Heimskringla - 08.05.1940, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 8. MAí 1940
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
samúð, segja það, að mikil er
samúð og samhygð okkar íslend-
inga út af þeim örlögum, sem
frændþjóðir okkar verða að þola.
Um okkar eigin framtíð er
heldur ekki hægt að spá neinu.
Við verðum að horfast í augu
við það, að ástandið hefir versn-
að mjög mikið, við höfum færst
nær styrjöldinni og hættunni.
En þótt við horfum á þessar
hættur með opnum augum, og
einmitt vegna þess, að við gerum
það, getum við mætt hinu ó-
komna án verulegs kvíða eða
ótta, því ef ástandið er skoðað
rétt, höfum við íslendingar enn
ýmsar ástæður til að líta á að-
stöðu okkar í þessu stríði sæmi-
legri en flestra annara þjóða.
Og við getum þá einnig mint
fijálfa okkur á það sem oftast,
að aðalatriðið eru ekki erfiðleik-
amir sjálfir, heldur hvernig
þeim er mætt.—Tíminn 11. apríl.
flestar nætur, einlægir þurkar
og rykstormar. Hveitikornið er
enn ekki farið að gægjast upp úr
moldinni og veldur því mest
kuldinn í veðrinu. Gras er ekk-
ert farið að spretta, enda er lítið
tækifæri fyrir blessaðan ný-
græðinginn. Hér hefir ekki kom-
ið dropi úr lofti mjög lengi. Þá
hefi eg nú sagt þér það helsta
vinur minn.
Læt hér fylgja kveðju frá
konu minni og mér til þín og
konu þinnar.
Vinsamlegast,
Chris. ólafson,
Edfield, Sask.
. maí, 1940.
ELDRAUN NORÐUR-
LANDA
OPIÐ BRÉF TIL VÍG-
LUNDAR FRÁ ÚTHLIÐ
Heiðraði, góði vinur minn:
Bréf þitt á “Góunni” meðtek-
ið. Kæra þökk fyrir það, og
hlýhugan til okkar hjóna. Eg
fyrirgef þér ergelsið til okkar
Jóns Collins, út af því að við
komum ekki í skipsrúmið í vetur.
Þegar á átti að herða fanst mér
of langt að fara alla leið til þín,
þar sem allskonar fleytur voru
fáanlegar í Winnipegosiisi. Jón
er líka fatlaður maður eins og
þú veist; en það get eg þó sagt
þér að lélega snáða getur hann
lagt að velli, þó á einum fæti sé
hann. Vertíðin í Winnipegosis
kom út að vera ein sú allra lé-
legasta að menn muna. Verða
ótal fjölskyldur að lifa spart
þetta sumar, þar sem vinnan er
lítil og stopul. Að vísu er þetta
nýja niðursuðuhús, sem þar er
nú alla reiðu bygt, nokkuð til
hjálpar, en það gefur ekki öllum
vinnu sem þess þurfa. Svo er
lítil sögunarmilla sem íslending-
ar eiga, sem gefur nokkrum
niönnum vinnu um tíma. En
íslendingar eru manna slungn-
astir að hjálpa sér áfram, og þar
eru landkr í Winnipegoisis engir
eftirbátar.
Á einum stað í bréfi þínu
minnist þú á það, að gott muni
vera að eiga heima í slíkum smá-
bæ sem Winnipegosis sé. f þessu
tilliti ert þú getspakur, því að
trauðla muntu finna viðkunnan-
legri stað en bæinn þann. Fólk-
ið er þægilegt og vel samrýmt.
Loftið er heilnæmt, eins og al-
staðar við vötnin. Þar er líka
blessuð íslenzkan okkar töluð, —
að minsta kosti af öllu eldra fólk-
inu. Það kom líka fyrir að eg
mætti ungum mönnum, sem eg
bauð góðan daginn á ensku, en
þeir buðu mér góðan dag á ís-
lenzku, og þá fanst mér eg sjálf-
ur vera lítill fslendingur. Þegar
leið að vertíðarlokum, kveið eg
fyrir að skilja við fólkið sem eg
hafði verið með í vetur. Við
hjónin urðum að fara vestur til
Edfield, og dagsettum að fara á
seinasta vetrardag, og það gerð-
um við. En að kveldi þess 23.
npríl, vorum við stödd hjá kunn-
mgjahjónum okkar, og urðum
við þar fyrir óvæntri heimsókn,
hví ekki færri en 30 manns kom
har og hélt okkur samsæti, með
ágætu ávarpi frá stjórnanda
samsætisins, Mr. Ágúst Johnson.
Kvæði voru okkur flutt, og mikið
Var sungið af íislenzkum söng
°kkur til ánægju, og að end-
ingu vorum við leist út með stór-
gjöfum. Með klökkum og þakk-
iátum huga yfirgáfum við
þennan einlæga vinahóp, og á
síðasta vetrardag, 24. apríl,
iögðum við á stað vestur til
Saskatchewan.
Kl. 12 á hádegi á sumardag-
inn fyrsta komum við til Kuroki,
°g heimsóttum þar gamla vini
°kkar, Mr. og Mrs. Th. Laxdal.
Höfðum við hjá þeim hjónum
g°ða aðhlynningu og gestrisnu.
Syo flutti Mr. Laxdal okkur
heim á bíl sínum sama daginn.
Hér höfum við nú verið í átta
áaga. útlitið er ömurlegt, frost
Það, sem sívaxandi fjöldi
manna hefir óttast á Norður-
löndum undanfarnar vikur og
mánuði, er nú orðið að hörmu-
legum veruleika: Norðurlönd
hafa, þrátt fyrir hinn einlæga
friðarvilja sinn, verið dregin inn
í þann hryllilega hildarleik, sem
síðan í haust hefir verið háður
úti í Evrópu. Þær fórnir, sem
þau hafa fært, bæði efnalegar og
andlegar, til þess að fá að halda
friði og hlutleysi, hafa ekkert
stoðað. Með árás Þýzkalands á
Noreg og Danmörku eru þau
orðin að einum aðalvígvelli ó-
friðarins. Óréttlætari og tilefn-
islausari árás hefir aldrei verið
gerð á nokkur lönd, nema ef vera
skyldi á Finnland, þegar Rúss-
land réðist á það í vetur.
Það er þýðingarlaust fyrir
Þýzkaland að ætla sér að afsaka
þessa svívirðilegu árás með
tundurduflalagningum Bretlands
úti fyrir vesturströnd Noregs,
þó að þar hafi tvímælalaust ver-
ið um hlutleysisbrot að ræða.
Því að lagði ekki Þýzkaland
sjálft tundurduflum í landhelgi
Svíþjóðar inni í Eystrasalti
þegar í byrjun ófriðarins? Og
er það ekki öllum ljóst, að árás
Þýzkalands hefir líka verið und-
irbúin löngu áður en Bretland
lét leggja tundurduflunum við
vesturströnd Nioregs, og meira
að segja hafin fyrir þann tíma,
þegar þýzk herskip eru búin að
setja hér á land alla leið norður í
Þrándheimi og Narvik aðeins
einum sólarhring síðar? Og
hver hefir yfirleitt þverbrotið
hlutleysið herfilegar á Noregi
og Danmörku en Þýzkaland
sjálft, með því að sökkva um 80
friðsömum skipum fyrir þeim og
senda um 700 norska og danska
sjómenn, sem ekkert hafa til
saka unnið, út í dauðann? —
Þýzkaland hefir engan siðferðis-
legan rétt til þess að bera fyrir
sig hlutleysisbrot Bretlands. —
Árás þess á Noreg og Danmörku
er, hvernig sem á hana er litið,
ekkert annað en nakið ofbeldi
herveldisins við friðsamar og
varnarlitlar smáþjóðir, á sama
hátt og árás Rússlands á Finn-
land, enda bersýnilega af sama
toga spunnin, vináttusamningi
Hitlers og Stalins síðan í haust.
Það er enginn munur á því of-
beldisverki, sem nú er framið á
Noregi og Danmörku, og því,
sem framið var á Finnlandi í
vetur, annar en sá, hve miklu
varnarlausari hin tvö fyrnefndu
lönd eru fyrir ofurefli Þýzka-
lands, en Fínnland fyrir árás
Rússlands. Á sama hátt og
Rússland rauf gerðan griða-
samning á Finnlandi, rauf
Þýzkaland griðasamning sinn
við hina litlu og gersamlega
varnarlausu Danmörku. Og til
þess að ekkert vantaði á sam-
líkinguna hefir Þýzkaland nú
einnig tekið sér leppstjórn
Rússlands í Terijoki undir for-
sæti Kuusinens til fyrirmyndar
með því að láta norska nazistann
Quisling stofna þýzka leppstjórn
í Oslo. Verkfærin eru hvert sem
annað, þótt annað kalli sig kom-
múnista og hitt nazista, enda
málstaðurinn sá sami, sem þau
eiga að þjóna, í báðum tilfell-
um.
Enginn mun furða sig á því,
þótt lítið hafi orðið um varnir
af hálfu Danmerkur gegn hinni
ódrengilegu árás, eða þótt Nor- i
! egur neyðist til þess að leita'
hjálpar sér voldugri ríkja gegn
'ofureflinu. Norðurlönd hafa
yfirleitt ekki lagt krafta sína og
fjármuni í það að koma sér upp
morðtólum, sem í höndum smá-
þjóða hvort sem er aldrei geta
orðið þeim nein örugg vörn gegn j
árás af hálfu stórveldis. En þau j
hafa skapað íbúum sínum lífs-
kjör og siðmenningu, sem gnæf-j
ir langt upp yfir alt það, sem
þekt er á meðal hinna hervæddu
stóvelda. Norðurlönd hafa um
lengri tíma verið einskonar óasi
í eyðimörk vígbúnaðarins. Það
er þessi óasi, sem nú er verið
að eyðileggja, að minsta kosti í
bili, af þýzkum hermannastíg- j
vélum.
Það er sárt að horfa upp á sið-
leysið, ofbeldið og óréttlætið,,
hvar og hvenær sem það gerirj
vart við sig. En engir viðburð-
ir, sem gerst hafa síðan stríðið
hófst, hafa gengið okkur hér,
norður á íslandi eins nærri og
hið hróplega níðingsverk, sem j
nú er verið að vinna á norrænu j
frelsi og norrænni menningu j
með árásinni á nánustu frænd- j
þjóðir okkar. Við, sem erum;
ennþá smærri og varnarlausari
en þær, getum aðeins óskað og
vonað, að þær standist þrátt fyr- j
ir alt þá ógurlegu eldraun, sem
iþær eru nú í, og fái sem fyrst I
aftur þann frið og það frelsi, j
sem þær hafa kunnað betur með
að fara en felstar aðrar þjóðir
heimsins.—Alþbl. 10. apríl.
ABRAHAM LINCOLN
Eftir Náttfara
Framh. y(
New Salem
“Byrði betri
berrat maðr brautu at
en sé mannvit mikit.”
—Hávamál
“Út vil eg---”
Svo mælir æskan á öllum öld-
um en ellin er bundin við heima-
hagan og kann annað orðtak —
“Holt er heima hvað”. Ellin er
gleymin á sína eigin æsku og
hversu útþráin brann þeim í
brjósti á frumvaxtar skeiðinu.
Hún gleymir því líka að vér dá-
um þá einatt mest, er hleyptu
heimdraganum og leituðu að
fyllra og æfintýra ríkari lífi en
heimabygðin var líkleg að veita.
Okkur svellur móður í muna,
er við lesum um ættfeðurnar,
víkingana, er stefndu frá iströnd-
um og léttu ekki ferðum fyr en
suður í Miklagarði eða vestur í
Vínlandinu góða. Vér þóttumst
af þeim þjóðstofni, er berst til
landa og grundvallar norræna
menningu og ríki suður á Sikil-
ey, austur í Rússlandi, á Frakk-
landi, í Englandi og á írlandi en
nemur Grænland og finnur Vest-
urheim. Með heimasetu hefðu
þeir aldrei afrekað okkur því-
líks frama. Við þreytumst
aldrei að lofa dirfsku þeirra og
dugnað í ljóði og sögu. Samt
grunar okkur að sá listamálari
sé ófæddur enn, er draga muni
alsönnustu myndina af víkinga
skipinu í hafi; það skáldið ekki
byrjaður að yrkja, er ljáði þeim
verðugt lof; sá snillingur hefir
ennþá ekki séð dagsins ljós, er
getur samið algerlega viðeigandi
isögu þeirra, er sigldu sæinn án
áttavita.
En vér lokum augunum og
reynum að skapa okkur hugræna
mynd af slíkum hetjudáðum. —
Við sjáum hafskip með gínandi
trjónu út á regin hafi. Skipið
er svo undur lítið, í samanburði
við hafskip nútíðar og útbúnað-
ur allur . svo fátæklegur, en
mennirnir þeim mun stærri. —
Tæplega mundi nokkur nútíðar-
niaður trúa þvílíkri snekkju fyr-
ir lífi sínu á opnum sjó. Ein- (
sigld er skútan og illa hæf til!
'siglinga í mótvindi. Það er |
tjaldað yfir búlkann, þiljur í!
lyftingu, vindur í svellandi voð- j
um, eða þrælar undir árum, for-
inginn við stjórn. Alt lýtur vilja
hans, skipið og mannshöfnin.
Menn treysta honum til að sigr-
ast á öllum þrautum, yfirstíga
alla erfiðleika. Og hversu marg-
ar eru þær ekki þessar hættur er
bíða hafarans, á þeim timum.
Vindur, straumur, brim og boð-
ar leggjast á eitt við að vinna
honum grand. Óra leið er hann
kominn frá heima höfn, en enn
lengri sigling er fyrir höndum,
til ókunnra stranda þar sem
nýjar hættur bíða víkingsins.
“Því óvíst er að vita hvar óvinur
situr á fleti fyrir.” Hann bíður
kannske undir næsta nesi með
ofurefli liðsv en á landi óvígur
her. Þangað vill hann þó kom-
ast til að mæta þessum hættum.
Foringinn horfir til himins eftir
leiðarstjörnum en alt er byrgt í
þykku kólgukafi. Hann skimar
yfir hafið, en þar er ekkert að
sjá, nema hvíthrannaðar haföld-
urnar, æðandi hvæsandi þeyta
þær marlöðrinu yfir fleytuna,
eins og til að minna farmanninn
á hina köldu ægisgröf. Aldrei
dettur honum samt í hug að
snúa við og hverfa til heima
rannsins fyr en takmarkinu er
náð. Að deyja eða sigrast eru
einustu sæmandi endalokin á
þessum leiðangri. Við höfum
séð hetjuna, forföðurinn hugum
stóra og spyrjum ósjálfrátt
hvert ekki örli þó á eitthvað, í
eigin verund, er minni á ætt-
stofninn.
En það voru fleiri en norræn-
ir menn, sem sýndu hetjudáðir
og fundu löndin fyrir handan
hafið. Okkur verður hugsað til
spönsku, portúgölsku, frönsku
brezku og hollenzku sæfaranna
og fram í hugan koma ótal nöfn
af glæstum hetjum: Bartholo-
meu Deaz, Vasco de Gama, Ma-
gellan, Verrazano, Cabot, Car-
tier, Frobisher, Drake, Gook,
Hudson og Columbus.
Mestur þeirra allra var hinn'
síðast nefndi, ekki einungis sak-
ir afreka, heldur einnig mann-
dáða. Svo sterk var útþrá þessa
stolta manns að hann gekk fyrir
konunga og beygði kné sín í bæn,
er hann leitaði liðsinnis, til að
opna nýjar leiðir til Indlands
hins auðga. Menn hlógu að hon-
um, hirðfíflin hæddu hann og
klerkarnir héldu hann djöfulóð-
ann, þar sem hann hélt því fram
að umhverfis jörðina mætti
sigla, af því hún væri hnöttur
en engin flatkaka, þrátt fyrir
orð biblíunnar og ptolomisku
kenningarinnar um hið gagn-
stæða. Samt urðu það nú hinir
lærðu múnkar í La Ribida, er
fyrstir urðu til þess að leggja
honum liðsyrði. Viljamagn hans
yfirsteig allar torfærur. Ferd-
inand konungur og drotning Isa-
bella ljá honum skip og manna
þau illræðismönnum úr fangels-
unum. Engin nema afburða
maður mundi hafá getað haldið
þvílíku liði í skefjum. Við sjá-
um hann, siglandi ótrauður móti
hinu ókunna. Það liggur við
uppreisn í flotanum; allir eru
skelkaðir nema hann. Stálvilji
þessa íturmennis heldur öllu í
skefjum — og hann finnur Ame-
ríku.
Það er ekki einungis á sjón-
um, heldur einnig á landi, sem
útþráin kemur mönnum til að
kanna ókunna stigu; að yfirgefa
heimilið til að leita hins óþekta.
Við sjáum Marco Polo á leið til
Kína; Nensen, Perry, Amundsen
og Vilhjálm Stefánsson í íshafs
leiðangrum. Við Jespm hug-
fangnir um Livingstone og Stan-
ley í brunabelti skógunum og um
Sven Hedin á forboðnu ferðalagi
um Tibet.
Hætturnar freista þeirra ungu
en hamla þeim ekki. “Holt er
heima hvað” segja þeir gömlu.
Þeir benda á hætturnar og ófar-
ir annara en unglingarnir eru í
standi til að taka undir með
Bjomstjerne Bjornson. “Havde
jeg seiglet mit Skipet paa Grund
so var det dog deigligt at fare”,
(Þótt skipið sé strandað var
skemtileg ferðin.) Hið óþekta
er aðlaðandi, hið dularfulla
freistar manns því þar bíða æfin-
týrin.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BirgOir: Heary Ave. Eait
Sími 95 551—95 562
SkrifBtofs:
Henry’ og Argyie
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Til er eldforn, íslenzkur máls-
háttar: “heimskt er heimalið
barn”. Þekkingin glæðist, eftir-
tektin skýrist í langferðunum.
Tæplega hefðu þeir Darwin og
van Humboldt orðið þvílíkir af-
burða vísindamenn ef þeir hefðu
ekki verið jafn langförla. Og
víst voru það ferðamenn miklir,
á andlega víisu, er skygntust um
í himingeimnum til þess að finna
þar hin dýpstu rök tilverunnar,
þeir Copernicus, Kepler og Gal-
ileo. Sama er að segja um þá
er stóðu við stjórnvölinn, á þjóð-
fleytunni og stýrðu bezt í stór-
viðrunum. Þeir höfðu, allir ein-
hvern tíman sagt við feður sína:
“Út vil eg”, út í hinn örfandi
lífsstraum, út þar sem þysmiklir
vindar blása, svo mér lærist að
stýra. Auðvitað liggja ekki öll
brotthlaup til gagns og gæfu.
Þeim er æfinlega rashætt er
troða ókunna stigu enda heiman-
gerðin sjaldan sem skyldi. Mann
grunar sterklega að foreldrana
hafi stundum skort skilning og
samúð með náttúrukendum
barna sinna, til að reynast þeim
fullkomlega happasælir ráða-
nautar. — Að mimsta kosti get
eg ekki varist þeirri hugsun, er
eg les blaðaskrif um burtþrá
unglinga. — Þá sem skorti'r
skynsemi eða nærgætni til að
skilja annara þarfir geta aldrei
eignast annara traust.
Frarr.h
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
íslenzka vikublaðið
REGLUR UM ERLEND PENINGA SKIFTI
MIKILSVERÐ TILKYNNING
Eins og tilkynt hefir verið af fjármálaráðherra, hafa reglur um erlend
peningaviðskifti árið 1940, verið löggiltar af stjórnarráðinu eins og heim-
ilað er í herlögum landsins (War Measures Act).
Nema því aðeins að undantekning sé veitt frá reglu þessari, verður
hver búandi maður í Canada, sem 1. maí 1940 hefir nokkra erlenda peninga
í fórum sínum, til eignar eða umráða, iog hvort sem í Canada eru eða
erlendis, að selja þá peninga undir eins þar til völdum stofnunum (þ. e.
löggiltum böknum) og verður fyrir þá borgað í canadiskum dollurum á
verði því sem ákveðið hefir verið af Foreign Exchange Control Board.
“Erlendir peningar”, að því er reglu þessari kemur við, eru allir
peningar (excluding coin) aðrir en canadiskir og heyra þar til: banka-
seðlar, póst-ávísanir, peninga-ávísanir, banka-ávísanir, ferðamanna-ávís-
anir, fyrirfram borguð verðbréf, bankavíxlar og önnur svipuð verðbréf,
sem greiðanleg eru í erlendum peningum; það felur einnig í sér hvaða
fjárhæð sem er í erlendum gjaldeyri, sem íbúi þessa lands hefir nokkurn
rétt til greiðslu á, hvort sem er með bankainnleggi, láni eða annari greiðslu
í banka, sparisjóði, Trust-félagi, lánfélagi, hjá eignabrakún (stockbroker),
hjá kaupmanni, sem ávaxtar fé, eða öðrum svipuðum fjármálastofnunum.
Regla þessi krefst ekki sölu á neinum útlendum eignum.
Regla þessi áhrærir ekki erlent fé, innlegg eða verðbréf, sem eru eign
manná sem ekki eiga heimili í Canada. Og til frekari tryggingar, er því
lýst yfir í reglu þessari, að menn sem hér eru ekki til heimilis, en eru í
heimsókn til Canada á skemtiferð eða í viðskifta-erindum, fyrir tímabil,
sem ekki fer fram úr sex mánuðum á árinu, teljast ekki eiga hér heima,
að því er reglu þessa áhrærir, nema því að eins að persónan hafi við
komu sína hingað, ákveðið að verða hér framvegis til heimilis.
Enginn íbúi er skyldaður til að selja erlendar eignir sínar, ef hann
fullnægir kröfum Foreign Evchange Control Board um það, að hann hafi
haft hið erlenda fé 1. maí 1940, aðeins sem umboðsmaður eða agent erlends
borgara í höndum sínum, og að hinn erlendi eigandi hafi ekki komist yfir
eignina af hérlendum borgara síðan 15. sept. 1939, nema á þann hátt, er
stjórnarnefndin (the Board) telur reglunni samkvæmt.
Ef sérstaklega stendur á, er svo ráðgert í Section 1 (b) í reglu þess-
ari, að íbúi, sem ekki er canadiskur borgari, geti verið undanþegin, en að-
eins þó með því að sækja um þá undanþágu og ef hún fullnægir kröfum
stjórnarnefndar.
Af vátryggingarfélagi, stofnuðu í Canada, er ekki krafist, að það
selji erlendan gjaldeyri sinn sem það þarf með til að gera sín viðskifti
utan Canada.
Frekari upplýsingar eru fáanlegar hjá útbúum löggiltra banka. Hver
íbúi, sem nokkurn erlendan gjaldeyrir á eða hefir undir höndum 1. maí
1940, hver sem f járhæðin er, ætti ða ráðfæra sig við banka sinn hið bráð-
asta til þess að fullvissa sig um, að hve miklu leyti regla þessi áhrærir
hann.
FOREIGN EXCHANGE CONTROL BOARD