Heimskringla - 24.07.1940, Side 4

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. JÚLÍ 1940
Heímakrittgla
(StofnuO 1886)
Kemur út A hverjum miBvikudegt.
Elgendur:
THE VIKXNQ PRESS LTD.
I53 00 153 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimia 86 537
VerS blaðslns er $3.00 árgangurlim borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 vlSsUfta bréf blaSlnu aSlútandl sendlat:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Helmskrlngla” ls published
and prlnted by
THE VIKIVO PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 24. JÚLÍ 1940
Á IÐAVELLI
Á íslendingadegi í Árborg, 2. ágúst 1926
flutti St. G. St. kvæði um Nýja'ísland. í
því eru þessar ljóðlínur:
Hér mætast kveld og morguns rönd
sjálfs minninganna heims--------
Hvaða minninga heims? Þess er fslend-
ingar hafa búið í frá því er þeir komu
fyrst til þessa lands. Koma skáldsins til
Nýja-íslands minti hann á þetta, að þar
hófst landnám og að þar er elzt íslenzk
bygð hér vestra, heildar minningaheimur
landans vestra í sæld og sorg.
íslendingadagur Norður-Ný-fslendinga
hefir nú verið haldinn nokkuð á annan
tug ára á Hnausum, á stað þeim, er dr. S.
E. Björnsson í Árborg gaf nafnið Iða-
völlur. Þangað hafa bygðarmenn og hópar
úr öðrum bygðum sótt þjóðhátíðardag Ný-
íslendinga árum saman, og fundið það
sama og skáldið, að þarna var íslenzkur
minningaheimur, sem vert var fyrir ís-
lenzkar sálir að koma í og dreyma á ný um
alt sem þeim var og er kærast og bezt.
“Hvað alt var þarna íslenzkt”, var á vörum
manna lengi eftir að þeir sóttu þjóðminn-
ingardag á Iðavelli.
Á þessu ári halda Bifrastarbúar, eða
Norðurbygðar Ný-fslendingar þjóðminn-
ingardaginn laugardaginn 3. ágúst á Iða-
velli, en sá staður ér í grend við Hnausa.
Hann er á bökkum Winnipegvatns. Er
það almikill skemtigarður og á íslendinga*
dagurinn landið, hafði keypt það til þess
að vera ekki á sífeldum hrakningi með
daginn. Hefði betur farið en raun er víða
á orðin, ef fleiri bygðir hefðu það gert.
Maður vonar, að sú tilraun, kostnaður og
erfiði, sem samfara því hefir verið að
eignast þarna sama stað fyrir fslendinga-
daginn, verði ríkulega launað með þeim
einu launum, sem æskt er eftir fyrir það,
að það tryggi þjóðminningarhátíðinni hér
framtíð eða lengri aldur að minsta kosti
en ella. í garðinum eru stórir sléttir vellir
til íþrótta og að baki þeim skógur með
lundum hér og þar. Ennfremur er í þess-
um garði sumarheimili barna, svo jafn-
framt unaðslegu umhverfi býður æskan
gestina velkomna.
Um skemtanir dagsins skal vísað til aug-
lýsingar á öðrum stað í þessu blaði. Að G.
J. Guttonnsson skáld og G. S. Thorvaldson
lögfr. eru þar með ræður, er nægileg
trygging fyrir góðri skemtun auk alls
annars.
Sjáist landar á Iðavelli 3. ágúst.
voveiflegt til umhugsunar. Hjá miklum
mannfelli fer ekki, að því, er séð verður,
nema eitthvað sérstakt og óvænt hendi.
Ofanskráð orð eru tekin úr skýrslu, er
Herbert C. Hoover, fyrverandi forseti
Bandaríkjanna, hefir samið. Eins og menn
muna, var honum falin umsjá Belgíu eftir
stríðið 1914—1918, að því leyti er áhrærði
að afstýra hungri og mannfelli. Fyrir
þetta starf sitt í þágu nauðþurftarlýðs
Evrópu, var hann viðurkendur um allan
heim. Hörmungar slíks fólks skilja lík-
legast fáir sem hann. Orð hans eru því
þung á metum. Og hann er enn, þó illa
sé af Hitler þegið, að reyna að draga sviða
úr sárum belgisku þjóðarinnar. Þegar
Belgía gafst upp og var ofurseld nazistum
í s. 1. maímánuði, var aðeins 50 daga forði
af vistum til í landinu.
í skýrslum Hoovers segir ennfremur: Á
Pólland réðist Hitler um það leyti, er
bændur voru að sá vetrarhveiti sínu. Kar-
töflu-uppskeran í Þýzkalandi eyðilagðist
af skorkvikindum (Colorado beetle). —
Þurkar hafa hamlað grassprettu í Dan-
mörku, Noregi og Hollandi; fóðurbirgðir
eru litlar og hafa gripir þessvegna mjög
fækkað. í Donár-héruðunum er uppskera
einum þriðja minni, en vanalega, eða um
3,540,000 tonn; hrifsa nazistar það nálega
alt saman. íbúar Donár-héraðanna mega
svelta fyrir þeim; hýrast þeir nú þegar í
skugga kornbúra sinna dauðvona, krjúpandi
á kné fyrir Hitler að biðja hann um hnefa-
fylli af þeirra eigin hveiti í hleif handa
sér til næsta dags.
Þar sem uppskera í Evrópu varð ekki
fyrir þvílíku skakkafalli og hér um ræðir,
varð hún það af völdum stríðsins. Þegar
herjað er, er vanalega ekkert eftirskilið
af neinu sem ætt er. Það sem herliðið
ekki étur, það eyðileggur það. Það eru
enn engar skýrslur við hendina, er sýna
hvað mikið var eyðilagt af jarðargróðri og
hvað mikið drepið af skepnum í eldhríð
Hitlers í Belgíu. Um það getur ekki hin
annars fróðlega skýrsla Hoovers. Heldur
veit enginn hvað mörg hundruð þúsund
tonn af hveiti var eyðilagt af bændum,
áður en þeir flýðu jarðir sínar, undan her-
sveitum Þjóðverja. En að það hafí numið
ógrynnum, má reiða sig á. Hungrið sem
Hoover spáir, hefir eftir þessu að dæma við
nokkuð að styðjast.
í blaðinu Le Temps á Frakklandi, var
s. 1. laugardag þjóðin vöruð við því, að til
matvælaskorts horfði. Sagði blaðið ótt
ganga á vara-birgðirnar og birti mótmæli
gegn því að Þjóðverjar tækju meira, en
þeir hefðu þegar gert af vöruforða Frakka.
Það er stundum að því spurt hvort að
skipulag Hitlers sé í nokkru lakara en það,
sem menn í lýðræðislöndum eigi við að
búa. Um samanburð er þar ekki neinn að
ræða. Það er ekki um neitt skipulag að
tala hjá Hitler nema það er nær til hersins.
Og herinn notar hann til að ræna friðsamar
nágrannaþjóðir sínar öllu því er þær fram-
leiða og bæla og kúga þær andlega. Það
geta verið gallar, og eru vissulega, á okkar
lýðræðisskipulagi. En mikið mundu nú
þjóðirnar, sem Hitler hefir læst í ránklær
sínar, gefa fyrir að eiga við það frelsi að
búa, sem við eigum, og þær áttu einu
sinni, með öllum þess göllum.
lítið, svo á því var ef til vill lítið mark
takandi. Hitt er meira, að því nánar sem
við kynnumst því í sjón og raun með dvöl
okkar hér, því meiri ástæða virðist oft til
að líta á það eins og við gerðum, sem
undraland, eins og það bendir til sem frá
er sagt sér að ofan.
GUÐNÝ GUÐMUNDS-
DÓTTIR STEVENS
Ef satt er, sem sumir halda fram, um að
Roosevelt forseti hafi verið valinn af því
að enginn hafi líklegri þótt til að bera
sigur úr býtum við Wilkie, má ætla, að í
kosningunum syðra í haust, verði duglega
barist.
MÁLMAR í MANITOBA
Manganese heitir málmur, sem mikils-
verður er til að herða stál. Hann er því
stríðsvara. í Manitoba fanst hann nýlega
í hlíðum Riding Mountains, austur af
þorpinu Russel. Er verið að rannsaka,
hve víðtæk og hvers verð jarðlög þessi séu.
Sum sýnishornin, sem tekin hafa verið,
sýna að mikið er af málmi þessum í þeim.
Til þessa hafa málmleitarmenn látið sig
mestu varða gullið, silfrið, eirinn og sínk-
ið, sem í sumum stöðum finst innan um
þennan áminsta málm. En manganese,
tungsten, tin og beryl (einskonar gim-
steinn), hafa áður fundist í þessu landi,
en verið lítill gaumur gefin, vegria þess,
að á friðartímum hefir verið hægt að fá
þessi efni ódýrari annar staðar. Nú þegar
heimsviðskiftin eru mjög miklum erfiðleik-
um háð, vegna stríðsins, er alt öðru máli
að gegna. Og þetta fylki sem önnur, gera
sér nú mat úr öllu, sem að einhverju leyti
er nothæft til hernaðar.
Þessi fundur manganese í Manitoba ný-
lega, virðist benda til, að nokkuð sé hér enn
ógert að því er að jarðfræðilegum rann-
sóknum lýtur.
(Æfiminning)
Stjórnir flestra landa væru fyrir löngu
búnar að taka öll viðskifti í sínar hendur,
ef svo stæði ekki á, að þau eru, í höndum
einstakra manna, aðal-tekjulind stjórnanna.
—Montevideo News.
BÆNDUR ÞJÓÐRÆKNIR
“Bretaveldi er eina sívirka alheims-
stofnunin, er að því stefnir, að halda uppi
lögum og rétti á þessari reikistjörnu----”
Svo fórust Dorothy Thompson orð í út-
varpsræðu, er hún flutti s. 1. sunnudag frá
Montreal.
f einu héraði Suður-Alberta fylkis áttu
bændur nýlega fund með sér. Þeir komu
sér saman um að gefa Canada vissan hluta
uppskeru sinnar í þágu stríðsins. Eftir
því sem fróðum mönnum telst til, af upp-
skerumagni undanfarinna ára að dæma,
fer nærri að gjöf hvers bónda nemi eitt
hundrað dölum á þessu hausti.
“Á fundinum”, segir blaðið Herald, “voru
saman komnir fulltrúar frá flestum þjóð-
arbrotunum er þetta land byggja. Margir
bændanna voru fæddir í löndum þeim, sem
nú eru óvinir Breta. En eigi létu þeir sinn
hlut minni vera fyrir það. Þeir virtust eigi
síður áhugasamir en aðrir um að verja
frelsi fóstrunnar; kunna þéir ef til vill að
meta það meira en ýmsir hér fæddir,
vegna þess að þeir hafa sínu meiri reynslu
af því hvað ófrelsi og kúgun er.”
Að Canadamenn af öllum stéttum hugsi
þannig, er að verða ljósara með hverjum
degi. Verkmannasamtök ýms eru að veita
af fátækt sinni stuðning sinn í þágu stríðs-
ins og hinir hetur megandi hafa margir
sýnt sig fúsa til að starfa endurgjaldslaust
hjá stjórn landsins fyrir þetta sama mál-
efni. Þjóðin virðist einráð og ákveðin og
standa sameinuð í baráttunni fyrir frelsi
sínu og mannkynsins.
Á SKÍÐUM 1 JÚLÍ
“Við stöndum nú einir uppi í bardag-
anum fyrir lýðræðinu og frelsinu í heim-
inum, en við gerum það ekki fyrir oss
eina.” Þessi eftirtektaverðu og sönnu orð,
stóðu í ræðu, er Winston Churchillí for*
sætisráðherra Breta hélt í útvarp nýlega.
HALLÆRI AF YÖLDUM HITLERS
Hungur og hallæri eru fylgjur Hitlers í
Evrópu. Hvert sem hann hefir farið, hefir
verið hægt að rekja slóð hans á því, að þar
hefir alt verið reitt og ruplað af þjóðun-
um ,og þær skildar eftir vistalausar eða
litlar, og hafa soltið hálfu og heilu hungri.
Hvað þessara hernumdu þjóða bíður á kom-
andi vetri, er auðsætt. Nazistar hrifsa ó-
mælt af uppskeru Frakklands og Donár-
héraðanna, af nautakjöti og mjólkur-afurð-
um Noregs og Danmrekur og svínakjöti
Hollands og Belgíu,/svo að nú þegar ber
orðið á þröng og skorti í búum þessara
þjóða. Hvernig um þær fer þegar hinn
langi og kaldi Norðurálfuvetur, hefir í
hlað riðið, er í sannleika of sorglegt og
Um miðjan júlí mánuð stóð frétt í blöð-
unum um það, að ferðaleiðangur hefði
heimsótt Jasper þjóðgarðinn í Alberta-
fylki; hafði hann sér til skemtunar, að
renna sér á skíðum í grend við stað þann
er heitir Maligne Lake. Þetta kann að
þykja álíka sennilegt og sumar stríðs-
fréttirnar nú á tímum, en eigi að síður er
það sannleikur, að skíðaferðir í Kletta-
fjöllunum að sumrinu, eru að fara í vöxt.
í maí, júní og júlí má þarna heita bæði
sumar og vetur í senn, að minsta kosti að
því er skemtanir þessara árstíða snertir.
Ferðagestirnir geta klifið þar snæþaktar
hlíðar, fjöll og jökla, ef þeim svo sýn-
ist á sama tíma og sumarið bíður þeirra við
fjallsræturnar með angan villiblóma, fugla-
söng og hinum marglitu eirðarlausu fiðr-
ildahópum. f fréttinni var þess getið, að
slíkar skemtiferðir og hér um ræðir, færu
mjög í vöxt. Að við þær sé eitthvað ferskt,
nýtt og hressandi er ekki að efa.
Heima á íslandi rendum við dreymandi
augum til Canada og litum á það sem
undraland. Við þektum það þá að vísu
Að Evrópumaðurinn sé að verða aftur
að apa, eins og maður nokkur sagði nýlega,
hefir ekki við neitt að styðjast. Apar
skjóta aldrei öðru á menn en hnotum.
* * *
Grein um ísland, skrifar Earle P. Han-
son í fylgirit blaðsins Christian Science
Monitor, 8. júní 1940. Efni greinarinnar
er um ísland sem áfanga á flugleiðinni
frá Evrópu vestur um haf og vaknaðan
áhuga fyrir því máli bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum. Greininni fylgja þrjár
myndir; er ein þeirra af Reykjavík og nær
yfir þvera síðu ritsins.
* * *
Sala á osti hefir aukist mjög mikið til
Englands. Eftir viðskiftasamningi Can-
ada og Bretlands, voru kaupin ákve^Sin
1,500 tonn í maí og 3,000 tonn í júní. Við
þetta hefir nú verið bætt pöntun fyrir
1,500 tonnum á þessum tveim mánuðum.
Hefir búnaðarráð sambandsstjórnarinnar
bent bændum á það, sem hægt eiga um
hönd með að senda ostagerðarhúsum mjólk
sína, að þera það um skeið, til þess að hægt
sé að verða við kröfum Breta. Fyrir smjör
er sögð lakari sala á Bretlandi, vegna þess,
að sú vara má heita skömtuð úr hnefa.
Þann 17. júní síðastliðinn and-
aðist að heimili tengdasonar síns
og dóttur, Mr. og Mrs. Þorsteins
Olivers, í Winnipegosis, Man.,
ekkjan Guðný Guðmundsdóttir
Stevens, rúmlega níutíu ára
gömul.
Guðný var fædd í Reykjavík
24. maí 1850. Foreldrar hennar
voru Guðmundur Nikulásson
ættaður úr Reykjavík, og Sigríð-
ur Steingrímsdóttir, ættuð
Skagafirði. Bjuggu þau
Vatnsleysuströndinni sex ár, en
fluttust svo til Seyðisfjarðar og
bjuggu á Bæjarstæði. Þar dó
Stefán árið 1898. Eftir dauða
hans var Guðný með börnum sín-
um nokkur ár á Þórarinsstaða-
eyrunum í Seyðisfirði, þar til
hún fluttist vestur um haf með
tveimur dætrum sínum nokkru
eftir aldimótin. Átti hún
heima í Winnipeg og á Gimli til
ársins 1916, er hún fluttist til
Winnipegosis til dætra sinna,
sem þá voru komnar þangað. Þar
dvaldi hún til dauðadags lengst
af, átján ár, hjá þeim Þrosteini
og Ingiríði Oliver.
Börn Stefáns og Guðnýjar
voru fimm, tvö dóu í æsku en
þrjú lifa, Ásgeir, sem á heima á
Seyðisfirði, Ingiríður, sem áður
er nefnd, og Kristín, kona Krist-
ins Oliver, sonar Þorsteins, og
eiga þau heima í St Charles
skamt fyrir vestan Winnipeg,
þar sem Kristinn stundar refa-
rækt. Guðný var ein af ellefu
systkinum, og munu þau öll vera
dáin nú. Auk barna hennar lifa
hana fjögur barnabörn og fimm
barnabarnabörn.
Guðný var framúrskarandi
dugnaðarkona alla sína æfi. Fór
hún kornung að vinna fyrir sér
og vann að heita mátti fram á
síðasta dag. Tók hún aldrei elli-
styrk, þó að hún vitanlega ætti
þess kost, og var engum til byrði.
Hún var heilsuhraust fram undir
það síðasta, var á ferli daglega
og með fullu ráði og rænu alveg
fram á dauðastund. Gekk hún
um úti fyrir húsinu kvöldið, sem
hún veiktist, og var dáin eftir
nokkrar klukkustundir. Hún var
geðprýðis kona, rólynd og eink-
ar vingjarnleg í umgengni við
alla; og var sem þessir eigin
leikar hennar yrðu því skýrari
og ákveðnari sem hún lifði leng-
ur. Var elli hennar löng og frið-
sæl í skjóli dætra hennar, sem
sýndu henni staka ræktarsemi.
Æfistarf hennar var mikið og
stundum erfitt, því fyrri hluta
æfinnar mun hún oft hafa átt
við mikla fátækt að búa. En
þrátt fyrir erfið lífskjör hélt hún
ávalt jafnlyndi sínu. Hún naut
mikillar virðingar og einlægrar
vináttu allra þeirra, sem kyntust
henni.
Guðný var jarðsungin í Win-
nipegosis, að viðstöddum fjölda
mörgum vinum hennar og fjöl-
skyldunnar, af séra Guðm. Árna-
syni. Enskur prestur þar bú-
settur flutti einnig ræðu við út-
för hennar.
G. Á.
Þórarinn Guðnason I. eink.
160J stig.
Þórður Oddsson II. eink. betri
125f stig.
Úr lagadeild:
Benedikt Sigurjónsson I. eink-
138f stig.
Prófi í forspjallsvísindum
luku þessir- stúdentar:
I. ágætiseinkunn hlutu:
Bergþór Smári, Björn Guð'
brandsson, Jón Gunnlaugsson,
Richard Thors, Margrét Stein-
grímsdóttir, Teodoras Bieliask-
inas, Björn Sveinbjörsson, Helgi
Halldórsson, Logi Einarsson,
Emil Björnsson, Matthías Ingi'
a bergsson, Ólöf Benediktsdóttir,
Unnur Samúelsdóttir.
I. einkunn hlutu:
Henrik Linnet, Jón Guð'
mundsson, Grímur Jónsson, Guð*
jón Kristinsson, Sigfús Guð'
mundsson, Sveinbj. Sveinbjörns'
son, Þorst. Valdemarsson, Jón
Bjarnason, Kristj. Theodórsd.,
Magnús Þorleifsson, Sigurður
svo Magnússon, Guðrún Gísladóttir,
Ragnar Þórðarson, Ingvi Þ.
Árnason.
II. einkunn betri hlutu:
Gunnlaugur Þórðarson, Jó'
hann Benediktsson, Kristinn
Gunnarsson, Sigurður Jónsson,
Svavar Pálsson, Valdimar Guð-
jónsson.
11. einkunn lakari hlutu:
Guðrún Stefánsdóttir, Halldór
Þorbjörnsson, Sigurður Sigurðs'
son.
Tveir stúdentar stóðust ekki
prófið.
SIGURÐUR PÉTURSSON
ISLANDS-FRÉTTIR
Prófum í Háskóla
Reykjavíkur lokið
Háskólaprófum er lokið fyrir
nokkru.
Embættisprófi luku þessir
stúdentar:
Úr guðfræðideild:
Árelíus Nielsson I. eink. 125J
stig.
Stefán V. Snævarr I. eink. 105
stig.
Úr læknadeild: »
Ólafur Bjarnason I. eink. 160J
stig.
Ragnar Ásgeirsson I. eink. 151
stig.
Sigrún Briem I. eink. 154$ st.
Skarphéðinn Þorkelsson I.
eink. 165 stig.
Hinn 23. júní s. 1. andaðist a
spítalanum á Gimli, Sigurður
Pétursson, frá Árnesbygð. Hann
var fæddur á Ingveldarstöðum i
Skagafjarðarsýslu á íslandi 27-
sept. árið 1862. Faðir hans var
Pétur Árnason, sem þar bjó. —
Þrettán ára gamall fluttist Sig"
urður sál. til frænda síns, Þor-
valdar Þorvaldssonar í Rein í
Hegranesi, vestur um haf fluttist
hann árið 1883 og settist að hjá
föður sínum, sem þá var fluttur
vestur um haf og bjó í Árnes'
bygð.
Sigurður heitinn kvæntist Þór'
unni Long og er hún dáin fyrir
nokkrum árum síðan. Þau bjuggu
á landi því, sem Árnastaðir eru
nefndin, og þar bjó Sigurður um
tíma, eftir að samvistum þeirra
hjónanna sleit. Hin síðustu 10
árin átti hann heima í Odda í
Árnesbygð hjá frændkonu sinni
Mrs. Guðrúnu Johnson og börn-
um hennar. Þessi síðustu ár var
hann mjög farinn að heilsu, þjáð'
ist af liðagigt og var ellihrumur,
en banamein hans var krabba'
mein. Sigurður sál. var skyn-
samur maður og hæglátur í fram'
komu og vinsæll af nágrönnum
sínum. Hann var bókhneigður
og las mikið hin síðustu ár æf'
innar, þegar heilsan var farin og
ellin meinaði honum að starfa
lengur. Hann var maður stað-
fastur í lund við þær skoðanir, er
hann veitti fylgi sitt, og aílra
manna greiðugastur þar sem
hann gat hjálpað.
Hann var jarðaður frá Sam'
bandskirkjunni í Árnesi að við'
stöddum mörgum vinum og
sveitungum og hvílir í grafreit
Árnesbygðar.
E. J. Melan
í Washington hefir verið frá
því skýrt opinberlega, að Banda-
ríkjastjórn eigi í smíðum stærstu
hernaðarflugvél í heimi. Vélin
er smíðuð hjá Douglas Aircraft
Corporation. Flugvél þessi
verður með fjórum hreyflum.
Sjálf flugvélin verður 70 smá*
lestir og á að geta flogið í einum
áfanga frá New York til Evrópu
með fulla hleðslu af sprengjum,
en það er hvorki meira né minna
en 28 smálestir, sem vélin á að
geta borið af sprengjum. Véla'
orkan verður 6000 hestöfl, og
hraðinn um 300 km. á klukku-
stund. 10 manna höfn verður á
þessari risa hernaðarflugvél'.