Heimskringla - 17.06.1942, Blaðsíða 1

NOTICE TO COMMERCIAL
FISHERMEN
We invite your enquiries for
your bread supplies for
the coming season.
Quality and Service to your
complete satisfaction.
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 35 565
“The QualityGoes In before theNameGoesOn"
Frank Hannibal, Mgr.
•+
NOTICE TO COMMERCIAL
FISHERMEN
We invite your enquiries for
your bread supplies for
the coming season.
Quality and Service to your
complete satisfaction.
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 35 565
“The QualityGoes In before theNameGoesOn”
Frank Hannibal, Mgr.
LVI. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 17. JÚNl 1942
NÚMER 38.
*
HELZTU FRETTIR <• -
Nýr samningur
Þrjár stærstu samherja-iþjóð-
irnar, Bretar, Bandaríkjamenn
og Rússar gerðu með sér nýjan
og merkilegan stríðssamning
fyrir skömmu, er birtur var síð-
ast liðna viku (11. júní). Lýtur
efni hans að því, að Bretar og
Bandaríkjamenn lofa að hefja
stríð á Þýzkaland að vestan á
meginlandi Evrópu og því verði
í framkvæmd hrint á árinu
1942. Ennfremur er ráð gert
fyrir eins mikilli samvinnu og
unt er um alt, sem að því lítur
að vinna stríðið. Að síðustu
hefir svo verið gerð ráðstöfun
á hlutunum eftir striðið og
fullri samvinnu heitið um hana;
nær sá samningur til 20 ára.
Molotov, utanrikisráðherra
Rússa hefir verið um skeið að
semja um þetta bæði við Breta-
og Bandaríkjastjórn. Var
samningurinn undirskrifaður á
Englandi 26. maí, en af Banda-
ríkjastjórn 4. júní. Hafði Molo-
tov átt vikudvöl bæði í Eng-
landi og Bandaríkjunum áður
en af samþykt varð og voru
málin frá öllum hliðum íhuguð.
. Eitt atriði friðarsamninganna
kvað í því fólgið að enginn
þessara þriggja þjóða krefjist
landeigna að stríðinu loknu.
Höfðu Rússar áður lýst yfir
að þeir krefðust Eystrasalts-
landanna, en þeir hurfu frá því,
er hvorki Bretar né Bandaríkin
kröfðust neinna landa.
Bandaríkin lofa Rússum ekki
einungis samvinnu í þessu
striði til loka þess, heldur einn-
ig eftir stríðið.
Allir aðilar samningsins iofa
því að semja ekki sérstakan
frið við neina þjóð.
Japar eru ekki nefndir í
samningunum vegna þess að
Rússar eru ekki ennþá í stríði
við þá.
Japan nálgasl Ameríku
Vestastá eyjan af Aleutian-
eyjaklasanum norður við Al-
aska, heitir Attu. Hún er 35
mílur á lengd og 20 á breidd.
Langir firðir skerast inn í eyna,
en skerjóttir og um þá er vand-
ratað; þar eru og 3000 feta há
fjöll. Þorp er á norðanverðri
eyjunni við Chicago Harbor
svonefnda; hafa hvítir menn
þar viðskifta-stöð og eina
kirkju. Að öðru mun lítið um
bygð á eyjunni.
En fyrir helgina fréttist, að
japanskur her væri kominn til
eyjunnar. Hefir herlið frá
Dutch Harbor verið að reyna
að reka það burtu, en það hefir
ekki tekist. Þokum er um það
. kent, en þó er nú í síðustu frétt-
um gefið í skyn, að Japar muni
hafi meira lið en við var búist
og til þriðju stórorustu á
Kyrrahafinu geti komið á þess-
um norðurslóðum. En um það
verður ekkert fullyrt að svo
komnu.
Attu dr um 1500 mílur frá
meginlandinu og um 770 frá
Dutch Harbor.
Stríðið í Rússlandi
Yfir síðustu helgi gerðu
Þjóðverjar harða sókn á Rússa,
einkum á tveim stöðum; það
var við Kharkov og Sevastopol.
Hafa þeir viðað að sér einum
ósköpum af liði, bæði mönnum
og skriðdrekum. Við Kharkov
tóku Rússar hressilega á móti;
báru nazar þar ekkert úr být-
um, en biðu mikið manntjón,
eða 2850 manns á tveimur dög-
um. En í slíkt horfa Þjóðverj-
ar ekki. Um Sevastapol hefir
nú verið barist í fullar tvær
vikur. Sú borg er stærsta
flotavirki Rússa við Svartahaf
og eina táfesta þeirra á Krím-
skaga. Vigiínan þar er 15 mílna
löng. Þrátt fyrir uppihalds-
lausa sókn Þjóðverja þarna, er
borgin enn í höndum Rússa.
Bíða Þjóðverjar feikna mann-
fall, en sóknina auka þeir þrátt
fyrir það. Hefir verið sagt
að þeir töpuðu sex mönnum á
móti hverjum einum Rússa. —
Rússar efldu lið sitt þar að
nokkru um helgina og fóru
þangað með meira af flota sín-
um. En Hitler hefir sjáanlega
hugsað sér að taka þessa borg
hvað sem það kostar því þar er
barist nótt sem nýtan dag.
Á norður-vígstöðvunum, við
Kalinin og Leningrad, hafa
Þjóðverjar einnig eflt lið sitt
og hert sókn til muna, en segja
það þó ekki nema byrjunina.
Hungur í Hamborg
1 Hamborg kvað vera alvar-
legur skortur á nauðsynjavör-
um. Leiddi til uppþots út af
þvi síðast liðinn mánudag. Var
verið að hlaða vagna ýmsum
vörum er senda átti til þýzka
hersins á Rússlandi. Reiddust
þeir þessu, er að því unnu, og
köstuðu einhverju af vöruköss-
unum niður á strætið. Brotn-
uðu þeir og þyrptust þar hundr-
uðir að og hirtu það sem var í
þeim. Var nokkuð af því kaffi
og var flogist á um baunirnar,
því kaffi hefir lengi verið fá-
séð vara. Kom lögreglan á
vettvang og reyndi að skakka
leikinn, en á móti henni var
tekið með grjóthríð.
Að leikslokum voru 25 Þjóð-
verjar teknir af lífi, hundruðir
hneptir í varðhald, alt hafn-
svæðið einangrað; sjö lögreglu-
menn voru drepnir og nokkrir
særðir. Höfðu sumir í uppþot-
inu skammbyssur og kendi lög-
reglan á því.
Þjóðverjar heima fyrir eru
afar óánægðir orðnir út af
rekstri stríðsins. Þykir þeim
mönnum hafa verið fórnað
miskunarlaust og líta nú orðið
svo á, sem þjóðin fái ekki
risið undir her-úthaldinu. —
Æskir fjöldinn að stríðið taki
sem bráðast enda.
ítalía tapar skipum
Af fréttum að dæma í gær-
kvöldi, hafa undanfarna fjóra
daga staðið yfir grimmar or-
ustur á Miðjarðarhafinu.
Bretar voru að senda skipa-
flota með vopnum og vistum
til Malta-eyju og Tobruk í
Afriku. Voru flotarnir tveir;
kom annar frá Egyptalandi, en
hinn frá Spáni. Fylgdu þeim
brezk herskip og bandarísk
flugför. Þegar flotarnir voru
komnir vel á miðja leið, komu
herskip Itala á vettvang. Var í
sífeldum orustum átt það sem
eftir var af leiðinni eða í fjóra
daga. Fóru leikar svo, að
flutningaskip Breta komust
ferða sinna, en Italir töpuðu
einu beitiskipi og að minsta
kosti tveimur tundurspillum,
auk nokkra smærri skipa; enn-
fremur nokkrum flugförum. —
Kannast Italir við nokkuð afi
þessu skiptapi nú, en sögðu
| áður þær fréttir, að þeir hefðu
sökt 20 til 30 skipum af Bret-
um, þar á meðal mörgum her-
skipum Segja Bretar þessar
fregnir ítala helberan tilbún-
. ing; þeir hafi engu herskipi
tapað og flutningsflotinn hafi
nálega allur komist leiðar sinn-
ar.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Svo mikil tíðindi þóttu hinir
nýju samningar Rússa, Breta
og Bandaríkjamanna, í Rúss-
landi, að blöð komu út þreföld
þann dag. f fyrsta blaðinu var
frásögnin um ferð Molotov til
London, í öðru til Bandaríkj-
anna og því siðasta um 20 ára
samninginn. Var fréttunum
mjög fagnað af þjóðinni.
• i •
Með skipi er nýlega kom frá
Englandi, voru 500 canadiskir
hermenn, er þar hafa verið um
hrið í hernum. Ástæðan fyrir
komu þeirra var sú, að þeir
höfðu sýkst, og verið ófærir til
vinnu; þjáði þá bæði maga-
veiki og gigt; var sagt hið raka
loft á Englandi ætti illa við
þá.
• * *
. Blöð í Frakklandi sögðu frá
því í gær, að Þjóðverjum liði
ekki vel út af fréttinni um að
Bretar og Bandaríkin hugsuðu
sér að gera innrás á megin-
landið í Evrópu. Hafa þeir
verið á ýmsan hátt að búa sig
undir það og meðal annars með
því, að snúa byssunum i vestur
í Maginot-virkjum Frakklands.
• # #
Eftirlitsnefnd atvinnulausra
í þessu fylki, gerir ráð fyrir að
senda 300 verkamenn frá Win-
nipeg til Arvida í Quebec til að
vinna hjá Aluminum Company
of Canada. Alls segir nefndin
hér skráða yfir 2000 atvinnu-
lausra.
FJÆR OG NÆR
Dr. Thorbergur Thorvaldson
og frú frá Saskatoon, Sask.,
komu s. 1. mánudag til bæjar-
ins; þau komu austan frá Tor-
onto, hafa verið eystra þriggja
vikna tíma. Dr. Thorbergur
sat ársfund Royal Society fé-
lagsins, sem hann tilheyrir, i
Toronto og ennfremur fund
Efnafræðisfélagsins í Hamil-
ton, en dr. Thorbergur er for-
seti þess félags sem kunnugt
er; þau halda vestur innan
tveggja eða þriggja daga.
# * •
Á samkomu Kvennasam-
bandsins 27. júní í Sambands-
kirkju, fer fram óvanalega
vönduð skemtiskrá. Aðalræð-
una það kvöld flytur dr. Kristj-
án Jónasson, ungur læknir ný-
kominn að heiman. Hann er
sonur hins góðkunna læknis
Jónasar Kristjánssonar.
Ungir mentamenn að heiman
hafa reynst íslenzku félagslífi
hér svo mikill styrkur, að aldrei
verður fullþakkað. Vér meg-
um eiga von á góðu og fróðlegu
erindi frá dr. Jónassyni. Til
söng og hljómleika hefir og hið
bezta verið vandað á þessari
samkomu. Skemtiskráin verð-
ur nánar auglýst í næsta blaði.
• # #
Frú Hólmfríður Pétursson, 45
Home St., Winnipeg og sonur
hennar Pétur, lögðu af stað fyr-
ir helgina austur til Kingston,
Ont., í heimsókn til Lieut. Ólafs
Péturssonar. Þau bjuggust við
að verða eystra alt að því sex
vikur.
ÆSKUHUGUR
Þá ímyndun æskunnar huga
á eldingum ljósvakans fer,
himininn, jörðina og hafið,
í hrifning hann tileinkar sér.
f kotbæ hann krýnir sig sjálfan
til konungs,, á árroðans stund.
Alt erfiði er honum leikur
og unun að vaxta sitt pund.
Vængjaður, frár eins og valur,
vorlangan daginn hann flaug
sumar-veg Jónsmessu sólar
og sá yfir heimsskauta baug.
1 nesti’ hafði’ hann útþráar-orku
sem almættis tilfinning
knúða af eldfimri óró
úr íslenzkum háfjalla hring.
Hans flugstöð var Fljótsheiðin breiða
og fjöllin, sem lágu í kring.
f austrinu Bláfellið blasti
i blámóðu dulrænum hring.
í suðri var Sellanda fjallið
sem svipmikið, hávaxið tröll. .
í norðri stóð Kalborgin kolblá,
hin kynlega álfkónga höll.
Ungmenni fermd 7. júní á
Lundar af séra Guðm. Árna-
syni:
Guðm. Leslie Guðmundsson
sonur Björgvins og Rannveig-
ar Guðmundsson, Lundar.
Albert og Jóhann Jóhannson,
synir Sigfúsar og Emilíu Jó-
hannson, Lundar.
Lorne Allan Johnson, sonur
Einars og Sigurbjargar John-
son á Oak Point.
* * *
Margrét S. Gíslason, til heim-
ilis í grend við Akra, N. D., lézt
7. maí. Hún var 78 ára og hafði
verið heilsuveil siðustu árirí.
Hún var fædd á íslandi 27. feb.
1864, en kom 1883 til Banda-
ríkjanna með foreldrum sínum,
Mr. og Mrs. Sig. Sigurðssyni
og nokkrum systkinum sínum,
er voru átta alls. Hina látnu
syrgja nú 3 þeirra, Guðrún og
Eggert, er hún bjó hjá og Mrs.
E. J. Shoemaker, Louisville,
Ohio, er kom til að vera við út-
förina; hin systkinin ásamt for-
eldrunum eru dáin.
Jarðarförin fór fram 12. maí
frá Vídalíns kirkju; séra H.
Sigmar jarðsöng.
Líkmenn voru: E. O. Abra-
hamson, Paul Nelson, B. Thor-
vardson, J. J. Erlendson, T. Er-
lendson, Wm. Sigurðson.
* * *
Helen Margaret Jónasson út-
skrifaðist af Victoria spítala í
Winnipeg 28. maí s. 1. í hjúkr-
unarfræði með góðri einkunn
og gullmeðalíu að verðlaunum.
Foreldrar hennar eru Aðal-
björn heitinn Jónasson smiður
og Sigríður Finnbogadóttir
Jónasson, Winnipeg.
* # •
John Dalman, smiður, lézt í
Winnipeg 9. júní; hann var 66
ára, fæddur í Milwaukee. Út-
förin fór fram frá útfararstofu
A. S. Bardal, s. 1. fimtudag.
• • •
The Icelandic Canadian Club
will hold a picnic for the mem-
bers, their families and friends
at City Park on Sunday, June
28th, at 2 o’clock. Plan to be
there! Please phone Snorri
Jonasson at 89192 or Hazel
Reykdal at 71055 to let the
Social Committee know that
you are ooming. Races for the
chiidren will commence at 2.30
Bring a basket lunch. Drinks
will be provided. A further
notice will appear next week.
‘SVERÐ OG SKJÖLDUR
ÍSLANDS”
Jón Sigurðsson
FYRIR 55 ÁRUM
(Úr Hkr. 16. júní 1887)
Sjá, æskunni er guðseðli gefið.
Sem gestur hún viltist hér inn.
Hún finnur ei fullnægju á jörðu
og flýgur um himininn.
Hún send var frá sólkerfum hærri
um syngjandi hnattanna geim.
Hún kom hér sem farlóa á flótta
er fann ekki leiðina heim.
Því umvilt á útgörðum hnatta
sem einbúi snýst þessi jörð.
Hún kreppir að æskunni á Kaldbak,
í kveðjum og aðbúnað hörð.
Hún vængi hennar vægðarlaust stýfir,
og vorhug í hausthuga snýr,
unz önþreytt ''llinnar hækjum
með örkuml mn jörðina flýr.
J. S. fró Kaldbak
Úr bréfi frá Minneota: Er
það satt, að séra Matthías
Jochumsson hafi gefið kost á
að gerast prestur íslendinga í
Ameríku? Það hefir heyrst
hingað, að hann hafi beðið B
Pétursson að útvega sér söfnuð
hér vestra.
•
Cunardlínu-félagið varð fyrir
$1,000 útlátum í New York um
daginn fyrir að hafa flutt til
Ameríku brjálaða konu.
•
Herra F. B. Anderson hefir
ákveðið að flytja hér í bænum
þrjá fyrirlestra á ensku um Is-
land.
í dag er 17. júní, fæðingar-
dagur þjóðskörungsins og
frelsisvinarins mikla, Jóns Sig-
urðssonar frá Hrafnseyri; hann
var fæddur 1811. 1 kvæði einu
er Benedikt Gröndal orti um
hann, nefnir hann Jón “sverð
og skjöld Islands”. 1 öllu því
er sagt hefir verið um þjóð-
hetjuna mun fátt sannara
vera. Sjálfstæðis þess, er ís-
lenzk þjóð nú nýtur, á hún Jóni
Sigurðssyni að þakka. Með
greinum hans er hann nefndi
“Hugvekjur til Islendinga”, og
sem hann reit, er Friðrik VII
Danakonungur afsalaði sér ein-
veldi yfir þjóð sinni, hvetur
hann landa sína, að grípa þetta
fækifæri til að halda fram
sjálfstæðiskröfum Islands. —
Hann leiddi söguleg rök að því,
að þjóðin hefði aldrei selt frelsi
sitt og ætti því fulla heimtingu
á að ráða sjálf sínum málum;
að landið hafi aðeins lotið kon-
ungum, en aldrei Norðmönn-
um eða Dönum. Þegar kon-
ungur nú afsalaði sér einveldi,
eigi Danir ekkert ráð yfir mál-
um Islendinga. Stefna hans
var að innlend stjórn yrði sett
í landinu og að alþingi fengi
löggjafarvald. Það var stefna
Jón Sigurðssonar og henni hélt
hann til dauðadags.
Á þjóðfundinum 1851, þegar
þröngva átti Islendingum til að
láta af þessum kröfum, mælti
hann hin ógleymanlegu orð:
‘Vér mótmælum allir”, sem ís-
enzk þjóð mun ekki gleyma
meðan hún er uppi. Þó Danir
fengju lögfræðinga til að and-
mæla Jóni, tæ ú hann mál
æirra sundur svo rækilega, að
jeir gátu ekki svarað því. Með
stefnu Jóns Sigurðssonar, var
grundvöllur lagður að sjálf-
stæðisbaráttu íslands.
En það var ekki hugmyndin
að skrifa hér langt mál um
jetta; það var aðeins hitt, að
vér gátum ekki látið það tölu-
blað, er dagsett er 17. júní, svo
út koma, að þess væri ekki
minst um leið, að sá er afmæl-
isdagur þess er Matthías kvað
um:
Snillingur snjalli!
snild þína skyldi
lofsælum leyfa
ljóðstöfum þjóð
meðan í æðum
oss vitum fossa,
mæringur dýri,
móOurlenzkt blóð.
Þingmenn á sambandsþingi
eru margir búnir að stinga upp
á, að þar sem í sumar sé haldin
50 ára jubil-hátíð Victoríu
drotningar, þá ætti sambands-
þingið að gefa hverjum þing-
manni 500 dollars auk venju-
legra launa!! Frumkvöðlar
Saga Jóns Sigurðssonar er
lærdómsrík, ekki sízt fyrir
Vestur-lslendinga fyrir það, að
hún gerist að mestu erlendis.
þessa betliríis eru þeir, sem
mest klaga undan fjáreyðslu
stjórnarinanr.