Heimskringla - 24.03.1943, Qupperneq 3

WINNIPEG, 24. MARZ 1943
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
kostlegt tæki í baráttunni fyrir
frelsi og sjálfstæðri menningu.
Fornbókmentir okkar skilur
nú orðið enginn nema helzt
gamalmenni, fræðimenn og ef
til vill sjúklingar. Aldrei hefir
annað eins bókaflóð streymt á
íslenzkan markað og einmitt
nú. En slikt er engi-n sönnun
fyrir skilningi fólks á bók-
mentum og tæpast fyrir lestr-
arhneigð þess. Bækurnár eru
margar hverjar gefnar út með
sams konar hugarfari og þegar
búið er til konfekt, sem selt er
í skrautlegum umbúðum. Hér
sjást nú tæpast nokkrir rit-
dómar, þar sem gripið er vægð-
arlaust á kýlunum, engin heil-
brigð gagnrýni. Flestu er
hrósað á blygðunarlausan hátt.
Næsta sporið verður, að menn
garga um bækurnar á torgum
og gatnamótum og selja þær
úr handvögnum eftir vigt. Síð-
an verður farið að gefa út gerfi-
bækur úr tré með gyltum leð-
urkjölum, sem á vorða letruð
nöfn virðulegra höfunda og
verka. Slíkar bækur krefjast
hvorki skápa með glerhurðum
og skrám, sem altaf eru í bak-
lás. Við lifum á öld, þegar
viltar eru heimildir á alls kon-
ar meðalmensku. Það er jafn-
örðugt að vera stórskáld á Is-
landi og verið hefir, en meðal-
menskan og undirmálsmensk-
an dafnar hér með óhugnan
legri og æðisgenginni gróandi,
líkt og sveppar. Hvílíkt myrk-
ur! Hvílik fjósalykt í ríki and-
ans! s
Hún stundi lágt, og eg veitti
því athygli, að hún var orðin
náföl. Mér brá í brún, og eg
furðaði mig mjög á dómum
hennar.
— Eg þarf víst að lesa eitt-
hvað af kvæðunum yðar, ef eg
á að reyna til áð selja þau, hélt
hún áfram eftir stutta mál-
hvíld. — Hafið þér þau við
höndina?
• Eg rétti henni eitthvert hrafl
af próförkum. En þá vildi hún
heldur, að eg læsi fyrir sig. Eg
var nú einhvern veginn ekki
beinlínis við því búinn, en sá
mér þó vitanlega ekki fært að
skorast undan slíku. Mér fanst
vægast sagt, að þessi kvenmað
ur væri þrátt fyrir alt hæglæti
sitt óþægilega gustmikill.
Eg las henni sex smákvæði,
að vísu ef til vill ekki frumleg,
en þó þau beztu, sem eg hafði
ort að mínum dómi.'
Að loknum lestrinum þagði
hún enn um stund, en mælti
síðan:
— Æ-já. — Það er auðheyrt
á öllu, að þér eruð eitt af þess-
um ungu gerfiskáldum, sem að
mínu áliti eru ef til vill óhugn-
anlegustu fyrirbrigðin á akri
íslenzkra bókmenta nú á tím-
um. Afsakið, en það er ekki
nóg að vera með skáldlegt hár
og þvala lófa. Skáld verður að
eiga sér ofurmannlegan fögnuð
eða blæðandi hjartasár og helzt
hvort tveggja. Alt þess á milli
er svikið. Og þessi kvæði, sem
þér lásuð mér, eru svikin. Það
er ábyrgðarhluti að fitla við
sömu gígjuna, sem áður var
eign Jónasar, Bólu-Hjálmars og
Þorsteins ,með samskonar grát-
SAVINGS
*V*S>CERTIFICATES
kerlingahugarfari og fólk af
yðar tagi á sér í svo ríkum
mæli. Eg verð að segja yður
það, sem mér býr í brjósti,
sagði hún og brosti ópersónu-
lega.
— Það gleður mig, að kynn-
ast hinum óskeikula smekk
yðar, sagði eg með sams kon-
ar riddaramensku og þeirri, er
skirrist við að leggja hönd á
konur.
Og hún sagði: — Eg hef
kynst slæpingjum, sem heldur
vilja hanga uppi á Landsbóka-
safni og stela þar hugsunum
og orðalagi innlendra og norr-
ænna skálda en vinna heiðar-
lega vinnu eða sitja á skóla-
bekk. Engan þjófnað þekki eg
aúðvirðilegri. Það er eitthvað
svo lítilmannlega kauðalegt við
þessi gerviskáld um tvítugt. —
Þau eru nefnilega alls ekki með
lausa skrúfu, eins og sumt
eldra fólkið, sem ykir af sjúk-
legri þörf. Hjá því er ritflæðið
sams konar nauðsynleg útrás
og þegar hleypt er út úr hol-
gröfnu kýli.
— Viljið þér annars nokkuð
vera að eyða yðar--------dýr-
mæta tíma á mínum vegum?
sagði eg og reyndi að leyna
hana undrunarblandinni viður-
stygð minni. — Þér eruð ef til
vill ekki búin að ná yður fylli-
lega eftir spítalavistina?!
— Ungi maður, sagði hún og
leit á mig sljógum augum, og
svipur hennar minti á mann,
sem gengur i svefni. Augnaráð
hennar hafði þannig áhrif á
mig, að það var eins og úr mér
drægi allan mátt. Eg gat ekki
annað en starað á hana og
hlustað á það, sem hún sagði.
En eg treysti mér ekki til að
endursegja svo mikið sem efn-
ið úr ræðu hennar. Það eina,
sem eg man, er, að orð hennar,
fjarræn og söngluð, verkuðu á
mig eins og verið væri að
fremja á mér andlega kvið-
ristu og ekki einungis á mér
einum, heldur einnig á öllum
öðrum andlegum sjúklingum
þjóðar vorrar af mínu tagi. Orð
hennar liðu í gegnum mig eins
og óþægilegur rafmagns-
straumur, og þegar hún lauk
máli sinu, fanst mér holið á
mér vera orðið fult af hrísi. Eg
brölti á fætur, en gat ekki tylt
öðrum fætinum fyrir náladofa.
Eg hafði vist setið óþægilega.
— Nú er eg að fara, mælti
hún. — Yður kann að furða á
bersögli minni. En eg kom
líka til yðar til þess að gera
yður greiða. Eg ætla að safna
áskrifendum að kvæðabókinni
ýðar, og vonandi gengur mér
það ’sæmilega. Eg hef heyrt,
að þér eruð ekki gersnyeddur
ljóðgáfunni. Það er ekkert ó-
smekklegt í kvæðunum, sem
þér lásuð mér, og eg er sann-
færð um, að þessi skáldskapar-
hneigð eldist fljótt af yður. —
Eftir 2—3 ár leiðist yður, aðj
þpr skylduð vera að brjótast i!
að gefa út þessa ljóðabók. Hjá
yður er þetta barnasjúkdómur.
Það virðist vera ofvöxtur í
yður. Þér eruð fulltrúi góu-j
gróður^ aldarinnar. Þetta j
skilst yður seinna, ef þér verð- J
ið heimilisfaðir og eignist konu
og börn, sem leggja hald á þá
mannsparta yðar, áem núna
halda, að gaman sé að vera í
tilhugalífi við ljóðdísina.
Hún stundi lágt, snerti brjóst
sitt og 'hóstaði, og það komu
kvaladrættir i andlit hennar.
Svo nefndi hún nafn sitt: Guð-
rún Steinsdóttir. Ef eg vildi
gera svo vel og hringja til
hennar eftir nokkra daga,- í
simanúmer, sem hún nefndi.
Stuttar kveðjur.
Eg sat eftir með sveitt enni
og þvala lófa. Eg var svo högg-
dofa eftir þessa furðulegu
heimsókn, að mér nægðu ekki
5 sígarettur til þess að sættast
við líðandi stund. Mér fanst
eins og þessi Guðrún sæti
þarna enn, og rödd hennar
bergmáiaði í sái minni, langt-
um magnaðri en meðan hún
hafði látið dæluna ganga. Ó-
sjálfrátt leitaði eg mér hug-
svölunar í þessari alkunnu
visu:
Yfir kaldan eyðisand
einn-um nótt eg sveima.
Nú er horfið Norðurland,
nú á eg hvergi heima.
Skyldi Kristján hafa órað
fyrir því, að þessi vísa ætti eft-
ir að rætast á Sunnlendingi
inni í Norðurmýri? Áðan hafði
þessi stúlka fylt andrúmsloft
mitt norðlenzku. Nú var hún
horfin — og í svipinn fanst mér
eg hvergi eiga heima. Að
minsta kosti leit út fyrir, að
mitt helgasta og ástfólgnasta
vígi væri að bila. Skyldi eg
vakna við það i fyrramálið, að
sjóndeildarhringur minn væri
orðinn að eilífu grár, vakna
bak við öftustu víglinu tilveru
minnar, skrifstofustarfið, sem
væntanlega mundi reynast mér
traust athvarf, þangað til ell-
inni tækist að vinna bug á mér.
Eg gekk lengi um gólf, og
mér fanst eins og einhver ó-
sýnileg norn væri að skemta
sér við áð tína 'fjaðrimar úr
skáldhatti mínum, hverja af
annari. Var eg einsamall? Ó-
sjálfrátt leit eg í kringum mig.
En enginn var sýnilegur. Eg
bölvaði og fleygði mér endi-
löngum á legubekkinn. Hjart-
að barðist ákaft í brjósti mér.
Eftir stutta stund spratt eg á
fætur og tók aftur að ganga
um gólf. Hvernig gat þessi
kvenmannsdjöfull leyft sér að
vaða með skítuga skóna inn í
hinn allra helgasta afkima sál-
ar minnar og blaka við öryggi
mínu í ríki Braga? Eg komst
að lokum í slika æsingu, að eg
óð að stólnum, sem Guðrún
hafði setið á, og sparkaði hon-
um um koll.
Eg sofnaði seint og síðar
meir þessa nótt, og morguninn
eftir fór eg til skrifstofunnar
og vann þar sleitulaust til há-
degis. Mér leið bölvanlega, og
eg leitaði mér hugsvölunar í
miklum afköstum.
Klukkan 12 skrapp eg út í
næstu matsölu og gleypti í mig
einhvers konar miðdegisverð.
Meðan eg var að sötra kaffi-
sopann, rendi eg augunum yfir
fyrirsagnirnar í Morgunblað-
inu. Eg var kominn á sjöundu
síðu blaðsins, þegar eg rankaði
við mér. Augu mín höfðu leit-
að sér hvíldar í dánarauglýs-
ingunum. Alt í einu hrökk eg
við. Þar stóð:
Guðrún Steinsdóttir frá
Ljósavatni andaðist í sjúkra-
húsi 26. nóv. Lik hennar verð-
ur jarðsungið frá Dómkirkj-
unni á morgun, föstudaginn 5.
þ. m. kl. 10 árd. Vandamenn.
Eg fór ekki aftur á skrif-
stofuna þennan dag. Og morg-
uninn eftir var eg sjónarvottur
að jarðarför Guðrúnar — og
bálför kvæðanna minna.
—Samtíðin.
SIGURÐUR VILBERG
BENIDICTSON
Það lögmál sem að lífi vinnur
grand,
með langri von og ótta mig ei
tafði.—St. G. St.
Sem þruma úr heiðskíru lofti
kom fregnin um hið sviplega
andlát Sigurðar Vilbergs Beni-
diétssonar, manns á bezta
aldri, til vina og vandamanna
hans.
Sigurður Vilberg Benidictson
dó mjög snögglega þann 14.
nóv. 1942. Banameinið var
hjartabilun.
Hann var fæddur 14. maí
1901 að Geysir, Man. Foreldr-
ar hans voru Benidict Guð-
mundson frá Torfastöðum í
Miðfirði á Islandi, og Ingibjörg
Guðmundsdóttir frá Urriðaá í
Miðfirði. Móður sina misti
hann á unga aldri, og var hér
og þar með föður sínum þar til
1911 að Sigurður bóndi Beni-
dictson frændi hans tók hann
til fósturs og ættleiddi hann.
Var hann hjá fósturforeldrum
sínum á bújörð þeirra 5 mílur
suðvestur frá Markerville þar
til þau dóu. Sigurður dó 24.
sept. 1924 en Vilborg kona
hans 22. maí 1928. — Faðir
hans, Benidict, dó i Edmonton,
Alta., 1929.
Eftir lát fósturforeldra sinna
tók hann við búi þeirra, og
kvæntist Rósu Siglaugu Steph-
ansdóttur skálds 17. júní 1928.
Bjuggu þau á sömu bújörð þar
til 1941 að þau seldu bújörðina
og keyptu aðra skamt frá og
fluttu þangað. En eftir skamm-
an tíma seldu þau þá bújörð og
keypfu aðra 5 milur austur frá
Markerville, og voru nýlega
flutt þangað er hið skyndilega
fráfall Sigurðar bar að hendi.
Sigurður lætur eftir sig
ekkju, Rósu Siglaugu Steph-
ansdóttur og 4 börn: 1. Helga
Iris; 2. Stephan Vilberg; 3. Con-
rad Benidict; 4. Sigurður Theo-
dór ólafur; öll á unga aldri.
Einnig 3 alsystkini: 1. Ólafía
Helga, gift Halldóri Jóhanns-
syni bónda að Markerville; 2.
Karl, kvæntur Martha Kaiser
að Glenevis, Alta.; 3. Óskar
Leo Rosman, kvæntur Helen
Cunningham að Dodds, Alta.
Ein föðursystir, Mrs. Pepper,
býr í Edmonton, Alta., og
margt frændfólk í Manitoba,
og einn hálfbróður, Reimar, í
British Columbia.
Sigurður Vilberg var góðum
gáfum gæddur, og vel gefin á
marga hluti, og er því missirin
sár og stórt skarð fyrir skyldi
fyrir fjölskyldu hans. Hann
var einkar góðlyndur og ást-
ríkur heimilisfaðir.
Jarðarförin fór fram frá Lút.
kirkjunni að Markerville 20.
nóv. og,var hann jarðsunginn í
Stephansons ættar grafreitn-
um af dönskum presti, séra
Thorsleifs.
4
Við endimark æfinnar vega
’ið eina ’ið ólokanlega,
Er vitund sú vinir manns trega
það vakir í meðvitund minni
og slíkt mundi þreignt hafa
þfnni.—St. G. St.
A. J. C.
Þakkaróvarp
Mitt innilegasta þakklæti til
vina og vandamanna fyrir ein-
læga hluttekningu sem mér
hefir verið auðsýnd síðan frá-
fall míns kæra eiginmanns. —
Sömuleiðis þakka eg alla hjálp
og gjafir, og óska að ykkur
megi verða launað í ríkum
mæli. Rósa Benidiktson
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
Hjá klœðskeranum
Viðskiftamaður: — Eg hef
heyrt, að sonur minn sé búinn
að skulda yður föt í þrjú ár.
Klæðskerinn: — Stendur
heima. Þér hafið ef til vill ætl-
að að greiða skuldina?
Viðskiftamaður: — Nei. ónei,
en eg hefði viljað fá hjá yður
spariföt með álíka greiðslu-
skilmálum.
Góðar bœkur
Smoky Bay, Stgr. Arason
kennari .............$2.25
A Primer of Modern Ice-
landic, Snæbj. Jónsson.. 2.50
Stafsetninga-orðabók,
Freysteinn Gunnarsson 2.25
Vestmenn, Þ. Þ. Þor-
steineson ...... 2.50
Icelandic Canadian, 4
hefti á ári.......... 1-00
BJÖRNSSONS BOOK STORE
702 Sargent Ave. Winnipeg
\
TILKYNNING
CANADA STENDUR ANDSPÆNIS ELDIVIÐAR-
ÞURÐ NÆSTA VETUR
ERT ÞÚ einn af þeim Canadisku húsfeðrum sem brendu girðingum,
hurðum og jafnvel gólfum til þess að vemda þig fyrir hörkum
vetrarins sem nú er að líða?
Eða ef til vill varstu einn þeirra sem með naumindum komst fram
úr vandræðunum?
Hvort heldur er, þá munt þú nú vilja búa þig undir næsta vetur,
þegar máské verða enn meiri vandræði, með því að gera nauðsynlegar
ráðstafanir undir eins.
Víðsvegar er tilfinnanlegur eldiviðar skortur nú þegar þar sem
birgðirnar eru næstum gengnar til þurðar. í sumum tilfellum er nú
verið að nota nýhöggvinn, grænan við, sem átti að geymast til næsta
vetrar.
Viða í Canada er eldiviðurinn tekinn nálægt þeim stöðum sem hann
er notaður. Framleiðsla og úthlutun er í höndum bygðarbúa.
Sambandsstjórninni er það ljóst að eldiviðar skorturinn er svo
alvarlegur, að jafnvel með almennum samtökum er ekki víst að nægi-
lega^ birðir verði fáaniegar á þeim stöðum sem þannig hagar til. Þess-
vegna hefir verið ákveðið að hvetja til aukinnar framleiðslu eldiviðar,
með þvi að veita aðstoð þeim sem venjulega hafa með höndum fram-
leiðslu og úthlutun þeirra hluta. Með þeim tilgangi, verða eftirfarandi
ráðstafanir gerðar:
'l Fjárstyrkur sem nemur $1.00 á korðið verður gefinn kaup-
mönnum fyrir allan söluhæfan eldivið sem samkvæmt samn-
ingi hefir verið feldur fyrir 30. júni 1943 og er eign téðs
kaupmanns þann dag.
9 The Coal Controller má, eftir því sem honum þykir henta,
skipa fyrir um hluttöku flutningskostnaðar á eldivið, einkum *
þar sem kaupmenn,—til þess að fá birgðir,—verða að gera
samninga um slikt, utan þess héraðs sem þéir venjulega fá
birgðir sínar frá. En til þess að fá þessa endurborgun, verða
kaupmenn að fá leyfi hjá the Coal Controller áður en þeir
gera samninga um slíkar birgðir.
9 The Coal Controller mun kaupa frá kaupmönnum, gegn því
verði sem það hefir kostað þá, allan söluhæfan eldivið sem
$1 fjárstyrkur hefir verið veittur til að kaupa og sem liggur
ónotaður hjá þeim 31. mai 1944.
^ Forgangsréttur verður gefinn til nauðsynlegs útbúnaðar.
g Bændur, nú á jörðum sínum, en sem fara að heiman um
stundar sakir að vinna að skógarhöggi samkvæmt þessari
beiðni, verða álitnir af National Selective Service sem þeir
séu að uppfylla sína venjulegu skyldu sem bændur, og halda
fullum rétti um frestun á stríðsskyldu sem þeirra atvinna nú
innifelur. Samt má ekki slík fjarvera koma í bága við akur-
yrkju framleiðslu.
Sveitaráð, bœndur, eldsneytis kaupmenn, einstaklingar, greiðafélög
og öll smœrri samtök í bygðum þar sem eldiviður er notaður, eru
alvarlega beðnir að rannsaka ástandið sem fyrst og taka strax nauð-
synlegar framkvœmdir að létta vandrœðunum.
THE DEPARTMENT 0F MUNITIONS AND SUPPLY
N
Honourable C. D. Howe, ráðherra
W.F. 1