Heimskringla - 22.11.1944, Qupperneq 4

4. SlÐA
HEIMS KRINGLA
WINNIPEG, 22. NÓV. 1944
l^cimskríngla
(StofnuB 181«)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 86 537
WINNIPEG, 22. NÓV. 1944
Skylduræknir borgarar
Winnipeg-búar eru góðir borgarar. Þeir eru meira en fúsir
til að kaupa verðbréf, aðstoða Community Chest fjársöfunina,
safna saman járnarusli til hernaðariðjunnar og gera alt upphugs-
anlegt sem þeir halda að bæ sínum og landi sé til góðs.
En þeir hafa einn slæman galla. Þeir trassa að greiða at-
kvæði í bæjarkosningum. 1 bæjarkosningunum fyrir ári síðan
greiddu einn af hverjum þremur kosningabærum mönnum at-
kvæði, eða nákvæmlega sagt 35.1%.
Kosningarnar sem haldnar verða næstkomandi föstudag, eru
mikilvægar vegna verkefnanna, sem fram undan eru. Það eru öll
líkindi til að mennirnir sem nú eru kosnir í bæjar- og skólaráð,
verði við völd er stríðinu lýkur. Það verður ekkert leikfang að
glíma við breytingarnar, sem því verða samfara.
Það sem þá verður gert, áhrærir mörg komandi ár. Það er
þessvegna mjög áríðandi að þeir sem kosnir verða, séu menn sem
heildinni þjóna, séu sjálfráðir verka sinna, en ekki háðir pólitísk-
um flokkum, sem fyrstu skyldur verði af hendi að ynna, en þar á
eftir bæjarbúum í heild sinni.
En bæjarráðsmennsefni þau er heildinni þjóna, verða að eiga
HL\ AR NÝAFSTÖÐNU
FORSETA KOSNINGAR
í bandaríkjunum tryggja Roose-
velt óviðjafnanlegt nafn
í sögunni.
Eftir Richard L. Strout
Washington, 8. nóv. — Roose-
velt hefir verið kosinn í fjórða
sinn, forseti Bandaríkjanna,
stöðu sem enginn hefir áður haft
lengur en tvö tímabil. Vinum
hans og óvinum kemur saman
um, að sigur hans í þessum kosn-
ingum byggist á því að hann er
yfirherstjóri í þessu mikla stríði,
sem nú er háð. Sigursæl endalok
stríðsins, sem nú virðast alger-
lega viss á þessu nýja kjörtíma-
bili hans, gera nafn hans óvið-
jafnanlegt í sögunni, ef ekki fyr-
ir annað, þá fyrir það, að hans
full enduð fjögur kjörtímabil,
eru tvöfalt lengri tími en nokk-
ur fyrirrennari hans hefir haldið tveggja mun taka allmikið rúm
og ljósmyndara sem voru í
fjarska frá henni.
Mrs. Roosevelt hefir verið ein
hin öflugasta og þýðingarmesta
stoð í lífi forsetan, glætt sam-
hygð hans, styrkt hann á hans
erfiðustu reynslustundum alþýð-
legleik og lýðræði, og sett þá
fyrirmynd í Hvíta húsinu, sem
hefir bæði verið hrósað og last-
að, en sem er alment viðurkent
að eigi sér ekkert fordæmi í
hálfa aðra öld.
Þau eiga fimm börn, fjóra
sonu sem nú eru allir í her-
þjónustu handan hafs.
Sagnritarar komandi tíma
munu skifta stjórnartímabili í
tvent: vandræða tímabilið sem
leiddi af fjármálahruninu 1929,
og þeim mörgu atburðum sem
gerðust áður og eftir að stríðið
braust út, og umfram alt annað,
þess friðar sem gerður verður að
stríðinu loknu. Þetta hvor-
GULLBRÚÐKAUP
því háa embætti.
Mr. Roosevelt er fæddur' 30.
í sögunni. Viðburðakeðjan sýn-
ir glögt að Mr. Roosevelt hefir
jan. 1882, og verður því næstum !komið fram á svið sögunnar rétt
63 ára þegar hann verður settur á tvennum tímamótum, öðrum
í embættið í fjórða sinn, á næsta jinnanlands, en hinum í alþjóða-
an.
málum
Fjármálahrunið 1929 var undir
staða hins fyrra innlenda stjórn-
arfars tímabils. Ameríka hafði
Hann er afkomandi stór land-
eigna fjölskyldu frá Hudson Riv-1
er. Hann lauk námi við Harvard i
háskólann 1904, útskrifaðist jvenð a eftir oðrum stórþjóðum í
lögum 1907 frá Columbia háskól- mannfelaSsiegum umbótamál-
anum, og byrjaði strax eftir það."”’ ~ Stjórnareftirlit lítið og
að gefa sig við stjórnmálum, og, a,Ta*Sí'.
sat á þingi New York-ríkis. t' . Með hinum sivaxandi auð og
fyrra heimsstríðinu var hann að- Iutfærslu Þjóðarinnar, var Ame-
víst, að sanngjarnlega margir af heildinni kjósi. Þau bæjarráðs- lstoðar flotamálaskrifari, og hann rika hastarleSa vakin UPP af sín-
« • Aiii i i • 1 i 1 1 i -5C 4 11 m 1 arfn x í A LiX
mannsefni, sem flokkum heyra til, standa betur að vígi með að
smala flokksfélögum sínum saman. Bæja- og sveitafélög eru oft
svift sínum beztu stjórnendum með slíkum aðferðum.
Borgarstjórastaðan, æðsta staðan í bæjarráðinu, krefst sér-
staklega mánuðina næstu framundan, sjálfstæðs manns, manns
sem hugsar, áformar og vinnur fyrir alla Winnipeg-búa, unga og
gamla, hverrar þjóðar og hverrar trúar sem eru. Sá maður verður
að hafa óbundnar hendur og óháður öllum pólitískum flokkum.
Garnet Coulter er slíkur maður.
Bæjarráðið hefir með höndum 10 miljón dollara árlega af
eignum íbúanna. Það semur lög, sem áhræra daglega lifnaðar-
hætti 228,000 manna. 1 meðferð þessa fjár, má ekki flokksfylgi
koma til greina. Því verður að verja heildinni í hag.
1 skólaráðinu eru 15 manna, sem stjórn hefir á helming alls
fasteignaskattsins, eða 3^4 nxiljón dollara. Það sér um upp-
fræðslu 30,000 unglinga, sem er mikið velferðarmál fyrir bæinn.
Hvaða erindi á flokkapólitík inn í þetta ráð?
Atkvæðagreisla fer á sama tíma fram um kaup á brensluofni,
til eyðingar úrgangi, sem álitið er að hér sé mikil þörf á. Hann
kostar $550,000. Alt tilfallandi rusl á að vera hægt að brenna í
honum. Er þá í veg komið fyrir, að ruslahrúgan í vesturhluta
bæjarins hækki, sem nú þegar er orðin fjöllunum hærri. En
verra en það er þó, að rottur og mýs hafa þar bygt sér borg og eru
að hugsa um að færa út landamæri hennar inn í mannanna bú-
staði. Þeir sem fasteign eiga, greiða einir atkvæði um ofnkaupin;
er vonandi að þeira felli ekki það þarfa mál.
Það er vonandi að önnur eins deyfð og áhugaleysi opinberi
sig ekki hjá hinum góðu Winnipeg-búum í kosningunum næsta
föstudag og á síðast liðnu ári.
um rólega værðarsvefni við hið
stærsta fjármálahrun í sögu
sinni. Mr. Roosevelt tók við
leiðar
hefir ávalt síðan haft mikinn a-
huga fyrir flotamálunum. 1920
sótti hann, en árangurslaust, sem ....
vara-forseti gegn James M. Cox, stJormnm °§ kom tjl
til þess að reyna til að halda|fj0 umhotamála, imdir einu
Þjóðabandalagi ÍLeague of Na., almennu nafni New Deal”, sem
tions) Woodrow Wilsons við líði SGmna var ,,SamÞykt 1 orðl
á dreifðar og einangrunar árun-1. VG nU 3 P° ltlskum andstæð-
- i-- tit /-r mgum hans. Það eru vart dæmi
um a stiornartið Mr. Warren G. > _ , , , ,
Hardine |tu að nokkur storþjoð komist
svo langt í umbótum á svo stutt-
Atta arum siðar, eða 1928.'um tíma Hámark þessa <w
soííi hæm um ríkisstjóra em-jbóta„ tímabils ^ er forsetinn
bættið i New York, sem politisk- lenti f andstöðu við hæstarétt
ur samherji A1 Smith heitins, og þjóðarinnar _ Roosevelt hafði
var kosinn- Mr- Smith, sem á n þessara dómara ski ð f
sama tima kepti um forsetaem- j embætti _ sem fleygði út hverj.
bættið beið í þeim kosningum um iogum eftir onnur> sem þjóð.
storan osigur. Mr. Roosevelt var þingi8 hafði samþykt. Þessi á.
endurkosinn nkisstjori i New lrekstur yar ohjákvæmilegur) og
York 1930, og su almenna hylli það kom bezt f ljós er Roosevelt
er hann naut í hinu volduga
Finnur Jónsson og Guðrún Ásgeirsdóttir
Gullbrúðkaup áttu ofangreind
hjón, nú rétt nýlega, sem minst
var á viðeigandi og virðulegan
hátt af samverkafólki þeirra, og
vinum í Fyrstu lútersku kirkju
5. þ. m. Það er vingjarnlegt og
viðeigandi að minnast merkra
tímabila á æfi samferðamanna
vorra — viðeigandi sökum þess.
að það er enginn á meðal þeirra.
sem ekki hefir auðgað samtíðina,
lagt meiri eða minni skerf til
þroska og þróunar hins óðfluga
lífs og einkanlega á það sér stað
með hjón þau sem hér um ræðir,
því svo hafa þau bæði komið við
sögu vor Vestur-lslendinga, að
nöfn þeirra eru ekki aðeins flest-
um kunn, heldur líka athafnalíf
þeirra og drenglund.
Guðrún hefir staðið framarlega
í kirkjulegri starfsemi í fjölda
mörg ár hér í Winnipeg og unn-
ið að þeim málum með rausn,
festu og áhuga, sem sæmir dótt-
ir Fjallkonunnar og konu, sem er
brot af bergi því sem hún er af
runnin.
leika í að fá Bandaríkin til nán-
ari samvinnu gegn hinum ev-
rópisku alræðismönnum. Há-
mark þeirrar deilu var það þeg-
ar hann sprengdi hinn svokall-
aða hagfræðisfund í London,
þegar hann ákveðið neitaði að
leyfa að setja ákvæðisverð á doll-
arinn, er hann stóð sem hæðst
1933. Hann virðist hafa aðhylst
hlutleysis löggjöfina, og hann
skrifaði undir hana, því það
virtist vera sú óhagganlega
stefna í löggjöfinni sem þjóðin
vildi, eftir Nye hergagna rann-
er nann naut í mnu voiduga +Í1 * .,sóknina. í hinni frægu Chicago
New York ríki, gerði hann sjálf- skfna*- - domarar væru |ræðu sinni 1937, leitaði hann
valinn Democratic forsetaefni í -,_P, 1 ^ ,1,nn’ !, ftað Þeirra„ fyrir sér um afstöðu þjóðarinn-
kosningunum 1932. Hið mikla
fjármálahrun 1929 hafði veikt
gömlu, sem ekki vildu segja af. ar til utanríkismála, og var mjög
sér. Mr. Roosevelt beið ósigur
í þeim bardaga, en vann stríðið.
FORSETAEFNI BANN-
FLOKKSINS
um
Það er ekki haft hátt
þriðja forsetaefni Bandaríkjanna
í síðustu kosningum. Það mun
fæstum hér hafa dottið í hug, að
um forsetastöðuna hafi þrír sótt.
Samt er það nú sannleikurinn.
Það var vínbannsflokkurinn, sem
gerði þriðja forsetaefnið út með
nesti og nýja skó í síðustu kosn-
ingum eins og hann hefir gert
síðustu þrjá aldarfjórðunga. —
Flokkurinn hefir einu sinni náð
í 264,000 atkvæði en að jafnaði
almenningsviljans sjást í fylgi
hans. Ef atkvæðagreiðsla færi
fram um vínbann út af fyrir sig.
er ekki efi á, að atkvæðin yrðu
það mikið fleiri með því, en
flokkurinn hlaut, að ægja mundi
vínliðinu syðra. Vér segjum ekki
að óreyndu, að meiri hluti þjóð-
mn
traust þjoðarinnar á Herbert Þjoðþingið vann sigur á tiltekt.
Hoover, og eins og reynslan var um réttarins eftir næstu kosn.
óhjákvæmilegt annað en breyta ingu RooseveltS; sem hann vann
til um pólitíska flokka. Imeð yfirgnæfandi meirihluta
Þegar Mr. Roosevelt var kom- 1936; hvarf yfirdómarinn,
n hálfleiðis áfram á sínum Hughes, ásamt meðdómara sín-
pólitíska vettvangi, varð hann’um> Riberts, til hinnar svoköll-
fyrir því líkamlega slysi, sem um uðu frjálslyndari, og opnuðu
tíma leit út fyrir að mundi neyða með því veg til að samþykkja
hann til að draga sig í hlé, og að hin nýju umbótalög. Þingstyrk-
hann yrði alla æfi krypplaður. ur Mr Roosevelts smá minkaði,
Það var þetta tilfelli, öllu öðru þé hann væri einn þeirra fáu
fremur, sem breytti skoðun og forseta, sem ekki átti keppinauta
stefnu Mr. Roosevelts. Stór fl0kk, sem báru yfirhönd í hvor-
maður, herðabreiður, sterklega ugri þingdeildinni á sama við-
arinnar sé með banni, en atkvæð- vaxinn, með vingjarnlegt bros, fangsefni. Mr. Roosevelt hepn-
in yrðu margfalt fleiri, en með hann hafði áður aðallega vakið aðist aldrei að ráða fram úr at-
bannflokkinum. — Atkvæða-
greiðslan með honum sýnir ekki
almennigsviljann. En er ekki oft
svo um löggjöf þjóða? Er hún
ekki æði oft á móti almennings-
óskum og vilja? Vissulega. Og
talsvert minna. Þó má gera ráð . hún verður það, unz beinni lög-
fyrir 16 miljón bannvinum 1
Bandaríkjunum, af sigri málsins
að dæma þar áður. En í almenn-
um kosningum koma svo mörg
önnur mál til greina, að þess
gætir ekki. Sjálfur bannflokk-
urinn hefir og fleiri mál á
stefnuskrá sinni en vínbann.
Nafn frosetaefnis bannmanna
var í þetta sinn Claude A. Wat-
son og vara-forsetaefnið hét An-
drew Johnson. Hvað mörg at-
kvæði þeir fengu, höfum vér
ekki séð.
Eftirtektavert við það, hvern-
ig bannflokkinum reiddi af, er
því það helzt, hve
lítil merki
gjöf er ebitt, og almenningur, í
stað þingflokka, greiðir atkvæði,
eða samþykkir lög landsins. Ef
lagasmíðin á að vera sniðin eftir
almenningsviljanum, verður al-
menningur að taka beinni þátt í
henni, en tækifæri gefst til með
fulltrúavaldi þinga. Heimskr.
hefir áður að því vikið, að þing-
fulltrúa-fyrirkomulagið trygði
ekki þjóðinni lög í samræmi við
almennigsviljan og því hefir
ekki verið mótmælt, enda þýddi
það ekki. En hvílíkum skorti á
almennu frelsi lýsir það ekki?
athygli manna sem viðfeldinn, ’ vinnuleysis vandamálinu í Ame-
hjartagóður, hægfara, frjáls- ríku, þrátt fyrir örlátt framlag
lyndur vanalegur stjórnmála-1 fra nkinu.
maður, með mikla hæfilegleika
til vinsælda.
23
I nokkuð sérstaklega fyrir því á
einn eða annan veg, eins og einn
Atvinnuleysi var stöðugt þar til
stríðið hófst, Mr. Roosevelt varð
Þetta stórkostlega slys, sem fyrir álasi hagfræðinga, bæði
nærri var búið að eyðileggja þeirra er fylgdu Karl Marx og
starfsorku hans dýpkaði og eins fylgjendum Adam Smith.
styrkti hina innri eiginlegleika Þrátt fyrir það mun þó sagan
hans, og vakti samhygð hans líklega sýna að hann var að
með hinum undirtroðnu, hinum'reyna að hlaða undir auðvalds-
óhamingjusömu í heiminum, og stefnuna, án þess þó að beita sér
hinum “gleymda manni.”
Þegar Mr. Roosevelt var
ára giftist hann fjarskyldri (hagfræðingur, honum velviljað-
frændkonu sinni, Anna Eleanor ur, komst að orði: “Það getur
Roosevelt. [skeð að hann hafi ekki svarað
Mrs. Roosevelt talar um sína [ rétt, en hann spurði réttu spurn-
tilbreytingarlausu æsku — stór,; ingarinnar.”
óbrotin alþýðu stúlka, eins og j Hið annað tímabil í embættis-
henni fanst við giftingu sína, í tíð Mr. Roosevelts, er afskifti
nærveru hinna frægu og nafn-1 hans af utanríkismálum. Hann
kendu meðlima fjölskyldunn-(bar umhyggju fyrir og bygði og
ar, Theodór Roosevelt, sem endurbætti sjóflota Bandaríkj-
vakti sérstaka athygli hennar, anna. Hann átti mesta erfið-
víttur fyrir. En að hinu leytinu
vann hann sér vináttu Suður-
Ameríku, með hinni góðu og
frjálslyndu stefnu við nágranna
þjóðirnar. Þegar stríðið braust
út í Evrópu kom hann til leiðar
skiftum á beitisnekkjum fyrir
nauðsynlega varnarstaði austan
Ameríku. Láns og leigu lögun-
um og fleiru sem andstæðingar
hans börðust af alefli á móti í
þjóðþinginu. Hann mætti hörð-
um árásum fyrir að leyfa sölu á
olíu og rusljárni til Japan. Tals-
menn stjórnarinnar hafa haldið
því fram, að bann á þessum vör-
um til Japan hefði óhjákvæmi-
lega valdið stríði á tvær hendur
undir eins, þegar Bandaríkin
voru sem verst við því búin.
Síðan ráðist var á Pearl Har-
bor, eru áhrif Mr. Roosevelt
augljósust í því, að sameina og
halda sameinuðum, hinum
■mörgu sambandsþjóðum; með
því að beita áhrifum sínum til
að koma til leiðar innrásinni yfir
Ermarsund, koma Kína í sam-
vinnu við Evrópu, og síðast af
öllu (í hinni nýafstöðnu forseta
kosninga hríð) að mæla með fullu
valdi Amerískra fulltrúa í hinni
fyrirhuguðu friðartryggingar
nefnd.
Hinn nýafstaðni kosningasig-
ur Mr. Roosevelt, sýnir bezt það
traust, sem hinn láglaunaði
fjöldi verkalýðs og unga fólkið
ber til hans. Hans aðal prófun
verða þær tilraunir sem hann
gerir í hagkvæma heimstrygg-
ingar skipulagningu.
G. E. þýddi
Hún hefir einnig tekið mikinn
og virkan þátt í líknar- og ljós-
verki því sem Jóns Sigurðsson-
ar félagið vinnur að hér í landi.
Finnur er öllum Islendingum
kunnur frá ritstjórnartíð sinni
við Lögberg, það er að segja
partar af honum, en ekki Finnur
allur. Hann er sem sé einn af
þeim mönnum, sem ekki er all-
ur, þar sem hann ér séður. Það
er í honum gull, en það er tals-
vert djúpt á því. Finnur er
prýðilega gefinn maður. Hefði
verið efni í vísindamann ef hann
hefði kosið að ganga þá braut.
Skilningur hans er skýr, hugsun
hrein, athyglis gáfan góð.
Þegar að hæfileikum þeim
sem þessi hjón bæði eiga yfir að
ráða er stefnt til góðs í meir en
fimtíu ár er þau hafa dvalið hér
vestra þá getur ekki hjá því far-
ið að áhrifin á félagslíf vort, og
þroska, hljóta að vera mikil,
bæði ljóst og leynt og fyrir þau,
og ljúfa samferð ber að þakka nú
við þennan áfanga.
Börn þeirra Finns og Guðrún-
ar eru þrjú. Tvö nú á lífi. Eldri
sonur þeirra, Ásgeir, prýðilegt
mennsefni gaf sig fram til her-
þjónustu í síðasta stríði og lét
lífið á vígvöllunum á Frakklandi
í þjónustu fósturlands síns og
meðbræðra. Hin tvö, Anna, gift
hérlendum manni af skozkum
ættum, er búsett við Sinclair í
Manitoba, og yngri sonurinn,
Jón Ragnar er vel metinn lög-
fræðingur í þjónustu eins
voldugasta verzlunarfélags í
Ameríku Standard olíufélagsins,
eða máske væri réttara að segja
að hann væri í þjónustu Canada-
deildar þess félags, Imperial
olíufélagsins. Ragnar er giftur
hérlendri konu.
Barnabörn eiga þau Finnur og
Guðrún fimm. Fjóra drengi og
eina stúlku. Tveir af sonum
Önnu dóttir þeirra eru í þessu
yfirstandandi stríði, sem báðir
hafa getið sér hinn ágætasta orð-
stír. Annar þeirra, Duncan, hef-
ir nýlega verið opinberlega
heiðraður fyrir framúrskarandi
áræðni og úrræði, er flugvél sem
hann strýði var skotin niður inn-
an landamæra Þýzkalands og
fimm af félögum hans teknii’
fangar, að komast þá undan her-
mönnunum þýzku, sem biðu
hans og félaga hans í leyni, og
yfir þvert og endilangt Frakk-
land með Gestapo-lögregluna a
hælum sér og inn á Spán fót-
gangandi, og til Gibraltar. Slík
frammistaða er engum heiglum
hent.
En afi og amma, sem hljóta að
vera maklega stolt af slíkri fram-
komu sitja hér í Winnipeg >
geislum hallandi sólar, metin og
virt af öllum sem þau þekkja.
Vinur.
Nábúinn: — Maðurinn yðar
virðist vera afar kyrlátur og
hæggerður maður. Hvað gerir
hann á kvöldin?
Frúin: — Venjulega situr
hann og hugsar, en stundum bara
situr hann.
★ * *
Það hafði verið rætt fram og
aftur um giftingar og Jón hafðJ
setið þegjandi og hlustað á. Loks
stóð hann á fætur og sagði: Eio1
munurinn á brúðkaupi og jarð'
arför er sá, að önnur lög eru
sungin við brúðkaupið.