Heimskringla - 21.04.1948, Blaðsíða 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. APRÍL 1948
Frá Þjóðræknisþinginu síðasta
Framh.
4. Það eru önnur fyrirtæki
engur síður nauðsynleg. íslend-
ingum er innan handar að styðja
slík fyrirtæki eftir vilja og á-
stæðum. Þessi nefnd hefur að-
eins þetta fyrir verkefni, að
safna fé til að stofnað verði og
starfrækt prófessors embætti
við Manitoba-háskóla í íslenzk-
um fræðum. Þetta ber ekki að
skoða sem staðbundið fyrirtæki
það ætti að skoðast sem fyrir-
tæki varðandi alla íslendinga í
allri Ameríku. Engin félagsskap-
ur eða einstaklingar eru útilok-
aðir frá þátttöku. Almennra
framlaga verður leitað þegar
sjóðurin hefur náð hundrað þús-
und dollara upphæð og lagður til
háskólans, í þeim tilgangi að
þetta kennara embætti verði altaf
starfrækt.
5. Nemendur geta leitað þessa
náms annarstaðar. Sem stendur
verða kanadískir nemendur að
leita slíks náms í öðrum löndum.
Kanadiskir stúdentar ættu að
eiga þess kost, að fullkomna nám
sitt í Kanada.
6. Hvervegna stofnar ekki ís-
lenzka ríkið þetta embætti? —
ísland getur ekki blandað sér
inn í mentamál annars ríkis. Það
er hinsvegar engum vafa bundið
að ísland muni styðja þetta fyr-
irtæki á ýmsan hátt, ef kennara-
stóll í íslenzkum fræðum verð-
ur settur hér á stofn.
7. Það myndi vekja óánægju
meðal annarra þjóðflokka ef
íslendingar stofnuðu þetta em-
bætti. — Háskólinn myndi taka
því með fögnuði, að aðrir þjóð-
flokkar stofnuðu slíkt embætti.
Það væri sómi íslendinga, að
hafa orðið fyrstir til þess; þar
sem við erum einna minsti þjóð-
flokkurinn, að höfða tölu í land-
inu. *
8. Þetta er of há upphæð fyrir
íslendinga í Ameríku. — Upp-
hæðin sýnir vilja og þrek-
menzku íslendinga ásamt áræði
þeirra. Ef upphæðin verður nógu
há til þess að standast straum af
kennara, sem gefið gæti alt sitt
athygli og starfstíma í starfið,
gæti hann leyst af hendi þýðing-
ar mikið rannsóknar starf í ís-
lenzkum bókmentum. Hann gæti
einnig gefið sig við víðtækari
félagsstarfsemi meðal fslendinga
í Vesturheimi svo sem með því
að rita í blöðin og tímarit, flutt
fyrirlestra og gefið sig við utan
skóla kennslu. Hann yrði líka
bókavörður á því bókasafni, sem
stofnað yrði með íslenzkum bók-
um við háskólann. Þetta gæfi til-
efni til margskonar samstarfs
milli íslenzka ríkis háskólans og
Manitoba-háskólans.
Læknirinn taldi þessar ástæð-
ur allra helzt mæla með stofnun
þessa embættis:
1. íslenzkan er bæði klassiskt
og lifandi mál.
Það er hið eina túngumál, í Ev-
rópu, sem er bæði nútíðarmál og
fornmál. Grískan og latínan, sem
nú eru kend við háskóla, eru ekki
töluð né rituð nú á ítalíu eða í
Grikklandi.
2. Við engar menntasofnanir á
betur við að kenna þetta mál en
háskólana.
Manitoba háskóli ætti að veita
fræðslu í íslenzku og íslenzkum
bókmentum fyrir þessar ástæð-
ur: —að í engum bæ eða borg,
utan Reykjavíkur, búa - jafn
Til Hxifningar
Vefðu sígaretturnar þínar úr
Ogden’s Fine Cut eða reyktu
Ogden’s Cut Piug í pípu þinni
COUNTER SALESBOOKS
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
The Viking Press Limited
853 Sargent Ave. Winnpieg, Man.
margir íslendingar sem í Winni-
peg; að í Winnipeg er miðstöð
alls íslenzks félagslífs í Amer-
íku.
3. Háskólinn í Winipeg hefur
yfir fjögur þúsund bindi af bók-
um.
Þetta íslenzak bókasafn myndi|
stórum aukast með bókasending-
um frá íslandi og með gjöfum
einstaklinga.
Menningar samband
Menningar samband myndi
myndast og styrkjast með gagn-
skiftum á stúdentum og auka á-
huga fyrir menningarlegum
framförum og þekkingu á þeim
bæði hér og annarstaðar.
5. Prófessorinn
Hann myndi innleiða nýjar
kensluaðferðir í íslenzku, með
notkun hljómplata o. s. frv., og
vera tengiliður við skólastofnan-
ir á íslandi.
6. Sem stendur eru þrjár teg-
undir af félagssköpum, sem
styðja að viðhaldi íslenzks máls
og menningar . Má þar til nefna
Þjóðræknisfélagið, og “The Ice-
landic Canadian Club”, kirkj-
urnar og dagblöðin sem starfa
hver á sínu sviði, menningarlega,
trúarlega og félagslega fyrir á-
huga karla og kvenna fyrir við-
haldi íslenzkra menningarerfða
í Vesturheimi. Er prófessors om-
bætti, í þessum fræðum, yrði
stofnað við Manitoba-háskóla
yrði það fjórði liðurinn, sem
á fræðilegan hátt, gæfi fræðslu
á grundvelli háskólalegrar
kennslu í sögu, bókmentum og
tungu íslendinga. Myndi það
stórum auka þekkingu og virð-
ingu margra fróðleiks manna á
menningu vors kynstofns.
Dr. Thorlaksson skýrði enn-
fremur frá því, að líkindi væru
að sjóðurinn kæmist upp í
hundrað þúsund en tij. að
tryggja kennara á fullum launum
þyrfti sjóður sem væri að minsta
kosti hundrað og fimmtíu þús-
und dollarar. Allir kannast við,
að þetta er mikið fé fyrir fáa og
tiltölulega fátæka Vestur-ís-
lendinga en með allmennum sam-
tökum er vel hægt að safna þessu
fé. Þeir, sem á annað borð hafa
nokkurn áhuga fyrir verndun ís-
lenzks máls og menningar, gætu
ekkert gert sem betur tryggir
viðhald þeirra þjóðernislegu
verðmæta, hér í álfu, en styrkja
þetta fyrirtæki. Hugsanlega
verður hækt að byrja kennslu
þegar hundrað þúsundunum er
náð. Nú hugsar nefndin sér að
hafa þá upphæð upp með því að
einstaklingar og félög leggi eitt-
þúsund dollara fram sem minsta
upphæð. Skulu þeir er það gera
nefnast stofnendur sjóðsins og
innritast nöfn þeirra á stofn-
skrána. Eftir það verður leitað
til almennings um almenna þátt-
töku.
Eftir tillögu nefndar þeirrar
er af þinginu var kosin til að at-
huga málið samþykti þingið að
Þjóðræknisfélagið legði tvö þús-
und dollara í stofnstjóðinn. Á-
huginn virtist mikill á þinginu
fyrir málinu enda er það í sam-
ræmi við áðurgerðar samþyktir
Þjóðræknisþinganna. Vísast til
þess í formála nefndar álitsins á
þessu þingi. Hin snjalla ræða W.
Lindals dómara, um málið flutt
á þinginu varð mönnum mjög til
hvatningar.
Nú er tækifæri að reyna orku
sína við kraftatökin.
Annað stórmál er varðandi sam-
komuhúss byggingu í Winni-
peg. Hefur það mál verið lengi
nokkuð á dagskrá. Nú hefur hin
yngri kynslóð tekið málið til
merðferðar og má því búast við
árangri. Paul Bardal Jr. er for-
maður þeirrar nefndar er um
málið fjallar. Skýrði hann frá
framgangi málsins fyrir þing-
helmi. Það sem fyrir nefndinni
vakir er í stuttu máli þetta: —
Að húseign félagsins í Winni-
peg verði seld og fénu varið til
að byggja nýtt og hentugt sam-
komuhús fyrir þarfir íslendinga.
—LAÐIES—
Now—íor the amaz-
ing new youthful
look have a natural
long lasting Perm-
anent Wave at the
GOLDEN BEAUTY SALON
Hairdresser: RUBY ANDERSON
Laiwrence School of Beauty Cul-
ture, Minneapolis, U.S.A.
Permanents, Cream Oil Waves
from $3.50, Cold Waves from $4.95
Grey Hair Dyed, bleached
Facials, Shampoos
No Appointments Necessary
LOCATED AT:
GOLDEN DRUGS
St. Marys' at Hargrave
(one block of Bus Depot)
PHONE 95 902
Benti nefndin á að ákjósanleg
lóð myndi fáanleg fyrir slíka
byggingu á Sargent stræti vest-
arlega. Farið mun fram á að Góð
Templara-reglan selji jafnframt
sína byggingu og gangi svo í fé-
lagsskap með Þjóðræknisfélag-
inu og hin nýja bygging verði
sameign þessara félagsskapa.
Áætlað verð þessarar nýju bygg-
ingar yrði um fimmtíu þúsund
dollarar, eftir lauslegri áætlun.
Myndi megin af því fé fást ef
þessar tvær byggingar yrðu seld-
ar. Langtum erviðara yrði að
standast kostnað af rekstri og
viðhaldi þessarar byggingar en
mikið myndi samt hafast upp
með leigu á fundarsölum bygg-
ingarinnar ef byggingin kemst
upp áður en önnur slík samkomu
hús verða bygð í vestur bænum.
Ef aðrir verða á undan okkur er
vonlaust um að láta slíka bygg-
ingu bera sig og efasamt hvert
I. T. G. samkomuhúsið gæti þá
staðist kostnað af viðhaldi og
rekstri, gr nýtt og hentugra sam-
komuhús væri til samikepnis.
Um þörf á slíku samkomuhúsi
þarf eki að ræða. Allur félags-
skapur finnur til þeirrar þarfar,
að eignast sitt eigið Mlags heim-
ili. Þessvegna reynir allur fé-
lagsskapur að eignast þau, enda
er heimillaus félagsskapur eins
og heimillaus fjölskylda mjög á
flæðisekri staddur. Vonandi
kemst þetta þarflega fyrirtæki í
framkvæmd með góðri og skin-
samlegri samvinnu allra. Það er
alveg fullvíst að verði ekki af
framkvæmdum bráðlega verða
aðrir til þess að byggja slíkt
samkomuhús á undan okkur og
er þá loku fyrir skotið, að félags-
skapur vor eignist nokkurn tíma
sitt félagsheimili í Winnipeg. —
Mikils má vænta af hinum ungu
áhugamönnum er nú hafa beitt
sér fyrir framgang þessa máls.
Réttmætt er að spyrja, Hvaða
gagn gerir þessi bygging? Hún
á að vera félagsheimkynni og
vingólf vors fólks. Þar verður
bóksafn og lestrarsalur. Her-
bergi þar sem eldra fólkið getur
komið saman og eytt kvöldstund-
unum við spil og tafl. Herbergi
fyrir smærri fundi. Þar ættu ut-
anbæjarmenn að geta hitt vini
sína og átt með þeim stefnumót.
Þess utan yrði þarna stærri sal-
ur fyrir samkomur af ýmsu tæi.
Þingið tjáði sig tillögum nefnd-
arinnar samþykt og endurkaus
nefndina.
Er vonandi að henni vel takist.
Fjórða máíið er styrkur og
fjársöfnun til listnemans Agnes-
ar Sigurðson. Hún er nú að ljúka
námi. Þetta nám hefur reynst
miklu kosnaðarsamara en búist
var við í fyrstu. Hef eg áður frá
því skýrt og öllum aðstæðum
þessa máls. Vel hafa íslendingar
brugðist við og yfir þrjú þúsund
dollarar hafa safnast en dreng-
skapur okkar liggur nú við, að
hjálpa henni yfir síðasta og að
ýmsu leyti erviðasta áfangan. Er
líklegt að úrgreiðist fyrir fram-
úrskarandi drengilega hjálp ann-
arar listakonu.
Þingnefndin í þessu máli lagði
til að fjársöfnuninni yrði hald-
ið áfram og var sú tillaga sam-
þykt í einu hljóði.
Þá kem eg að því máli sem
helzt til lengi hefur verið látið
afskiftalaust af stjórnarnefnd-
inni. Það er um minnisvarða fyr-
ir hið ágæta skáld og öðling
Dry Yeast heldur ferskleika
ÁN NOKKURRAR KÆLINGAR
Konur sem notað hafa hið nýja Fleischmann’s Royal Fast
Rising Dry Yeast, álíta það beztu gerkökur sem þær hafi
reynt. Frábrugðið ferskum gerkökum að því leiti að það
má geyma það á búrhillunum vikum saman, en samt vinnur
það nákvæmlega eins og ferskar kökur, tafdrlaust tekur
það til starfa, lyftist fljótt, framleiðir beztu brauð, kex,
kaffibrauð. Pantið mánaðar forða frá kaupmanninum yðar
í dag. Notið einn pakka, sem jafngildir einni gerköku, í
öllum bakningum yðar.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast
Johann Magnús Bjarnarson.. —
Fólk í Saskatchewan hefur haft
það mál með höndum en engar
framkvæmdir hafa í því orðið frá
hendi félags vors til þessa. Mál-
ið var reifað af fulltrúunum frá
Saskatcchewan, Páli Guðmunds-
syni frá Leslie og Rósmundi
Arnasyni frá Elfros. Skýrðu
þeir frá gangi málsins og fram-
kvæmdum nefndar fólksins þar
vestra. Hefur fjársöfnun gengið
allvel en mjög misjafnt hefur
það tillag verið sem komið hef-
ur fram og frá sumum stöðum alls
ekkert. Vonandi sér Þjóðræknis-
félagið sér fært að leggja eitt-
hvað fram til þessa máls. Var
stjórnarnefndinni falið á hendur
að sinna því máli svo sem hún
telur heppilegast.
Nú um nokkur ár hefur þing-
nefndin í samvinnu við ísland
minnst á, að viðeigandi væri og
nauðsynlegt, að bjóða einhverj-
um Austur-íslendingi hingað til
fyrirlestrahlads. Fyrir dýrtíð og
samgöngu erviðléika hefur þó
ekki af því orðið til þessa. Eng-
in efi, að það myndi mjög
styrkja samvinnu milli íslend-
inga og glæða áhuga. Vel þarf.
samt að velja og virðist ekki um
annan- gest að ræða en viður,
kendan bókmentamann og rit-
höfund, eða þá þjóðfrægan’
fræðimann. Hann þarf að vera
maður, eða kona, sem dregur til
sín fólk í bygðum íslendinga.,
Að vanda gat nefndin á þessu
þingi um þetta og var stjórnar-
nefndinni falið á hendur að at-
huga málið.
Þetta eru þá þau mál sem!
nefndin hefur með höndum auk
venjulegra starfa svo sem að ráða
ritstjóra fyrir Tímaritið; (I) aðl
útbreiðslu og fræðslustjóra; —I
(2) að starfa að stofnun háskóla-
kennarastóls í íslenzkum fræð-
um við háskólann í Manitoba í
samræðum við milliþinganefnd-
ina um þau mál, (3) að vinna með
nefndinni að framgangi málsins
um samkomuhús byggingu, (4)
að safna fé í styrktarsjóð til
Agnesar Sigurðson, (5) að
stuðla að framkvæmdum í
minnisvarða málinu varðandi J.
M. B. og konu hans, (6) að at-
huga möguleika á að bjóða ein-
hverjum að heiman hingað vest-
ur.
H. E. Johnson
ritari Þjóðræknisfél.
INNFLUTNINGUR
ÞÝZKS VERKAFóLKS
Eitthvað öruggasta einkenni
þroskaleysis og lítilmennsku er
það að vera alltaf samþykkur
meirihluta, hvort heldur er í at-
kvæðagreiðslu eða almennings-
áliti, einungis af því, að meirihl.
segir það. Þroskaleysi sömu teg-
undar er það að geta ekki verið
með, eða viðurkennt gott mál-
efni hjá andstæðingi eða and-
stöðuflokki í stjórnmálum. í ætt
við þetta er einnig það að níð-
ast á hinum sigraða, í orði eða
verki, hvort heldur er um ein-
stakling eða ófriðarþjóð að ræða.
Tíminn benti nýlega á það,
hvort ekki væri hagur að því fyr-
ir íslendinga að flytja inn þýzkt
verkafólk. Mér vitanlega er það
eina blaðið hér, sem bent hefir á
þá leið.
Menn eru að tala um flótta frá
sveitabúskapnum, en sjá ekki að
orsakirnar til hans eru þær, að
atvinnumöguleikarnir eru svo
miklir utan sveitanna, að búast
má við auðn heilla hreppa og
sýsla. Ráðið til að stöðva fólkið,
sem enn er þar kyrrt, er aukið
vinnuafl þar og ekkert annað, en
það fæst naumast nema með því
að flytja inn fólk, og sjá um, að
framleiðslan nyti starfskrafta
þess. Alls staðar er þörfin fyrir
hinar vinnandi hendur, bæði á
sjó og landi. Það vantar menn á
bátana, svo að ekki er hægt að
gera þá alla út. Um sveitirnar
þarf ekki að hafa mörg orð, —
heldur leggja fram þá spurningu
hvers virði það væri að fórna
nokkrum tugum heimila frá upp-
lausn með því að flytja inn þýzk-
ar stúlkur. Þýzkt kvenfólk er orð-
lagt fyrir nýtni og dugnað, og
eina þýzka konu hefi eg þekkt,
sem gift var íslenzkum drykkju-
manni, sem öllu eyddi, en hún
hélt heimilinu uppi samt.
Kaup bústýra og vinnustúlkna
ætti að vera ákveðið fyrir allt ár-
ið, auk fæðis og húsnæðis, og
einhverra fríðinda, og yrði fólk
það sem kæmi að vera ráðið fyr-
irfram og fara strax til sinna
væntanlegu heimila. Búnaðarfé-
lag íslands þarf að kynna sér
samvinnu við ráðningarstofurn-
ar, hve mörg sveitaheimili vildu
taka stúlkur til ársvistar, og sam-
bönd annarra atvinnurekenda að
láta í ljós hve mikinn vinnukraft
þá vantaði. Að þeim upplýsing-