Heimskringla - 10.09.1947, Blaðsíða 1

Wn lecommend for
your approval our
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADfl BREAD CO. LTD.
Winnipsg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommend for
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
_______Frank Hamnibal, Mgr.
LXI. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 10. SEPT. 1947
NÚMER 50.
íí
Heim til fjalla”
JÓNAS PÁLSSON
“Dauðinn ríður um ruddan veg
og ræðst á iþinn ibesta vininn.
Sú ferðin er áköf og ógurleg.”
Ekki hafði mér dottið í hug,
að eg ætti á bak að sjá öllum
bræðrum mínum, en það er kom-
ið á daginn.
Nú er skuggi þinn, Jónas, horf-
inn laf veginum. Það er okkur
íslendingum meira tap, heldur
en hægt sé að gera sér grein fyr-
ir fyrst um sinn. — Þú varst
brautryðjandi söngs- og tónlist-
ar okkar hér í álfu. — I>ó, þú
sért horfinn af sjónar-sviðinu,
þá verður áhrifa þinna vart,
meðan tónlistin lifir hér í V'est-
urheimi, — vel unnið verk er
ódauðlegt.
Þú Varst fæddur á Norður-
Reykjum, ií Hálsasveit, Borgar-
fjarðarsýslu, 29. ágúst 1875. —
Óvenjulegar gáfur voru þér af
guði gefnar. Snemma hneigðist
hugur þinn að hljóðfæra-slætti.
— Ganga sögur um það í Hálsa-
sveitinni, að þegar þú áttir ,að
bæla ærnar, hafir þú tekið með
þér harmónáku, og spilað fyrir
þær, unz þær voru allar sofn-
aðar undir hálfrökkur himni
íslenzkrar sveita-sælu.
En þú áttir stærra starfsvið
fyrir höndum. Hugur þinn og
starfs-löngun áttu sér engin
llandamæri. Þú hræddist enga
erfiðleika, Sem liggja þó alstaðar
á Vegum þeirra, sem klifa örð-
ugasta hjallann, á leiðinni til
lærdóms og frama.
Þú manst eftir því, sem var
ef tif vill byrjun á þínum lista-
ferli, þegar þú fórst austur á
Eyrarbakka, til þess að nema
hljómleika hjá einum ágætastia
manni, Sem þá var kennari í
þeirri list, Jóni Pálssyni. Þú
hafðir lítið handibært fé, en hug-
urinn bar þig hálfa leið. Eyrar-
bakki var frægt fiskiver, og þar
hugðir þú, og gerðir, að dxlaga
fi'sk úr sjó til þess að borga fyrir
námið.
Árangurinn var hinn ákjósan-
legasti. Auk þess að læra hjá á-
gætis kennara, kyntist þú
manni, sem mat listina framar
öllu, og örfaði, en dró ekki úr
löngun þinni að halda óhikað
áfram ó braut tónlistarinnar, og
með því staðfesti hann hið forn-
kveðnia: Kennið þeim unga að
ganga þann veg, sem til gæfu
leiðir, og þegar hann eldist, mun
hann ekki af ihonum víkja.
Hér var þá upphafið, og
áframhaldið var stöðug leit eft-
ir meiri mentun, og meiri fróð-
leik, á öllum sviðum. Tónlistin
átti þó mest ítök í huga þínum,
til d'aganna enda.
Þú innritaðist við latínu-skól-
ann I Reykjavík, og samfímis
stundaðir þú nám ihjá hinum
velþekta kennara og söngfræð-
ingi, Brynjólfi Þorlákssyni. Þá
var lálitið að Brynjólfur bæri
höfuð og herðar yfir alla söng-
fræðingia á Islandi.
Eftir það varst þú barna-kenn-
ari ií upp-sveitum Borgarfjarð-
ar, við mikla aðsókn, og góðan
orðstír.
Árið 1900 fórst þú til Amer-
íku, og kom sú lákvörðun þíp öll-
um á óvart, og ekki síst mér. Þú
varst dáður af öllum, og :allra
hugljúfi, mentamaður, skáld og
söngfræðingur, dáandi íslenzkr-
ar náttúru-fegurð, — hugljúfi
kvenna og karla, auk þess áttir
þú beztu reið-gæðingana, sem
þá voru í Borgarfirði. Þú varst
tamningamaður, með ágætum,
virtur af flestum, öfundaður af
fáum, en samt kvaddir þú land-
ið, sem fæddi þig og ól upp.
Kvaddir það og fórst til nýrrar
heims-álfu. Eg, drengurinn,
hlustaði á slög sálar þinnar þeg-
ar þú kvaddir fsland:
Eg átti fagurt fósturland,
með fjöll og ár,
og alla daga söng við sand
þar særinn bliár.
En skip mig þaðan burtu bar,
það byrgðu höf.
Nú á eg ekkert annað þar,
en eina gröf.
Þegar þú komst til Winnipeg.
fbyrjaði þitt stríð fyrir tilver-!
unni. Þú varst ekki lengi að átta
þig á, að í sveita þíns andlitisj
verður þú brauðs þíns að neyta. i
Þá var það, að þú fékkst þérj
“pick og skóflu”, og náðir þér í
vinnu við að grafa kjallara. Þá
var kaupið $1.25 á dag, fyrir 10
klukkutíma vinnu. Um haustið
fórst þú suður til Dakóta, og
fékst þar vinnu fyrir $2.50 á dag.
Eftir það hvarfst þú til Winni-
peg, og fékst þar járnbrautar-
vinnu, þar til snjóar lögðust að.
Þá var þér aðeins ein leið opin,
sú, að moka kolum úr og rí vagna
hjá C.P.R. félaginu. Tókst þú
þeirri vinnu, og vanst, uns snjóa
leysti. — Eftir dagsverk og
snæðing, fórst þú til kennarans,
Mr. Mathews, organista við Kon-
gregationalista kirkjuna, sem þá
var mestur organisti í borginni.
Nú fóru að opnast nýir vegir
fyrir þér. Þú varðst organisti í
Unitara kirkjunni á Pacific Ave.,
og stuttu seinna varðst þú organ-
isti og söngstjóri í gömlu Tjald-
búðar kirkjunni, á Furby og Sar-
gent, og þegar söfnuðurinn
flutti lí nýju kirkjuna á Victor
og Sargent, — sem seinna var
skírð: “First Lutheran Ghurch”,
þá varst þú einnig organisti og
söngstjóri þar.
En nú gerast atvikin með svo
stuttu millibili, og mörg sam-
tímis, að erfitt er að greina röð-
ina. — Eg man eftir einu :atviki,
svo eg ekki nefni fleiri. — Þú
hafðir söngflokk í samkepni við
þrjá Norðurlanda flokkar, á
Y.M.C.A. Þar barst þú sigur og
hrós úr býtum, og svo mun oft-
ar hafa verið.
Það gerðist einnig á þessum
árum, að þú fórst til Toronto, og
tókst þar kennara-próf með
hæstu einkun í píanó-spili og
söngfræði. Eftir það, fórst þú til
Englands og Þýzkalands, og eftir
þann námsferil byrjaðir þú á ný
kenslu starfsemi hér, og hafðir
þá svo mikla aðsókn, að þú varst
að ráða til þín aðstoðarkennara,
um margra ára skeið.
Það mun óhætt að fullyrða, að
þú varst einn af ágætustu kenn-
urum, sem i rnestu áliti eru hér
um slóðir. — Lærisveinar þínir,
og lærisveinar þeirra, hafa unn-
ið verðlaun og frægð við fræg-
ustu hljómlistarskóla Canada, —
Þú mátt því líta yfir dagsverk
þitt: og sjá það er gott, og þess
eðlis, að því eru engin takmörk
sett.
Manstu eftir laginu sem þú
“componeraðir” fyrir mörgum
árum síðan: “Heim til fjalla”.
Ef framhalds-iíf er til, þá situr
þú nú á Eiríksjökli, og hörfir
yfir Hálsasveitina, og Reyk-
holtsdaginn. Líði þér vel, og
guð, sem er einn, blessi þig og
varðveiti.
“Heim til fjalla.
Þar und háum hamrasölum
Iheiðblá fjólan grær í dölum,
fossar duna, lítil lóa
ljóð sín kveður út um móa;
ungur fyrst þar sá eg sól
sunnan undir grænum hól.”
Vertu sæll, minn elskulegi —
og seinasti ibróðir.
Páll S. Pálsson
Rev. Ernest W. Kuebler
Director of the Division of Edu-
cation of the American Unitar-
ian Association, hefir lengi haft
fræðslustarfsemi með höndum,
og umsjón með útgáfu
kenslubóka í sunnudagaskóluni
fyrir Beacon Press. Auk þess að
m'essa n. k. sunnudagsmorgun,
flytur Mr. Kuebler erindi á
fyrsta fundi haustsins leik-
mannafélags Sambandssafnaðar
mánudagskvöldið kl. 8 í sam-
komusal kirkjunnar.
FJÆR OG NÆR
íslendingar d Spanish Fork
héldu Islendingadag sinn s. 1.
laugardag. Voru þar saman-
komnir um 300 Islendingar, af-
komendur innflytjendanna frá
Islandi 1855 og 1860.
Gestur á hátíðinni var Mar-
grét Sighvatsdóttir frá Islandi
er var í Spanish Fork stödd í
heimsókn hjá Mr. og Mrs. Gtísla-
son.
Fóru þarna fram ræðuhöld,
söngvar og íþróttir fyrir eldri og
yngri.
William J. Johnson var forseti
dagsins. Aðrir nefndarmenn
voru Fay Beamson, vara-forseti,
May rose, ritari og Mrs. Eleanor
Jarvis, er um útbreiðslumálin
sá.
Ágóða dagsins verður varið
til verndunar og eftirlits á svæð-
inu umhverfis minnisvarðann,
er 1. ág. 1938 var reistur íslenzk-
um landnemum í Spanish Fork.
tr ♦ ir
Til viðbótar frétt af láti Jónas-
ar Pálssonar, söngfræðings, sem
birt er á fyrstu síðu þessa blaðs,
skal þess getið, að jarðarförin
fór fram 10. sept. í Roselawn
Funeral Chapel á Broadway í
Vancouver; séra Albert E.
Kristjánsson jarðsöng. Grafið
var í Forest Lawn Memorial
Park. Hinn látna lifa kona hans
og 5 dætur: Mrs. Helga Fredin,
Mrs. Svala Wagner, báðar í Ger-
aldton, Ont.; Alda, Toronto,
Ont.; Mrs. Elva McKeown, Ot-
tawa, Mrs. Olga Sims, Los Ang-
eles. Ennfremur einn bróðir,
Páll S. Pálsson, Winnipeg.
★ * * *
Heiman af Islandi komu s. 1.
föstudagskvöld Hjálmar Gísla-
son, Mrs. Guðrún Eyjólfsson,
Lundar, Ingibjörg Sigurðardótt-
ir frá Reykjavík, Mrs. Kristín
Kristjánsson frá Gimli. Er Ingi-
björg dóttir Sigurðar Jónssonar!
frá Bygðarholti í Lóni austur, |
er bjó hér norður við Manitoþa-
vatn; hefir hún verið heima s. 1.
20 ár, en er nú að finna systkini
sín. Mrs. Kristjánsson hefir og
verið nokkur ár heima.
Með flugfarinu komu og fleiri
frá Islandi; voru á meðal þeirra
Halldór próf. Hermannsson og
nokkrir nemendur, er til New
York héldu eftir að til Canada
kom.
Hjálmar hefir verið rúmt ár
heima í boði systur sinnar, frú
Hólmfríðar Knudsen og fleiri
skyldmenna. Lætur hann hið
bezta af veru sinni heima. Hafði
hann mikla skemtun af að sjá
skyldfólk sitt og landið. Systur-
sonur hans, Ósvaldur Knudsen,
málarameistari, ók með hann í
bíl um alt land. Hann er sagður
miaður allvel fjáður. Af hag-
manna heima lét Hjálmar vel.
Hann sagði alia hafa atvinnu og
hana vel launaða og þá væri
vanalega talað um vellíðan í
landi. Hann kom austur að
Múlakoti í Fljótshiíð, skömmu
eftir gosið og var þá ökladjúp
aska og vikur yfir öllu. Að
hreinsun á túnum sagði hann
mikið hafa verið unnið síðan og
eitthvað af heyi mundi þar fást,
en ekki nærri nægilegt. Alt bú-
fé var rekið úr bygðunum, sem
harðast voru leiknar, en búend-
ur væru kyrrir á flestum bæjum
í von um að á næstu tveimur ár-
um yrði eitthvað farið að batna.
Þarna er um 100 býli að ræða,
sem í eyði mega því heita eða
ósjálfbjarga. Hafa nærsveitim-
ar og fleiri veitt bændum þarna
mikla aðstoð. en tjónið mun eigi
síður aldrei að fullu bætt; til
þess að alt svæðið sem fyrir
öskufallinu varð grói upp, og
sem að túnblettunum undan-
skyldum er enn svart yfir að
líta, þarf eflaust fleiri ár. Að
reka búskap þar, mun því meiri
erfiðleikum háð, en margir gera
sér grein fyrir. Mökkva af ösku
kvað hann oft yfir svæðinu og'
yrði þess jafnvel vart í Reykja-
vík.
Hjálmar er hinn hressasti og
hefir yngst upp um ein 10 ár
við dvölina heima. Hann mun
síðar segja eitt og annað af
henni fólki til skemtunar.
t ★ ★
J. B. Thorfeilfsson, sem um
skeið hefir verið til heimilis í
Yörkton, Sask., kom til bæjarins
fyrir helgina. Hann bjó hér í
bæ áður. Nú fer hann til Bran-
dan og dvelur þar um skeið hjá
syni sínum Dr. Thorleifsson.
yr * *
Skákmót
Samkepnin um “The Interna-
tiönal Palmer Trophy”, fór fram
í Detroit Lakes, Minn., um síð-
astliðna helgi, milli Winnipeg
taflmannaflokksins og Minnea-
polis kúbbsins. Fór sú samkepni
þannig að Winnipeg-menn unnu
sigur, 50l/o points, gegn 40%. Mr.
Carl Thorláksson úrsmiður, tók
þátt í samkepni þessari, og fór
Á FÖRUM TIL MINNE-
APOLIS
F. C. Kristjánsson
Frederick Carl Kristjánsson
er á s. 1. vori útskrifaðist frá
Manitoba-háskóla í akuryrkju-
vísindum (Bachelor of Science
in Agriculture) hefir verið boðin
staða af Minnesota-háskóla, sem
aðstoðar starfsm. í rannsóknar-
deild (research work) háskólans.
Flytur Mr. Kristjánsson suður í
byrjun næstu viku, ásamt konu
sinni. Hann hlaut gullmedalíu
Manitoíba-háskóla, við prófin á
s. 1. vori. Hann er gáfaður og
góður námsmaður og bezti
drengur í hvívetna og á það ekki
langt að sækja. Foreldrar hans
eru Mr. og Mrs. Jiakob Kristjáns-
Son, Winnipeg.
suður síðastl. laugardag, ásamt
konu sinni og syni.
★ ★ * •
Ragnar H. Ragnar og frú, sem
verið hafa hér nyrðra um skeið,
komu til bæjarins s. 1. viku norð-
an frá Manitoba-vatni, en þar
voru þau að heimsækja kunn-
ingja að Ashern, Steep Rock,
Siglunesi og víðar. Þau lögðu í
gærmorgun af stað suður til Da-
kota.
Islendingur skipaður yfirmaður nýju list-
deildarinnar við Minnesota háskólann
Hjörvarður Árnason, prófess-
or, sonur Sveinbjörns heitins
Árnasonar í Winnipeg, hefir ný-
lega verið skipaður skólastjóri
við þá deild Minnesotaháskóla,
er fræðslu hefir
með höndum í
hærri listum. —
Hann kendi áður
við sömu deild
North w e s t e r n
University í Chi-
cago.
Fórust forseta
Minnesota - h á -
skóla, J. M. Morri, orð á þá leið,
er hann skýrði frá þessari frétt,
“að þar væri um ákveðið fram-
faraspor að ræða í listamálum
Minnesota háskóla.”
Má af því ráða að próf. Hjör-
varður nýtur mikils álits, sem
kennari í þessari grein. Starfi
hans við háskólann fylgir eftirlit
með listaverkasýningum.
En hann hefir nokkur undan-
farin ár haft mörgum og miklum
ábyrgðarstöðum að gegna fyrir
stjórn Bandaríkjanna. Hann var
formaður upplýsingastarfs á ís-
landi fyrir Bandaríkjastjórnina
riokkur af stríðsárunum; enn-
fremur var hann meðstjórnandi
þess starfs (O.W.I. Deputy Di-
rector) í Evrópu. Ferðaðist hann
mikið um Norðurálfuna á þeim
árum og þar á meðal um Norð-
urlönd. Hann var á síðast liðnu
ári á mentamálaráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna í París, sá enn-
fremur um sýningar á listaverk-
um í London. Telur Minnesota-
háskóli sér happ hafa hlotist
með að ná í hann til að skipu-
leggja í eina heild íhina nýbyrj-
uðu deild við skólann.
Próf. Hjörvarður er 39 ára
gamall, fæddur í Winnipeg og
hafði hlotið tveggja ára nám á
Manitoba-háskóla, er foreldrar
hans fluttu til Chicago. En þar
hélt hann áfram námi unz hann
útskrifaðist í listfræðigrein sinni
frá Princeton háskóla 1938.
Próf. Hjörvarður er giftur
enskri konu, Elizabeth að nafni.
Þau eiga tvö börn: Jón og Eliza-
beth. Heimili þeirra er í-That-
cher Hall, University Far,m
Campus, St. Paul, Minnesota. I
Winnipeg er móður Hjörvarðar,
María, 77 ára gömul og tveir
bræður, Ingólfur og Angantýr,
báðir kennarar. Faðir hans,
Sveinbjörn, var frá Oddstöðum
í Borgarfirði, dáinn fyrir nokkr-
um árum.
Á tslandi hélt próf. Hjörvarð-
ur fyrirlestra um listir. Hann er
maður mælskur á enska tungu,
talaði og fyrrum allvel íslenzku,
en mun nú orðinn stirður í henni.
Hann er vel kunnugur íslenzk-
um listamönnum og verkum
þeirra. Væri gaman, þar sem
hann er svo skamt í burtu, að fá
hann til að segja okkur hér
nyrðra frá þeim, t. d. á þjóð-
ræknisþingi.