Heimskringla - 29.04.1947, Qupperneq 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. JANÚAR 1947
WINNIPEG, 29. JANÚAR 1947
Friðarfundurinn í Moskva 10. marz
drotnun Rússa, eðia hverrar ann-
arar útlendrar stjórnar, siem
væri er í fylsta máta ótrúLegt í
auiguim þedrra, sem frelsisbaráttu
þjóðarinnra gegn Þjóðverjum,
Rússum og Austurriíkismönnum
á um'liðnum öldum hafa með að-
dáun lesið.
HLÍN — 1946
Þietta ársrit líslenzkra kvenna
á ættjörðinni, er all-útbreitt hér
vestra og ætti fyili'lega skilið, að
komast inn á hvert íslenzkt heim
ili. Ekkert rit hefir eins og HiLín
frætrt okkur vestra um það, hvað
kvenþjóðin á íslandi hefir fyrir
stafni ií íélagsmálumT Auk
margra þarfra og skemtilegra
hugvekja, sem ritið flytur, eru
birt í því mesti urmuil frétta og
brófa um störf fcvenna um alt
Eins og stundum áður, gera margir sér nú góðar vonir um að i land. Hlýtur það að vera kær-
friður verði lloks saminn á fundinum sem halda á í Moskva, 10. | komið konum hér vestra, því
marz, á þessu ári. ' % I fregnir af ættjörðinni, eru þeim
Þetta virðist mega telja víst. Hitrt er alt annað mál hvernig 1 mörgum enn það eftirsóknar-
sá friður verður, og hvort að þjóðirnar út um heim verði nokkru verðasta.
ánægðari með hann, en Viersala-friðinn sæla — þegar 'frá líður. I Ritstjóri Hlínar., Halldóra
Það er margt, sem grun vekur -um þetta, þó enn sé ekki haft Bjarnadóttir, vinnur mikillvægt
hátt um það. og viðurkennigarvert kynning-
En ein íyrsta og stærsta ástæðan er sú, að það eru aðeins ráð- arstarf á meðal þjóðsystra sinna
gjafar fjögra þjóða, sem friðinn semja. | hér vestra með riiti sínu.
Það hefir líklegast ekkert orðið Versala-friðarsamningunum Mörg bréfin á ritinu eru ágæt
fremur að falli, en það, hvað ráðríkni fárra þjóða mátti sín mákils og betur skrifuð en karlmenn al-
við samning hans. ' ment skrifa. Eg tek hér af handa
Og hvemig horfir nú við? hófi það síðasta, sem dæmi þessa
Myndi foldin, móðir þín
mjúk, sem fyrr þér hlúði,
þekkja bleifcu" blöðin þín,
blöðin hörðu, visnu þán,
rændu roðaskrúði?
Ó, hve föl er ifegurð þín,
foldarblóminn prúði.
röggvar-feldi reifaður,
rúsms í gaflinn spyrndi.
Víðir bresta, versnar spá,
var af kappi barizt,
hopar ílest, sem hreyfast má,
hart var sótt og varizt.
Önnur níman er hringhend að
bragarhætti, og em eftirfarandi
yfir, að hinir háu skattar á á-
fengi og öðmm munaðarvömm,
yrðu óbreyttir. Republikana-
flokkurinn hefir samþykt þetta.'
Þetta em óviðjafnaniegar
fréttir fyrir vínsala. Þeir hiafa
þarna náð í nokkuð, sem þeiri
þurfa efcki að hika við að aug-
vsa- 1 Ást höfundarins á ættjörð
Þetta verður einnig mörgum sinni er uppistaðá og ívaf kvæð-
fylgifisk vínsalanna til ónægju. isins “Til Vestur-ís.lendinga”, en | vísur úr lýsingunni á sjóferð
Þegar vínsalar auglýsa skatt- hann ber einnig í hrjósti heitan þeirra GretJtis og félaga hans úr
greiðslur isiínar, verður þeim ræktarhug til frændþjóðanna á eyjum til lands með uxa Þorglls
samt oftasit á, að gleyma skött- Norður.löndum, eins og fram bónda:
unum, sem almenhingur verður kemur >í kvæðunum “Til Noregs”
að igreðia, vegna vínsöilunnar. og “Danmörk”, sem ort em í til-
Með hinum háu sköttum á á- efni af endurheimt frelsis þeirra
fengi ætti að vera hægt að eftir hernáimsárin; einkum er
minsta kosti, að lækka eitthvað hrifning og sigurhreimur í vís-
skattana sem á almenning leggj- um sem þessum úr Noregs-
ast vegna hennar, eins og þá sem kvæðinu:
stafa af auknu lögreglueftirliti,
réttarþalldi, fjölgun tugthúsa, ^ra Noregs hátind að hafsins.
ströndum
Nú var orðin hríðin hór
hreint úr skorðum gengin.
Út frá borði ekki sér
inn í norðan strenginn.
drykkjulækninga stofnana og
En stjórnin benst heilagt, margraddað gleði-!
Vildu fári frestun ljá,
fyrr en árumljúlki.
Setjast árar undir þá,
æst þó báran rjúki.
vitfirringa sþítala.
I auglýsir ekkert um það. — (Úr
The Christian Soienoe Monitor). 1 sorg
NOT BY BREAD ALONE
Bók er nýkomin út með ofan-
skráðu nafni eftir Vilhjálm Stef-
ánsson og fjallar um mataræði.
Eins og við má búast, tölur hann
flest í mataræði nútímans langt
frá því rétta, bæði séu kenningar
lag.
og gleði vér
stöndum
og sjáum upprunninn frelsisdag.
Er tárin féllu og sárin sviðu
og sorgin heilög varð ör og frjó,
það skópust hetjur, sem bnigu
og liðu
en héldu velli og lifðu þó.
Þriðja ríman er frnmhenda,
saman og eru þar þessar vorvísur:
Lindin tæra leið að sjó,
leyst úr klakadróma.
Sólin skær í heiði hló,
hauðrið þákið blóma.
. ur kjöt og fisk góða fæðu og seg-
ir það hvorttveggja nægja þörf-
um ilíkamams fyllilega, en af
Sumar Sameinuðu þjóðanna, að minsta kosti þær, sem veiga- Það er frá konu á Norðurlandi j111111 01111 tæöu rangar og svo seu sængku
mifcinn þátt tóku í síðasta stríði, hafa verið beðnar að senda á og er á þessa leið: jmatarvenjur afleitar. Hann tel-
friðarfundinn skriifuð álit sín. En fulltrúa mega þær ekki hafa “Eg sendi þér hérna að gamni
þar til þess að gera grein ifyrir innihaldi skoðana sinna, er þær kvæðiskorn, sem varð til eina
verða þar athiugaðar.
Canada, sem allar þjóðir heknsins viðurkenna, að hafi unnið unigum börnum grannlkonu
undra starf í stríðinu, fór fram á að fá að leggja til málanna á minnar, sem er ung konia, og
friðarfundinum á Moskva. / aldrei líitur út fyrir sinn erfiða
Þótt Bretum og Bandarikjamönnum og Frökkum þætti þetta verlkahrmg. Þessa nótt fór hún
efeki órýmilegt, er litið var á stníðsathafnir Canada, var ekki við þó á skemitun með manni sínum.
það komandi, er til fcasta Russa fcom. Eg var að hugsa um hvort
Það má nú segja, að þetta hefði orðið fordæmi fyrir aðrav þessi börn myndu, er þau vaxa
þjóðir, og þær hefðu getað krafist hnis sama, t. d. Ástralía, þó ekki upp, skilja bverniig móðir þeirra
legðu þær eins mikið iaf mörkum til stríðsrekstursms. En hvers- fórnaði æsfcufrelsi sínu í þeirra
vegna máttu þær þá ekki vera þar einnig? Þær eru ifæstar þannig þágu.
hugsandi, að á heimsyfirráð hyggi. Og þær bera ekfci síður ábyrgð
og eiga ékki minna undir afleiðingum friðarins komið, en stærri MYNDIN
Sameinuðu þjóðirnar. Slíkar þjóðir hugsa flestar aðeins um _______
Yzt við gjögur, vítt uim völl
vóx nú brumið prúða.
Brosti fögur byggðin öll,
búin sumarskrúða.
Allmargt er í bókinni af þýð-
ingum, einlkum úr norslku,
ag dönsku, en einnig
nofckrar úr ensku; virðast þær
mjög' liðlega af hendi leyistar, eru “Stefjamál ýmisleigs efnis”,
t. d. þýðingin “Móðir kær” á og verður eigi sagt, að þau kvæði
Seinni helmingur bókarinnar
um 'HiKamaTLS iyLiiiega, en ai * w 0 0*—±-------------
nott, er eg vakti yfir fjorum jurtafæðu sé yfinleiltt afmikils binu kunna og fagra kvæði A. O. (skeri úr að neinu leyti, en þau
k neytt ViLhjálmur *reyndi þetta Vinje “Du Gamle Mor”, sem nær sýna rímgáfu höfundar og lýsa
á sjálfum sér, eftir dvöl hans Vel meginíhugsun og anda norska ^ vel ást hans á fegurð náttúrunn-
norður í Ishafi u?idir læknis efl-
irliti í New York og sannar með
frumtextans,
erindin:
tryggingu friðarins og afnam stríða. Þær hefðu vissulega getað Þegar vetrar-frost og fannir
gefið upplýsingar, sem að góðu haldi kæmu við friðargerðina. fastast nísta grund,
Það er bágt að átta sig á hver grundvöllur friðarins er að gluggans hélugráu rósir
skoðun fjögra stóru þjóðanna. Flestar samþyktir, sem þótt hafa gleðja bamsins lund.
góðar og gildar, eru í mola komnar og þar á meðal Atlantsháfls- Skammdegis i skugga heimi
sáttmálinn, sem í því efni hefði leiðbeint mest og bezt." skelfur Líf og sál,
Samkvæmt honum átti engin sigurvegaranna að fara fram á þá er allra ósfca draumur
neina landvinninga. En um það vita allir hvernig farið hefir. Þar eldsins þögla mál.
hefir skýlaust verið brotið það boðorðið, sem í hugum allra góðra
manna var hinn öruggasti grundvöllur friðarins. Hver er hún sem kveikir eldinn,
Grundvöllur ifriðarins er, nú aðeins undir geðþótta fjögra klæðir börnin sín,
stóru þjóðanna kominn, en að þar kenni bæði gulls og grjóts, eru fculdabláum, bólgnum ihöndum
fáir í mifclum efa um. breiðir þerri lín,
Það réttasta og það sem borið hefði einhvern vott um batn- hnoðar brauðið, bætir sOkkinn,
andi heim, hefði verið að gefa 'fyrst hverri þjóð sitt frelsi og sjál'f- bæjarhúsin þvær,
stæði. Það er hinn eiginlegi friðargrundivöllur. Að því loknu vaggar, syngur, vakir, huggar,
hefði verið hítgt að Kta vongóðúr til ráðstafana um varanlegan vonar, grætur, hlær.
frið, en fyr ekki. !
Eins og nú er til friðarins efnt, getur hann alveg eins útilokað úað er hún mamma, minstu
alt jafnrótti og frelsi smærri þjóða og stríð, ef ekki veltur einnig á hennar,
tvennu með það, því ékki þyrfti nú meira með en að upp á vinskap meðan da'gur skín.
þeirra stærri Slettist, til þess að öryggi friðarins færi einnig út um Kemur nótt með fönn og frosti,
þúfur. fýkur i Skjólin þín,
Með valdafrekjunni, sem friðurinn í Moskva verður bygður á, Þa er §ot,t a® eiga anda
verða ekki hin gömlu þjóðfólagsmein burtu Skorin; jafnvel ekki æsfcugleði lind: '
stríðin heldur. Þinnar móður eilíf unga
— . yndiisfagra mynd.—H. J.
því kenningu sína. Mataræði »
Eskimóa telur hann hafa spilst °ft Þerrði hönd þín hvarminn
af áhrifum frá menningarþjóð- mmn,
unum í þessu efni. Bókin er hin °£ tiry.ggS mín varð ei löng,
læsilegasta eins og alt sem hann Þú brostir hlýtt» Þú kys9tir ,kinn’
skrifar. Hún er gefin út af The Þú kallaðir miS drenSinn Þinn
Maomillan Co„ of Canada í Tór- °S kenndir sigursöng.
onto og kostar $4.00; hún er 339
hlaðsíður. Þá ^®1 híartanis gafstu mér,
er gætir bezt í neyð,
I ritdómi blaðsins The Herald ó hjartans imóðir( þökk sé þér;
í Montreal, segir, að bókin ætti 0g þína mynd » hjarta ber>
að ver,a víðlesin, því hún sé gagn- hvar sem mín Uggur leið
leg ölluim er mat éti.
_______________i (Kvæðabók þessi er til sölu
í bókabúð Davíðs Björnssonar í
Winnipeg).
ékki síst tvö seinni ar og þá eigi síður djúpstæðri
j ljóðaþrá hans. Einna snotrastar
i og ljóðrænastar eru víSurnar
Að morgni í 'tjaldstað”:
AÐ LOKNUM LESTRI
Eftir dr. Richard Beck
I.
Ómar ungi: Ljóð, frum-
saimin og þýdd. Reykja-
vík, Spaðaásútgáfan,
1946.
Höfundur þessarar nýju Ijóða-
bókar yfkir undir dulnefninu u'm> Því að sú ÞJóölega kvæða- j
“Ómar ungi”. Hvað sem aldri Serð- °S vinsæla að sama skapi.
hans líður, bera kvæðin vitni oldum saman, hafði svo að segja
eigi litlum andlegum þroska og með olh^ horfið úr s°gunni á
Hljómar Ijóð á lundi,
lindin niðar tær,
lífið bregður blundi,
bauðst því hvíldin vær.
Vorsins blærinn biiíði
baðar vanga minn,
unað lífs eg finn.
Allt er úti fagurt,
yndi vorið ljær,
sl^ýjadétt er loftið,
lygn og sléttur sær.
Fannahvítum feldi
fjöllin skauta efst.
Allt, sem yndi veitir,
okkar sjónum gefst.
II.
Vafurlogar. Ljóð eftir
Pétur Jakobsson. — j
Reykjavík, Prentsmðja Þetta er timrnta kvæðasafnið,
Jóns Helgassonar, 1946. sem hofundur sendir frá sér; hin
j eru: Vorboðar (1935), Ljósheim-
Það imá til nýlundu teljast, ar ^ 1938), Stökur og stefjamál
þegar rírnur eru ortar mú á tím- ^942) og Flugeldar (1944).
FRÉTTIR FRÁ ISLANDI
Passíusálma-handrit
KOSNINGIN 1 PóLLANDI
í kosningunum 19. jan. í Pól-
landi, vann pólski stjórnarflokk-
urinn undir handileiðslu Rússa
383 þingsæti af 444 alls.
Kösningar þessar fóru alveg
eins og við var búist og eins og
aðrar rússneskar kosningar. Þær
eru ekfci eins og kosningar
neinna lýðræðisþjóða. T. d.
Canada getur hvaða flofckur sem
er, haft fulltrúa í kjöri, jafnvel
þó svo liðfár sé, að honum sé
enginm kostur á að vinna fcosn-
ingu í heild sinni. Þeirn sem
stefnunni fylgja, er ekki bægt
frá því að greiða atkvæði með
henni. 1 Póllandi var að sið
Rússa í einum 10 héruðum ollum
stjórnarandstæðingum bannað
að bjóða sig fram til þingmensku.
Þar urðu stjórnarflokksmenn
einir í vali. Auk þessa segir
Stanislaw Mikolajczyk, foringi
bændaflokksins, að eftirlit fcom-
múnista hafi verið svo afskifta-
getað annað en greitt stjórn-
arflofckinum atkvæði. Talning
atfcvæða sé og þess verð að at-
huga bana.
En engu af þessu rnuni verða
sint, þó kvartað sé um það við
ÁNÆGJULEGIR
SKATTAR
Áfengissalan er að því leyti
til ólífc öllum öðrurn iðnaði
stjómina. Er Mifcolajczyfc því að lanöisins, hvað hún greiðir með
hugs^ um að snúa sér til Samein- mikilli ánægju skatta.
uðu þjóðanna með sákir isínar. j Flestar aðrar iðnstofnanir am-
Áður en kosningarnar fóru a'st Vlð þe™, borga þá með ólund
fram, var hei'lmikið um þær °S gleyma þeim svo.
þjarkað og fór það svo langt, að En áfengisisalar láta prenta
Bandaríkin kváðust ekki sam- skattreikning sinn á igljáandi
þykfcja þær sem frjálsar kosn- pappír og senda hann aknenn-
ingar. Reyndu Bretar gera gott ingi. Svo er hann upp aftur og
úr þessu með að stinga upp á, að aftur lesinn í útvarpi.
nefnd frá Sameinuðu þjoðunum, AUar aðrar iðnaðargreina.r
hefði eftirlit með þeim. Voru verða að reiða sig á hve þarfar
Rússar því mótfallnir, fcváðu þær séu þjóðfélaginu og réttlæta
það ofmikla afskiftasemi annara framleiðslu sína með því.
þjoða. | Áfengissalinn réttlætir starfa
Voru Rússar þá spurðir um sinn með sköttunum, sem hann
hvefnig afskiftasemi þeirra af greiðir því opinbera. Það á sýna
landinu væri tilkomin, en því hver stoð vínsalan er stjórnum
svöruðu þeir ekfci. | og heill almenningi.
Að pólska þjóðin hafi komið Og nú kemur ný ástæða fyrir
sínum vilja fram í þeissum kosn- vínsalan, til að hrósa sér af.
þín sána þrá að sjá og sfcilja
til sigurs ber þig alla leið.
það sýnist langt þér, sem að
bíður
samt, að einstaklingar hafi ekki imgum og fúslega falið sig yfir- Truman forseti lýsti nýlega fornra minja, er þetta erindi:
ríkri hugsjóna- og sannleifcsást, síðustu áratugum. Nýlega hafa g s eturssonar
smbr. kvæðin “Ó, mannkyns- Þó n0kkrar rímur ortar verið, Með stofnun Lithoprent hofst
bernsfca” og “Mannsandinn”. I 9VO sem hinar snJÖUu Oddsrím- j nyr Þattur 1 bokagerð íslend-
hinu fyrrmefnda af þeirn fcvæð- ur sterka (1938> 0Ítir 0rn Skáld inSa- Hafa menn naumast veitt
um eru þetta niðurlagserindin: Arnarson (Magnús Stefánsson). ÞV1 athygh> sem skyldi.
Kornungur maður, Sveinlbjörn J Liithoprent hefir á undanifiörn-
Þú átt þess kost að velja og vilja, Benteinsson, gaf einnig út 1945 um árum gefið út hvern kjör-
þótt viðleitni sé marfcað skeið, heha bók rímnaflokka, sem at- gripinn af öðrum í íslezfcum bók-
hygli vakti og hlaut góða dóma. heimi, svo sem Fjölni allan og
Þá hefir Pétur Jáköbsson lagt m. fl. Allir Islendingar vita á að-
stund á að yrkja rímur. Kom út alatriðum, hvert verk Fjölnis-
eftir hann fyrir nokfcrum árum menn unnu í íslenzkum bók-
síðan (1937) Bolavallaríma, og mentum og fyrir þjóð sína,
og sáran þráir dagsins ljós, — síðasta bók hans Vafurlogar, er hvérnig þeir vöktu þjóðina af
þó dagar, morgun-bjarmi bllíður að helmingi til þrjár alL-Jangar svefni. En altof íáir höfðu tæki-
þér birtir lífsins sigurhrós. rímur, ortar út af eftirfarandi færi til þess að eiga Fjölni eins
köflum úr Grettis sögu: viður-, og hann kom frá hendi útgef-
Annars eru kvæði þesisi í heiíld eign Grettis og Gláms, dvöl endanma, þangað til hin nýja
sinni hugþekk að afni, snotur Grettis á Reykhólum og komu ljóspremtaða útgáfia kom til sög-
og lipurlega ort, en minna gæfir hanls á Hegranesþing. unar.
þar frumleifcs eða sterkra til- Pétur er hagyrðingur góður, | Fyrir þrem árum hóf Litho-
þrifa. Einna tilþrifamest er eins og mairgar stökur hans og prent það stórvirki, að ljós-
kvæðið “Æskan”; í því er víða laíuisavísur bera órægt vitni, og prenta Árbækur Espólíns, eða
bæði vel og kröfituglega að orði nýtur hagmælska hans sín víða “Árbaókurnar” en svo eru þær
komist, lýst þrautaferli hins Vel í þessium rímum hans, sem oft nefndar, svo eimstætt verk
brattsaékna vormanns, meðal góðar mega teljast á mælifcvarða eru þær, að engum getur bland-
annars því, hvernig “fausfcar rtímnia alment. | ast hugur um, við hvað er átt,
ýfðust við ungum groðn”; en Fyrsfa ríman er hálfdýr frum-' Þegar neffndar eru Árbækurnar
það er gamla sagan, sem allta. henda eru þar þessar vísur án annarar skilgreiningar.
endurtékur sig. , . , . „ ... * .
& hm fyrn um Gretti rneðan hann
“Þyrnirós” og “Vögguvísa” ena bíður Gláms og hin áíðari um
þýð fcvæði og falleg. 1 fyrra viðureign þeirra:
kvæðinu, um rósina fögru, sem
meyja noikifcur fann í safni
Horfði í eldinn hugprúður,
hússins rjáfur stirndi,
Hver maður, sem hefir áhuga
á að kynnast lífi þjóðarinnar á
liðnum öldum, hefir síendur-
tekna ánægju af að lesa í Árbófc-
urnurn. Þær eru vitaslkuld efcfci
fullgild þjóðarsaga þess fiímabils