Heimskringla - 19.04.1944, Blaðsíða 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. APRIL 1944
Ufeimskringila
(StofnuO lSSt)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 86 537
WINNIPEG, 19. APRÍL 1944
Sól og sumar
Sumardagurinn fyrsti er á morgun. Með breytingunni á veðr-
áttu nú í “sól og sumar”, frá undanfarandi þrályndum kuldum,
rifjast það upp, að með komu sumardagsins fyrsta hefir veðri hér
oft brugðið til betra síðari árin, þó skrítið sé, þar sem dagurinn
má alíslenzkur heita og er hvorki miðaður við hérlend náttúru-
skilyrði né eigi hér heima í tímatalinu. En íslenzkt brjóstvit og
íslenzk náttúruskilyrði hafa lagt saman í uppistöðuna.og hafa ofið
svo vefinn, að dagurinn eigi alls staðar við, þar sem náttúruskilyrði
eru svipuð. Dagurinn er eitt af þessu andlega erfðagózi, sem við
fluttum með okkur að heiman, og gæti vel verið eitt af því, sem
við leggjum til hérlenzkra þjóðhátta. 1 boðskap hans kveður við
hvar sem fluttur er, óður lífs og gróðurs.
Það er nú þegar sumar í lofti. Og þess er þá aldrei langt að
bíða í þessu græðursæla landi, að það sýni sig í fegurð náttúrunnar,
í því, að jörð klæðist grænu, trén laufgi og loftið fyllist ilmi blóma
og unaðslegum fuglasöng.
Undursamlega vísdómsleg og fögur finst niðurröðunin á þessu
öllu vera. Hvílíkt bergmál það vekur í brjóstum manna! En þó
er nú, þegar maður snýr sér að mannlífinu, sem stundum sýnist
annað uppi á teningi og vér fáum þessa ekki fyllilega notið. Það
vorar eða sumrar ekki ávalt í sálum manna eins og að ráði hins
alvitra gerir í náttúrunni. Útlitið í mannfélögunum úti um heim,
er þessa stundina slíkt, að lítil von er til að þar sumri fyrst um sinn.
En jafnvel það þarf ekki til; sannast óft það sem St. G. St. sagði,
að menn eigi tíðum einn fleiri vetur en sumur. Það nær nú samt
ekki til þeirra, sem eru að græða á tá og fingri á athæfinu sem er
að gerast. En þetta á sér nú eigi síður stað, að maður ekki tali
um þá sem í brjóstfylkingu standa í hildarleiknum mikla og hinar
yfirunnu þjóðir, sem daga og nætur horfast í augu við dauðann?
Þeir eiga nú þegar orðið nokkuð fleiri vetur en sumur sem af er
æfinni og ekki að vita hversu lengi það óskipulag helzt við.
Hversu heitt óskar nú ekki margur að veturinn fari einnig þar að
stytta og þeir fái notið sumars, eins og sjóli hæða hefir svo vís-
dómlega ætlað öllum börnum sínum. En hvað má það sín?
Myrkravöldin halda taumunum í flestu er mannlegu samlífi við-
kemur, en það góða og göfuga ekki. Þessar andstæður eru þeim
mun ófreskjulegri, sem við lifum á þeirri öld, sem stærsta sigra
hefir unnið mannkyninu til velferðar.
En eins og skrifað stendur, lætur guð ekki að sér hæða.
Þeir sem þyrnunum hafa sáð í mannfélagsakurinn, verða ein-
hverntíma broddum þeirra stungnir.
í trausti þess að Svásuður eigi eftir að sigra Vindsval í sálum
manna eins og í náttúrunni, óskum vér einum sem öllum gleði-
legs sumars!
að forseti yrði endanlega kosinn
af meiri hluta þeirra, er þátt
taka í forsetakjöri. Komu ýms-
ar tillögur fram í því sambandi,
og mikil vinna var lögð í athug-
un þeirra, en engin þeirra var
samþykt í nefndinni. Varð því
niðurstaða nefndarinnar sú, sem
að ofan greinir. Er sú tillaga
flutt í trausti þess, að þjóðinni
takist að fylkja sér þannig um
forsetaefni, að atkvæði dreifist
eigi úr hófi fram.
Nefndin leggur til, að kjör-
tímabil' forseta verði óbreytt, 4
ár, en hefjist 1. ágúst og endi 31.
júlí að 4 árum liðnum. Ennfrem-
ur að forsetakjör fari fram í júní
eða júlí. Þykir sá tími hag-
kvæmastur eftir þeirri reynslu,
sem fengin er um almennar kosn-
ingar.”
Atkvæðagreiðsla um skilnað-
inn við Dani er ætlast til að fari
fram um 20. maí. Alþingi á svo
að koma saman ekki síðar en um
miðjan júní og setja smiðshöggið
á alt saman. Seytjandi júní er
dagurinn sem gert að ráð fyrir'
í lýðveldisstjórnarskránni, að Is-1
land verði fullvalda ríki.
IIM TRÚARSKOÐANIR | orðin sú sem hún var, og ekkert ríkjunum á þeim dögum hafi
THOMAS JEFFERSON, var verið að spyría hverrar trú- hræðst Jefferson, og skoðað hann
ar maðurinn væri, er hann var sem hættulega persónu, vegna
kosinn á þing, eða gerður að for-i þeirra skoðana, sem hann hafði
sætisráðherra landsins, með í trúmálum! Kosningaárið, 1800,
Ræða flutt í Sambandskirkjunni
í Winnipeg af séra Philip M.
Pétursson, sunnud. 16. apríl.
Eg tek sem texta minn í kvöld,
ekki orð sem eru að finna í ritn- j
ingunni, en orð, sem rituð voru'
fyrir rúmum eitt hundrað og
tuttugu árum. Þar var sagt:
“Ef að kennigar Jesú hefðu
fullu valdi til að útnefna menn í
æðstu stöður annara kirkju-
deilda en hans eigin, í þjóðkirkju
landsins;
Þannig var Neville Chamber-
efa eru fleiri menn á Englandi í Hann trúði ekki heldur á þær
Póstreksturinn
I samhandi við sumardaginn fyrsta, viljum vér minna á
samkomuna í Samhandskirkjunni á morgun, sem þeim degi er
helguð. íslendingar ættu að fjölmenna þar og fagna sumrinu að
íslenzkum sið.
Breytingar á lýðræðis-
stjórnarskrá Islands
Fyrir nokkru síðan var birt í
Heimskringlu frumvarpið að
hinni nýju lýðveldisstjórnar-
skrg Islands. 1 blöðum að heim-
an dagsettum 24. febrúar s. 1.
segir frá því, að nefndir frá sam,-
einuðu Alþingi hafi verið skip-
aðar til að íhuga frumvarpið. —
Gerði nefndin nokkrar breyting-
ar við það, og hefir Alþingi nú
samþykt þær að mestu óbreytt-
ar.
Helztu breytingarnar voru
þær, að forseti verður þjóðkjör-
inn, en ekki þingkjörinn. Enn-
fremur að heiti forseta verði:
Forseti tslands.
Er farið svofeldum orðum um
þetta í nefndarálitinu:
“Nefndin leggur til, að heiti
forseta verði: Forseti fslands. —
Þykir bezt við eigandi, að forset-
inn verði kendur við landið, og
glegst til aðgreiningar frá forset-
um Alþingis og forsetum ein-
stakra félaga.
1 stjórnarskrárfrumvarpinu er
gert ráð fyrir því, að Alþingi
kjósi forsetann. Nefndin leggur
til, að frá því ráði verði horfið og
í þess stað ákveðið að forseti
verði þjóðkjörinn. Þykir nefnd-
inni sem sú breyting muni vera
í samræmi við vilja og óskir
mikils þorra þjóðarinnar eftir
því sem næst verður komist. Er
þetta meginbreytingartillaga
nefndarinnar, og af henni leiðir
ýmsar aðrar breytingar. Hefir
nefndin orðið að eyða miklum
tíma til þess að athuga heppileg-
ustu aðferðir við þjóðkjörið, og
verður vikið að því í öðru sam-
bandi.
Nefndin leggur til, að ger-
breytt verði 5. gr. frumvarpsins
til samræmis við tillögu nefnd-
arinnar um þjóðkjör forseta í
stað þingkjörs. Er ætlast til, að
allir alþingiskjósendur hafi
kosningarétt. — Rétt þykir að
gera nokkuð strangar kröfur um
meðmælendafjölda við forseta-
kjör og er hér gert ráð fyrir
minst 1500 meðmælendum, en
mest 3000, eftir því sem nánar
verður tiltekið í kosningalögum.
Þá er lagt til, að í lögum megi á-
kveða, að meðmælendur skuli
vera úr öllum landsfjórðungum
að jafnri tiltölu við kjósenda-
fjölda. Byggist sú tillaga á því,
að réttmætt sé að krefjast þess,
að forsetaefni geti sýnt fram á,
að hann hafi nokkurt fylgi víðs-
vegar um landið, en þó megi ekki
gera frekari kröfur í þessu efni
en tiltekið er.
Nefndin leggur til, að sá sé
rétt kjörinn forseti, sem flest fær
atkvæði, ef fleiri en einn eru í
kjöri. Mjög var um það rætt í
nefndinni, hvort rétt væri að
setja ákvæði til tryggingar því,
Þess hefir nýlega verið minst,
að pósthús Canada hafi komið
yfir 30 miljón bréfum til skila
handan við haf á síðast liðnu ári.
Með öllum þeim breytingum,
sem eiga sér stað á heimilisföng-
um hermanna, er sendir eru, eins
og allir vita, úr einu landi í ann-
að, eru í skotgröfinni, á sjó úti,
í sjúkrahúsum o. s. frv., gengur
þetta göldrum næst.
En þannig er þjónusta þessar-
ar stofnunar rekin. Má lengi
leita til þess að finna nokkurt
opinbert fyrirtæki, sem svo vel
og samvizkusamlega er rekið,
sem póstflutningurinn.
Eigum vér þar ekki eingöngu
við það, hvað mikilsvert það er
hermönnunum að fá bréf og blöð
að heiman og hinum nánustu
þeirra, að fá línur frá þeim með
eigin hendi skrifaðar. Það er
heldur hitt, hve almenn að þæg-
indin eru af póstrekstrinum, og
að hann kostar svo lítið, að hver
maður getur fært sér hann í nyt,
sem hin raunverulega saga hans,
og lang merkilegasta starf allra
opinberra stofnana þjóðfélags-
ins, kemur til greina.
Póstrekstur heimsins er sú fyr-
irmynd, að oss furðar á, hve lítið
er átt við að sníða rekstur ann-
ara fyrirtækja eftir honum. Vér
hljótum að vera sljóvir, að við-
urkenna ekki þann almenna hag,
sem skipulagi hans er samfara,
með því að taka það upp í öðrum
greinum. Og þó er iðulega á
þetta bent.
Póstmeistari Canada fer fram
á það við almenning, að hann
greiði fyrir starfinu með því að
gefa upplýsingar um vistaskifti
og þessháttar svo skjótt sem auð-
ið er. Almenningur ætti vissu-
lega að sinna þessu og greiða
, með því fyrir því þjóðfélags-
! starfinu, sem mest gerir fyrir
I hann og minst tekur fyrir það.
Það er sjaldgæft að maður sjái
J annan eins fögnuð á ásjónu
manna og þegar pósturinn kem-
ur. Og einum þeim fögnuði
gleymum vér ekki. Öldruð kona,
sem heima átti í sömu götu og
sá er þetta ritar, hafði ekki lengi
heyrt af syni sínum. Hún spurði
póstinn daglega hvort hann
færði sér ekki bréf frá honum.
Nei, það drógst. En loks kom
það og með góðum fréttum! Vér
gleymum aldrei hvað það létti
áhyggjum af konunni. Það er og
annað, sem vér minnumst lengi
í þessu sambandi. Pósturinn
sem færði henni bréfið, hljóp við
fót, frá strætisvagninum, fram
hjá öllum öðrum húsum til að
koma bréfinu, sem fyrst til hinn-
ar örvæntingarfullu konu. Það
má að minsta kosti kalla að skilja
starf sitt.
voru margir bæklingar skrifaðir
á móti Jefferson, og aðal atriðið
tekið til umræðu í flestum eða
öllum þeirra, sýnist hafa verið
trúarskoðanir hans. T. d. er
lain, sem var Únitari, gerður aðj einn bæklingur til sem kallaður
æðsta ráðgjafa konungsins, og;var, “Kristindómurinn á móti
þar áður, varð annar Únitari, Thomas Jefferson.” Höfundur-
Ramsay McDonald, einnig for-|inn segist ekki vera mótfallinn
altaf verið prédikaðar eins og sætisráðherra á Englandi. Án, pólitískum skoðunum Jeffersons.
þær komu frá hans eigin vörum,
þá hefði allur hinn siðaði heimur
nú verið kristinn. Eg gleðst yfir
því, að þessi þjóð, unnandi
frjálsra rannsókna og frjálsrar
trúar, sem hefir hvorki beygt sig
undir vald konunga eða presta,
er vitni að hinum vaknandi á-
huga fyrir kenningunni um einn
guð, og eg vona, að enginn ein-
asti ungur maður sem nú lifir,
deyji annarar trúar en Únitara
trúar!”
Maðurinn sem skrifaði þessi
orð í bréfi til vinar síns, Dr.
Benjamins, nokkurs, Wather-
house, var þriðji forseti Banda-
ríkjanna. Hann samdi sjálfstæð-
isyfirlýsingu þeirrar þjóðar, (De-
claration of Independence), sem
stendur enn sem minningar-
merki um hann, og hefir hlotið
lof og aðdáun allra frelsiselsk-
andi manna, fyrir framtakssemi,
víðsýni, skilning og umburðar-
lyndi — þessi maður var Thom-
as Jefferson.
Eins og vér nú vitum, varð
hann fyrir vonbrigðum í því,
að allir ungir menn, sem þá
lifðu, gerðust Únitarar, áður en
þeir dæju. En þessi von hans,
og þau orð sem hann notaði, bera
vitni um það, í hve háu áliti þessi
trú skynseminnar var hjá hon-
um, þessi kreddulausa trú, sem
hélt því fram, að kenningar Jesú
einar, án allra þeirra auka trúar-
atriða, sem bættust við á seinni
öldum, væru að öllu leyti full-
nægjandi, frá trúarlegu og sið-
ferðilegu sjónarmiði, og uppfyltu
allar kröfur um fullkomið and-
legt líf.
Þetta var trú Thomas Jeffer-
son, sem er nú talinn í röð hinna
helztu forseta Banadríkjanna, og
sem er nefndur með George
Washington, og Abraham Lin-
coln, sem einn af vinsælustu og
áhrifamestu forsetum þeirrar
þjóðar, og sem veigamikinn þátt
átti í því að stofna þjóðfélag á
öruggum og áreiðanlegum
grundvelli. Þannig var Jeffer-
son, auk þess að vera frjáls í
skoðun á andlegum málum, einn-
ig mikill og framtakssamur
stjórnmálamaður, sem hafði al-
veg sérstakan skilning á þörfum
frjálsrar þjóðar og á réttindum
og ábyrgðum borgara innan vé-
banda lýðræðisfyrirkomulags.
Oss finst það ef til vill nú, ekki
háum stöðum, sem eru fylgjend-
ur hinnar frjálsu stefnu í trú-
málum, alveg eins og hefir verið
á síðari tímum, og er nú í Banda-
ríkjunum. Ekki er núverandi
frjálstrúar prestum, þ. e. a. s.
tilheyrandi frjálstrúar kirkju,
bægt frá stöðum fyrir það. Fyrir
nokkrum árum varð William H.
Taft, Únitari, forseti, og síðan
forseti hæstaréttar (Chief Justice
of the Supreme Court), alveg
eins og Oliver Wendell Holmes,
sem var einnig yfirdómari
hæstaréttar, og er fyrir skömmu
dáinn. Einnig hafa þrír aðrir
forsetar verið Únitarar, John
Adams, John Quincy Adams og
Millard Fillmore.
En meðal hinna núlifandi
manna, sem tilheyra Únitara
kirkjunni suður frá má telja
landstjóra (Governor) Massachu-
setts-ríkis, Saltonstall, o^Senat
or Burton frá Ohio, sem nýbúið
er að útnefna, sem Moderator
fyrir Únitara félagið fyrir næst-
komandi ár.
Það eru án efa, margir aðrir,
sem mætti nefna, sem skipa há-
ar stöður, hvort sem er í stjórn-
inni eða annarstaðar, sem fylgja
frjálstrúarstefnunni, og bera
þess vitni að nú hefir sú stefna
hlotið svo mikla viðurkenningu,
og ágæti þeirra manna sem að-
hyllast hana hefir sannast svo
oft og á svo mörgum sviðum, að
ekki geta menn lengur talið það
agnúa á því, að þeir skipi háar
eða ábyrgðarmiklar stöður.
En þegar Thomas Jefferson
var að brjótast fram í pólitísku
baráttunni fyrir meira en hálfri
annari öld, var öðru máli að
gegna. Þá varð hann ekki að-
eins og yfirvinna sína pólitísku
andstæðinga, en einnig að yfir-
buga skammsýni og hleypidóma
og trúargrillur sinna eigin
flokksmanna, sem, þó að þeir
þektu og viðurkendu hans miklu
gáfur og hæfilegleika til að
verða forseti þjóðarinnar, hik-
uðu við að styðja hann, vegna
trúarskoðanna hans. En þessar
skoðanir hans voru í saijia anda
og þær, sem vér fylgjum nú, og
sem vér erum að styðja hér, með
því að halda þessari kirkju uppi,
og með því að gerast liður í
slúðursögur sem gengu, um
heimilislíf hans, en viðurkendi
að það væri að öllu leyti lýta-
laust. En hann hugði að öllu
trúarlífi heimsálfunnar yrði
stofnað í hættu, ef að maður með
þeim skoðunum sem Jefferson
hafði í trúmálum, væri gerður
að forseta.
Það sama ár, var í öllum ríkj-
um landsins rætt og rifist um
trúmál í sambandi við forseta-
kosninguna, og þau urðu að póli-
tískum fótbolta. Jefferson hafði
auðvitað, eins og talið var hon-
um til ágætis, samið sjálfstæðis-
yfirlýsingu þjóðarinnar, en
spursmálið var ekki hvað hann
hafði þegar unnið þjóðinni til
gagns, en hvort það yrði hættu-
laust að kjósa mann með þeim
trúarskoðunum, sem hann hafði,
í forseta embættið.
En, þrátt fyrir andstæðinga,
pólitíska og trúarlega, var hann
kosinn forseti þjóðarinnar, og
vann þannig tvöfaldan sigur,
pólitískan og trúarlegan, og nú
heyrist ekki orð um hættu, sem
geti stafað af trúarskoðunum
hans. 1 stað þess, hefir hann
hlotið viðurkenningu þjóðarinn-
ar á margvíslegan hátt, og þar á
meðal, sem dæmi þess álits sem
hann var í á seinni tímum, lét 57.
löggjafarþing (Congress) Banda-
ríkjanna, prenta mjög vandaða
útgáfu af hinni svokölluðu “Jef-
fersons biblíu”, þ. e. a. s. útdrátt
úr guðspjöllunum sem Jefferson
gerði, og sem hann hugði að birti
hina hreinu og óbreyttu trú Jesú,
eins og hann hafði sjálfur birt
hana. Alls voru gefin út 9000
eintök, 3000 fyrir efri deild
stjórnarinnar og 6000 fyrir neðri
deildina. 1 þessari “biblíu Jef-
ferson’s“ birtist alt, sem hann
hugði að væri nauðsynlegt í trú-
málum. Og það sannast af þess-
ari litlu bók og innihaldi hennar,
að hann var raunverulega mikill
trúmaður, í bezta skilningi þess
orðs, hvað sem andstæðingar
hans höfðu haldið fram um það
efni.
En ástæðan fyrir því, að hann
var skoðaður sem villutrúarmað-
ur, var aðeins sú, að hann, eins
og aðrir frjálstrúarmenn, gat
ekki veitt móttöku hinum
flóknu og torskildu trúarfræð-
frjálstrúar baráttunni, sem hefir^
ekki breiðst út að eins miklu | um, sem bættust við hinar upp-
undarlegt þó að menn, sem skipa ieyti og Jefferson gerði sér vonir ^ haflegu kenningar kristninnar á
háar stöður, séu frjálsir í trúar- um að hún gerði, en hefir samt seinni tímum. Hann taldi það
skoðunum sínum. Menn hafa' látið til sín taka meðal flestra aðeins að vera kristinn, að fylgja
lítið við frjálslyndi þeirra að þjóða heimsins. Og þó að beinu^ kenningum Jesú, höfundi krist-
athuga, jafnvel andstæðingar trúboða starfi hafi ekki verið innar trúar, en ekki trúfræði
þeirra. Það er ekki nú talinn; haldið uppi, til að útbreiða trúar- J seinni alda. Og hann sá enga
galli, að fylgja frjálsri trú, og skoðanir vorar, þá hefir hin : ástæðu til að fylgja trúaratrið-
það er sjaldan sem menn notaj frjálsa og víðsýna skoðun vakn-, um, sem menn seinni alda
það í pólitískum umræðum að að samt víða um heim, eins ogjsömdu, og vildu þrengja upp á
finna að trúarskoðun umsækj- hún mun altaf vakna, þar sem menn sem hluta af trú allra
andans. Þannig geta menn einsj að skynsemin ræður og menn fá kristinna þjóða.
og t. d. Chamberlain á Englandi að hugsa og tala frjálst, um| Þess vegna samdi hann þessa
fyrir fáum árum, orðið forsætis- í hvaða efni sem þeim kemur til litlu bók, eða réttara sagt, tók
ráðherra, og ekkert tillit tekið til hugar. j hana saman, því hann fór aðeins
þess, þó að hann væri leiðandij En á dögum Jefferson, var, í gegnum guðspjöllin og klifti úr
Únitari í kjördæmi sínu og ættý frelsishugmyndin, hvort sem var' vers sem hann hugði að væru
veigamikinn þátt í málum hinn-!í hugsun, eða trúmálum, eðajhin verulegu orð Jesú, eða sem
ar frjálstrúuðu kirkju. Eg veit
ekki til þess að minst hafði verið
á það að hann væri Únitari, í
sambandi við stjórnmál á Eng-
landi nema aðeins einu sinni á
þinginu þegar einn lávarður í
efri deildinni á Englandi, mintist
þess, er var verið að útnefna
biskupa ensku þjóðkirkjunnar,
að á tímum Henry áttunda,
hefði Únitara ekki aðeins verið
bannað að hafa vald til að út-
nefna æðstu menn þjóðkirkjunn-
ar, heldur hefði hann verið
handtekinn og brendur fyrir
villutrú. En nú var breytingin
mannfélagsmálum, aðeins að lýstu honum og gerðum hans ná-
byrja að ryðja sér til rúms. En kvæmlega, en slepti öllu öðru úr,
það var engu líkara en að ryðjaj sem hann hugði að ætti ekki við.
skóg, að reyna að ryðja frjálsum; Þannig, eftir sögu manna, sem
skoðunum braut, en að því leyti hafa séð þessa Jefferson biblíu,
örðugara, að jafnóðum og búið framleiddi hann eina af hinum
var að umsteypa villunum og fegurstu og dýrmætustu sýnis-
röngum skoðunum, spruttu aðr- hornum af siðferðislegum og
ar upp í þeirra stað, og braut-
ryðjandinn varð þess vegna ekki
aðeins að ryðja brautina, heldur
einnig að halda veginum greið-
færum, sem hann hafði þegar
rutt!
verulega andlegum kenningum i
stuttu máli, sem fram hafa kom-
ið. En þetta er dómur nútím-
ans. Um trúarskoðanir Jeffer-
sons á hans dögum, gerðust menn
ólmir á móti honum og hreyttu í
Sagt er t. d. — að næstum því f hann illyrðum og skömmum af
helmingur af öllu fólki í Banda- öllu tagi.