Heimskringla - 26.03.1941, Side 7

WINNIPEG, 26. MARZ 1941
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
BRÉF TIL
HEIMSKRIN GLU
Hr. ritstj. og útgáfu-
nefnd Heimskringlu:
Mig langar til, að þið takið til
yfirvegunar sérstakt atriði,
sem eg álít að væri ungum Is-
lendingum til hagsmuna og
manndóms byggingar.
Einnig Heimskringlu til
meiri útbreiðslu og aukinna
fjölda lesenda.
Þetta atriði er, að setja til
síðu tvo dálka, eða vel það í
Heimskringlu, vikulega. Þess-
ir dálkar ættu að flytja dálítinn
kafla úr vorum fornu helgibók-
um: Norrænu goðafræðinni,
Eddunum, Hávamálum og öðr-
um helgiritum Islendinga.
Þetta ætti að vera prentað á
fornmálinu, með skýring á
hverju torskildu orði, eður
setningu, eður vísu.
Þar að auki þarf þetta að
vera þýtt á Ijúflega ensku,
vegna þess að allur þorri vor
ungu íslendinga er nú mállaus
á íslenzku, en lærir aðeins
ensku. Með enskri þýðing, á
vorum manndómsfornu fræð-
um, byggist upp með niðjum
vorum menningarsál, sem ekki
máglatast.
Það er alveg víst að ef leið-
andi íslendingar vestan hafs,
og líka Þjóðræknisfélagið gætu
yfirstigið þá örðugleika, að
færa hverju barni vestan hafs,
sem fæðist af íslenzku foreldri,
og er að komast til vits og ára
(6—15 ára), fræðslu um mann-
dóms mátt, göfgi og fornar
hugsjónir, sem Islendingar búa
að þann dag í dag. Þá gætu
íslenzkt þjóðerni, íslenzk tunga
og íslenzkur manndómur varað
enn lengi í Vesturheimi með
fólki voru.
Eg þarf tæplega að benda á
að Þjóðræknisfélagið er skipað
mörgum beztu mönnum vorum.
En börn íslenzkrar alþýðu
vestra, eru að týnast, og tapa
sjálfum sér, og því verðmæti
sem þeim ber að erfa með réttu.
Manndóminum góða frá göf-
ugu Ásatrúnni, sem heldur
höfði þorra Islendinga uppréttu
ennþá.
Árið 1000 þegar kaþólskan
var innleidd á íslandi, þá var
það aðeins sáluhjálpar atriði
mönnum eftir dauðann, og svo
fáeinar siðareglur til þess að
ná því takmarki.
Þar sem þessi æfieyðsla gerir
engum gagn nema þeim dauðu,
sem þó aldrei hefir verið sann-
að að væri ábyggilegt, og þar
sem lúterskan var aldrei annað
en uppreisn gegn syndakvittun-
arsölu páfanna kaþólsku, og
svo áframhald á sáluhjálpar-
sölu eftir dauðann, og lífsregl-
um til að öðlast þá sælu.
Ennfremur, þar sem heimur-
inn í dag er nú ábyggilegasta
sönnunin og vitnið fyrir ágæti,
og afleiðingu margra alda
starfi og áhrifum kaþólskunn-
ar, og prótestanta stefnunnar,
en prótestantinn er skyldgetið
afkvæmi kaþólskunnar; álít eg
að vor forna Ásatrú hafi í fór-
um sínum göfugar hugsjónir,
sem geta hjálpað fólki voru til
að varðveita sinn manndóm,
persónu, sína sál — ódauð-
lega sál, sinn eigin eignarétt á
sinni eigin persónu, eignarétt á
eigin lífi, eignarétt á notagildi
sjálfshugans og hugsunarinnar,
og að siðustu, réttmæta heimt-
ingu á siðsamlegu og friðsam-
legu frelsi til að lifa frjálsu lífi
hér á jörðu.
Eg veit ekki hvað lífið er, né
takmarkið sem lífið stefnir að.
En um ýmsa þætti lífsstefnunn-
ar geta menn vitað, einn þátt-
urinn er, að gera gott fólk göf-
ugra, frá kyni til kyns, og skilst
mér að það sé einn þátturinn í
stefnu íslenzku þjóðarinnar nú
á dögum, jafnframt því, sem að
innvinna sér lifsviðurværi á
friðsamlegan og heiðarlegan
hátt.
Mér skilst einnig að mann-
dóms spursmálið sé eitt aðal

ITALY'S RUNAWAY WARSHIPS
Reconnaissance aircraft reported to the British Naval forces in the Mediterránean
that a strong detachment of the Italian fleet was at sea 75 miles to the North-west of
Sardinia. ,
The British ships at once altered course at full speed in the hope of engaging the
enemy, but the Italians made for the shelter of the harbour. In this picture British
cruisers can be seen firing as they pursue the enemy at full speed.
atriði í þjóðernisstarfsemi
Vestur-íslendinga. — Þeirra
sem stofnuðu og viðhalda Þjóð-
ræknisfélaginu.
Eg vona að þið herrar, skilj-
ið það, að eg er alls ekki að
reyna til að segja ykkur fyrir
verkum. Heldur vil eg draga
athygli ykkar, þér leiðandi
menn, að þessu máttuga afli, ef
vel er skilið og notað, að geta
hjálpað mikið fólki voru, til að
varðveita eignaréttinn, þeim
sjálfum til blessunar, á sinni
eigin persónu og sínu persónu
frelsi.
Skrifað á Þórsdag 20. marz
og árið 5314 frá konungi Adam,
sem er sama ár og 1941. Adam
var forfaðir Englendinga og
annara norrænna höfðingja
hefir mér verið tjáð. Durham is
old and York was when King
David ruled Jerusalem, — old
rhyme. — England fyrir Eng-
lendinga!
Vinsamlegast,
Guðm. S. Johnson
Glenboro, Man.
ABRAHAM LINCOLN
Framh. frá 3. bls.
manna sinna. Þannig hefir það
altaf gengið í henni Ameríku.
John Adams, síðar forseti, kall-
aði sjálfan landsföðurinn
Washington, heimskan kindar-
haus er hyldi fávisku sína með
þögninni. Jefferson var hálf-
vitlaus draumóramaður nefnd-
ur, af Alexander Hamilton og
flokksbræðum hans, gömlu
Federalistunum. Lincoln var ef
til vill meira hataður, um sína
daga, hjá vissum flokkum, en
nokkur forseti fyr eða síðar.
Til voru samt þau blöð er
gáfu hlutdrægnislausa dóma.
Blaðið New York Evening Post
segir meðal annars: “Þótt Lin-
coln megi ekki smáfríður kall-
ast er sem hann Ijómi af ein-
hverju dulmagni. Hann hefir
alveg undravert aðdráttarafl
og getur haldið áheyrendunum
í fjálgri eftirvænting svo
klukkutímum skiftir. Hann er
ágætur ræðumaður: ljós, rök-
snjall og þróttmikill. Hann
verður aldrei þreytandi því
óðar en varir er hann farinn að
segja sögur sem eru bæði
fyndnar og viðeigandi.”
Fólkinu fanst hann yngjast
við hverja raun. Hann varð sí-
felt hvatskeyttari og hittnari í
orðum.
Eitt sinn vildi ungfrú nokkur
storka honum með því að veifa
svertingja brúðu.
“Sé þetta þitt barn,” sagði
Lincoln, “þá líkist hún föðurn-
um meir en móður sinni.”
Douglas vildi draga dár að
honum af því hann hafði einu
sinni verið vínsali.
“Jú, satt er nú það, eg mun
hafa kynst andmæling mínum
fyrst í vínsölubúðinni. Eg var
fyrir innan borðið en hann fyrir
framan það; eg seldi ölið en
hann drakk það, og líkaði báð-
um vel,” svaraði Lincoln.
Heldur voru þessir þjóðmála-
fundir harkalegir stundum. —
Maður kemur þeysandi á gljá-
stroknum gæðingi, en bar sjálf-
ur skartklæði. Hann ríður
beint í gegnum mannþröngina
og ávarpar Lincoln þannig:
“Þig langar víst til að sofa
hjá svertingja stelpu.”
Lincoln leit við honum mildi-
lega en aðrir drógu dónann af
baki, ötuðu hann auri og
hræktu á hann. Gengin var
honum öll glæsimenska er
hann komst af þessum fundi og
hafði ekki nema háðung fyrir
framhleypina.
Douglas var farin að gerast
taugaóstyrkur, rauðeygður og
hvarma þrútinn af þessu and-
lega erfiði. Hann reyndi að
örfa þróttinn með brennivíni
en auðvitað gerði það aðeins
ilt verra.
Það ber samt ekki að skoða
hann sem einhvern andlegan
veifiskata. Minning Lincolns
er heldur engin greiði gerður
með því að gera lítið úr and-
stæðingi hans, í þessum senn-
um. Líklegast hefðu fáir menn
haldið öllu betur á máli sínu.
Hann hlaut að nota lagarök því
þrælahald var ekki auðið að
verja frá siðferðislegu sjónar-
miði.
“Jafnvel Lincoln vill ekki
uppræta þrælahaldið í Suður-
ríkjunum að svo stöddu,” segir
hann. Þar með viðurkennir
hann að þrælarnir séu í raun og
veru eign húsbænda sinna, því
á öðrum lagagrundvelli geta
þeir ekki haldið þeim. Þeir eru
réttmæt eign í Suðurríkjunum
en nú vill Lincoln útiloka
þrælahaldið úr nýlendunum. —
Hverjir eiga svo þessar nýlend-
ur? Fólkið í öllum Bandarikj-
unum á þessar nýlendur. —
Hvernig getur það þá staðist að
mönnum sé óheimilit að flytja
réttmæta eign sína inn í sitt
eigið land? Hvaða réttlætis
grundvöll er hægt að finna
fyrir því að útiloka þrælahald-
ið úr nýlendunum sem Suður-
ríkjabúar eiga auðvitað í félagi
við aðra borgara Bandaríkj-
anna?
Lincoln svaraði með því að
benda mönnum á sjálfan til-
gang stjórnarskráarinnar eins
og hann kemur fram í formála
hennar: “Hún er samin til þess
að grundvalla friðinn og efla
hagsæld fólksins. Ef útbreiðsla
þrælahaldsins eflir ófrið og
flokkadrátt verður að setja
skorður við því. Meðan það
viðgengst er persónufrelsið öll-
um ótrygt. — Orð Lincolns, í
þessu sambandi eru svo athygl-
isverð að eg vil bera þau fram
orðrétt: When you have suc-
ceeded in dehumanizing the
negro, when you have made
him the beast of the field and
extinguished his soul by plac-
ing him where no ray of hope
can ever reach him to brood
over his misery, what guaran-
tee can you then have that oth-
ers may not do the same to you
and you yourself loose your
freedom? Familiarize your-
self with the chains of bondage
and you are preparing your
own limbs to bear them.” —
(Þegar þér hefir tekist að af-
manna svertingjann, gera hann
að vinnudýri og eýðileggja sál
hans með því að varpa honum
í þá myrkvastofu, þar sem
engin vonarglæta getur til
hans skinið, svo hann þar megi
í örvæntingu hugleiða sitt á-
stand; hvaða trygging getur
þú þá haft að aðrir beiti þig
ekki sömu brögðum og þú einn-
ig glatir þínu frelsi? Þegar
þú smíðar öðrum hlekkina ertu
að undirbúa þína eigin limi til
að bera þá).
Þótt við getum máske ekki
frelsað alla menn úr þrældóms
fjötrum, gefur það okkur eng-
an vegin rétt til að útbreiða
þrælahald. Þótt við getum
ekki, að svo stöddu útrýmt því!
þar sem það hefir náð að festa
rætur gefur það okkur engan
vegin rétt til að þrengja því upji
á alla þjóðina.
Þannig mælti Abraham Lin-
coln og þegar hann ræddi um
frelsi, mannréttindi og réttlæti
virtist mörgum sem orðin hafa
nýja og dýpri þýðingu, rétt eins
og þeir hefðu aldrei heyrt þau
fyrri.
Bærinn Freeport í Illinois-
ríki er ofboð hversdagslegur
sveitarbær og hefir aðeins einu
sinni við sögur komið. Douglas
og Lincoln boðuðu þar til kapp-
ræðu fundar og fólkið f jölmenti
að vanda. Á upphækkuðum
ræðupalli sátu þeir báðir þessir
gerólíku andstæðingar. Doug-
las var í essinu sínu, því nú tók
að draga að leikslokum og í
dag ætlaði hann að gera sitt
allra bezta. Hann hafði tekið
inn eitthvað hjartastyrkjandi
og þóttist nú fær í flestan sjó.
Hann þrumaði sláandi slagorð-
um út yfir mannþröngina: —
“Þið eruð einvaldar þessa
lands”, sagði hann. “Þið eigið
að ráða hér lögum og lofum og
ykkar vilja mega engin lögmál
hefta. Með atkvæðamagni gef-
ið þið úrskurð um alt, um
hvaða lög skulu gilda og hvaða
stjórnarhættir skulu ráða. Vís-
dómur ykkar er meiri en kon-
unga því hann er vísdómur,
ekki eins manns heldur margra
frjálsra og fullvalda borgara.
Með atkvæðum skal hér útkljá
öll mál og einnig það hvert
mönnum leyfist að halda þræla
eður ekki.” Ræðunni var tek-
ið með miklu lófaklappi.
Lincoln reis hægt úr sæti og
fór sér að engu óðslega. Hann
byrjaði með því að bera fram
spurningu er hljóðar þannig:
“Can the people of the United
States territory, in any lawful
way, against the wishes of any
citizen of the United States, ex-
clude slavery from its limits
prior to the formation of a
state constitution.” (Getur
fólkið í bandarísku nýlendun-
um, með nokkru löglegu
móti, gagnstætt vilja einhvers
Bandaríkja þegns,, útilokað
þrælahald innan sinna vé-
banda, áður en ríkisstjórnar-
skráin er viðtekin).
Nokkur vínvíma læddist ef
til vill um hugarheima Steph-
ans, en samt var hans andlega
sjón nógu skír til að skynja
hættuna, þetta var brellin
spurning og erfitt að svara. —
Segði hann nei myndu norðan-
menn rísa öndvegir gegn hon-
um og hann verða af kosningu
í Illinois til öldungaráðsins.
Það mátti hann með engu
móti, eins og sakir stóðu. Væri
svarið játandi mundi sunnlend-
ingunum misfalla það og ekki
styðja hann upp í forsetastól-
inn. Hann gat ekki gefið skýrt
já og því síður nei, hann varð
að sigla milli skers og báru, —
og hér kemur svarið: “Jú að
vísu er hægt að útrýma þræla-
haldi þar sem það er á annað
borð óvinsælt. Því verður að-
eins viðhaldið með lögreglu-
valdi en skirrist lögreglan við
að beita því valdi getur það
ekki varað.” Douglas, Douglas,
hvað hefir þú sagt. Blátt á-
fram þetta. Lögreglu landsins
er það í sjálfsvald sett hvert
hún framfylgir þrælahaldslög-
unum eða ekki. Ef fólkinu
falla þau ekki þarf lögreglan, í
þeim landshlutum alls ekki að
skifta sér neitt af strokuþræl-
um né hjálpa sunnanmönnum
til að höndla þá. Með örðum
orðum lögin sem Douglas sjálf-
ur átti svo drjúgan þátt í að
semja eru þýðingarlaus þar
sem landslýðurinn er þeim
mótfallinn. Verri kinnhest var
naumast hægt að greiða þræla-
halds höfðingjunum og áhrif-
anna var ekki lengi að bíða.
Ljót hafði lýsingin verið á
Lincoln, í sunnan blöðunum, en
nú tóku þau fyrst að brúka túl-
an í fullri alvöru er þau mintust
á Douglas, svikarann, Judas
meinsærismanninn, pólitíska
vindhanann, lygahrappinn. —
Nei, nei, það voru bara engin
orð til að lýsa öðru eins úr-
þvætti og Douglasi, sem sveik
þá í trygðum.
Stephan Douglas þú ert
dæmdur maður, dæmdur frá
því að verða forseti Bandaríkj-
anna, nokkru sinni. Þú mundir
fúslega hafa gefið hægri hend-
ina fyrir forseta embættið, en
Lincoln, þessi óásjálegi sveit-
ardurgur hefir ráðið þinum nið-
urlögum, með einni kænlegri
spurningu. Freeport var þín
Waterloo.
Þegar til kosninganna kom
fékk Lincoln fleiri atkvæði sem
öldungaráðs þingmaður, hjá al-
menningi, en hrepti samt ekki
stöðuna af því hér var um tvö-
faldar kosningar að ræða. —
Ríkisþingin kusu þá öldunga-
ráðsmennina og þingið í Illinois
kaus Douglas þrátt fyrir vilja
meirihluta kjósendanna við
hina alþýðlegu atkvæðagreið-
slu.
Þrátt fyrir það urðu þessar
kappræður til að efla orðstír
Lincolns og kynna hann fyrir
þjóðinni. Og sökum þeirrar
kynningar varð honum kleift,
fáum árum síðar, að hreppa
forsetadóminn. Hann var héð-
an af skoðaður sem einn af
helstu foringjum hins unga
þjóðveldisflokks.
----ENDIR—■—
- NAFNSPJOLD -
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skriístofuslml: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
Er aS flnnl & skrifstofu kl. 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Helmlll: 46 Alloway Aye.
Talsimi: 33 1S»
Thorvaldson & Eggertson
Lög-fræðing'ar
300 Nanton Bldg.
Talsíml 97 024
Omci Phoni
87 293
Ru. Phoni
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDIOAL ARTS BUILDINO
Omci Houas:
13-1
4 f.m. - 6 P.M,
áWD BT APPOINTMENT
M. HJALTASON, M.D
ALMINNAR LÆKNINOAR
Sérgrein: Taugatjúkdómar
Lætur útl meðöl ( vlðlöguin
Vlðtalstfmar kl. 3—4 «. h.
7—8 at kveldinu
Simi 80 857
643 Toronto
Dr. S. J. Johannesðon
* 806 BROADWAY
Talsími 80 877
ViStaletíml kl. S—ö e. h.
A. S. BARDAL
selur likkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður s& bestl. —
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarða og legsteina.
843 SHERBROOKE ST.
Phone: 86 607 WINNIPBO
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RBALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími: 26 821
308 AVENUE BLDG.—Winnipeg
Rovatzos Floral Sh
253 Notre Dame Ave. Phone
Fresh Cut Flowers Dal
Planta in Season
We apecialize in Weddinj
Concert Bouqueta & Fun
Designs
Icelandic spoken
H. BJARNASON
—TRANSFER—
Baggage and Furniture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annast aUskonar flutninga fram
og aftur um bæinn.
MARGARET DALMAI
TBACHER OF PIANO
854 BANNINO ST.
Phone: 26 420
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
506 Somerset Bldg.
Office 88 124 Res. 27 702
512 Medical Arts Bldg.
Dr. K. J. AUSTMANN
Stundar eingöngu
Augna, eyrna, nefs og kverka
sjúkdóma
10 tU 12 f.h.—3 til 5 e.h.
Skrifstofusími 80 887
Heimasími 48 551
THE WATCH SHOP
Thorlakson & Baldwin
Diamond and Wedding
Rings
Agent for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866
Res. 114 Grenfell Blvd.
Phone 62 200