Heimskringla - 25.04.1945, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 25. APRÍL 1945
lÉrcimskríngla
(Stofnua ÍSU)
Kemur út ó hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist íyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING l’RESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
■ Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
WINNIPEG, 25. APRIL 1945
Mr. Ilsley biður að heilsa
Vinur okkar, J. L. Ilsley fjármálaráðherra, biður að skila
kærri kveðju til lesenda Heimskringlu.
Mr. Ilsley er, eins og fíestir vita, maðurinn, sem segir okkur
hvað við eigum að kaupa fyrir peningana okkar.
Það er meira virði en margur ætlar, að geta ráðlagt mönnum
heilt í þessu efni. Það þekkja allir vandræðin, sem menn lenda í,
þegar keyptar eru jóla-* sumar, eða afmælisgjafir. Það skyggir
ekki lítið á fögnuðinn, sem slíku getur verið samfara, ef mistök eru
á kaupunum. Það þarf ekki að vera nema að ofmikið eða oflítið sé
fyrir gjöfina borgað, að hún nái ekki tilgangi sínum.
En þetta kemur aldrei fyrir þegar Mr. Isley ráðleggur hvað
kaupa skuli. Honum hefir aldrei skeikað þar. Það getur hver
og einn keypt eins mikið eða lítið og hann vill, að hans ráði, og
það skal ávalt bera góðan ávöxt og koma að tilætluðum notum.
Þetta hefir sjö sinnum fyrir eitt verið reynt. Nú er að því
komið, að reyna það í áttunda siiwii. Það eru kaup í Sigurláns
Verðbréfum, sem boðin eru, en á því láni er þörfin jafnmikil og
áður og verður, eins lengi og stríðinu ekki léttir. Það virðist að
vísu farið að halla á óvinina,«en það er, eins og Churchill
segir, ekki fyrir einstaklinga að spá um lok stríðsins; það eru
okkar herfróðu menn einir, sem um það geta sagt.
Féð sem til stjórnarlánsins er.lagt fram, er auðvitað hið sama
og að eiga það á banka. Það aðeins gefur stjórninni bakhjarl, eða
dálítið að grípa til, ef með þarf, og við þeirri þörf má ávalt búast
í stríði. Hermennina, er lífi sínu tefla fram, má ekki neitt bresta.
Um það er ekki efi í huga neins sanns canadisks borgara; það érum
vér vissir um.
Það hefir verið á það minst manna á milli og jafnvel í blöðum,
að kosningar séu nú í nánd og að því spurt hvert lántakan mætti
ekki bíða, þar til að þeim loknum. Þetta kemur málinu ekkerc
við. Það væri skammsýni, að láta lántökuna að nokkru gjalda
þessa. Hún er mál út af fyrir sig og ofar öllum pólitískum ærslum.
Jæja — kveðju mannsins, sem hin vandasömu fjármál þjóð-
arinnar hefir með höndum haft öll stríðsárin, er hérmeð skilað.
Hún á skilið að njóta byrjar og mun gera það nú, sem fyr, er um
aðstoð til stríðsins hefir verið að ræða.
“MEÐ HÁLSBINDIÐ
ÚR LAGI—”
Mr. Eden, utanríkisráðherra
Breta, kom með “hálsbindið úr
lagi” segja fréttirnar af fundi
Molotovs s. 1. þriðjudag, en þeir
eru nú í Bandaríkjunum staddir
til að vera á San Francisco-
fundinum. Munu pólskumálin
hafa á góma borið milli þeirra,
en þar er sagt að Rússum og
Bretum sýnist sitt hverjum. —
Eden hefir verið talinn bezt
klæddi maður Evrópu, og að
ganga með hálsbindið úr skorð-
um, þykir bera vott um að hon-
um hafi ekki verið alt skapfelt,
sem þeim fór í milli.
Það virðist annars fremur
dauft yfir Bretum, af blöðum
þeirra að dæma, út af þessum
San Francisco-fundi. Þeir bú-
ast ekki við miklu lýðfrelsi þar,
vegna þess, að Rússar skoða cjjr-
yggi sitt undir hervaldi sínu
einu komið, sem verður eitt hið
mesta í heimi, þegar Þjóðverjar
og Japar eru molaðir. Þannig
stendur og á því, að Rússar á-
skilja sér neitunarvald í hverju
máli sem upp kemur viðvíkjandi
stríði.
Gamla Þjóðabandalagið ákvað
sigursælu þjóðunum í síðasta
stríði eftirlit eða yfirráð ýmsra
landa og þjóða. Hvað verður
um það vald, að stríði loknu?
Rússland og Bandaríkin voru
heldur með því, að alþjóðanefnd,
undir forustu þriggja stóru ríkj-
anna, færi með það. Við það
getur svo farið að Bretar og
Frakkar beri skarðan hlut frá
borði, er mikið af þessu
valdi höfðu, að síðasta stríði
loknu. Nái það til nýlenda
þeirra, taka þessi lönd því ekki
þegjandi. De Gaulle heldur
fram, að það hafi verið vegna'
þessa máls, að Stalin kærði sig
ekki um hann á Yalta-fundinn.
Fjöldi annara mála koma til
greina á San Francisco-fundin-
um. Lúta þau mörg að stofnun
vissra félaga, sem greiða eiga
fyrir viðreisnarstarfi heimsins að
stríði loknu. En þar verða hend-
ur þjóðanna samt sem áður
bundnar við það, sem hinir
“stóru þrír” koma sér saman
um. Án slíks samkomulags, er
ekki að vænta, að Rússar gangi
að því, að tilheyra hinu nýja al-
þjóðafélagi, sem á fætur er verið
að reyna að reisa.
INNTAK ÚR RÆÐU
fluttri á samkomu í Sambands-
kirkju á sumardaginn fyrsta,
af Hannesi Pétursyni.
í meir en fjórðung aldar, höf-
um við, sem tilheyrum þessári
kirkju, haft samkomu á sumar-
daginn fyrsta, til að fagna sumr-
inu og minnast þess, að við erum
fslendingar. Æfinlega á þessum
samkomum er einhverjum út-
hlutað það verkefni að flytja
ræðu. Tilbeyrendur eru að
sjálfsögðu margir þeir sömu,.ár
eftir ár, svo eg veit að þið öll
skiljið hversu auðvelt það verk-
efni er farið að verða, ef ekki á
að endurtaka það sama, sem þið
hafið heyrt svo oft áður.
Eldri-deild kvenfélagsins veit-
ir forstöðu þessum samkomum.
Þær ráða og raða niður skemti-
skránni og úthluta verkefnið. f
þetta sinn varð eg fýrir valinu.
Eg hafði ekki kjark til að neita,
þótt mér væri vel ljóst hversu
lítilfjörlegt og ófullkomið það
mundi verða sem eg hefði að
bjóða. Enda hefi eg engum
kynst, sem hefir treyst sér til,
eða hefir haft kjark til, að neita
þeim. Það ætti að vera sönn
ánægja, hverjum sem er, að
verða við þessum tilmælum, því
það er trausts yfirlýsing til!
mannsins, sem valinn er, og
traustyfirlýsing til manns frá
konum, sem hafa lært margt og
mikið í skóla lífsreynslunnar er
og ætti að vera mikils metin.
Það tekst ekki ætið sem bezt
ef reynt er að kenna í ræðum
ekki síður en í skólum, og árang-
urinn er oft annar en ætlast er
til. Minnir það mig á sögu,
sanna sögu, er mér var sögð ekki
nlls fyrir löngu.
Það var skólakennari. Hún
var að kenna fyrsta bekks börn-
um í barnaskólanum. Börnin
voru sex til sjö ára gömul. Hún
var að reyna að kenna þeim var-
úðarreglur. Hún hafði tekið
eftir því svo oft, að þau virtust
ekki taka eftir því, sem hún var
að segja þeim, og það virtist ekki
bera neinn árangur. Þetta var
snemma vetrar, snjór á jörðu og
veðrið kalt. Eitt sinn datt henni
í hug að segja þeim hörmungar
sögu, sem var sönn, þótt annars
vildi hún forðast, að minnast á
margt af því tagi.
“Þetta skeði fyrir aðeins tveim
vikum síðan,” segir hún. “Vin-
kona mín átti lítinn dreng. Hann
var bæði góður og fallegur. Hann
var ekki fullra sex ára svo hann
gat ekki komið í skóla. Pabbi
hans gaf honum nýjan, fallegan
sleða til að leika sér með úti í
snjónum. Þau foreldrar hans
báðu hann að fara aldrei út með
sleðan, nema að fara í skóhlífar
og klæða sig svo vel, að honum
yrði ekki of kalt og ekki að vera
of lengi úti í einu, án þess að
,koma inn og hlýja sér.
Einn dag fór litli drengurinn
út með sleðann án þess mamma
hans tæki eftir því. Hann hafði
glaymt að fara í skóhlífar og
gleymt að klæða sig vel. Hann
var lengi úti; þegar hann kom
inn var hann blautur á fótum og
skjálfandi af kulda. Svo veiktist
hann, fékk lungnabólgu og dó.”
Meðan hún sagði söguna var
dauða þögn, börnin störðu á
hana með spyrjandi augum og
virtust hafa tekið eftir hverju
orði sem hún sagði. Nú fanst
henni sér hefði tekist að kenna
þeim eina lexíu. Eftir að hún
hafði lokið sögunni var dauða
þögn um stund, svo réttir lítill
drengur, er sat í öftustu sætaröð-
inni, upp hendina, svo hún^segir
mjög góðlátlega: “Já Nonni, vilt
þú spyrja um eitthvað?” “Já,’
segir Nonni. “Kæri kennari,
hvar — hvar er sleðinn?”
Sumardagurinn fyrsti er, eins
og þið öll vitið, al-íslenzk hátíð.
Eina hátíð ársins, sem Islend-
ingar eiga einir út af fyrir sig;
engir aðrir halda þá hátíð. All-
ar aðrar hátíðir höfum við tekið
til erfða frá öðrum þjóðum, því
jafnvel jólahátíðin, sem haldin
var sem miðsvetrarhátíð hefir
breytt um meiningu.
Hvað er það þá sem að sum-
ardags-fyrsta hátíðin á að
merkja? Fyrst og fremst að
sumarið er komið samkvæmt ís-
lenzku tímatali. öll ytri náttúr-
an hefir risið úr dauða-dvala
vetrarins. Lífið er endurfætt.
Vorrigningarnar hafa þvegið og
fágað alt umhverfið. Dimmu,
döpru vetrarskuggarnir eru
horfnir. Lífgjafi sólarljóss hefir
enn aftur vitjað vor, fært oss
endurnýjaða krafta og fjör, og
von um lífsbjörg. Koma sum-
arsins minnir oss á að við eigum
að vera búin að hreinsa út öll
skúmaskot og afkima. Fegra
híbýli vor umhverfi þeirra,
gangstéttir, götur, bæi og bygð,
utanhúss og innan. Það er ekki
samkvæmt sumardýrðinni að ó-
hreinindi og gamalt rusl sjáist
eða finnist, þegar lífgjafin sjálf-
ur er að endurnýja lífið á jörð-
inni. Þetta skildu íslendingar
til forna og þetta aettu íslending-
ar í dag að skilja fremur öllum
öðrum þjóðum. Eðli okkar og
upplag höfum við að svo miklu
leyti tekið í erfðir. Eðli og upp-
lag Islendingsins skapaðist að
miklu leiti af náttúruöflunum,
eins og þau voru og eru á ætt-
jörðinni. Skammdegis skugg-
arnir voru svo langÍF og vöruðu
svo lengi, birtan var svo dauf,
og sólarljósið svo skamt og lítið
að vetrinum, að þunglyndi sækti
á hugan. Það var svo lítið til að
gleðjast af, svo fátt til að hlægja
að um langa, kalda vetrarnótt.
Við urðum alvörugefið fólk og
þunglynt. Það eru ljós merki
þess ennþá í innra eðli okkar,
því er sólarljósið og sumarið okk-
ur svo dýrðleg gjöf og ættum
við því að heilsa því með gleði,
og til þess er þetta gleðimót hér
í kvöld.
Við ættum líka að heilsa þvi
með það í meðvitundinni að hafa
hreinsað til ytra og innra, ekki
eingöngu húsin og umhverfi
þeirra, gangstéttir, götur, bæi
og bygð. Heldur engu síður
innra fyrir, hugann að rýmka
þar svo til að við séum móttæki-
leg fyrir meira ljós. Og ef sú
birta, sá lífgjafi, kæmist þar að,
væri ekki ólíklegt að við gætum
orðið aðnjótandi betra og sælla
lífs og happasælli lífsskoðana.
Það er komið upp í vana að
húshreinsa, eins og við köllum
það, á hverju vori. Ekki ein-
göngu að lofthreinsa húsin, en
einnig að hreinsa alla veggi, öll
skot og afkima frá kjallara upp í
hanabjálka loft; bera út úr hús-
unum gólfteppi og hreinsa þau;
umturna og færa úr stað alla
húsmuni, og kveður svo ramt að
því að okkur karlmönnunum
þykir oft nóg um þann aðgang.
Hitt er ekki eins áberandi að
eins mikil gangskör sé gerð að
því að lofthreinsa hugann; veita
inn meira ljósi þar, hreinna lofti.
Þó mun þess ekki minni þörf.
Þið munið hvað Jesús sagði við
Mörthu: “Eitt er nauðsynlegt.”
Það sem eg ætla að segja ykk
ur nú er ekki hugmyndaflug eitt
úr mér, ekki eitthvað sem eg
hefi aldrei heyrt eða séð. Eitt-
hvað sem aldrei hefir skeð, held-
ur raunveruleg staðreynd, blá-
kaldur, nakin sannleikur.
Það er svo mikið skemtilegra
að búa til sögur, byggja loftkast-
ala sem eru aðlaðandi útlits og
tala svo um þá sem virkilegleika,
heldur en segja blákaldan sann-
leikann, sem staðfestur er af
staðreynd mannanna.
Það minnir mig á aðra sögu og
annan skólakennara. Hún kendi
í fjórða bekk barnaskólans,
börnin þar voru níu til tíu ára
gömul. Hún var að reyna að
kenna börnunum að skrifa um
það sem þau sæju og heyrðu í
söguformi. Að láta pappírinn
segja okkur söguna eins og hún
komst að orði við börnin. Eitt
sinn datt henni í hug að vita
hvernig þeim tækist ef þau ættu
að brúka ímyndunaraflið ein-
göngu. Hún sagði þeim að skrifa
sögu af einhverju sem þau hefðu
aldrei heyrt eða séð og sem hefði
aldrei skeð, en sem þau héldu að
væri fagurt, skemtilegt, gott og
nytsamt.
Þegar börnin höfðu lokið
verkinu kallaði hún á eina litlu
stúlkuna að lesa sína sögu. Þessi
litla stúlka var níu ára gömul.
Þetta er saga litlu stúlkunnar:
“Einu sinni fyrir löngu, löngu
síðan lifði ung stúlka, sem var
bara rétt orðin fullorðin. Hún
var ósköp góð, ósköp falleg og
átti ósköp falleg föt. Þar var
líka ungur maður, rétt orðin
fullorðinn. Hann var líka ósköp
góður og ósköp fallegur og hann
átti dálítið af peningum.
Þau þektu hvert annað og þótti
jsköp vænt hvoru um annað. Þau
léku sér saman og voru oft sam-
m, þau skautuðu á vetrum, syntu
í vatninu á sumrin, fóru á
dansa og bíó, og í bílferðir í
bílnum hans, út um sveitir á
sumrin. Þau afréðu að gifta sig,
en fyrst vildi hann byggja hús,
svo þau hefðu sitt eigið heimili
og þyrftu ekki að búa hjá öðrum.
Svo bygðu þau húsið, en þá
eyddust allir peningarnir sem
hann átti. Hann sagði henni að
hann ætlaði að gefa henni mikið
gull svo hún gæti keypt alt sem
hún vildi, og hann ætlaði að gefa
henni gimsteina og demanta svo
hún ætti meira skraut en nokkur
sem þau þektu.
Svo fóru þau til prestsins til
að láta hann gifta sig. Þegar það
var búið þá kysti brúðguminn
brúðurina og sagði henni að fara
nú heim í húsið sitt en sjálfur
ætlaði hann að fara út í heiminn
til að finna guflið, gimsteinana
og demantana er hann hafði lof-
að henni. Svo fór hún heim en
hann lagði strax á stað, og hann
var í burtu í sjö ár.
Þegar hann kom heim, mætti
hún honum í setustofunni í hús-
inu þeirra. Hann fleygði stórum
poka fullum af gulli á gólfið og
sagði: “Hérna er nú gullið sem
eg lofaði þér.” Svo tæmdi hann
báða vasana á treyjunni sinni,
! sem voru fullir af gimsteinum og
j demöntum. Hún horfði á alt
(þetta og varð mjög glöð, og
J sagði: “Eg hefi ekki heldur verið
iðjulaus meðan þú varst í burtu;
1 svo gekk hún fram að eldhúsdyr-
unum, opnaði hurðina og inn
komu sextán börn: “Þetta eru
börnin mín,” segir hún, “eg hefi
átt þau öll meðan þú varst
burtu.”
I huga litlu stúlkunnar var
þetta mjög fallegur draumur og
ákjósanlegur. í hennar huga
hefir þessi heimur sem hún
skapaði sér verið mikið fegri og
betri en sá heimur, það umhverfi,
sem hún þekti.
Þetta er barnalegt, segið þið.
Jú, víst er það barnalegt. En
ekki mikið barnslegra eða fjær
virkilegleikanum en hugarórar
margra sem nú eru svo áberandi.
Það er svo sem eðlilegt og ekk:
orsakalaust að vera óánægður
með núverandi ástand og fyrir-
komulag, ekki eingöngu í heim-
inum yfirleitt, heldur einnig
heimafyrir. Það er svo sætt að
dreyma um betri og fegurri
heim, að okkur láist svo oft að
leita upplýsinga og grafast eftir,
samkvæmt reynslu manna í lið-
inni tíð, hvert þær stefnur er við
veitum fylgi muni leiða okkur,
þjóðfélag og land vort, ef þær
yrðu ráðandi stefnur í landinu.
Eins og ykkur er kunnugt og
ljóst, þá var á miðöldunum um
mjög lítið einstaklingsfrelsi að
ræða meðal almúgans. Mest alt
land og mest alt lausafé var eign
einstakra manna, sem urðu því
að sjálfsögðu yfirstétt í landinu
og þessi einka réttindi gengu í
erfðir. Eftirstöðvar þess eru sjá-
anlegar ennþá, í nöfnum svokall-
aðra aðalsmanna, svo sem kónga,
jarla, baróna, lávarða, o. s. frv.
En vald það, sem þeir höfðu yfir
almúganum er að mestu leyti
horfið fyrir löngu síðan.
Almenningur hafði ekki um
neitt að velja nema vera þjónar
og vinnulýður þessara manna,
og varð því oft að líða yfirgang,
óréttlæti og ófrelsi. Persónu-
frelsi, eins og við þekkjum það,
átti sér ekki stað meðal almenn-
ings á þeim tímum. Smátt og
smátt fór almenningur að biðja
um meira frelsi, og er það fékst
ekki, að heimta það; orsakaði það
styrjaldir og blóðsúthellingar í
stórum stíl í .mörgum löndum.
Þessar styrjaldir stóðu yfir í
marga mannsaldra. Og ekki var
það fyr en laust fyrir 1870, að
persónufrelsi mætti heita að
væri viðurkent í þessari áKu og í
meirihluta Evrópu. En þó var
það ekki fyr en eftir síðustu
aldamót að konur fengu viður-
kent jafnrétti við karlmenn.
Nú virtist alt vera að lagast,
enda voru framfarirnar svo stór-
kostlegar að aldrei í sögu manns-
ins frá fyrstu tíð á jörðinni, hafði
neitt þvílíkt skeð. Hagur al-
mennings fór stórbatnandi; lífs-
kjörin voru betri en þau höfðu
nokkru sinni verið. Það hafði
vaknað hjá einstaklingnum þetta
ógna sálarafl sem við getum kall-
að “incentive”. Það var löng-
unin um að bæta hag sinn, því
nú fyrst gáfust tækifærin. Það
var vissan um það að ef kröft'
unum væri beitt óskiftum og e*
lukkan væri með, þá yrði árang-
urinn viss og góður. Hverjum
einum var opin braut til að bæta
kjör sín, njóta almennrar ment-
unar, sem nú fyrst var á boð-
stólum og þokast svo upp, stétt
úr stétt.
Allur fjöldinn fyltist vígamóði
og strengdu þess heit að verða
ekki seinastir í lestinni, þó sum-
um mishepnaðist, þá var þó æfim
lega eftir vonin um að börnin
þeirra kæmust þangað sem þeifl1
hafði ekki tekist að komast, og
gætu búið við betri lífskjör.
Nokkru fyrir aldamótin síð-
ustu fór að bera á nýrri stefnu,
einna mest í Vestur Evrópu og
ekki sízt á Þýzkalandi. Þessi
stefna hafði fagran búning. Yzt
klæða leyfði hún sér að skarta
Vinnu
Qefjót §ig,u%!
Samborgarar:
Við hvert Sigurlán hafa borgarar Manitoba-fylkis
sýnt þátttöku sína í fylsta máta. Hvert sett takmark
hefir verið yfirfylt—hverju nýju láni hefir verið svo
vel tekið, að það hefir borið vitni um heilhuga
hluttekning.
Skerfur vor í hinu Áttunda Sigurláni er $95,000,000.
Fylkisstjórnin mun styrkja með álitlegri fjárupp-
hæð úr varasjóð og öðrum sjóðum, en það verða ‘
einstaklings undirtektirnar sem tilkynna endalokin.
Við höfum tvöfalda ákvörðun með því að skrifa
okkur fyrir þessu láni—að enda stríðið og hjálpa
til að gera mögulegt, að endurbæta þær herfilegu
skemdir og eyðileggingar er átt hafa sér stað, og
sem nauðsyn krefur að gerðar séu, því í fótsporum
þessa ógnar ófriðar, er staðið hefir nálega um víða
veröld, eru sundurtættar borgir, kvaldar sálir og *
líkamir—sár sem verða að vera grædd áður en við
að síðustu getum sagt “Átökin eru enduð, bardaginn
er unninn.”

Premier.
THE GOVERNMENT OF THE
PROVINCE OF MANITOBA