Heimskringla - 28.05.1947, Blaðsíða 6

6. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. MAÍ 1947
Þetta var fyrsta júm, og Viktor Jones frá
Fíladelfiíu sat í fiorstofu Savoy gistiihússins og
hugsaði um farir sínar ekki sléttar. Hann hafði
sem sé biðið algerðan ósigur í fyrstu tilraun
sinni að verða heildsali.
Þótt hann væri frá Fiíladelfiíu var hann
samt ekki amerískur, hann talaði ekki einu sinni
með amerískum málhreimi. Hann var fæddur
í Ástralíu og hafði unnið í banka í Mellbourne.
Þaðan fluttist hann til Indlands og vann þar
fyrir verzlunarfélag eitt, það gekk ekki vel, og
frá Indlandi fluttist hann svo til Fíladelfiíu.
Án þess að eiga neitt fé hafði Viktor ásamt
öðrum manni náð umíboði á stálbitmn og öðru
stálefni í stórbyggingar, sem brezka stjómin
ætlaði að kaupa; og til þess að selja stjóminni
vörur þessar, hafði hann sjálfur ferðast til Lon-
don. Hugði hann að þá mundi salan ganga bet-
ur. Hanm hafði talað við einlkennisbúna seinláta
stjórnarembættismenn, sem höfðu vísað ihonum
til annara embættiSmanna, sem voru enniþá
seinlátari. Verzlunarfélag eitt er nefndi sig
Striinger félagið og Aron Stringer, höfðu kostað
ferðina, og voru nú þrjár vikur famar í þetta,
og núna, fyrsta júnií hafði Viktor borist sú frétt,
að stjórnin hefði ákveðið að kaupa stálvömr
þessar af félagi eimu í Pitt9burg.
Þetta var ljóta áfellið. Hefði hann og
Stringer fengið söluna, mundu þeir hafa með
léttu móti staðið í skilum með vöruna. Fáeinir
pennadrættir hefðu fylt vasa þeirra með fé. En
þar sem brezka stjórnin neitaði að draga þessa
pennadrætti, voru þeir gjaldþrota. Eða Jones
var það að minsta kosti.
1 raun og veru var þessi verzlunartilraun
þeirra ekkert nema hégómi. En samt má segja
Jones það til málsbótar, að hann hafði lagt alt,
sem hann átti í þetta eina spil, og óhappið var,
hvað hann snerti, sannarleg ógæfa.
Hann hafði ékki einu sinni tíu pund í vas-
anum og hann skuldaði gistihúsinu. Hann haifði
vonast til að koma kaupunum í kring á einni
vilku, og ef þau tækjust, þá bjóst hann við að
fara heim á þriðja farrými. Honum hafði aldrei
dottið í hug, að það væri svona hræðilega dýrt
að búa í London, eða að hann þyrfti að dvelja
þar í þrjár vikur.
1 gær hafði hann símritað Stringer og beðið
hann um meiri peninga, og hafði fengið þetta
svar: “Báð eftir að kaupin gangi saman.”
Þetta svar var eftir Stringer.
Hann huigasði um Stringer þar, sem hann
sat og horfði á fólksstraummn í gistihúss for-
salnum. Þeir voru enskir og amerískir menn.
Þeim leið bærilega, sem sjáanlegt var, því að
engar áhyggjur né fjárþröng amaði að þeim.
Hann hugsaði um Stringer, og sjálfan sig með
tæp tíu pund í vasanum, og ógoldraa gistihúss
skuldina og alt Atlantshafið milli sín og Fíla-
delfíu.
Jones var 24 ára gamall. En hann virtist
vera þrítugur eftir útlitinu að dæma. Hann var
sikarpleitur í andliti og alvörugefinn á svip.
Það hefði vel mátt ætla að hann væri skozkur
fríkirkjuprestur eða leikari, sem léki í harm-
leikjum. Þesisar stöður eru hinar alvarlegustu,
sem til eru í heimi.
í raun og veru hafði hann byrjiað iífsbar-
áttuna sem bankaþjónn, og hafði kynt sér bók-
færslu með því að íá skriflega tilsögn, og með
það fyrir augum að verða miljóneri hafði hann
siglt út á hið úfna haf verzluraarstarfseminnar.
Hann var nú eins og í þoku farinn að sjá
þann sannleika, að listin að lifa felst ékki svo
mjög í því að virana sjálfur, heldur miklu frem-
ur í hinu, að koma öðrum til að virana fyrir
mann.
Hefðu nú þessi kaup við stjórnina gengið í
gildi, þá hefði hann sér til mikilla hagsmuna
komið þúsund hömrurn til að berja heitt stálið,
og tylfit stálverksmiðjia til að ráða tuttugu skip,
er mundu hafa fengið flutning, en ekkert af
þessu mundi hann nokkru sinni hafa séð með
eigin augum.
í þessu felast töfrar viðskiftanna. Hinar
hávaðasömu stórborgir og glamrandi verkstæði.
Allur þessi tröllaukni iðnaður er aðeins fárra
manna verk, manna sem garaga á síðum frökkum
með hvítt hálslín, sem aldrei hafa ly*ft sekk, né
mokað kolaskóflu á eldinn undir skipskötlun-
um. Þetta eru sannarlegir töframenn.
Haran bað einn þjóninn að færa sér viskí og
sódavatn. Honum fianst hann þurfa hressingar
með, áður en hann færi fyrir alvöru að íhuga
ástand sitt. Er hann rétti hendina efitir glasinu
tóik hann eftir manni einum, sem honum fánst
hann kannast við, og því reis hann til hálfis úr
gæti sínu og varpaði á hann kveðju. Maður
þessi var prúðbúinn og á svipuðum aldri og
Jones. 1
Maður þessi stansaði snöggvast eins og
hann kannaði'st við Jones, en svo gekk hann
leiðar sinnar og hvarf á bak við pálmatrén við
inngangsdymar. Jones hallaði sér aftur á bak
í stólraum.
“Hvar get eg hafa séð þennan mann?’
hugsaði hann með sér. “Hann þekkir mig Mka.
En hvar — en hvar?”
Áramgurslauíst leitaði hann í huga sér eftir
nafninu, sem átti við þetta andlit. Hann drakk
vínið sitt, reis svo á fætur og gekk að billunni,
sem dagblöðin voru geymd á, og blaðaði í þeim
án þess þó að lesa neitt.
Skömmu síðar gekk hann inn í amerísku
drykkjustofuna í gistihúsinu, og fékk sér glas
af víni.
Jones var hinn iraesti hófisemdar maður
hvað áfengi snerti, en nú var hann svo vonlaus,
að honum fanst hann þurfa hressingar með.
Brennivínið, sem hann drakk fyrst hafði haft
sín áhrif, og þetta síðara glas virtist ætla að
hafa ennþá betri áhrif. Hann ýtti frá sér tómu
glasinu og sagði: “Láttu mig fá í það aftur.’
I þessum svifium gekk maður að borðinu og
keypti vínglas. Það var Sherry vín.
Joraes sneri sér við, leit á manninn og sá að
þetta var maðurinn, sem hann hafði kannast
við frammi í forsalnum, en hafði eigi getað
komið fyrir sig nafni hans.
Jones var ekki feiminn, hann hafði lagt það
niður á öllu 9Ínu fierðalagi, og nú hagaði hann
sér samkvæmt því.
“Fyrirgefið,” sagði hann, “eg sá yður áðan
þarna frammi í fiorsalnum, og er viss um að eg
hefi einhversstaðar kyrast yður, en hvar, það
veit eg ekki.”
2. Kapítuli.
Ókunni maðurinn hló, er hann tók við
skildinguraum sem gengu af er hann borgaði
fyrir vínglasið.
“Já,” svaraði hann, “þér hafið séð mig áð-
ur, og það oft og möngum sinnum. Þér ætlið þó
aldrei að segja mér að þér munið ekki hvar það
var?” •
“Get ekki munað það. Eruð þér Arneiií-
kani?”
“Nei, eg er Englendingur. Þetta er fyrir-
tak. Að þér skuluð ekki þekkja mig. Nú ákul-
um við fiá okkur saeti og ræða saman, þá rifjast
þetta kanske upp fyrir yður. Það er alt af lótt-
ara að hugsa þegar maður situr.”
Er Jones sneri sér við til að sitjast við borð-
ið, sem hinn maðurinn benti honum á, tók hann
eftir að vínsalinn og þjónninn horfðu á þá for-
viða og brostu eins og þetta væri all spaugilegt.
En þegar hann hafði fiengið sér særti og leiit
á þá á ný, þá þvoðu þeir upp glös með mikilli
alvöru.
“Eg sá ekki betur en náungarnir væru að
hlægja að mér, mér missýndist víst, og það er
líka eins gott fyrir þá. En nú skulum við ikom-
ast að einhverri niðurstöðu með þetta hvar eg
hefi séð yður. Hver eruð þér?”
“Vinur yðar,” svaraði hann, “eg skal strax
segja yður hvað eg heiti, en eg vildi helzt að þér
fynduð það út sjáifur. En segið mér nú eitthvað
af yður, og þá getið þér kanske iraunað efitir
mér. Hver eruð þér?”
“Eg! Eg heiti Viktor Jones. Eg er frá Fíla-
delfiíu og er í félagi við mannskepnu, sem heitir
Aron Stringer. Öll ógæfa mín stafar af þekk-
ingarleysi breziku stjórnarvaldanna á því hvað
er gott stál og ekki gott stál. Og hér er eg nú
ráðþrota og allslaus.”
Flóðgáttirnar höfðu opnast og út um þær
filæddi nú gremja anda hans. Haran sagði frá
öllu, og einnig um það hversu fjárhagur sinn
væri bágborinn.
Þegar hann hafði lokið máli sínu, sagði
áheyrandi hans bara: “Eitt til?”
“Ekki dropa framar. Það væri víst réttast
fyrir mig að skygraast inn til ræðismannsiras eða
einhvers annar. Niei, ekki meira af þessu sulli
látið mig fá eitt glas af sherry.”
Þegar sherryið var búið, reis ókunni mað-
urinn úr sæti sínu.
“Komið með mér út í fiorstofuna. Eg þarf
að segja yður svoiítið, sem eg get ekki sagt
yður héma.”
Þeir gengu upp stigann. ókunni maðuriran
gekk á undan og Joraes á eftir dáiítið hreyfur en
svo haminjgusamur, að hann hafði aldrei á æfi
sinni verið eins sæll. Hann var búinn að gleyma
Stringer og brezku stjórninni, svo voru íllíka
farnir sömu leiðina viðskiftasamningar og gisti-
húsreikningar ,og ferðalög á þriðja farrými.
Alt var þetta gleymt. Hlýjan um hjartaræturn-
ar, hinir skrautlegu salir og gyltu lamparnir í
gistihúsinu, nægðu honum algerlega, eins og
sakir stóðu. Hann lét fallast niður í flauelis-
fóðraðan fjaðrasess og kveikti í vindliragi, og
reykurinra flaut bókstaflega yfir alla vitund
hans og deyfði hana svo, að hann gleymdi næst-
um áhuga sínum fyrir ákunna manninum.
“Nú skal eg segja yður frá þessu,” sagði
ókunni maðurinn og laut niður að honum. Þegar
eg sá yður fyrst, var mér það strax ljóst, að eg
þekti yður ,en mér var ómögulegt að muna
hvar eg sá yður, en svo varð mér litið á sjálfan
mig í speglinum og áttaði mig strax á þessu.
Vitið þér að þér eiuð tvífarinn minn?”
“Snúið yður við ag iítið í spegilinn á bak
við yður.” Jones gerði það. Hann leit á ókunna
manninn og ókunni maðurinn var hann sjálfur.
Þeir voru hvor .annars lifandi eftirmyndir. Báðir
voru þeir algeragir eða venjullegir menn hvað
vöxit og yifirlit snerti, en hvað þeir voru iíkir
var miklu rótgrónara en aðeins yfirbragð og
svipur. Þeir voru alveg eins. Sami háralitur
og hörundslitur, sömu aradlitsdrættir, hafuðlaig,
eyru og sami augnalitur og sami alvörusvipur-
inn á þeim báðum.
Svona alger samlíkinig milli tveggj a manraa
er næstum jafn sjaldgæf og það að finna tvo
steina í fjörunni nákvæmiega alveg eins. En
við og við getur þetta komið fyrir, eins og
reyndira sannaði með M. de Jioinville og aðra.
Og þegar eg tala um að menn séu nauðalíkir, á
eg við að þeirséu svo iíkir, að gamlir kunningj-
ar geti eigi þekt þá í sundur. Þegar raáttúran
gerir þannig að gamni sínu, fier hún ekki hálfa
leið. Hún gerir málróminn eins, hvað þá aranað.
Eirai munurann á Joraes og.ókunna mannin-
um var máihreimurinn og hann var mjög iítill.
“Já, hvert þó í logandi,” sagði Jones.
Hann leit á ókunna manninn og svo aftur
á spegilinn.
“Þetta er fremur óvenjulegt, eða hvað?”
sagði hinn. “Á eg að biðja yður fyrirgefniragar
eða ætlið þér að gera það? Eg heiti Roohester.”
Joraes sneri sér frá 9pegliraum. Alt vínið
sem hann hafði drukkið gerði hann öran í höfð-
inu svo að honum fianst þetta alt ósegjanlega
spauigilegt. 1 raun og veru var ekkert spaugi-
legt við þetta, en það sá hann ekki.
“Við verðum að drekka skál þessu til minn-
iragar,” og hann benti þjóni að færa þeim vínið.
3. Kapítuli. — Miðdegisverðurinn og það
sem síðar gerðist.
Og Jones Veiitti örlátlega. Ökunni maður-
inn dralkk lítið, en þrátt fyrir það var hann hinn
glaðværasti og enginn efitirbátur Jonles í kátín-
unni, en stundum var samt eiras og hann yrði
annars hugar, kanske eins og hann átti að sér
að vera, en það dró ekkert úr gleði Jonies. Hann
geislaði af gleði og góðvild, talaði um alt milli
himinis og jarðar og var himin lifandi glaður
yfir hinum nýja vini, sem hann hafði fundið í
einveru heimsborgarinnar. Að þessi nýji vinur
var auk þess lifandi eftirmyndin hans, skerndi
nú ekkert fyrir, hdldur fylti hann aukimni gleði,
og hann kom aftur og aftur að því hvað þeir
væru nauða iíkir og nákvæmleiga alveg eins.
“Og hvað heitið þér nú aftur? Roohester!
Það er áreiðanlega það bezta, sem eg hefi
heyrt.”
Skömmu síðar var flaskan tóm, og Joraes
vissi ekki fyr en hann var farinn að ganga úti á
Strand götunni mleð hinum nýja vini sínum, og
áður en hann vissi af sat hann inni í stofu í
frönsku matsöluhúsi^í Soho og snæddi þar mið-
degisverð.
Síðan mintist hann greinilega margra
atriða, sem gerðust við þennan miðdegisverð.
Hann mundi að þeir átu kjúkliraga og garðkál og
að eggjakakan var svo heit, að hann hafði brent
sig á henni, og að Roohester hafði farið að stríða
þjónunum með einlhverjum hrekkjum, og þá
höfðu fáeinir diskar brotnað. Hann mundi líka
efitir að hann hafði ávítað hann fyrir þetta.
Síðan hafði bæst ókunnugur maður í veizl-
una, en hversvegna þeir rifust við hann, gat
hann ekki munað. Og síðan var þar leigubíll
og Roahester talaði lengi við bílstjóraran.
Hann sá svo bjarta forstofu og stiga og
mundi að einhver hjálpaði Honum upp stigann.
Svo mundi hann ekkert meira.
4. Kapítuli. — Carlton höllin
Hann vaknaði í niðamyrkri. Hann hafði
fult vit og hugsun hans var eins skýr og krystal-
tær lind, og var svíðandi sér af blygðun. Fyrst
mundi hanra eftir Rochester, og sú minning fylti
munn hans óbragði. Rochester hafði komið
hon-um til að haga sér eins og fiífl, eins og
skepna. Hvernig gœti hann nokkru sinni horft
framan í starfsfólkið á gistihúsinu? Og hvað
hafði hann gert við hina fiáu síkildiraga, sem
hann átti?
Er hann hugsaði til þe9sa fyltist hugurinn
ísköldum ótta. Hann sló hnefanum á enraið og
starði út í myrlkrið. Nú mundi hann eftir því.
Tryllingurinn, sem hafði gripið Rochester,
miðdegiisverðurinn, diskarnir, rifrildið. Hanra
brast kjark til að rísa upp og leita í vösunum.
Hann gat getið til hvernig þar væri ástatt. Hann
lá þar og reyndi að gera sér í hugarlurad, hvað
um sig muradi verða, viraum horfinra og féla/uis í
eyðimörk stórborgarinnar. Hann hefði getað
gert svolítið með tíú pundium. En alveg fóvana?
Ekkert nema líkamlegt strit, og hvar ætti hann
að fiá það?
Aftur steig Rochester fram í huga hans.
Þessi líking. Var hún bara skynvillla framköll-
uð af ölrvímunni? Og hvað hafði svo Rochester
gert. Hann virtist ekiki 9vífaist neinls. Hann
var bandvitlaus. Mundu þeif krefja hann til
reilknnig9skapar fyrir gerðir Rochesters? Er
haran íhugaði þes9a vandræða spurningu, tók
klukka að slá einhverstaðar úti í myrkrinu. Hún
sló níu högg, og er Joraes heyrði það braust
angistar svitinn fram á enni hans.
Hann var ekki í herbergi sínu í gistihúsinu.
Þar var engin klulkka, sem sló.
Er hljómur klúkkunnar var dáinn út heyrði
han neinhvern ávarpa sig eins og utan frá og
langt í burtu1 “Skifta við hann klæðum, ta'ka
peningaraa haras og sendi hann 9vo heim.”
Síðan heyrði hann gætilegt fótatak á gólf-
heppinu, fortjald var dregið till hliðar, glugga-
tjald lyfitist upp og dagsljósið streymdi inn í
herbergis, sem Jones hafði aldrei á æfi sinni séð
áður. Það var svefnlherbergi frá tímum Jakóbs
konungs, óbrotið en ágætt hvar sem á það var
litið.
Maðurinn, sem hafði dregið upp blæjuna
stóð nú út í birtunni og snleri hliðinni að Jones-
Þetta var maður ákveðinn á svip, vöxtur hans
og látbragð og búningur var alt saman alvar-
legt og virðulegt, rétt eiras og maðurinn væri
erkibiskup og hlyti að vekja lotningu allra.
Jones varð skelkaður. Hann dró andann
djúpt eins og hann væri sofandi, en rendi samt
gætilega augunum að þessu fyrirbrigði sem
birtist við gluggann.
Það réðiist á blæjurnar fyrir hinum glugg-
unum, gekk síðan að hurðinni og sagði eitthvað
í lágum hljóðum við eirihvern, sem ekki sást,
og kom svo aftur með balkka með morgunmat á.
Hann lét balkkann á lágt borð við rúmið, hvarf
síðan út úr herberginu og lökaði hurðinni á eftir
sér. Jones reis upp í rúminu og litaðist um.
Fötin haras voru farin. Hann hengdi ætíð
buxurnar sínar á fótagafil rúmsins, en hin fötin
lagði hann jafnan á stól við rúmið, en engin
spjör sást þarna. En nú veitti hann því eftir-
tekt, að hann var í skrautlegum silkináttfötum.
Hann rétti út handleggina og athugaði lit og
vefnað þessara skrautklæða.
iSkyndiiega varð honum þetta alt ljóst. —
Þetta var þó gott. Hann var á heimili Rodhest-
ers. Rochester hiaut að hafa sent haran heim til
sín. Þetta fyrirfbrigði, sem birst hafði sjónum
hans, var þjónn Rochesters. Og frá því að iíta
á Rochester sem illan anda, varð hann að engli
í augum hanis. Vináttu tiifinraingin streymidi
um hann alian, er hann tók að skenkja teinu í
bollan, og í sömu andrá heyrði hann í huga sér
orðin: “Skifiti við haran fötum, tók peninígana
hans og sendi hann heim.”
Hvort áttu þessi orð við, hann sjáifan eða
Rochester? Hafði Rochester verið rændur, og
mundi Jones verða að bera ábyrgðina á því?
1 huga hans vaknaði áköf ósk um að finraa
fötin sín og fiá svo útskýringu á þessu öllu. Hann
reis úr rekkju og gekk út að glugganum. Gluggi
þessi srieri út að Grænagarði, sem var yndisleg-
ur á að líta þennan fagra sólskins morgun.
Hann sneri frá glugganum og opnaði hurðina.
Hann sá göng með þykkri gólfábreiðu, sem
deyfði alt skóhljóð. Þetta voru falleg göng,
sumstaðar voru silkihengi og frá lofitinu héragu
silfurlampar, sem Joraes virtust kosta 1000 dali
hver. Þegar hann var drengur hafði hann lesið
Þúsund og eina nótt. Nú var eins og legði á
hann blæ frá görðum Aladíns, og ruglaði hugs-
un hans ag eftirtekt. Era hann mátti til að ná í
fötin sín! Þessi þögla dýrð, hangandi siifur-
lampar; mjúkar góifiábreiður, rósótt silkisvefn-
föt, damask hengi. Var hann að verða brjálað-
ur? Hann mátti til að fá fötin sín, svo að hann
gæti boðið öllu þessu byrgin.
Haran fót aftur inn í herbergið sitt. Reiðin
spuð í skapi hans. Hin taugaveiklaða reiði
irianns, sem finraur til þess að hann hefir breytt
eins og flón, og hefir verið leikið með.
Hjá arninum fann hann bjölluhnappinn.
Hann þrýsti á hann tvisvar og gekk svo að hinni
hurðinni í herbergirau, þar var baðherbergið.
Það var eins og baðherbergi í rómverskri
höll, gólfið var alt lagt smáum og marglitum
marmaralhellum, veggirnir voru og klæddir
marmara, og baðkerið var úr sama efni. Á
silfraðri pípu héngu hvít handklæði með rauðu
kögri. Þarna stóð skrautlegt borð með gler-
plötu. Á því voru rakhriífar og aliskonar munir
til að snyrta sig með, burstar, smyrslabaukar,
ker með andlitsdufti og ilmvatnsfilöskur. Jories
gekk inn í þetta musteri og gekk í kring eins og
köttur í ókuranugu búri. Hann var að skoða
hlutina á búningaborðinu, en ihrökk í kuðung,
því að einhver kom inn í svefraherbergið.
Einhver hlaut að vera þar inni. Einhver,
sem flutti til stólana og tók þar til.
Þetta hlaut að vera þjónninn. Jæja, bezt
var að ljúka þessu af sem fyrst. Hann ætlaði
að fá útskýringu á þessu og það strax. Honum
leið álíka og manni, sem er að fara inn til tann-
laéknis. Era hann herti upp hugann og gekk inn.
Fölleitur, ungur maður, svarthærður fagur-
lega kemlbdur var þar inni í herberginu. Þessi
ungi maður hélt á skyrtu og ljósrauðum silki-
nærifiötum. Hann laut niður og lagði á gólfið skó
úr gljáleðri. Glitrandi fögur morgurakápa lá á
rúminu.