Heimskringla - 26.03.1941, Side 3

WINNIPEG, 26. MARZ 1941
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
ust þau til Ameríku og settust
að í Geysisbygð í Nýja-lslandi.
Bújörð þeirra þar var nefnd
Geysir. Þar bjuggu þau vel um
sig og komust í góð efni, þegar
fram liðu stundir, og voru þar
í næstum 25 ár, eða þar til í:
maí 1919, að þau brugðu búi og!
fluttust vestur til Elfros í Sask-1
atchewan, þar sem tveir af son-;
umþeirra (þeir Jóhannes lækn-|
ir og Ásbjörn) voru þá búsettir.
í Elfros dvöldu þau í rúm tíu
ár og voru til heimilis hjá Jó- (
hannesi og Sigríði konu hans. í .
ágúst (eða september) árið^
1929 fluttust þau aftur til Nýja-
íslands og voru eitt ár hjá Jóni
syni sínum í Geysisbygð. En í I
ágústmánuði 1930 fóru þau til
Sigríðar dóttur sinnar, og Guð-
mundar manns hennar, í River-
ton, Man., og voru hjá þeim,
það sem eftir var æfinnar. Páll
andaðist þann 10. maí 1938.
Jónanna andaðist að heimili
Sigríðar dóttur sinnar þann 28.
desember 1940. Hún var þá
búin að vera mjög heilsuveil
(og lengstum við rúmið) í átta
ár, eða frá því í júní 1932. Út-
förin fór fram að heimili dóttur
hennar í Riverton, og frá kirkju
Geysis-safnaðar, á gamlársdag
að viðstöddu fjölmenni. Hún
var jarðsungin af séra Sigurði
Ólafssyni.
Eg kyntist þeim Páli og Jón-
önnu skömmu eftir að þau
komu vestur um haf, og eg var
í nágrenni við þau fyrstu níu
árin, sem þau voru í Nýja-
íslandi, og sjö síðustu árin, sem
þau voru í Elfros, Sask. Eg
gleymi því aldrei, hvað mér
þótti það ávalt skemtilegt og
ánægjulegt, að koma á heimili
þeirra. Á heimili þeirra var
tekið á móti öllum með opnum
örmum gestrisninnar. Góð-
gerðasemi þeirra og greiðvikni
var jafnan viðbrugðið, og öllum
varð hlýtt til þeirra, sem nokk-
ur kynni höfðu af þeim, því að
þau höfðu svo mikla mann-
kosti, og það var svo mikið af
sannri göfgi og hreinskilni í
öllu þeirra lífi.
Jónanna var mæt kona og
gáfuð, og vel að sér til munns
og handar, og hafði framúr-
skarandi gott minni. Hún var
iðjusöm með afbrgiðum, og
heimili hennar bar vott um
þrifnað og reglusemi. Hún
sagði mér það einu sinni, að í
föðurgarði hefði hún snemma
lært ótal margt, sem kom henni
að góðu gagni, þegar hún
komst á fullorðins árin og fór
að búa. Hún var bókhneigð og
prýðisvel að sér í íslenzkum
bókmentum að fornu og nýju,
og kunni utanbókar fjölmargar
sögur, mörg söguljóð og ótal
kvæði, andleg og veraldleg. —
Þau Páll og Jónanna lásu mikið
góðar bækur og blöð og tíma-
rit, bæði á íslenzku og dönsku,
einkum á síðari árum, eftir að
þau brugðu búi. Og þau lásu
þær bækur með athygli og
ræddu um efni þeirra með góð-
um skilningi og dómgreind. —
Og oft dáðist eg að því, hvað
Jónanna stílaði vel sendibréf.
Hún sagði svo vel og skilmerki-
lega frá, að unun var að lesa
bréf hennar.
Eitt var það sérstaklega,
öðru framar, sem Jónanna bar,
fyrir brjósti, eftir að börnin
hennar komust á skóla-aldur,
og það var það, að þau næðu
góðri mentun, því að hún vissi,
að börnin hennar voru vel gef-
in og gáfuð og námfús. Á þeim
árum, sem börn hennar voru á
skóla-aldri, voru efni ennþá
fremur lítil og ástæður allar
næsta erfiðar, til þess að geta
kostað þau til náms á æðri
skólum. En elzti sonur hennar
var um skeið alþýðuskóla-
kennari, stundaði nám við
lærðan skóla, tók próf í læknis-
fræði, og hefir verið læknir í
rúm þrjátíu ár. Og Sigríður
dóttir hennar náði líka góðri
mentun og var um tíma skóla-
kennari. Og öll hafa börn
hennar komist vel áfram.
Og eitt af því, sem einkendi
Jónönnu, var það, hvað hún var
trygglynd og vinföst; og hún
var jafnframt yfirlætislaus og
hreinhjörtuð og alveg laus við
allan tvíveðrungskap. Hún vildi
ætíð láta gott af sér leiða og
færa alt til betri vegar, og
hjálpa þeim, sem bágt áttu.
Og hún var sannur vinur vina
sinna. Hún var trúhneigð og
kirkjurækin og hafði mikinn
áhuga á ýmsu, sem að trúmál-
um laut. — Sálarkröftum hélt
hún til hins síðasta. Sigríður
dóttir hennar segir í bréfi til
mín, að hún hafi ávalt verið
andlega hress og skýr, þrátt
fyrir vanheilsu hennar hin síð-
ustu ár æfinnar, og að hún hafi
altaf lesið íslenzku vikublöðin
og getað vel fylgst með því,
sem þau gátu um, að væri að
gerast í heiminum.
Æfistarf Jónönnu var mikið
og göfugt, og hún gaf svo fag-
urt eftirdæmi, að mikið má af
því læra. Og margir munu
lengi minnast hennar með
hlýju vinarþeli og þakklæti.
J. Magnús Bjarnason
HUGLEIÐINGAR UM
SÖGUMÁLIÐ OG
FLEIRA
Eftir Jón úr Flóanum
AGORDAT NÚ I HÖNDUM BRETA
Hernám Agordat af Bretum og indverska hernum, er
alvarlegt fyrir ítali. Borgin er við járnbraut í Eritrea, er
liggur austur að Rauða hafi.
Þetta gefur Bretum stjórn á járnbraut, sem mikilvæg
er fyrir stjórn Eritrea. Hvernig borgin lítur út, sézt á
þessari mynd.
Kæra Heimskringla:
Það er orðið nokkuð langt!
síðan eg hefi sent þér nokkuð
til birtingar; enda býst eg við,
að það hefði verið til lítils með-
an alt þetta ræðuflóð frá þjóð-
ræknisþinginu fyllir alla þínaj
dálka. . . . Já, mikil er sú
mælska. . . . Ekki svo að skilja,
að eg sé nokkuð að setja út á
þessar ræður; það sæti ekki á
mér. Ræðurnar eru góðar. En j
samt vildi eg leyfa mér að segja;
ræðuskörungum, sem nýkomn- j
ir eru frá Isjandi, svona í allra
mesta bróðerni, að sumir af
okkur vita meira um ísland
heldur en þeir halda að við vit-;
um. En það er nú kannske
ekki von að þeir viti það. Jæja,
mér er nú næstum orðið innan
brjósts eins og strákhnokkan-
um, sem sat í kirkju undir
ræðu prestsins, þar til hann
stóðst ekki lengur mátið, og
sagði svo hátt að allir í kring-í
um hann máttu heyra: “Ætlar
andsk. maðurinn aldrei að
hætta.”
Já, eiginlega er það nú “sögu-
málið”, sem eg ætlaði að tala
um. Það er svo mikið um það
talað núna, að eg finn mig eins
og knúðan til að leggja orð í
belg, þó að það komi mér raun-
ar ekkert við; því ekki býst eg
við að míns nafns verði getið í
þeirri sögu. . . . Já, eg hefi
hlustað á tal manna um þetta
mál núna þessar síðustu vikur,
og svo hefi eg lesið ritdómana,
og meira að segja söguna
sjálfa. Eg ætti svo sem að geta
sagt álit mitt í málinu, en samt
ætla eg ekki að gera það, af
því eg er hræddur um að eng-
inn lifandi maður tæki nokk-
urt tillit til þess. Og til hvers er
að vera að segja það, sem mað-
ur veit fyrirfram, að ekkert
tillit verður tekið til? Eg ætla,
sem sagt, að segja aðeins það
sem eg hefi heyrt. Og það er
nú svona sitt af hverju; því að
um annað hefir varla verið
meira talað, hvar sem tveir eða
þrír hafa verið saman komnir
þarna á Sargent; og má þó
segja, að það er margt skrafað
á því stræti, þegar landar hitt-
ast þar.
Dómararnir eru mjög mis-
jafnir, eins og við er að búast.
Sumum finst þetta bara engin
saga og segja, að höfundurinn
kunni alls ekki að rita sögu. En
aðrir halda því fram, að að-
finslurnar séu ekki einungis ó-
þarfar, heldur séu þær gerðar
af einskærum illvilja og í þeim
tilgangi einum að eyðileggja
alt fyrirtækið. Eg er nú eng-
inn sagnfræðingur og þvi síður
er eg hjartnanna og nýrnanna
rannsakari, svo eg get ekkert
sagt um tilgang manna í þessu
máli; en eg er samdóma þeim,
sem segja, að úr því sé verið að
skrifa sögu okkar Vestur-ls-
lendinga, þá ætti sagan að vera
um okkur, en ekki eitthvað
annað. Vitanlega er það satt,
að Hrafna-Flóki og aðrir bús-
kussar í fornöldinni settu á
guð og gaddinn og drápu svo úr
hor, þegar harðir vetrar komu;
og það hafa islenzkir bændur
gert fram undir þessa síðustu
daga. En kemur það okkur
Vestur-lslendingum eigin-
lega nokkuð við? Jú, eg er nú
ekki frá því, að það sé sögulegt
samhengi í öllum þessum hor-
og harðinda-bálki frá land-
námstíð og niður til vestur-
ferðanna. Og allir vita, að
margir fluttust vestur um haf
vegna harðinda; svo oft er búið
að segja manni það. En það
mætti sjálfsagt finna sögulegt
samhengi alla leið aftan úr
steinöld, ef bara það væri nokk-
ur saga til um okkar forfeður
1 áður en þeir námu land á ís-
landi. Okkur vantar bara
heimildirnar til þess að geta
byrjað söguna nógu snemma.
. . . Svo fóru stöku menn af
íslandi, ekki af því að þeir
byggjust beinlínis við að hor-
falla á næsta ári, heldur af því
að þá langaði til Ameríku. Eg
segi fyrir mig. Þegar eg var
strákur, las eg “Landnemann”.
Þar var nú ekki dregið af kost-
unum í þeirri miklu Ameríku.
Eg var snarvitlaus í að komast
vestur. Og þegar eg var búinn
að vera í vinnumensku og ó-
leyfilegri lausamensku fimm
ár, átti eg loksins nóg til þess
að borga fargjaldið til Winni-
peg; og þá fór eg, hvað sem
hver sagði. Húsbóndi minn
spáði því, að eg mundi koma
fljótt heim aftur. Hann hafði
nóg skilyrði fyrir því, að í Ame-
ríku væri alls ekki lifandi fyrir
hita og kulda.og flugnavargi,
! og svo væri ýmislegt fleira að
þar, menn væru t. d. drepnir
óforvarandis á götunum. Eg
verð að segja, að það var tals-
! verður geigur í mér, en æfin-
j týralöngunin, eða hvað það nú
! var, varð samt yfirsterkari öll-
| um ótta. Eg veit ekki hvort
1 aðrir hafa farið hingað af sömu
1 eða svipuðum ástæðum, en
1 ekki þykir mér það ólíklegt.
Nú finst mér, að um þetta hefði
mátt geta í sögunni; og vildi
eg leggja til, að það yrði sett í
! eftirmála við sjötta bindið.
Líka er eg samdóma þeim,
sem segja, að það sé hreinn og
i beinn óþarfi, að vera að taka
það fram, hvað við Vestur-ls-
lendingar séum orðnir gulir og
skorpnir í framan. Auðvitað
höfum við elzt mikið á fjörutíu
til fimtíu árum, en eg efast um
að við, svona upp til hópa, sé-
um nokkuð ellilegri en annað
fólk. Til þess að fá úrslita-úr-
skurð um þetta atriði, þyrfti
helzt að setja nefnd tíu eða
tólf lækna, sem gerðu rann-
sóknir á körlum og kerlingum
og gæfu svo ítarlega skýrslu,
sem líka mætti prenta í eftir-
mála við eitthvert bindið. Það
þ'arf vísindalega rannsókn til
þess að ganga alveg úr skugga
um, hvort að svona staðhæf-
ingar séu réttar.
Þá eru nokkrir, sem segja, að
afkomendum okkar muni ekki
lítast á blikuna, þegar þeir fari
að lesa um öll harðindin og
hörmungarnar. Mér finst að
þeir þurfi engu að kvíða um
það. 1 fyrsta lagi munu af-
komendurnir ekki lesa söguna,
nema þeir. fáu, sem ætla að
verða sagnfræðingar; í öðru
lagi mun þeim standa alveg á
sama um hvernig árferði var á
fslandi í tíð langa-langa-lang-
afa þeirra; og í þriðja lagi
munu þessir fáu, sem lesa hana,
vita, að “historical facts” eru
historical facts” og að það er
ekki til neins að reyna að leyna
þeim.
Einn greindur maður hefir
sagt mér, að það sé ekki til einn
einasti Vestur-íslendingur, sem
geti skrifað sögu okkar. Hann
benti mér á, að bæði Gibbon og
Páll Melsteð hefðu verið menn,
sem hefðu kunnað að skrifa
sögu. Og hvaða Vestur-íslend-
ingur gæti svo sem gengið í
fótspor þeirra, sagði hann. Eg
varð að játa, að eg þekti engan,
sem gæti gert það. En eg sagð-
ist samt halda, að það mætti
komast af með minna, ef höf-
undurinn hefði góða ritnefnd
sér við hlið, sem fengi að sjá
handritið; en ritnefnd, sem
ekki fær að sjá handritið, er
verri en ekki neitt.
Allir, sem eg hefi átt tal við,
eru ákafir með að verkinu sé
haldið áfram, sem sýnir, að við
viljum fá söguna. Og þessi tólf
manna nefnd, eða hvað þeir nú
annars voru margir, sem kosin
var á síðasta þjóðræknisþingi,
ætti nú að taka sig til og drífa
verkið áfram, helzt láta höf-
undinn vinna dag og nótt og
gefa honum engan tíma til að
safna heimildum. Þá er ein-
hver von um að þetta gangi og
að við fáum bráðum annað
bindi til þess að lesa og rífast
um. Það er eiginlega það, sem
er að bókmentaiðju okkar, hún
gengur ekki með nógu miklum
hraða. Menn geta sagt hvað
sem þeir vilja um það, að þetta
sé nokkuð annars eðlis en t. d.
algengt smíðaverk, en mér
finst að verkið verði að ganga.
; Hvað þýðir að vera að hanga
! með það mörg ár?
Ekki hefi eg verið svo hepp-
inn að heyra þá frægu söng-
konu, Maríu Markan, syngja,
og þykir mér það leiðinlegt. En
eg hefi lesið sumt af því, sem
um hana hefir verið ort og ritað
í blöðin hérna, og þykir mér
það líka leiðinlegt. Ekki svo
að skilja, að eg álíti ekki, að
hún eigi hólið skilið, það á hún
eflaust. En því geta menn ekki
hagað orðum sínum dálítið við-
kunnanlegar en þeir gera, þeg-
ar andinn kemur yfir þá og
knýr þá til að láta í ljósi að-
dáun sína á einni söngkonu?
Mér er sagt, að hún sé mjög
blátt áfram, þó fræg sé. Það
getur vel verið, að sumum finn-:
ist, að þessi háfleygu lofsyrði
séu það eina, sem við á, þegar
um þess konar fólk er talað;
öðrum finst það bara vera
“bad manners”, þegar fólki er
hælt afskaplega upp í eyrun.
En hvað er eg, sem er hvorki
skáld né ræðumaður, að fetta
fingur út í það, sem aðrir tala?
Eg skil það vel,‘að bæði skáld
og ræðumenn eiga bágt með að
stilla sig, þegar þeir verða á-
kaflega hrifnir. Eg hefi aðeins
séð ungfrúna tilsýndar, og eg
segi það sama sem allir aðrir
segja, sem hana hafa séð, að
hún býður af sér mikið góðan
þokka. . . . Sumir hafa verið að
spyrja, hvort hún myndi ekki
syngja í útvarpið einhvern tíma
áður en hún fer héðan. Það
vildi eg að hún gerði. Og svo
vildi eg óska, að andinn kæmi
bara hreint ekki yfir fleiri af
skáldum okkar fyrst um sinn.
Mér er hrein og bein alvara
með þetta; og eg vona að þessi
ósk verði tekin til greina.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.. LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Eg var staddur niðri í Eaton’s
búð hérna um daginn og sat
þar á hörðum bekk í hvíldar-
stofunni svonefndu. Það mega
vera þreyttir menn, sem geta
hvílt sig þar. Eg var svona að
horfa á fólkið, sem var þar,
eins og eg geri stundum. Mér
varð sérstaklega starsýnt á
einn mann. Harm var hár vexti
og magur, ljós yfirlitum og and-
litið og yfirbragðið gáfulegt og
góðmannlegt. Maðurinn var
fremur illa búinn, hann hafði
vonda skó á fótunum og yfir-
höfnin var snjáð. Hann sat þar
og talaði við annan mann, sem
var mikið betur búinn en hann.
Eg heyrði ekki orð af því, sem
þeir sögðu, en eg tók eftir því,
hvað hái maðurinn talaði ró-
lega og hreyfði hendurnar fall-
ega um leið og hann talaði. Eg
fór að bera hann saman í hug-
anum við suma yngri mennina,
sem tala hátt og með hlátra-
sköllum og ýmsum kjánalátum.
Það var eitthvað óvenjulega
göfugmannlegt við þennan
mann, þrátt fyrir að hann bar
það utan á sér, að hann sæti
ekki sólarmegin í mannlífinu
núna, hvað sem áður kann að
hafa verið. En þegar eg gekk
út þaðan, fullur aðdáunar og
samúðar, þá rakst eg á landa,
sem eg þekki, og hann fór að
segja mér í óspurðum fréttum,
að nú væri hann búinn að reka
djöfulinn út úr sínu holdi. Eg
spurði hann eitthvað frekar út
í það, hvað lengi hann hefði
verið búinn að ganga með
hann, og hann sagði, að það
væri óralengi. Svo fór hann
að útskýra þetta betur fyrir
mér, og varð hávær, eins og
okkur Islendingum er gjarnt
til, og fólk var farið að líta til
okkar. Eg sá ekkert betra ráð
en að kveðja þennan kunningja
minn og komast burt frá hon-
um sem fyrst. Hvernig stend-
ur annars á þessum hávaða í
okkur íslendingum? Það er
eins og við séum altaf að hrópa
hver til annars í grenjandi roki.
. . . Það er eitthvað skemtilegt
og viðkunnanlegt, að heyra
menn tala hægt og rólega og
hreyfa hendurnar fallega um
leið.
Aths. Hkr.: — Heimskringla
vill aðeins gera þá athugasemd
við ofanskráða grein, að hún er
ekki sammála öllu sem haldið
er fram í henni.
ABRAHAM LINCOLN
Eftir Nóttfara
Framh.
Það er gráthlægilegt að lesa
umsagnir blaðanna frá þeim
tímum. Hlálegar eru kosninga-
brellurnar núna en ekki voru
þær betri þá. Hér eru nokkur
dæmi:
“Þetta skjálfandi, skriðdýrs-
ættaða kvikindi, hann Lincoln,
er að flækjast á þjóðmálafund-
um og grátbiðja menn að hlýða
á sig.”—(Chicago Times).
“Lincoln er fullur auðmýktar
biðjand guð að hjálpa sér gegn
Douglasi.”—(N. York Herald)
“Vesalings ræfillinn, hann
engist sundur og saman eins og
ánamaðkur í höndum litla ris-
ans. Ræður hans eru aðeins
rugl.”—(Philadelphia Press).
“Lincoln er að dauða kom-
inn. Hann skelfur, sem hrísla,
virðist ganga í svefn, veit ekki
sitt rjúkandi ráð. Vinir hans
verða að passa hann eins og
skepnu og fela hann á milli
funda.”
Þannig mætti lengi telja
heimskuhróp hatursmagnaðra
mannorðsþjófa er sýna aðeins
þann marg sannaða sannleika,
að engin er spámaður í sínu
föðurlandi meðal samtíðar
Framh. á 7. bls.

L-/
&

EN EKKI EINS
FURÐULEGT
SEM
BRANVIN
VERÐ
Gö'
i

xox
tít-
f\o'
,s*°

Borgið enga premíu fyrir efnisgæði. Hin
bragðgóðu og efnisriku Branvin, rauð
eða hvít vín, eru yðar á samaverði og
vanaleg vín.
Jordan Wine Co., Ltd.—Jordan, Canada
Búa einnig til Challenger Port og Sherry
This advertisment is not inserted by the Govemment Liquor Control Commission. TKs
Commission is not responsible for statements made as to quality of products advertised.