Heimskringla - 08.05.1940, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. MAÍ 1940
EKKERT BETRA EN VOGUE
að GILDI
lOc PAKKINN
Þú færð meira fyrir pening-
ana þegar þú vefur sígarett-
urnar sjálfur úr þessu bragð-
góða, fínt skorna tóbaki. —
Hvernig sem þú lítur á það,
þá er það stór hagnaður að
kaupa pakkan á lOc og 14
punds dósina á 60c.
Vogue fín skorið tóbak—með
Vogue sjálf brennandi síga-
rettu pappír—gerir það ágæta
“vefðu þær sjálfur’’ samein-
ingu.
í/2-PUNDA DóS FYRIR 60c
ÆFIMINNIN G
Sigurjón Jónsson
Þann 24. janúar síðastliðinn
andaðist að heimili sínu í grend
við Lundar, Man., bóndinn Sig-
urjón Jónsson rúmlega áttatíu
ára gamall.
Sigurjón var fæddur í Hafnar-
firði í Gullbringusýslu á íslandi
28. nóvember 1859. Foreldrar
hans voru merkishjónin Jón
Jónsson og Þórunn Gunnarsdótt-
ir, sem lengi bjuggu í Hraunprýði
í Hafnarfirði. Voru þau ættuð
úr Rangárvallasýslu; hann frá
Hlíðarenda í Fljótshlíð en hún
úr Hrunamannahreppi, af hinni
svonefndu Langholtsætt.
Börn þeirra Jóns og Þórunnar
voru mörg, en eru nú flest dáin,
á lífi munu vera þrír bræður:
Pétur, sem lengi var bókhaldari
við Knudtzons verzlun í Hafnar-
firði, síðar bóndi í Krýsuvík,
mörg síðari ár æfi sinnar í
Reykjavík; Ágúst í Reykjavík
og Brynjólfur vestur á Kyrra-
hafsströnd; ein systir, Jónína að
nafni, kona Hendriks Jóhannes-
sonar, á heim.a í Hafnarfirði.
Sigurjón ólst upp með foreldr-
um sínum og stundaði sjómensku
á opnum bátum framan af æf-
inni. Var það aðal atvinnuvegur
manna um alla Gullbringusýslu
á þeim árum. Var sá atvinnu-
vegur oft ærið hættulegur í
vondum veðrum að vetrarlagi,
enda urðu margir, sem hann
stunduðu, harðfengir og úrræða-
góðir menn.
Árið 1886, þann 26. júní, gift-
ist Sigurjón Guðrúnu Jónsdóttur
frá Setbergi við Hafnarfjörð.
Var hún dóttir Jónis Guðmunds-
sonar og Vilborgar Jónsdóttur,
sem lengi bjuggu á Setbergi en
áður á Hvaleyri, og voru ættuð
úr Árnessýslu. Voru þau Set-
bergs systkini fjölda mörg, níu
af fyrra hjónabandi/Jóns en tíu
af því síðara. Eru þau flest dá-
in nú. Guðrún er enn ern, þrátt
fyrir háan aldur, og sinnir heim-
ilisistörfum sínum. Hefir hún
verið framúrskarandi dugnaðar-
kona og ágæt húsmóðir.
Viku eftir giftinguna lögðu
þau Sigurjón og Guðrún af stað
frá íslandi áleiðis til Ameríku.
Satðnæmdust þau fyrst í Winni-
peg og voru þar þrjú ár. Vann
Sigurjón þar daglaunavinnu þau
árin. Þaðan fluttust þau til
Þingvallanýlendunnar, sem Jþá
var að byggjast, og bjuggu þar
um tíma. Var þar erfitt og
óhægt aðstöðu á þeim árum,
sökum vatnsskorts og ýmsra
annara vandkvæða, og fluttust
þau því þaðan aftur austur til
Manitobavatns og settust að við
Sandy Bay vestan víð vatnið.
Þar bjuggu þau tíu ár. Árið 1903
fluttust þau í Álftavatnsbygð-
ina, sem svo var þá nefnd, og
keyptu land rétt norðan við þar
sem Lundar bærinn stendur nú,
og þar bjuggu þau upp frá því
36 ár. Þegar þau komu þangað,
var alt þar í niðurníðslu, en með
miklum dugnaði og framsýni
bygðu þau þar upp hið myndar-
legasta heimili. Hafði þeim bún-
ast vel í Sandy Bay og komu
með þó nokkur efni þaðan, eftir
því sem þá var um að gera.
Sigurjón var dugnaðarmaður
mikill og búhöldur góður, hygg-
inn og reglusamur. Hann var
stefnufastur maður og gætinn í
öllu, skírleiksmaður var hann,
las mikið og var fróður um
,margt. Kunni hann frá mörgu
' að segja frá yngri árum sínum í
! Hafnarfirði og af hinum merku
mönnum, sem þá voru uppi þar í
grendinni, svo sem séra Þórarni
| Böðvarssyni í Görðum, Grími
I Thomsen á Bessastöðum og
Reykvíkingum mörgum. Var
hann minnugur vel 0g margfróð-
ur um ættir manna sunnanlands.
Alla sína tíð hér vestan hafs
fylgdist hann vel með atburðum
heima, einkum þeim, er land-
mál snertu, las hann íslenzk
blöð og skrifaðist stöðugt á við
skyldfólk sitt heima.
Hér tók hann allmikinn þátt í
félagsmálum íslendinga þar sem
hann bjó. Hann var meðlimur
únítarasafnaðarins í Álftavatns-
bygðinni frá stofnun hans og
síðar Sambandssafnaðar á Lund-
ar eftir að hann var stofnaður.
í stjórnmálum fylgdi hann con-
seratív-flokknum. Hann fylgd-
ist vel með hérlendum stjórn-
málum. f öllu, sem hann gaf
sig við, var hann góður liðismað-
ur og lét ekki sitt eftir liggja
með stuðning bæði í orði og
verki.
Sigurjón var hjálpsamur mað-
ur og höfðinglyndur, yfirlætis-
laus og hafði óbeit á öllu, sem
honum fanst vera óheilt og að-
eins gert til að sýnast. Hann var
fastur fyrir og lét ekki sinn hlut,
en manna drenglyndastur gagn-
vart öllum, sem hjálpar og
stuðnings þurftu við. Hann fór
aldrei dult með skoðanir sínar,
en sagði djarft og hiklaust það
sem honum bjó í brjósti í hverju
sem var.
Börn þeirra Sigurjóns og Guð-
rúnar eru þrjú, dætur tvær og
einn sonur. Eldri dóttirin, Þór-
unn að nafni, er gift enskum
manni, sem Claud Law heitir,
og sem um mörg ár var kennari.
Þau eiga nú heima í Winnipeg.
Sú yngri heilir Vilborg og er
gift Malcolm Kahler, sem vinn-
ur við útkeyrslu í Winnipeg.
Sonur þeirra, Jón, hefir ávalt
verið heima með foreldrum sín-
um og stýrt búi þerira um mörg
ár.
Með Sigurjóni er fallinn frá
einn hinna ötulu og staðföstu ís-
lenzku landnámsmönnum hér
vetsan hafs, góður fslendingur
og mætur maður í hvívetna.
G. Á.
BRÉF TIL HKR.
Innisfail, Alta.,
25. apríl 1940
Hr. ritstj. Hkr.:
Næst því að þakka fyrir minn
kærkomna gest vikulega, blaðið
Heimskringlu, er að óska þér og
löndum mínum gleðilegs sumans.
Eftir 52 ára dvöl hér í Alberta
nýlendunni fanst mér eg ætti að
hripa þér fáar línur sem frétta-
bréf eins og eg gerði stundum
fyr á árum er eg var út- og inn-
köllunarmaður Heimskringlu, en
nú er hönd og hugur að stirðna
á nær hálf níræðum karli.
Veðráttan síðasta haust og
vetur verða þá efst í huga mín-
um. Hér byrjaði að snjóa -22.
okt. 1939 er stöðvaði alla haust-
vinnu. Þá var hálfnuð þresk-
ing, en svo tók snjóinn og voru
sumir að gugta við hana fram á
jólaföstu. Sumt af því hveiti
varð ekki verzlunarvara, en gott
svínafóður. Síðan vetrartíð á-
gæt fram á Pálmasunnudag. Þá
kuldi og fannfergja til fyrsta
apríl, er byrjaði með hláku, síð-
an umhleypingar og austan átt,
oleytu hríðar hina síðustu vetr-
ardaga og ótíð. Ár og lækir flæða
yfir hvamma 0g láglendi, en
engi og flóar stórtjarnir. Lítur
út fyrir að maí verði að þurk-a
moldina áður sáning byrjar.
Héðan gengu úr lestaferð lífs
tveir bændur, annar Scott að
nafni, 79 ára, hinn Sigurður
Jónsson Árnasonar og Ástríðar
Sigurðardóttir frá Víðimýri í
Skagafjarðarsýslu, 89 ára; báð-
ir á sjúkrahúsi í Red Deer Bæ.
Sigurður andaðist 14. apríl s.
1. en vegir eru ófærir, svo enn er
hann ókominn til grafar. Lætur
hann eftir sig 2 bændur ógjfta á
eextugs aldri.
Fjárhöld eru ágæt það eg til
veit, en heilsufar fólks eins og
gengur, fáir á sjúkralista.
Þá víkur sögunni til gleði-
samkvæmanna sem voru viku-
legar fram yfir miðjan vetur:
knattspyrnuleikir, sýningar og
dans, en lang merkust var “dem-
ants” brúðhjóna samkoman á
Markerville þann 27. jan. 1940
er bygðin hélt þeim Bjarna Jóns-
syni og Þorbjörgu Jóhannsdóttir
Stefánssonar frá Heiði í Göngu-
skörðum. Var móðir Jóhanns
Guðrún Sigurðardóttir þess er
orti “Varabálk” en Bjarni er
sonur Jóns á Sólheimum í Sæ-
mundarhlíð af Fjalls ætt, eru
því hjón þessi vel ættuð, og kon-
an isysturdóttir Ólafs alþingis-
manns að Ási í Hegranesi.
Þann mikla veizludag var fag-
urt veður og fjöldi fólks. Las
bænda öldungurinn Daniel
Markeberg upp skemtiskrána,
bauð gesti velkomna og hélt uppi
söng og ræðum víst einar 4 klst.
Var eg hissa hvað kynblending-
arnir kunnu mikið af íslenzkum
sálmum og kvæðum, enda voru
þarna 5 skólakennarar, hver
öðrum betri og ein al-íslenzk,
allar giftar inn í sifjalið dem-
antsbrúðhjónanna. Veizlustjóri
kvaddi til máls séra Pétur
Hjálmsson, Ófeig Sigurðsson,
Jóhann Björnsson. Þá rann þetta
erindi gegnum heilabú mitt:
Sönglög heyrast, glatt er geð,
guðdóms ástarkærleik með.
Sextíu ára sam’ á beð,
hjá sinni frú hann hvíla réð.
Þetta eru önnur skagfirsk
hjón, sem eg man^eftir að átt
hafi demants eða sextíu ára
brúðhjóna afmæli. Hin voru fyr-
ir tveimur árum, Páll og Sigríð-
ur á Kjarna í Nýja íslandi, ef
eg man rétt, en frásögn ágæt
eftir Sigurð ólafsson. Voru þau
hjón vinir foreldra minna,
Björns og Marju á Grímsstöðum,
í sama hrepp. Þessvegna man
eg þau svo vel.
Þeim demantshjónum á Mark-
erville voru gefnar hvoru um sig
dýrar og viðeigandi gjafir, enda
eru þau frændmörg með tvo
tengdasyni og þrjár tegndadæt-
ur í fyrsta lið, en í öðrum lið,
fjóra tengdasyni og í 4. lið eina
tengdadóttir, sem gerir tíu hjón
alls.
Klædd brúðhjónabúning, með
fult fang af blómvöndum Norma
Fay og Donney færðu ömmu og
langömmu (hann í 4. lið). Það
atriði fanst mér mest gaman að.
Að endingu þakka eg öllum er
sendu mér hátíðagjafir síðasta
vetur og bið þig, ritstjóri góður,
að laga ritvillur og lesa í málið.
Þinn velunnari,
J. Björnsson
ÖRLÖG KAFBÁTS
Eftir Taffrail
Þessi kafbátssaga er isögð af
manni, sem var áhorfandi að
bardaganum, og er því sönn. —
Gefur sagan ofurlítið sýnishorn
af sjóorustum nútímans.
▲
Nokkur kaupskip lögðu úr
höfn, og í nokkurri fjarlægð
fylgir þeim heriskip, sem átti að
gæta þeirra. Veður var hrá-
slagalegt, vindur mikill og þung-
ur sjór. 1
Um dagmálaleitið urðu þrjú
kaupskipin viðskila við
hin, sökum þess að þéttri þoku
hafði slegði yfir eftir að vindinn
lægði. Klukkan tíu um morgun-
inn varð heldur en ekki uppi fót-
ur og fit meðal skipverja á kaup-
skipunum, því skotið var á eitt
skipið og kúlan hitti svo vel að
skipið fór þegar að isíga í sjó
eftir sprenginguna, sem varð er
kúlan hitti skipið.
Herskipið var þegar sett á
fulla ferð í áttina þangað, .sem
skotið kom frá, og eftir fáar
mínútur var herskipið í ná-
munda við kafbátinn er sendi
kaupskipinu kveðju þessa. —
Augnablik var hann upp úr sjón-
um, en hvarf svo niður en var
þó að smá koma upp og dýfa sér
á ný, ekki lengra en svo sem
150 metra frá herskipinu. Er
ekki unt að lýsa þeim æsingi og
spenning meðal skipverja af að
sjá kafbátinn, erki óvininn, rétt
við fallbyssukjafta herskipsins.
Það leit helst út fyrir að kaf-
báturinn væri að egna herskip-
inu með nærveru sinni. En
sannleikurinn var sá, að kaf-
teinn kafbátsins var svo niður-
sokkinn í að athuga skipið, sem
hann skaut á og var að sökkva,
að hann tók ekkert eftir herskip-
inu, sem borið hafði að svo fljót-
lega.
Sendi nú herskipið kafbátnum
vel útilátna kveðju sína, hverja
eftir aðra, og gekk svo um
stund.
Eftir nokkrar mínútur var
kaupskipið sokkið og þar sást
ekki eftir nema freyðandi loft-
bólur.
f millitíðinni höfðu önnur her-
skip sem í námunda voru, orðið
vör við bardagann og komu nú
hvert af öðru á vettvang, til að
grenslast eftir hvað um væri að
vera. Og rétt fyrir klukkan tvö,
voru breskir og franskir tundur-
spillar komnir á orustu svæðið.
Klukkaií hálf þrjú, var þokan
farin að greiðast, og sáu þeir þá
frá herskipinu kafbát ofansjáv-
ar í svo sem tveggja mílna fjar-
lægð. Hann hóf þegar iskothríð
og var samstundis svarað frá
franska herskipinu í sama tón.
f þessu heyrist hvinur mikill í
loftinu og bráðlega kom flugvé
í ljós. Hún hringaði sig í loft-
inu og leið svo í boga niður að
kafbátnum 0g varpaði á hann
sprengikúlu úr ekki meira en 20
feta fjarlægð.
Það var ekki vel auðvelt að
sjá kafbátinn' — langan og lág-
an — frá herskipinu, sökum
mistursins á yfirborði sjávarins.
En alt í einu hvarf hann með
öllu. En þegar herskipin skriðu
í áttina þangað, urðu þeir varir
við fimm menn á sundi í sjónum
og varpaði herskipið til þeirra
björgunarhringum, og tók þá
upp í skipið.
Bráðlega urðu þeir varir við
aðra þústu á isjónum, og og héldu
í fyrstunni að það væri kafbát-
urinn, en þegar nær dró og betur
var að gáð, var það fleki úr kaf-
öátnum og héngu á honum
margir menn. Af sjálfum kaf-
oátnum sást ekkert meir, hann
var sokkinn.
Mönnunum var bjargað nema
íafteininum, sem annaðhvort
lefir heldur viljað fylgja kaf-
aátnum til botns, eða orðið of
seinn að forða sér. Þjóðverjarn-
ir, sem á kafbátnum voru sögðu
svo söguna eins og hún gekk til
um borð í kafbátnum. Hvemig
skotin höfðu hitt hvert af öðru
og stuðlað að því að kafbátur-
inn fyltist smám saman af sjó,
og á meðan þeir hefðu verið að
reyna að stöðva lekann, hefði
sprengingin frá fulgvélinni hitt
cafbátinn svo rækilega að hann
splundraðist allur og sökk.
Þannig eru mörg æfintýri isem
kafbáta og flotahernaðinum
fylgja nú á dögum, og Bretar
sem aðrir verða að horfast í
augu við. En það gefur einnig
hugmynd um hversu nákvæma
aðgæslu þarf að hafa á öllu við-
komandi sjó-orustum.
TILDURDRÓSIR OG
HEFÐARKONUR t
SKÁLDSKAP ST. G.
STEPHANSSONAR
Eftir Guðmund Friðjónsson
frá Sandi
Framh.
Stephan G. Stephansson hefir
gert einn Mansögn, svo kunnugt
sé. Maður sem var handgenginn
Klettafjallaskáldinu hefir sagt
því, að þessi mansöngur Steph-
ans sé um hugsjón en ekki ein-
staka konu, og frsögumaðurinn
segist hafa fyrir þessari umsögn
orð höfundarins. Kvæðið sjálft
styður þessa umsögn. Það er svo
ástríðulaust og andlegt, að ætla
má, að kveðið sé um sál fremur
en líkamlega veru. — Þessi ást-
mær Stephans er leidd fram í
vor-gervi og er henni tileinkaður
ilmur og gróandi, ljós og líf. Til-
beiðsla sem þannig er tilkomin
er ættuð svo sem best má verða.
Þegar konan er á þann hátt dá-
sömuð, er hún metin svo sem dís
eða gyðja.
Stephan byrjar Mansönginn
með því móti, að hann gerir ráð
fyrir, að gröfin missi af ein-
hverju, þegar líkaminn fer í
hana, þá verður hugurinn fleyg-
ur,
og svífur með þér, mæta drós
hvern morgunn út í vor og ljós.
Stephan yrkir ekki um
“ylinn af nöktum konum”,
hann leitar hærra en svo. Hann
gengur þegjandi fram hjá faðm-
lögum og flangsi. Hann segir
að sig gruni,
að vorið kæra værir þú,
það valið hefði gervi þitt,
að fýsa skáld að flytja ljóð
og fá því efni í söng og ljóð.
Hár þessarar meyjar verður í
líkingunni svo sem baðmur á
skógi. Það kemur heim við
orðalag Steingríms að skóggyðj-
an hefir — fellir — iðjagrænt
hár. Þá leggur orðsnillin blessun
sína yfir ennið í kvæði St. G. St.
Og svipur yfir ennið hátt —
svo æskulétt og frítt og breitt
af dagsbrún langri í austurátt
þá alt er loftið milt og heitt.
Hún árdags lit og ljóma ber
en ljósið bak við skærra er.
Þessi líking beinir athyglinni
að austuráttinni, þegar dagrenn-
ing er í blóma sínum feld í heið-
ríkju.
Og augun dökk við dimma brá,
svo djúp og skær og morgunglöð
Þau sýndust öllu Ijós sitt ljá,
eins ljóma í geisla daggvot blöð.
Og sveinsins yndi og örugt
traust
mér ofið fanst í svip þinn inn.
Og viðmót hýrt og hispurslaust.
Sá hreinleiks blær um skapnað
þinn!
sem hríslan grær og greinar ber,
er gróðrarskúrin fallin er.
Þá kemur til kasta málróms-
ins:
Og mér fanst æ við orðin þín
mér opnast heimur fagurskír.
Ekki er þess getið, að sú kona
væri isönghneigð. En það er und-
irskilið, sem allir vita, sem
greind eru gæddir, að málrómur
manns eða konu er söngvinn,
þegar svo ber við, að alúð býr
bak við röddina. Þá er rómur-
inn hljómgjöfull og sá sem hlýð-
ir á þann málróm, berst inn í
veröld, sem er há og björt og
víðáttumikil.
Fögur augu stara á skáldið.
Það var sem inst í öndu mér
að augun þín þú hefðir fest,
og eins og vísað væri þér
á versin þau er kveð eg best.
Þetta, að hún finnur bestu vís-
urnar skáldsins — það verður
skáldið að launa; því að skilning
og samúð meta þau mikils. Það
borgar fyrir sig þannig:
Eg kem til þín og koss mér fæ
0g kveð til þín, í sumarblæ.
Guð var í blænum og stormin-
um, svo er að orði kveðið í ritn-
ingunni. Þannig getur andi
skáldsins verið í veðrinu, og
kyst með þeim hætti. Sá koss
er að vísu ástríðulaus. En þó
getur hann orðið minnilegur.
Þetta mansöngskvæði er eina
áistakvæðið í Andvökum. Þessi
kona sem er náskyld vorgyðj-
unni þarf ekki á reykingum að
halda, vínnautn né sófa. Hún er
á ferli í heiðríku veðri dagbjartr-
ar nætur, þar sem gróandi og
ilmur ráða ríkjum. Skáldhugur
mikils manns leiðir hana eða
gengur við hlið hennar; andi
hans velur henni dásamleg orð
og breiðir blóm á leið hennar,
sem döggvuð eru í eldingu
bjartrar nætur. —
Nú liggur leiðin til konu sem
er nafngreind og átti heima í
sveitinni. Hún hét Margrét
Jónsdóttir frá Tindastól og er
kölluð Landnámskona*
Kvæðið byrjar á náttúrulýs-
ingu, þar sem marmara-mjalli
hélunnar sest á sölnaðar jurtir
og hugurinn reikar út í bláinn
með líkfylgdum laufanna, sem
fallin eru af trjánum og fjúka
til. Og Stephan segir þá:
f nótt skal eg vaka yfir valnum.
Þetta er eitt andvöku kvæðið,
sem verður til, þegar þögnin gef-
ur sýn út yfir mannlífið. Séra
Jón Þorláksson á Bægisá orti í
myrkri. Þá sá hann skarpast,
þegar þögnin ríkti og engar
dagsmyndir bar fyrir augun. —
Þetta sagði föður mínum maður,
sem kyntist skáldinu.
St. G. St. sér víða meðan hann
vakir yfir valnum. Hann sér
landnám allra þjóða í Norður-
Ameríku, umhverfis Tindastól
þar sem Margrét bjó. Frásögn-
in um það landnám er stórfeld
og orðgnóttin mikilsháttar. —