafhvelfingargöngin
byrgð.
Pýramídarnir, 38 að tölu,
skiftast í fimm þyrpingar, sem
standa víðsvegar fram með
vesturjaðri Nílárdalsins. Svæði
þetta, sem byrjar hjá Dashúr
(Dahshur) og þaðan norður
fram hjá Sakkara, Memfis og
Gíze, er um sexítu mílna langt.
Gíze-þyrpingin, í grend við rúst-
ir Memfis-borgar, er markverð-
ust þeirra allra. Hún saman-
stendur af níu pýramídum og
innibindur þrjá, sem víðfræg-
astir eru: Kúfu (Khufu) pýra-
mídann, nefndur “hinn mikli”;
Kafra (Khafra) og Menkaura,
sem er minstur þeirra þriggja.
Verður nú öðrum og þriðja
pýramídunum stuttlega lýst, en
þeim fyrsta nokkuð ítarlegar,
þar sem hann er aðaltilefnið til
þessarar greinar.
Kafra var þriðji liður fjórðu
konungsættarinnar, og ríkti frá
2758 til 2742 f. Kr. Eru þvi
liðnar hartnær 47 aldir síðan
Kafra pýramídinn var bygður.
Grunnstærð hans er rúm 706
fet á hverja hlið. Þó hæðín
væri upphaflega 472 fet, er
hún nú ekki nema 450 fet. Yzta
lagið, sem var spegilslétt og hag-
lega frágengið, frá grunni og
nokkuð upp eftir hliðunum var
úr forngrýti, en þaðan og upp í
topp var það úr kalksteini. En
búið er nú að ræna pýramídann
þessu lagi, nema allra efst. —
Tvenn göng liggja inn í hann að
norðan; önnur niður við grunn,
en hin nokkuð ofar. Bæði göng-
in liggja um hundrað fet skáhalt
niður í bergið; þar verða þau
lágrétt og koma að lokum saman
í ein göng, er liggja inn í graf-
hvelfinguna. í grafhvelfingunni
stóð líkkista, höggvin úr rauð-
um granítsteini.
Musterið, sem heyrir til þess-
um pýramída, er nú að miklu
leyti hrunið. Þegar búið var að
grafa úr jörðu það sem eftir af
því stendur, kom það í ljós, að
undirbúningsmusteri þessa kerf-
is er hið svonefnda svings
(sphinx) musteri, er stendur
fyrir neðan hásléttuna, og nú
er algrafið úr jörðu. Svings
þessi táknar liggjandi ljón; höf-
uð þess er brjóstlíkneski Kafra
konungs. Ljónslíkan þetta er
eitt hundrað sextíu og fjögur
fet á lengd og rúm sjötíu og
fimm fet á hæð. Það liggur
fram á fætur sér og er hægra
megin við þaklögðu göngin, er
liggja frá undirbúningsmuster-
inu; það er næstum einvörðugu
klappað úr jarðföstum kletti.
Menkaura pýramídinn var tvö
hundruð og fimtán feta hár og
þrjú hundruð fjörutíu og sex
fet á hverja hlið. Neðri hluti
yzta granítlagsins er enn í góð"
ásigkomulagi. Inngöngin eru að
norðanverðu, þrettán fet frá
grunni. Afhallandi göng liggja
niður í allstórt herbergi. f því
fann Vyse ofursti viðarlíkkistu-
brot með áritun, sem sýnir ljós-
lega, að það eru leifar hinnar
upphaflegu líkkistu Menkaura
konungs. Kistubrot þetta er nú
komið á brezka gripasafnið. Frá
þessu herbergi • liggja önnur
göng að sjálfri grafhvelfing-
unni. f henni var afarskrautlég
basaltkista. Kista þessi var lát-
in á skip, sem til Englands átti
að fara, en sem, eftir að hafa
komið við í Iívórnó í ftalíu,
hvarf með öllu, og hefir ekkert
til þess spurst síðan. Þetta
skeði fyrir rúmum hundrað ár-
um.
Fjórða konungsættin hefst
með Kúfú, er kemur til ríkis
2789 f. Kr., og ríkti, samkvæmt
Manetó íManetto), í 63 ár. —
Heródotus segir afdráttarlaust,
að Kúfú konungur hafi látið
byggja pýramídann mikla. Hann
getur þess einnig, að eitt hundr-
að þúsund manns hafi starfað í
tíu ár við að gera þrjú þúsund
feta langan upphækkaðan veg,
svo að auðveldara yrði að flytja
efnið í pýramídann frá grjót-
námunum í Túr (Turah) ; og að
jafnmargir menn hafi unnið
stöðugt í 20 ár við að byggja
sjálfan pýramídann. Díódorus
segir að byggingarmeistarinn
hafi heitið Kembes (Chembes),
en Manetó nefnir hann Súfis
(Suphis) og telur hann hyksósan
að þjóðerni. — Þegar þess er
gætt, að Hyksósar koma ekki til
sögunnar í Egyptalandi fyr en
ellefu hundruð árum eftir að
grunnur pýarmídans mikla var
lagður, og að Tartarar fóru ekki
frá átthögum sínum fyr en eftir
2000 f. Kr., verður staðhæfingin
um þjóðerni mannsins mjög
hæpin.
Pýramídinn mikli er annar
elzti pýramídinn í Egyptalandi.
Hann stendur nyrzt þeirra
þriggja, er hér ræðir um. Grunn-
flötur hans er nú 562,500 ferfet,
og jafnast því að flatarmáli við
seytján vallardagssláttur en
upphaflega var hann 761 fet á
hverja hlið. Hæð hans áður en
toppurinn hvarf var 484 fet, en
er nú 33 fetum lægri. Fyrrum,
eins og hinir tveir, var hann
spegilsléttur að utan. Yzta lagið
var því hlaðið úr vandlega
höggnum steinblökkum, ná-
kvæmlega hornréttum á fimm
hliðum, en með skáhalla pýra-
mídans á þeirri hlið eða þeim
fletinum sem út sneri. Efnið
var valinn kalksteinn, sem, að
loknu verkinu, var svo gljá-
fægður. Fyrir fimm hundruð
árum síðan var byrjað að rær.a
pýramídann þessu óviðjafnan-
lega yzta lagi. Er nú ekkert
eftir af því að undanteknum fá-
einum blökkum neðst á norð-
austur horninu, sem enn eru í
sínum upphaflegu skorðum.
Hve afar örðugt framkvæmd-
ar verk það var, sem byggingar-
meistari þessa pýramída tókst í
fang, yrði of langt mál að lýsa
hér. En þegar þess er gætt, að
þá var trissan, sveifin, lyftivélin
og önnur slík vélfræðileg tæki
óuppfundin, getum vér betur
gert oss grein fyrir hvaða torT
veldleikum það var bundið, að
flytja og koma á sinn stað stein-
blökkum, er vógu alt að því sjö
smálestir hver. Meðalþyngd
steinblakkanna, sem reiknast að
vera um tvær miljónir þrjú
hundruð þúsund talsins, er hálf-
þriðja smálest.
Á norður hliðinni, fjörutíu og
níu fet frá grunni, er gengið inn
í pýramídann. Göngin eru þrjú
fet og ellefu þumlunga há og
um hálft fjórða fet á breidd.
Þeim hallar niður á við 26° 20'
þráðbeint 340 fet, liggja svo lá-
rétt þaðan um 30 fet inn í graf-
hevlfinguna, sem er undir miðj-
um pýramídanum, níutíu fot
fyrir neðan yfirborð hásléttunn-
ar. Grafhvelfingin, sem ein-
bverra orsaka vegna ekki var
I fullgerð, er 46 feta löng, 27 feta
I breið, og 14 feta há þar sem
Sparnaður
VOGUE
OG VÖRUGÆÐI I
FINSKORNA
T0BAKI
Vefðu vindlinga þína sjálfur
og notaðu VOGUE Fínskoma
Tóbak. Þá veiztu hvað skemt-
un er af reykingum—og gildi
vöru er hvergi meira en í lOc
pakka af því og V2 pda. dós á
60c. Vogue Fínskorið Tóbak
og VOGUE Vindlingapappír,
er það sem hafa þarf til að
vefja vindlinga sína sjálfur.
Til Þess að Vef ja Sjálfur Vindlinga, er Vogue óviðjafnanlegt