Heimskringla - 29.10.1941, Side 6

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. OKT. 1941

6. SÍÐA
Sonur Öræfanna
Stundum las hann í bókum hvítu mannanna,
og lærði brögð Indíánanna í verzlun og veið-
um. Hann hafði erft riffil fóstra síns og lært
að skjóta með honum. Hann gat kastað skutli
Eskimóanna, sem Aleutingunum, er altaf voru
á eftir i menningu, fanst mjög dásamlegt;
hann gat kveikt eld; hann þekti eyjar þær,
sem máfarnir verptu á, og auðvitað gat hann
lagt net og veitt með spjótunum, sem þeir
höfðu til að veiða laxinn með.
Altaf lenti hann í einhver æfintýri. Þegar
hann var tíu ára gamall, þá var það eina
bjarta tunglskins nótt að hann var staddur
einar tvær mílur frá kofa móður sinnar, hjá
háa fjallinu. Leyndardómur hins bjarta
tunglsljóss hreif huga hans og kom honum
til að reika í kring á auðnunum. Hann hafði
hitt ref sem hann hafði veitt, björn hafði
urrað grimmúðlega og hreindýr, sem þaut í
burtu eins og hvítklæddur andi. Hann þurfti
ekki að sofa þessa nótt, því að hann var gagn-
tekinn af gleði yfir lifinu. Blóðið sauð í æð-
um hans. Hann var gagntekinn af sælutil-
1 finning sannrar gleði — hann fann ekki leng-
ur til óttans, sem hafði heltekið hann á hin-
um einmanalegu nóttum undir bátnum. —
Hann var á ný ótaminn ungur heiðingi frá
auðnunum.
Alt í einu kom hann auga á ljós, sem
hann kannaðist ekki við — dauft blik í hinu
bláleita rökkri. Það var erfitt að skýra þetta
svona langt frá laxveiðastöðvunum — og
það þurfti að rannsakast nánara. Hann var
bæði forvitinn og hræddur í senn. Honum
fanst að einhverjir óviðkomandi hefðu ráðist
inn í ríki sitt.
Það heyrðist ekkert skóhljóð er hann
læddist að þeim á Indíánaskónum sínum. —
Hann sá að ljósið skein frá varðeldi, sem
ferðamenn höfðu kveikt, en hann kom auga
á það, sem honum fanst ennþá merkilegra,
að kofar þessara uppivöðslusömu aðkomu-
manna voru hvítir. Þeir gengu að sér upp í
mjóan topp og voru bundnir með köðlum.
Kofarnir voru tveir hvor hjá öðrum og inn í
þeim sváfu menn.
Drengurinn hugsaði áhyggjufullur um
allar þessar nýjungar. Hann dró andann létt
og rendi augunum tortryggnislega í allar átt-
ir. En honum þótti samt gaman að þessu.
Hann læddist að öðru hvíta húsinu og fann að
í stað dyra var hengi úr lérefti fyrir inngang-
inum. Sam var ákveðinn í þvi að hann þyrfti
endilega að sjá hverjir væru í þessum ein-
kennilegu húsum. Þetta var sprottið af þýð-
ingarmeiri tilfinningu en forvitni eingöngu.
Skinnið á líkama hans varð eins og skorpið
af æsingu. Gætilega lyfti hann tjaldskör-
inni, leit inn og skreið síðan sjálfur inn í
tjaldið. Hann gætti þess að halda tjaldinu
opnu af ótta við að ganga í gildru — tilfinn-
ing, sem allir hinir viltu bræður hans mundu
hafa skilið. Bjarmann af bálinu lagði inn og
lýsti það dauflega.
Hann stóð á öndinni af eftirvæntingu.
Hjartað stansaði næstum í brjósti hans. Hann
sveið í augnalokin og fanst eins og magi
sinn væri alveg tómur. Þetta voru alt aðrir
menn en hann þekti. Þeir voru ekkert
líkir Pétri, sem var dauður, virtust hreint ekki
vera innfæddir, né Eskimóar, en þá hafði
hann séð. í daufum bjarmanum frá bálinu
voru andlit þeirra mjallahvít.
I^vítir menn! Þessari vitneskju sló eins
og eldingu niður í vitund hans. Hjarta hans
tók að slást í brjóstinu eins og það ætlaði að
springa.
Enginn þurfti áð segja honum að tilgáta
hans væri rétt. Þessir menn voru ekkert lík-
ari brúna fólkinu, en björninn er hundinum.
Þeir voru svo hávaxnir, þeir lágu svo ein-
kennilega í rúmunum, hár þeirra var stutt, en
hörundið mjallhvítt. Hann gat ekki litið af
þessum hvítu andiitum, þeir voru aðkom-
andi, aðkomumenn í landi auðnarinnar, en
höfðu þeir komið til að sækja hann?
Það voru engar skýrar né ákveðnar minn-
ingar, sem komu upp í huga Sams, en í sál
hans talaði dauf rödd frá fortíðinni. Fyrir
löngu, löngu síðan, og langt, langt í burtu
hafði hann séð menn, sem líktus’t þessum
mönnum. Það var eins og að minnast for-
tilveru sinnar. Kenningar Péturs höfðu borið
ávexti. Hann var hvítur og það voru þessir
menn líka; þeir voru allir þrír af sama stofni
og sama blóði.
En áður en hann var fullkomlega kominn
að þessari dásamlegu niðurstöðu, krafðist
æfintýri þetta athugunar hans á ný. Eldri
maðurinn í tjaldinu rumskaðist í svefninum,
tautaði eitthvað og virtist ætla að vakna.
Sam varð eins og ísjaki. “Vertu grafkyr” —
það voru lög eyðimerkurinnar. Hann hreyfð-
ist ekki minstu vitund.
En honum virtist ætla að breygðast boga-
listin í þetta sinn. Hann sá að hinn sofandi
maður hrökk upp af svefninum og opnaði
augun. Drengnum flaug það eins og ósjálf-
rátt í hug að hann gæti eigi blekt þessi augu.
Hann þaut út- í myrkrið eins og kólfi væri
skotið.
Maðurinn reis upp til hálfs í hvílupokan-
um og litaðist um með furðusvip. 1 sama
vetfangi reif hann blæjuna frá tjalddyrunum
og horfði út, en hann sá ekkert nema skugg-
ana kring um deyjandi bálið.
“Sástu þetta Wilson?” spurði hann og
leit á félaga sinn í fátinu, sem á honum var.
Maðurinn vaknaði.
“Sástu þetta Wilson?”
“Hvað þá?” spurði Wilson hálfsofandi.
“Eg sá sýn — eg sá hann alveg eins
greiniiega og eg sé þig. Dreng — tíu eða
ellefu ára gamlan dreng, sem stóð hérna rétt
hjá rúminu mínu------”
“Ó, þig hefir bara dreymt þetta,” sagði
ungi maðurinn og skreið út úr hvílupokanum
og reis á fætur. “Mig hefir stundum dreymt
svona, svo ljóslifandi, að eg hefði þorað að
sverja. að það væri raunverulegt. Hvernig
hefði drengur átt að komast hingað?”
Eg sá hann eins vel og Qg sé þig. Það var
enginn draumur. Þetta var lítill, brúnn
drengur. Indíáni hugsa eg — þótt hann væri
ekki eins og þeir í andlitsfalli. Hann hljóp út
út tjaldinu---
Báðir mennirnir flýttu sér að komast í
skóna. Eldri maðurinn var svo ákveðinn að
yngri maðurinn trúði-orðum hans.
“Það er enginn hérna,” sagði hann önug-
lega og litaðist um. “Þú hefir kannske séð
draug. Það er einkennilegt að birtast þann-
ig, en þetta er lika einkennilegúr staður. Þú
segist hafa séð litinn dreng, Hillguard.”
Leiðsögumenn þeirra, tveir Norðurlanda-
búar frá laxveiðistöðinni, komu nú til þeirra
og hlustuðu efablandnir á frásöguna.
“Við erum heila dagleið frá næstu veiði-
stöð Indíánanna,” sagði annar þeirra. “Yður
hefir dreymt þetta, Mr. Hillguard — eða —”
Hann starði á spor eftir barnsfót klæddan
Indíánaskó, sem sást í leirnum við bálið.
“Dreymt?” hrópaði Hillguard, “og þetta
þarna — og þarna — sjáið!”
Hann benti yfir bálið, en hundrað skref
hinumegin við það stóð lítill drengur og sást
glögt í tunglskininu.
Sam hafði ekki farið langt. Hann var
styggur eins og aðrir félaga hans utan úr ó-
bygðunum, en hræddur var hann ekki í raun
og veru. Þessir menn mundu ekki gera hon-
um neitt ilt. Hann fann það ekki einungis
ósjálftrátt, heldur sagði skynsemin honum
það líka, að þessir menn væru af sama kyn-
flokki og hann. Nú kölluðu þeir á hann og
bentu honum að koma, og andlit þeirra voru
vingjarnleg og brosandi í bjarmanum frá bál-
inu. Hann gekk til þeirra hægt og rólega án
þess að láta í ljósi hræðsluna, sem í huga
hans bjó.
“Hræðið hann ekki,” hvíslaði Hillguard
til hinna, “hann er eins og litið villidýr.”
Hann settist á jörðina og Sam gekk til
hans. “Góðan daginn,” sagði hann á þolan-
legri ensku. Rödd hans skalf lítið eitt, og
hann rétti manninum litlu brúnu hendina.
Hillguard tók í hendina og fann til þess
um leið að hann var að komast í undarlegt
æfintýri, sem hann æ síðan gat sagt frá við
miðdegisverðar veizlurnar. En á þessari
stund hugsaði hann samt ekkert um veislu-
höld. Hin hvössu augu hans horfðu rann-
sakandi á drenginn, á andlit hans og síðan á
hann allan og rannsökuðu útlit hans með
þeirri nákvæmni, sem þessum manni var eðli-
leg.
“Innfæddur drenghnokki, sem flækist
um auðnirnar,” sagði Wilson hlægjandi. 1
augum hans var þetta fjarskalega spaugilegt
að fá svona lagaða heimsókn um hánótt.
“Hvað heitir þú?” spurði Hillguard vin-
gjarnlega.
“Sam,” svaraði drengurinn.
“Auðvitað verður hann að hafa fallegt
nafn í þessum afkima veraldarinnar,” sagði
Wilson hlægjandi, “og þegar við komumst að
merg málsins mun það koma í ljós að hann
heitir líka Moreland.” Barnið sneri sér að
honum og leit *á hann með augnaráði, sem
hann gleymdi aldrei. Það var svo ósegjan-
lega alvarlegt og átakanlegt, og það var eins
og andrúmsloftið í kring um þá væri þrungið
af ósýnilegum öflum, er létu veruleikann
hverfa.
“Eg er Sam Moreland,” svaraði drengur-
inn hiklaust. Auðvitað var hann það — hann
hafði á þessu augnabliki munað nafnið sitt.
Og nú endurtók hann fáein orð sem hljómuðu
dauft og óákveðið í eyrum hans. “Sam More-
land — sonur Sams Morelands.”
Það er ómögulegt að segja hvað gerðist
eftir þetta. Barnið varð ruglað yfir öllum
hávaðanum og talinu, sem fylgdi þessari yfir-
lýsingu og ennþá ruglaðra yfir þögninni, sem
fylgdi á eftir. Jafnvel foringjarnir fundu til
þess að þetta var hátíðlegt og þýðingarmikið
auknablik, en loksins var það rödd Wilsons,
sem rauf þessa töfra, sem yfir þeim hvíldi, og
kallaði þá til raunveruleikans.
“Hamingjan góða! Þetta er alt of ótrú-
legt! Þetta getur ekki verið — það er fjarri
öllum sanni!”
“En Sam Moreland átti son. Hann fórst
með “Laxinum”. Ef þetta er Indíánadrengur,
hvernig gat hann vitað um þetta?”
“Sonur Morelands druknaði. Vertu ekki
að þessari heimsku, Hillguard. Þú veist
l hvernig börn eru. Þau hafa það eftir, sem
þeim er sagt. Nafn Sam Morelands var vel
þekt í þessum hluta heimsins. Það er ekkert
undarlegt að drengurinn hafi heyrt talað um
son hans sem druknaði, og farið síðan að
halda að hann væri hann. Það er bara koma
hans hingað um miðja nótt, glampinn í aug-
um hans, hinar léttu og fimlegu hreyfingar
hans, sem í bili hafa svift okkur dómgreind-
inni. Kannske að faðir hans hafi tekið sér
nafn Morelands — við vitum það að suður frá
taka svertingjarnir sér oft nöfn mikilla
manna. Þú munt komast að raun um að
snáðinn er ekta Indíáni.”
“En það er það, sem eg get ekki komist
að raun um. Hann er ekki líkur Indíána að
mínum dómi. Hann er kolbrúnn, en hár hans
er hrokkið og nefið er eins og á hvítum
dreng.”
“Manstu eftir stúlkunum í veiðistöðinni?
I EiiT þeirra var með glóbjart hár. Hann er
1 sennilega hálfur hvítur. Það er ekki eins-
dæmi hérna. Vinur þinn Moreland var
kannske dálítið kvenhollur, eða hvað?”
“Það veist þú vel að hann var ekki.”
“En þrátt fyrir það er þetta ekkert nema
fjarstæða. Eg býst við að fáeinar spurning-
ar útskýri þetta mál.”
Þeir fóru nú að spyrja drenginn, en svör
hans flæktu fremur en greiddu úr málinu.
Jú, nafn hans var Sam Moreland og faðir
hans hét eins. Hann hafði gleymt því þang-
að til á þessu augnabliki. Nei, hvorugt for-
eldra ,hans voru innfædd, þótt hann ætti
heima hjá innfæddri fjölskyldu. Hann sjálf-
ur hafði komið þarna í land á báti fyrir langa
. löngu siðan. Hver móðir hans var vissi hann
ekki. Hún var dáin. Faðir hans varHíka
dáin.
“1 bát,” sagði Hillguard. Farðu úr skyrt-
unni drengur minn — mig langar að sjá
hvernig þú ert á litinn.”
B R É F
Campbell River, B.C.,
15. október 1941
Hr. Stefán Einarsson,
Winnipeg, Man.
Góði vinur:
Þá er eg kominn heim og
ætla að byrja á ferðasögunni
strax, því ekki mun af veita;
eg er seinn að skrifa.
Eg lagði á stað heiman að
10. sept. s. 1. og kom til Van-
couver kl. 5 að kveldinu, var
þar eina nótt; fór svo næsta
dag á stað að kveldi með C. P.
R.; var kominn langt austur í
fjöllin þegar eg vaknaði um
morguninn og fór að litast um.
Það var dálítil rigning en svo
smá birti til svo við fengum
gott veður allan þann dag. Eg
held að eg leggi ekki út í að
lýsa fjöllunum; þau koma mér
fyrir sjónir sem ein stór trölla-
dyngja sem hafi verið mokað
saman af einhverjum heljar-
öflum í þá hauga, sem jökull-
inn hefir ekki 'getað heflað af.
Mín hugmynd er að þau hafi
risið svona upp úr djúpinu eins
og þau eru þann dag í dag,
nema hvað snjó og aurskriður
hafa ólagað'tindana töluvert.
Það hefir aldrei verið stór-
vaxinn gróður á þessum fjalla-
bálki nema að vestan verðu.
Þessi litli skógur sem maður
sá hingað og þangað var svo
smár, að maður gat gripið utan
um trén með hendinni. En víða
er þar fallegt útsýni og stór
vötn full af laxi og fallegir
smábæir hingað og þangað
meðfram brautinni.
Áfram héldum við allan þann
dag og vorum komnir til Cal-
gary um kveldið íhiyrkri, en eg
sá þann bæ á vesturleið. Það
sýnist að vera mikill iðnaðar
bær og bæjarstæðið fallegt,
umgirt af rótum fjallanna. —
Næsta morgun þegar eg vakn-
aði, var eg kominn langt aust-
ur á sléttur; mér fanst að eg
vera kominn út á eyðimörk.'
Samt fór eg að horfa eftir upp-
skerunni; hún var mjög rýr í
tveim vesturfylkjunum, það
sem eg gat séð frá brautinni.
Áfram héldum við inn í
Manitoba-fylki. Þá fór upp-
skeran að aukast en mikið af
því óþreskt; eg fór í gegnum
Brandon, það er stór og falleg-
ur bær. Þar var stór lúðra-
flokkur að spila og mikið af
hermönnum, en mest úr flug-
liðinu. Einlægt var gott veður
þar til við vorum nærri kominn
til Winnipeg. Þá mætti okkur
húðar rigning og þangað kom-
ustum við eftir 46 klukkutíma
ferð frá Vancouver.
Settist eg að hjá kunningja
mínum, Víglundi Vigfússyni,
eða þeim hjónum, sem tóku á
móti mér með opnum örmum.
Eg var mest hjá þeim þegar eg
var staddur í Winnipeg; var
samt tvær nætur hjá Eyjólfi
Sveinssyni. Eg kyntist þeim
hjónum mikið þegar eg átti
heima á Pebble Beach, en þau
voru fyrir vestan Dog Lake í
Oakview-bygðinni. Þau eru
góðir kunningjar minir; eg
mætti fáum gömlum kunningj-
um í Winnipeg, hefi ekki kom-
ið þar í 21 ár. Það er langur
tími af manns æfi.
Eg mætti þar gömlum og
góðum kunningja, Magnúsi
Jónssyni, alment þektur undir
nafninu Mike Johnson; unnum
við saman þar fyrrum í skurð-
inum hjá gamla Lee. Svo fór
hann að taka akkorðs-vinnu í
bænum, varð stórríkur maður
um tíma. Hann misti 3 upp-
komnar dætur að eg held úr
tæringu, allur auðurinn horfinn
og hann orðinn heilsulaus. Eg
gat grátið yfir þeim umskift-
um. Svo mætti eg þeim Sam-
sons bræðrum, Sam og Jóni,
þeir eru blátt áfram uppfynd-
ingamenn með að koma með
gamansögur til að skemta
manni.
Svo keyrði eg til West Side
til að taka lestina norður til
Oak Point. Þar á stöðinni
mætti eg kunningja minum,
Skúla Sigfússyni þingmanni
fyrir St. George kjördæmi. —
Hann tók mér sem gömlum
vini þó við værum andstæðing-
ar í pólitík þessi 12 ár sem eg
var við Pebble Beach. Eg var
conservative en hann liberal og
eg hafði vanalega meirihluta
atkvæða þar, en hann sneri á
mig samt, því æfinlega komst
hann að. Já, það var alt gleymt.
Við erum báðir Austfirðingar
eins og fleiri góðir menn.
Svo stigum við á lestina,
Skúli og eg, og norður brunar
Brúnn, norður, norður, en ekki
norður og niður eins og sagt er
stundum, þegar við fórum frá
Winnipeg ofan til Nýja íslands.
Skúli fór af lestinni á Lundar,
en eg hélt áfram til Mulvihill.
Þaðan símaði eg til Óla frænda
til Pebble Beach. Hann kom
strax og sótti mig til Mulvihill,
svo nú er eg kominn þangað
sem við feðgar vorum 12 ár,
áður en við fluttum vestur. Það
er fallegt og gott pláss; það er
það bezta pláss sem er nokkur
staðar þar í kring.
Þessi Óli frændi sem eg er
að tala um er sonur Ólafs heit-
ins bróður mins og Jónu Jónas-
dóttur, alsystir Einars Jóns-
sonar læknis á Gimli, alt dáið.
Óli hefir stóra myndarlega
familíu, 8 drengi og 3 stúlkur,
alt orðið fullorðið fólk nema 3
drengir, sem ganga á skóla; 3
drengir hans eru hér við Camp-
bell River og elzta dóttir hans
er gift Dr. Scrimer á Gimli.
Þetta er mjög myndarlegur
barnahópur og hann er eini
bóndinn hér sem nokkuð kveð-
ur að. Alt landið frá Oak
Point og hingað norður er orðið
tómt af búendum, það eru
kanske 1—2 bændur á einni
fermílu og sumstaðar ekki það.
Eg hefi heyrt, til að rhynda,
að bændur í kringum Lundar
hafi selt stjórninni land sitt
fyrir aftur komna hermenn úr
seinasta stríðinu og maður veit
hvernig það gekk. Svo nú er
landið tómt en landar sem
seldu, settust að á Lundar, svo
\
vou 1
LIKEIT’
ITLIKES
þar er orðið, að eg held, eins-
lags gamalmennahæli. .
Áfram hélt eg ferðinni. óli
fór með mig vestur í Oakview
bygðina til Óla frænda. Hann
er sonur Stefáns heitins bróð-
ur míns. Þeir eru 5 þeir bræð-
ur, 4 vestur við haf; óli er sá
eini sem eftir er hér austur frá.
Hann er stórbóndi, á 3 upp-
komin börn, 2 stúlkur og einn
dreng. Þaðan fór eg til Sig-
urðar Sigfússonar og Margrét-
ar konu hans, þau eru indælis
hjón heim að sækja. Mér
leiddist ekki á meðan ég var
þar. Sigurður er fróður um
margt; hann á stórt bókasafn.
Þau hefðu ekki getað tekið mér
betur þó eg hefði verið sonur
þeirra. Þaðan fór eg með þeim
hjónum til Hara færeyings. —
Það eru gamlir kunningjar
rnínir; þau eru bæði frá Færeyj- -
um og eru búin að vera lengi í
bygðinni og tala bæði íslenzku.
Þau hafa þar fallegt heimili.
Þar tók Skafti við mér; hann
er sonur Einars Sigurðssonar,
tók mig heim til pabba síns og
þar var eg um nóttina. Einar
er mjög skemtilegur maður, sí
fyndinn og glaðlegur. Svo
sendi hann Skafta son sinn með
mér suður til Vogar til Guð-
mundar Jónssonar frá Húsey.
Eg stansaði á suðurleið á
Vogar og drakk kaffi hjá Birni
Eggertssyni og konu hans. —
Björn er stór merkilegur mað-
ur að sjá og kona’hans indælis
kona. Hún er dóttir Jóns al-
þingismanns frá Sleðbrjót. Eg
held að þau hjón séu alt í öllu
þar á staðnum, og eg held að
það sé mest þeim að þakka að
nú er búið að fullgera þar
fallega kirkju, sem prýðir stað-
inn mikið. Guðmundur Jóns-
son var víst yfirsmiðurinn.
Nú er eg kominn til vinar
míns Guðmundar Jónssonar og
sestur að fyrir nóttina, en það
vildi þá svo til að Jón sonur
hans og kona hans höfðu farið
til Winnipeg þá um morguninn,
svo gamli maðurinn var hálf-
gerður einsetumaður á meðan.
Við höfðum samt nóg til að
tala um því hann er fræðimað-
ur hinn mesti; hann hefir þarna
mjög myndarlegt heimili, bæði
íveruhúsið og útihús, alt smíð-
að eftir hann sjálfan, því hann
er fjölhæfur smiður og einlægt
heldur hann áfram að smíða.
Hann ber ellina vel, eg held að
hann sé 80 ára eða eitthvað
nálægt því. Það éru miklar
framfarir í allri Siglunes-bygð-
inni yfirleitt, myndar búskap-
ur og myndarleg íveruhús; það
lítur út fyrir að ungu bændurn-
Framh. á 7. bls.