Heimskringla - 17.06.1942, Side 5

WINNIPEG, 17. JÚNÍ 1942
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
í fyrstu ræðu Churchills í
Washington. Hann mælti á
þessa leið: “Bretar og Banda-
ríkjamenn munu í framtíðinni
ganga hlið við hlið í hátíðleg-
um virðuleika, réttlæti og friði
til tryggingar sínu eigin öryggi
og annara velferð.”
Að Bretland og Bandaríkin
gangi hlið við hlið i “hátiðleg-
um virðuleika” þýðir í huga
Asiubúa að enn hræðilegri
landvinningastefna er í fram-
sýn og hættulegri en Japan er
megnugt um að hóta og fram-
kvæma.
Meðmælendur Union Now
með Ameríku og hinum ensku-
mælandi hluta Brezka ríkisins
og öðrum þjóðum sem kunna
að vera “tilbúnar og hæfar í
sambandið, sigla hraðbyri
beint af augum inn í þá voða-
legustu styrjöld sem enn hefir
þekst í hinum svokallaða sið-
mentaða heimi.
Kína, sem er elzta og sögu-
ríkasta lýðveldi heimsins má
hugsa- margt þegar það er þeg-
ar í byrjun útilokað úr sam-
bandi hvítu þjóðanna, og vissu-
lega mættu forvígismenn slíks
samibands alt eins vel gefa
Japönum orustuskip g flugvél-
ar, eins og að misþyrma lýð-
veldishugsjóninni á þennan
veg.
Þeir menn er ekki sjá að hér
er séð frækornum til nýrra
múgavíga, hugsa aðeins á vísu
vestur lýðveldanna, en það
sjónarsvið er of takmarkað á
þessari stundu.
Bandaríkin og Bretland
standa nú á alvarlegum tíma-
og vegamótum. Bandamenn
okkar í Asiu bíða eftir að við
gerum heyrumkunnugt hver af-
staða okkar er gagnvart þeim,
berjumst við fyrir réttlæti, friði
og jöfnuði, fyrir allar þjóðir og
alla menn, eða á sú hamingja
að falla í skaut hvítra manna
aðeins. Svarið verður að vera
ákveðið og koma tafarlaust.
Ekkert svar, eða svar um sein-
an er sama sem nei. Banda-
ríkin verða að taka forystuna í
þessu máli nú þegar.
Hér getum við ekki treyst
hinu enska lundarfari, hversu
mjög sem við dáum það; við
verðum að hugsa og fram-
kvæma á eigin reikning; ef
okkur tekst ekki að sannfæra
Asiu-tbandamenn okkar um ein-
lægni okkar og alvöru, má fara
svo að við sjálfir verðum þar
einmana og vinalausir á hinni
efstu og síðustu hættunnar
stund.
Að hinu leitinu er eðlilegt að
Bretar snúi athygli sinni fyrst
og fremst að Hitler — úlfinum
á dyraþrepinu og þessvegna
naumast hægt að búast við að
þeir taki japönsku hættuna
eins alvarlega og við gerum nú;
við getum naumast heimtað af
þeim meiri skilning og alvöru
en við höfum sjálfir haft yfir
að ráða.
Pearl Harbor og Manila bera
fávisku okkar hræðilegt vitni,
og vel má vera að fleiri ströng
vitni komi fram áður en þessi
mál eru útkljáð; þó England
átti sig ekki á hættunni i
Kyrrahafinu, megum við ekki
láta draga sjálfa okkur á tálar
í því efni. Málefni okkar bæði
í vestri og austri eru aðkall-
andi án þess þó, að við byggj-
um yfirráð okkar á vopnuðu
valdi, en okkur er hættulegt að
byggja nokkrar áætlanir á ann-
ara mati og dómgreind en okk-
ar sjálfra, við verðum að sýna
bandamönnum okkar í Asíu að
við séum þeim vanda vaxnir að
leiða þá í trygga höfn jafnrétt-
is og bræðralags.
Erum við þeim vanda vaxn-
ir? spyrja þeir; Japanar segja
að svo sé ekki, þeir segja að
engin von sé til jafnréttis hinna
lituðu þjóða undir leiðsögn
Bandaríkjanna; sem sönnun
þess.benda þeir á meðferð okk-
ar á blökkum Ameríkumönn-
um fyr og síðar; þeir gleðjast
yfir hverju manndrápi sem manna víðsvegar um heiminn því leiða, hvað S. B. hefir ij Winston Churchill er nú einn
framið er án dóms og laga og líta til okkar eftir leiðsögn og huga í þeim efnum, því engri^ hinn mesti mælskumaður í
öllum kynflokka óspektum sem forystu í vandamálum dagsins; ósanngirni vil eg beita gagn-j Englandi, en fyrst er hann hóf
við fremjum. Skilgreining á reynumst við ei hæfir í þá vart honum, hver sem hann er.' þátttöku í opinberu lífi, var
hvitum og svörtum hermönn-! vanda og virðingarstöðu, verða Eg fyrir mitt leiti, hefi ávalt' hann óstyrkur og stamaði, þeg-
um í iand, sjó og lofther, úti-|aðrir til. Japan mundi fúslega skoðað, að með orðinu “þjóð” hann talaði.
lokun svartra verkamanna frá' taka að sér svaramensku smæl- væri átt við alla einstaklinga
varnarstofnunum ríkisins og ingjanna; einnig Rússland, sem eða persónur landsins, sem öðl-
iðnfélögum, yfir höfuð alt slíkt þegar hefir útilokað alla þjóð- ast hefðu full borgaraleg rétt-
félagslegt misrétti af okkar ernishleypidóma
völdum er ómetanleg greiða-
semi við erkióvin okkar Japan;
indi.
Ef við ekki nú þegar stígum Mér er ómögulegt að skilja
fram í fylkinarbrjóst og kunn- þag; hvernig hægt sé að sund-
“lítið á Bandaríkin” hvísla þeir gerum hvert við stefnum, má urgreina persónurnar og lýð-
i miljónir hlustandi eyrnajsvo fara að við missum tæki- inn í einu landi, og gera þau að
Einu sinni var hann á leið til
Manchester til að vera þar á
stjórnmálafundi. Félagi hans,
Salisbury lávarður, sneri sér
að honum og spurði hvort geig-
ur væri í honum; en Churchill
kvað svo vera.
“Vertu ódeigur, sonur sæll,”
“dettur ykkur í hug að hvítu færið til að móta hina komandi tveimur mismunandi megin saSði sa gamli. “Gerðu eins og
mennirnir þar veiti ykkur jafn-
rétti við sjálfa sig?”
Hver er fær um að gefa hér
veröld eftir okkar geðþótta, öflum, sem hvort hefði stjórn-
sérstaða okkar sem þjóðar arfar ýfaf fyrir sig. En til
gæti jafnvel verið i veði hvað varúgar, vil eg þó ráðleggja
fullnægjandi svar? Hin þrá-jsam öllum sigurvinningum á vinum minum \ Bandaríkjun-
láta neitun okkar að viður- j vígvellinum kann að líða, ein- um að halda áfram að vera per.
kenna hin sjálfsögðu sambönd mitt af Því mikill meirihluti sónur eing lengi og þeim er
milli blakkra AmeríkumannaJ íbúa heimsins eru litaðir menn unt> S’VQ ,þeir geti notið frelsis.
og litbræðra þeirra víðsvegar,°g htaðar konur. ins . gem fylstum mæ]i Lýður-
um heiminn, og hin fávíslega Hvernig getum við fullkomn- inn þá bara hringlað
einþykni að afsegja að rann- J að okkur undir þessa komandi einn sins ]iðs og persónulaus,
saka þau sambönd, er hugraun, eldskírn? Fyrsta sporið t11 með a]f sitt árans ófrelsi.
þessum samborgurum okkar, að ráða bót á okkar einstakl-,
því þeir sjá hættuna sem okk-
ur er dulin.
ings tvískiftingu er að játa og
Jónas Pólsson
HITT OG ÞETTA
skilja að slík tviskifting eigi
Asíubúar eru varir um sig súr stað, næst er að leitast við t ______
og bíða; eyru þeirra eru opin'að útreka hinn verri helming
fyrir rógburði Japana; í þetta úr huga okkar og hjörtum að, 9 r 801,1
fullu og öllu. Okkur verður að Einu sinni bar svo við í móðu-
vera ljóst að allar athafnir harðindunum (eftir Skaftáreld-
okkar er í órjúfanlegu sam- inn 1T83), að kolniðmyrkur
skifti er áróðursstarfsemi
þeirra alvarlegri en venjulega.
Það er auðvelt að hlægja lýg-
ina á flótta, en sannleikurinn
getur stundum orðið hræðilega
alvarlegur.
Hver getur álasað þeim fyrir
varkárni þeira og efasemdir í
okkar garð; fáviska okkar
gagnvart skoðunum þeirra og
tilfinningum er jafn hættuleg
fávisku Englendinga á þeirra
eigin málefnum, og fávisku
Frakka er hartnær eyðilögð.u
þá sem þjóð.
bandi við hugarfr okkar og Serði um hábjartan dag. Fólkið
hjartalag, og það eru athafnir a hæ einum varð lafhrætt
okkar sem eiga að kveða upp eins °S von var> °S settist við
dómsorð í yfirstandandi vanda- hæn og guðsorðalestur, því að
málum og mótun hins nýja Það hélt, að dómsdagur væri
heims. Ef við nú skipum okk- kominn. Þá er lesið hafði ver-
ur óskift undir fána frelsis og ið> toi{ fólkið eftir því, að karl
jafnaðar er gullöld í framsýn. einn var ekki í baðstofunni, var
Við vitum vel, þó við séum ef nú farið að svipast eftir honum,
til vill ekki reiðubúin að kann-1 °S fanst hann þá frammi í eld-
eg. Þegar eg byrja að halda
ræðu, virði eg áheyrendurna
rækilega fyrir mér og segi svo
við sjálfan mig: “Miklir bölv-
aðir asnar eru þetta alt sam-
an.” Þá líður mér altaf betur.”
* • •
— Oft hefi eg hugsað um
það, hvernig á því standi, að
Englendingar drekka altaf te,
'en nú hef eg fundið lausnina á
gátunni, því eg smakkaði ný-
lega enskt kaffi.
• * *
í landafræðitíma:
Kennarinn: — Ameríkumenn
eru t. d. andfætlingar ykkar.
Þegar þið farið á fætur á
morgnana, eru þeir að hátta.
Sonur vökumannsins gellur
við: — Þá er hann pabbi and-
fætlingur minn.—Alþbl.
húsi. Karlsauðurinn hafði sett
upp pott og var farinn að sjóða
hangiket í mestu makindum.
Fólkið sagði, að ósköp væri á
honum að vera að hugsa um
heimili. Hin sanna drottin-
hollusta takmarkast ekki
nauðsynlega af þjóðernisleg-
um skilgreiningi á yfirstand-
andi tíma.
Erum við nú hæfir forystu,
jafnvel þó við getum gert okk-
ur grein fyrir hættunni og á-
byrgðinni sem fylgir hinni sér-
stöku afstöðu okkar? Hvernig
stendur á bessum mismun á
ast við það, að hvíti kynflokk-
Okkar hættaer urinn er sei{astui- aiira um
alveg sérstaks eðlis, vegna! Þjóðernishatur og hleypidóma,
þess að tíundi hver maður af,0^ Þar er astæðan falin fyrir
Bandaríkjaþjóðinni er litaður; otta okkar °S útryggri framtið;
sambönd okkar og skyldleiki vlð hofum vissulega ástæðu til mat> Þegar svona stæði a, en
við þá liggja nær en Indland:að vera óttafullir ef við höld- karl brast reiður við og syar-
og Afríka; iþeir viðkvæmu um uPPteknum hætti, því þá aðl- að Það gæti latið ollum
bræðir lieeia inn á okkar eiein erum við 1 raun °S veru öfugu úlum latum fynr ser, en eg
megin í þessari styrjöld; við held nú fyrir mitt leyti,” sagði
höfum sameiginlegan málstað hann, “að nóg fari til helvítis,
með Hitler. jþó að hangetskreistan sú arna
Hin sanna lýðveldishugsjón fari þangað ekki.”
tekur ekki þannig á málunum; * * *
ef hún nú á að vinna sigur á Bernard Shaw kom eitt sinn
i þessu alvarlegasta augnabliki á dansleik, sem haldinn var í
j mannkynsins í allri sögu hins góðgerðaskyni. Hann bauð
mentaða heims, verður hún að roskinni ekkju upp í dans. Hún
taka duglegt þrifabað og þvo var mjög hrærð yfir þessari
, . , af sér gamlar misgerðir, og upphefð og spurði Shaw:
þessum mismun a ,
„ , , ,, ... iþora að breyta eftir snuim eig-
orðum okkar og athofnuml. . . . . , .. ..__
. , ^ i ín fyrirmælum a komandi tima.
gagnvart jofnuði og bræðra-
lagi? Eru orð okkar öll ein-
tóm hræsni? Nei, við erum
ekki hræsnarar nema ef vera
skyldi einstöku sinnum aðeins
á smásmuglega og broslega
vísu.
Talaðu um þjóðmál í stórum
dráttum við Bandaríkja borg-
ara af lægri tegund mannfé-
lagsins. Þér dylst ekki að þrá
hans eftir réttlæti og jöfnuði
er brennheit og einlæg; færðu
svo gætilega í tal hagsmuna-
mál
(Lauslega snúið úr ensku)
Jónbjörn Gíslason
ÖRFÁ ORÐ
Einhver S. B. birti sína sálar-
legu vanheilsu í Heimskringlu
“Ó, herra Shaw, hvað kom
yður til þess að fara að dansa
við mig?”
Shaw leysti greiðlega úr
spurningu hennar:
“Þetta er góðgerðadansleik-
ur, er ekki svo?”
• * •
Saga er sögð frá Tékkósló-
FJÆR OG NÆR
Bœkur til sölu ó Heimskriuglu
Endurminningar, 1. og H.
hefti, alls 608 blaðsíður, eftir
Friðrik Guðmundsson. Verð
upphaflega $2.50, báðar bæk-
urnar; nú $1.00.
Hetjusögur Norðurlanda, um
200 blaðsíður að stærð, eftir
Jacob A. Riss. íslenzkað hefir
Dr. Rögnvaldur Pétursson. —
Verð 35c.
• • •
Sunnudaginn 7. júní var
fermingarmessa í kirkju Ar-
dals lúterska safnaðar. Nöfn
þeirra ungmenna er séra Bjarni
A. Bjarnason þá fermdi eru
þessi:
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO.. LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
* Sími 95 551—95 552
Skrifstoía:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ANÆGJA
Lilja Soffia Johnson
Jean Guðný Danielson
Ingunn Helga Anderson
Thorey Guðrún Guðmundson
Kristjana Rannveig Guðmund-
son
Rose Lydia Stratton
Beatrice Maureen Danielson
Viola Blanche Danielson
Sigurborg Esther Oddleifson
Emily ósk Guðmundson
Joyce Florence Guðmundson
Freeman Sigurjón Brandson
Thorhallur Erlendson
Douglas Clarence Anderson
Bjarni Sigvaldason
Harold Oddleifson
Sigurjón Jóhannes August
Johnson
Gunnar Sigvaldason
Alfred James Stratton
Harold Franklin Oddleifson
Kristján Pétur Magnússon
Egill Björnson
Daniel Thorburn Danielson
Thorsteinn Sigurður Danielson
Júlíus Ingiberg Paulson
• • •
Sunnudaginn 14. júrtí var
fermingarmessa í kirkju Gimli
lúterska safnaðar. Nöfn þeirra
ungmenna er séra Bjarni A.
Bjarnason þá fermdi eru þessi:
Valborg Ásdís Stevens
Thorey Thompson
Ólafía Karin Thorsteinson
Kristbjörg Jakobína Einarson
Sigurlína Ágústa Narfason
Joyce Irene Thorkelson
Gladys McLaren
Dolores Jóhanna Jóhanesson
Beverley Christiana Einarson
Lára Thorey Johnson
Einar Franklin Hjörleifson
Victor Karl Torfason
Herman Elswood Árnason
13. maí s. 1. og leyndi það séi, va]íiu ný]egai ag kona ein kom
ekki, að hann þjáðist all mjög. á markað, þar sem fjölmenni
Til allrar hamingju heyrði P. B. var fyrir Hún var hávaðasöm
neyðar óp mannsins, og “þjón-
ustaði” hann tveimur vikum
síðar. Hver áhrif “þjónustan”
svertingjanna; þú trúiri hefir haft á heilsufar S. B- hefir margvíslega
varla þínum eigin eyrum, er'okkur lesendunum ekki venð
og talaði um einhvern “hann”,
sem bakaði fólkinu mestu
eymd, svelti það og þjakaði
Þýzkur nazisti stóð á verði
þetta sami maðurinn sem er að kunnSert> en p- B- virtist beia þarna rétt þjá> Hann heyrði
tala við þig? “Nei”, segir,Það fyrir brjósti, að lækningin
hann, “svertingjarnir geta ekki yrði sem áhrifaríkust, og von-
raus konunnar og vatt sér að
henni hvatskeytlega og skipaði
öðlast sömu réttindi og Við”.; um við oii, að batinn verði bæði henni að segja tafarlaust við
hvern hún ætti.
“Churchill auðvitað,’
sagði
Hversvegna? spyr þú; hann fljótur og varanlegur.
klórar sér gætilega í höfðinuj En enginn ætti að kippa sér
og segir að lokum: “eg veit UPP við það, þó hugsun og mál þún Qg ]eit á hann með undr-
það ekki, en það er ómögu-. se dálítið riighngslegt hjá S. B., unarsvip “Ln hvern hélduð
legt.” i sem skrif hans Þekikr. Eg set þér að eg ætti við?»
Hvaða þverbrestir eru í eðlis-1 hér stutt sýnishorn úr grein
fari og upplagi þessa Banda-. S. B. og vonast til þess, að hann Bij3jjufró3a konan
rikjaborgara? Það er í raun skýri það fyrir oss lesendunum Einu sinni var prestur að
og veru deginum Ijósará; hann nokkru nánar, þegar hann er spyrja hörn á kirkjugólfi, og
þjáist af þvi sem kalla mætti kominn til góðrar heilsu. voru tvær systur á meðal
sálfræðileg tviskifting; hann Hann segir: “En hvað snertir þeirra> er engu gátu svarað.
er tveir ólíkir persónugerfingar t “persónufrelsi” þá held eg að Forei(jrar þeirra vrou við, og
í einum; annar hlutinn er góð- Bandaríkin stkndi þar með þoffi þeink leiðinlegt hve stelp-
gjarn, réttlátur og friðelskandi fremstu þjóðum, þó lýðfrelsi urnar stóðu sig illa. Loksins
maður, en hinn parturinn er, þar sé í heild sinni mjög ábóta- þ0idi kerling ekki lengur mátið
dýr i mannsmynd sem kann að vant”. Þetta ber, án efa, að og sagði: “Þið getið ekkert
vera velviljað undir vissum ! skilja á þann hátt, að persón- sagf prestinum, stelpur mínar.
kringumstæðum, en vísar norð- urnar í Bandaríkjunum njóti Alténd getið þið sagt honum
ur og niður öllum sjálfsögðum, sæmilegs frelsis, en að frelsi það, þegar andskotinn rotaði
réttarbótum jafnt fyrir smáa Bandaríkja þjóðarinnar sé aft- hann Goliat með sleggjuskaft-
sem stóra, eftir fullkomnustu; ur á móti af mjög skornum inu.” Þá sagði karl: “Lengi
fasista fyrirmyndum. j skamti. Þá verður manni á að megið þið læra, stelpur mínar,
Þessi persónu tvískifting í
eðlisfari okkar er sérstaklega
spyrja, hvað er Bandaríkja þangað til þið verðið eins vel
þjóðin, ef hún er ekki persón- að ykkur í heilagri ritningu og
hættuleg nú þegar miljónir ur? Eg skal engum getum að hún móðir ykkar.”
BJARTARI
HEIMUR
Þrátt fyrir það að stríðið tefur framleiðslu
ýmsra húsmuna, halda samt sem áður rann-
sóknir í rafáhalda smiði áfram og mun árang-
ur þess ekki dyljast, að stríðinu loknu.
Takið til dæmis ljósin. Altaf er verið að
smíða nýja lampa til hins og annars. Það
getur farið svo að heimilið á morgun hafi
infra-rauða lampa til að þurka við, köld, alla
vega lit ljós er gerla drepa í búri, yfir þvotta-
skálinn og í ungbanaherberginu.
Auk þess sem City Hydro hefir lækkað
verð á ljósorku í Winnipeg, hefir það búið til
mörg rafáhöld, sem bæði hafa verið til þæg-
inda og skemtunar á heimilinu.
Eftir stríðið verða mörg áhöld gerð, er
visindin hafa fullkomnað og mun City Hydi’o
ekki láta eitt eftir liggja, að gera Winnipeg-
búum auðvelt með að komaát yfir þau, svo
heimilið verði vistlegra og skemtilegra, og nýr
heimur og bjartari renni upp.
Starfrœkt af Winnif>eg-búum og í þeirra þágu